Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

NÍ KASEMI 21

Ko Ha Nɛ “Je Nɛ ɔ Mi Juɛmi ɔ” Nɛ Sisi Mo

Ko Ha Nɛ “Je Nɛ ɔ Mi Juɛmi ɔ” Nɛ Sisi Mo

“Je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ ji kuasiahi a sane ngɛ Mawu hɛ mi.”—1 KOR. 3:19.

LA 98 Ngmami ɔ Je Mawu Mumi Mi

NƆ́ NƐ WA MAA KASE *

1. Kɛ Mawu Munyu ɔ yeɔ bua wɔ ha kɛɛ?

AKƐNƐ Yehowa ji wa Tsɔɔlɔ Kpanaa he je ɔ, nyagba ko be nɛ wa be nyɛe maa da nya. (Yes. 30:20, 21) E Munyu ɔ yeɔ bua wɔ konɛ wa “he nɛ su saminya” kɛ ha “ní tsumi kpakpa fɛɛ ní tsumi kpakpa.” (2 Tim. 3:17) Ke waa kɛ Baiblo ɔ tsɔɔmihi tsu ní ngɛ wa si himi mi ɔ, e ma ha nɛ waa le ní pe nihi nɛ a deɔ ke “je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ” hi ɔ.​—1 Kor. 3:19; La 119:97-100.

2. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

2 Ní kasemi nɛ ɔ ma ha nɛ waa na kaa je ɔ mi juɛmi ɔ woɔ wɔ he wami kaa waa di níhi nɛ wa he lo ɔ suɔ ɔ a se. Jã peemi ma ha nɛ e he maa wa ha wɔ kaa wa ma kua je ɔ susumihi kɛ e ní peepee ɔmɛ. Enɛ ɔ he ɔ, e hi wawɛɛ kaa Baiblo ɔ de ke: “Nyɛɛ hyɛ nyɛ he nɛ hi nɛ nɔ ko nɛ ko ngɔ je mi nile kɛ yaka sisimi kɛ ngɔ nyɛ nyɔguɛ ngɛ adesa kusumihi nya.” (Kol. 2:8) Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na nɔ́ he je nɛ nihi heɔ Satan lakpa tsɔɔmi enyɔ komɛ yeɔ ɔ. Ke wa ngɛ ní nɛ ɔmɛ a he susue ɔ, wa maa na nɔ́ he je nɛ je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ ji kuasiahi a sane, kɛ nɔ́ he je nɛ juɛmi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ nɔ kuɔ kulaa pe je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ.

NIHI A SUSUMI TSAKE NGƐ BƆMI NAMI HE

3-4. Ngɛ jeha 1900 kɛ ya si jeha 1930 ɔ, kɛ nihi nɛ a ngɛ United States ɔ a susumi tsake ngɛ bɔmi nami he ha kɛɛ?

3 Kɛ je jeha 1900 kɛ ya si jeha 1930 ɔ, nihi nɛ a ngɛ United States ɔ a susumi tsake kulaa ngɛ bɔ nɛ a naa bɔmi nami ha a he. Be ko nɛ be ɔ, nihi babauu susu kaa nihi nɛ a sɛ gba si himi mi pɛ nɛ a ngɛ he blɔ kaa a náa bɔmi, nɛ e sɛ nɛ a tuɔ bɔmi nami he munyu ngɛ gua mi. Se jehanɛ ɔ, níhi tsake nɛ nɔ fɛɛ nɔ tuɔ bɔmi nami he munyu bɔ nɛ e suɔ.

4 Kɛ je jeha 1922 kɛ ya si jeha 1929 ɔ mi benɛ kekleekle je mi ta a ba nyagbe ɔ, nihi babauu di je mi ngɔɔmi kɛ he lo nya níhi a se wawɛɛ. Nihi a je mi bami, bɔ nɛ a peeɔ a ní ha kɛ a susumi ngɛ bɔmi nami he ɔ hu tsake kulaa. Níhi a mi hlalɔ ko de ke: “Fonihi, sinihi nɛ a jeɔ, lahi nɛ a fiaa, kɛ womihi nɛ nihi kaneɔ ɔ hyi tɔ kɛ níhi nɛ kɔɔ bɔmi nami he.” Ngɛ jamɛ a jeha amɛ a mi ɔ, do nɛ nihi dooɔ ɔ tleɔ bɔmi nami akɔnɔ si ngɛ nihi a mi, nɛ tadehi nɛ nihi woɔ ɔ hu be hɛ ngmɛ nɔ kulaa. Niinɛ, kaa bɔ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a he ɔ, nihi maa pee a he “nihi nɛ a suɔ níhi nɛ haa nɔ bua jɔmi.”​—2 Tim. 3:4.

Yehowa sɔmɔli ngmɛ́ blɔ nɛ je mi bami yaya nɛ pɔ he ngɛ je ɔ mi ɔ nɛ ná a nɔ he wami (Hyɛ kuku 5) *

5. Kɛ je jeha 1960 jeha amɛ a mi kɛ ma nɛ ɔ, kɛ nihi babauu naa je mi bami he mlaahi ha kɛɛ?

5 Ngɛ jeha 1960 jeha amɛ a mi kɛ ma a, nyumuhi kɛ yihi hiɔ si nɛ a tsu we a he ní, nyumu kɛ nyumu loo yo kɛ yo a bɔmi nami, kɛ gba mi pomi ba he si wawɛɛ. Níhi nɛ nihi kɛ jeɔ a hɛja a tsuo pee kɛ bɔmi nami, nɛ a kɛ laa we. Mɛni nyagbahi lɛ je ní peepee nɛ ɔmɛ a mi kɛ ba? Womi ngmalɔ ko de ke, ke nihi kɛ je mi bami he mlaahi tsu we ní ɔ, nyagbahi fuu jeɔ mi kɛ baa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wekuhi fuu a mi gbaa, e ha nɛ aywilɛho kɛ fɔlɔ kake si himi pɔ he, nɛ nihi hyɛɛ bɔmi nami foni kɛ videohi nɛ a nyɛ we kpami. Jehanɛ hu ɔ, bɔ nɛ AIDS kɛ bɔmi nami mi hiɔ kpahi pɔ he wawɛɛ ha a tsɔɔ heii kaa je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ ji kuasiahi a sane.​—2 Pet. 2:19.

6. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ bɔ nɛ nihi naa bɔmi nami ha a haa nɛ Satan bua jɔɔ?

6 Bɔ nɛ nihi naa bɔmi nami ha mwɔnɛ ɔ haa nɛ Satan bua jɔɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Satan sume nɛ nihi kɛ Mawu nike ní nɛ ji bɔmi nami nɛ tsu ní ngɛ blɔ nɛ da nɔ, bɔ nɛ pee nɛ a ko ná bumi kɛ ha gba si himi. (Efe. 2:2) Nihi nɛ a bɔɔ ajuama a bui nike ní nɛ Mawu kɛ ha kaa a gu nɔ kɛ fɔ bimɛ ɔ, nɛ e ma nyɛ ma ha nɛ neneene wami nɛ bɔ mɛ.​—1 Kor. 6:9, 10.

NƆ́ NƐ BAIBLO Ɔ DE NGƐ BƆMI NAMI HE

7-8. Mɛni he je nɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ bɔmi nami he ɔ hi kulaa pe je ɔ juɛmi ngɛ bɔmi nami he ɔ?

7 Nihi nɛ a kplɛɛɔ je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ nɔ ɔ naa je mi bami he mlaahi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ kaa se nami be a he, nɛ a be hie kɛ ní tsumi. Eko ɔ, nihi kaa jã ma bi ke, ‘Mɛni he je nɛ Mawu bɔ wɔ kɛ bɔmi nami he numihi, nɛ lɛ nɔuu e ngɛ wa nya tsie ngɛ he ɔ?’ Nihi nɛ biɔ a he sane nɛ ɔ susuɔ kaa e sa nɛ adesahi nɛ a pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a suɔ. Se Baiblo ɔ tsɔɔ we jã. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa wa ma nyɛ maa ye akɔnɔ yayahi a nɔ. (Kol. 3:5) Jehanɛ hu ɔ, Yehowa kɛ gba si himi ha adesahi kaa nike ní konɛ nihi nɛ a maa sɛ mi ɔ nɛ a ná bɔmi kaa bɔ nɛ Yehowa to he blɔ nya a. (1 Kor. 7:8, 9) Ke nyumu kɛ yo sɛ gba si himi mi ɔ, a ma nyɛ ma ná bɔmi nɛ a be haoe ngɛ nyagbahi nɛ jeɔ ajuama bɔmi mi kɛ ba a he.

8 Baiblo ɔ haa nɛ wa náa juɛmi nɛ da ngɛ bɔmi nami he, nɛ ke waa kɛ tsu ní ɔ, nyagba ko be mi jee kɛ ba. Baiblo ɔ hu tsɔɔ kaa bɔmi nami haa nɔ bua jɔmi. (Abɛ 5:18, 19) Se kɛ̃ ɔ, Baiblo ɔ de ke: “E sa nɛ nyɛ ti nɔ fɛɛ nɔ nɛ e le bɔ nɛ e ma kudɔ lɛ nitsɛ e nɔmlɔ tso ɔ ha ngɛ klɔuklɔu peemi kɛ bumi mi, pi kɛ hɛkɔ, kɛ bɔmi nami he akɔnɔ nɛ́ e nɔ hí yemi nɛ je ma amɛ nɛ a li Mawu ɔ ngɛ ɔ.”​—1 Tɛs. 4:4, 5.

9. (a) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ a wo Mawu sɔmɔli nɛ a hi si ngɛ jeha lafa nɛ be ɔ mi ɔ he wami kaa a kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ nɛ tsu ní? (b) Mɛni ga womi nɛ ngɛ 1 Yohane 2:15, 16? (d) Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ Roma Bi 1:24-27 ɔ, mɛni je mi bami yayahi nɛ e sa nɛ wa kua?

9 Ngɛ jeha lafa nɛ be ɔ mi ɔ, Yehowa sɔmɔli ha we nɛ nihi nɛ “nɔ́ ko nɔ́ ko pee we mɛ zo” ɔ nɛ a sisi mɛ. (Efe. 4:19) A bɔɔ mɔde kaa a kɛ Yehowa sisi tomi mlaahi ma tsu ní. May 15, 1926 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ de ke, “e sa nɛ nyumu nɛ e ha nɛ e ní peepee kɛ e susumihi a he nɛ tsɔ, titli ngɛ bɔ nɛ e kɛ yihi bɔɔ ha a mi, nɛ jã kɛ̃ nɛ e ji ngɛ yihi hu a blɔ fa mi.” Ngɛ ní yayahi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ je ɔ mi ɔ tsuo se ɔ, Yehowa sɔmɔli kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ tsuɔ ní. (Kane 1 Yohane 2:15, 16.) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa bua jɔ blɔ tsɔɔmihi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ a he! Wa naa Yehowa si hu kaa e kɛ tsɔsemi haa wɔ ngɛ be nya, nɛ tsɔsemi nɛ ɔmɛ yeɔ bua wɔ nɛ e ha we nɛ juɛmi nɛ je ɔ hɛɛ ngɛ bɔmi nami he ɔ nɛ sisi wɔ. *​—Kane Roma Bi 1:24-27.

NIHI SUƆ A HE PE NI KPAHI

10-11. Mɛni Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e maa ya nɔ ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi?

10 Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ, nihi maa pee “nihi nɛ a suɔ mɛ nitsɛmɛ a he.” (2 Tim. 3:1, 2) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa na nɛ nihi ngɛ su nɛ ɔ kpo jee ɔ, e pee we wɔ nyakpɛ. Womi ko de ke, ngɛ jeha 1970 jeha amɛ a mi ɔ, a ngma womihi fuu nɛ tsɔɔ nihi bɔ nɛ a maa pee ha konɛ a ye manye ngɛ si himi mi. Womi komɛ hu “woɔ nihi he wami konɛ a bua nɛ jɔ bɔ nɛ a ngɛ ha a he, nɛ́ a ko susu kaa tɔmi ko ngɛ bɔ nɛ a ngɛ ha a he.” Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɔ́ nɛ womi nɛ ɔmɛ eko de ji: “Moo suɔ o he ejakaa mo ji nɔ nɛ he ngɛ fɛu, nɛ e he ngɛ bua jɔmi, nɛ e he ngɛ se nami pe nɔ fɛɛ nɔ.” Jamɛ a womi ɔ nɔuu de ke: “E sa nɛ nɔ fɛɛ nɔ nɛ e hla bɔ nɛ e maa ba e je mi ha, nɛ́ e pee nɔ́ nɛ e suɔ nɛ ma ha lɛ bua jɔmi.”

11 Anɛ o nu munyu nɛ ɔ eko hyɛ lo? Satan de Hawa kaa e pee nɔ́ ko kaa jã. E de Hawa ke e ‘maa hi kaa Mawu, nɛ e maa le kpakpa kɛ yayami.’ (1 Mose 3:5) Mwɔnɛ ɔ, nihi babauu naa a he kaa a nɔ kuɔ pe ni kpahi hluu kaa a susu kaa nɔ ko be he blɔ nɛ e tsɔɔ mɛ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ, nɛ Mawu po be he blɔ. Bɔ nɛ nihi naa gba si himi ha mwɔnɛ ɔ maa munyu nɛ ɔ nɔ mi.

Kristofohi ngɔɔ ni kpahi a hiami níhi kɛ yeɔ kekleekle blɔ he​—titli a yo loo a huno hiami níhi (Hyɛ kuku 12) *

12. Mwɔnɛ ɔ, kɛ nihi fuu naa gba si himi ha kɛɛ?

12 Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ huno kɛ e yo nɛ a bu a sibi, nɛ́ a ye gba si himi kita nɛ a kã a nɔ. Jehanɛ hu ɔ, Baiblo ɔ wo nihi nɛ a sɛ gba si himi mi he wami kaa a hi si daa. E de ke: ‘Nyumu ma si e tsɛ kɛ e nyɛ, nɛ e ma ya mɛtɛ e yo he, nɛ a maa pee he lo kake.’ (1 Mose 2:24) Se nihi nɛ je ɔ juɛmi ɔ ná a nɔ he wami ɔ hɛɛ susumi ekpa. A tsɔɔ kaa e sa nɛ huno nɛ susu lɛ pɛ e he nɛ yogbayo hu nɛ susu lɛ pɛ e he. Womi ko nɛ tu gba mi pomi he munyu ɔ de ke: “Ke nyumu kɛ yo maa sɛ gba si himi mi ɔ, a kãa a sibi kita ke ‘be abɔ nɛ wɔ ni enyɔ ɔmɛ tsuo wa maa hi si,’ se ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, a tsake kita nɛ ɔ hɛ mi nɛ a deɔ ke, ‘be abɔ nɛ wɔ ni enyɔ ɔmɛ tsuo wa maa suɔ wa he.’” Enɛ ɔ ha nɛ wekuhi fuu a mi gba, nɛ nihi fuu yeɔ aywilɛho ejakaa nihi nɛ́ gba si himi kaa e ji nɔ́ ko nɛ e sa nɛ e hi si daa. E ngɛ heii kaa bɔ nɛ je ɔ naa gba si himi ha a ji kuasiahi a sane.

13. Mɛni ji nɔ́ kake he je nɛ Yehowa sume nihi nɛ woɔ a he nɔ ɔ?

13 Baiblo ɔ de ke: ‘Nɔ tsuaa nɔ nɛ woɔ e he nɔ ɔ, e he peeɔ Yehowa tai.’ (Abɛ 16:5) Mɛni he je nɛ nihi nɛ woɔ a he nɔ ɔ a he peeɔ Yehowa tai ɔ? Nɔ́ kake he je ji kaa nihi nɛ a suɔ a he nɛ a woɔ nihi he wami kaa a pee jã a woɔ a he nɔ kaa Satan nɔuu. Mo susu he nɛ o hyɛ, e ngɛ mi kaa Yesu nɔ lɛ Mawu gu kɛ bɔ níhi tsuo mohu lɛɛ, se he nɔ womi ha nɛ Satan susu kaa Yesu ma kpla si nɛ e ja lɛ! (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16) Nihi nɛ a naa a he kaa a nɔ kuɔ pe ni kpahi ɔ, a ní peepee ha nɛ wa na kaa je ɔ juɛmi ɔ ji kuasiahi a sane ngɛ Mawu hɛ mi.

NƆ́ NƐ BAIBLO Ɔ DE NGƐ SUƆMI NƐ NƆ KO MAA SUƆ E HE Ɔ HE

14. Roma Bi 12:3 ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ waa bu wa he ha kɛɛ?

14 Baiblo ɔ ha nɛ wa na kaa e sɛ nɛ waa bu wa he tsɔ pe ni kpahi. Baiblo ɔ tsɔɔ hu kaa tɔmi be he kaa wa maa suɔ wa he bɔ nɛ sa. Yesu de ke: “Suɔ o nyɛmi kaa bɔ nɛ o suɔ o he ɔ.” Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ wa susu níhi nɛ hia wɔ ɔmɛ a he, nɛ wa tsu a he ní. (Mat. 19:19) Se kɛ̃ ɔ, Baiblo ɔ tsɔɔ we kaa waa na wa he kaa wa nɔ kuɔ pe ni kpahi. Mohu ɔ, e de ke: “Nyɛ ko ngɔ pɛ aloo yaka hɛ mi nyami hlami kɛ pee nɔ́ ko nɔ́ ko, mohu ɔ, nyɛɛ je he si bami mi nɛ nyɛɛ bu ni kpahi kaa a nɔ kuɔ pe nyɛ.”​—Filip. 2:3; kane Roma Bi 12:3.

15. Mɛni he je nɛ o ma de ke se nami ngɛ bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa waa bu wa he ha a he ɔ?

15 Mwɔnɛ ɔ, nihi fuu nɛ nihi buɔ mɛ kaa a le ní nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa a deɔ ke se nami be bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa waa bu wa he ha a he. A pɔɔ demi kaa ke o buɔ ni kpahi kaa a nɔ kuɔ pe mo ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ a maa ye o nɔ. Se mɛni nɛ o yɔse kaa e je he wami nɛ Satan woɔ nihi kaa a suɔ mɛ nitsɛmɛ pɛ a he ɔ mi kɛ ba? Anɛ nihi nɛ a foɔ mɛ pɛ a nɔ́ mi ɔ ngɛ bua jɔmi lo? Anɛ bua jɔmi ngɛ a weku ɔmɛ a mi lo? Anɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ a kɛ Mawu kɛ ni kpahi a kpɛti lo? Ke o hyɛ ɔ, je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ kɛ juɛmi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ, te nɛ lɛ se nami ngɛ he?

16-17. Mɛni Yehowa pee ha wɔ nɛ e sa nɛ waa na lɛ si ngɛ he, nɛ mɛni he je?

16 Nihi nɛ a kɛ nihi nɛ je ɔ buɔ mɛ kaa a ngɛ juɛmi ɔ a ga womi tsuɔ ní ɔ ngɛ kaa nubwɔ ko nɛ e laa nɛ e ngɛ nubwɔ kpa ko nɛ lɛ hu e laa a blɔ bie. Benɛ Yesu ngɛ nihi nɛ je ɔ buɔ mɛ kaa “juɛmitsɛmɛ” ɔ a he munyu tue ɔ, e de ke: “A ji blɔ tsɔɔli nɛ a hɛ ngmɛ yu. Nɛ ke blɔ tsɔɔlɔ nɛ e hɛ ngmɛ yu ngɛ hɛ yuyuilɔ ko blɔ tsɔɔe ɔ, mɛ tsuo a ma ya nɔ muɔ mi.” (Mat. 15:14) Niinɛ, je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ ji kuasiahi a sane ngɛ Mawu hɛ mi.

Yehowa sɔmɔli komɛ nɛ a kɛ bua jɔmi ngɛ ní tsumihi nɛ a tsu ngɛ a sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi kɛ be ɔ kaie (Hyɛ kuku 17 *

17 Se wa na kaa ga womihi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi lɛɛ “se nami ngɛ he kɛ ha ní tsɔɔmi, kɛ ha hɛ mi kami, kɛ ha níhi a dlami tlɔmɔɔ, kɛ ha tsɔsemi ngɛ dami mi.” (2 Tim. 3:16) Wa naa Yehowa si kaa e gu e we asafo ɔ nɔ kɛ po wa he piɛ konɛ je nɛ ɔ mi juɛmi ɔ nɛ ko ye wɔ awi! (Efe. 4:14) Mumi mi niye ní nɛ Yehowa haa wɔ ɔ woɔ wɔ he wami nɛ wa ngɔɔ blɔ tsɔɔmihi nɛ ngɛ e Munyu ɔ mi ɔ kɛ tsuɔ ní. Niinɛ, e ji he blɔ ngua nitsɛ nɛ wa ná kaa Yehowa jeɔ Baiblo ɔ mi kɛ haa wɔ blɔ tsɔɔmihi nɛ se nami ngɛ a he!

LA 54 “Blɔ ɔ Ji Nɛ ɔ Nɛ”

^ kk. 5 Ní kasemi nɛ ɔ maa ye bua wɔ, nɛ wa ma ná nɔ mi mami nitsɛnitsɛ kaa Yehowa ngɔ pɛ nɛ wa ma nyɛ ma ná blɔ tsɔɔmi nɛ hi pe kulaa kɛ je. Jehanɛ hu ɔ, e maa ye bua wɔ nɛ wa maa na haomihi nɛ baa ke waa kɛ je ɔ mi juɛmi ɔ tsu ní, kɛ jɔɔmihi nɛ wa ma ná ke waa kɛ juɛmi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ tsu ní ɔ.

^ kk. 50 FONI Ɔ: Nyɛminyumu ko kɛ e yo ngɛ fiɛɛe ngɛ jeha 1960 jeha amɛ a mi.

^ kk. 52 FONI Ɔ: Ngɛ jeha 1980 jeha amɛ a mi ɔ, nyɛmiyo ɔ nu hiɔ, nɛ e huno ɔ ngɛ e nɔ hyɛe. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, a biyo wayoo ɔ ngɛ a kasa nya.

^ kk. 54 FONI Ɔ: Amlɔ nɛ ɔ, nyɛminyumu ɔ kɛ e yo ɔ bwɔ, nɛ a kɛ a biyo ɔ kɛ lɛ hu e weku ɔ kɛ bua jɔmi ngɛ ní tsumihi nɛ a tsu ngɛ a sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi kɛ be ɔ kaie.