1. Mɛni he je nɛ nyɛmimɛ komɛ nyɛ we ní kasemi ɔ?

LIGBI etɛ nɛ ɔ, nihi babauu tsuɔ ní wawɛɛ bɔ nɛ pee nɛ a ná sika kɛ hyɛ a he. Wa nyɛmimɛ babauu hu ngɔɔ ngmlɛfiahi fuu kɛ tsuɔ ní wawɛɛ konɛ a ná sika kɛ hyɛ a weku ɔmɛ. Daa ligbi ɔ, nihi babauu ngɔɔ ngmlɛfiahi abɔ kɛ hiaa blɔ kɛ ya tsuɔ ní loko a baa we mi. Ni komɛ hu tsuɔ ní tsumi nɛ he wa kɛ hyɛɔ a he. Ke nyɛmimɛ nɛ ɔmɛ ke ba suɔ we mi gbɔkuɛ ɔ, kɛkɛ pɔ tɔ a he! Enɛ ɔ he ɔ, a nyɛ we ní kasemi.

2. Mɛni be nɛ o to nɛ o kɛ kaseɔ ní?

² Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sa nɛ waa to be nɛ waa kase Mawu Munyu ɔ kɛ wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ wawɛɛ. Huɛ bɔmi kpakpa nɛ maa hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti kɛ neneene wami nɛ wa ma ná a daa si ngɛ ní nɛ wa maa kase ɔ nɔ! (1 Tim. 4:15) Ni komɛ ngɛ nɛ daa ligbi ɔ, a teɔ si mɔtu mla nɛ a kaseɔ ní ejakaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, we ɔ mi jɔ dii, nɛ akɛnɛ a hwɔ si kɛ jɔɔ a he he je ɔ, e yi ha mɛ kaa a maa nu nɔ́ nɛ a ngɛ kasee ɔ sisi. Ni komɛ hu ngɛ nɛ ke a yaa hwɔ si ɔ, a ngɔɔ hɛngmɛfia bɔɔ kɛ kaseɔ Baiblo ɔ, nɛ a pueɔ a yi mi tɛ ngɛ he.

3-4. Mɛni tsakemihi nɛ a pee ngɛ womihi nɛ a fiaa kɛ ní nɛmɛ nɛ a kɛ fɔɔ Intanɛti ɔ nɔ ɔmɛ a he, nɛ mɛni he je?

³ Eko ɔ, mo hu o maa kplɛɛ nɔ kaa e he hia nɛ waa to be kɛ kase ní. Se mɛni e sa nɛ waa kase? Eko ɔ, o ma de ke, ‘Níhi nɛ ngɛ nɛ ma kane ɔ hiɛ. I be nyɛe ma kane ní nɛ ɔmɛ tsuo.’ Nyɛmimɛ komɛ nyɛɔ kaneɔ womihi tsuo nɛ baa a, nɛ a hyɛɛ video ɔmɛ tsuo. Se e he waa ha nyɛmimɛ komɛ hu  kaa a ma ná be kɛ pee jã. Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ le enɛ ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, lingmi nɛ ɔ, a gbɔ womihi nɛ a fiaa kɛ ní nɛmɛ nɛ a kɛ fɔɔ Intanɛti ɔ nɔ ɔ a nɔ.

⁴ Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa kpa Yearbook of Jehovah’s Witnesses ɔ peemi akɛnɛ a ngɔɔ nyɛmimɛ a níhi a si kpamihi babauu kɛ fɔɔ jw.org^® ɔ nɔ nɛ wa hyɛɛ ekomɛ hu ngɛ brɔɔdkastin video ɔmɛ a mi daa nyɔhiɔ ɔ he je. Amlɔ nɛ ɔ, a peeɔ ma bi a Hwɔɔmi Mɔ ɔ si etɛ kɛ Awake ɔ hu si etɛ daa jeha. A pee we tsakemi nɛ ɔmɛ kɛ yi mi tomi ɔ kaa wa ná be kɛ pee wa he lo nya níhi. A to blɔ nya nɛ ɔ konɛ wa ná be kɛ susu “níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ” a he. (Filip. 1:10) Kɛ wa ma plɛ kɛ le níhi nɛ a he hia wawɛɛ ɔmɛ kɛ bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ ná Baiblo ɔ nɛ wa maa kase ɔ he se ha kɛɛ? Nyɛ ha nɛ wa susu he nɛ waa hyɛ.

5-6. Mɛni níhi nɛ e sa kaa waa bɔ mɔde nɛ waa kase?

⁵ Mɛni ji níhi nɛ a he hia wawɛɛ nɛ e sa kaa waa kase ɔ ekomɛ? E sa nɛ wa ná be kɛ kase Mawu Munyu ɔ daa ligbi. A gbɔ daa otsi Baiblo kanemi ɔ nɔ konɛ wa ná be babauu kɛ pue wa yi mi tɛ ngɛ ngmami ɔmɛ a he, nɛ wa hla níhi a mi. Tsa pi ngmami ɔ tsuo nɛ wa maa kane ɔ kɛkɛ nɛ e he hia, mohu ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ níhi nɛ wa maa kane ɔ nɛ ta wa tsui he, nɛ́ e ha nɛ waa hɛ wɔ kɛ su Yehowa he.​—La 19:14.

⁶ Mɛni ji ní kpa komɛ hu nɛ a he hia nɛ e sa kaa waa kase? E sa nɛ waa sɛ hlami nɛ wa dla wa he kɛ ha Hwɔɔmi Mɔ ɔ Mi Ní Kasemi ɔ kɛ Asafo Baiblo Mi Ní Kasemi ɔ, kɛ ní kpahi nɛ wa kaseɔ ngɛ otsi ɔ kpɛti kpe ɔ mi ɔ. E sa nɛ wa ná be hu kɛ kane Hwɔɔmi Mɔ ɔ kɛ Awake! ɔmɛ tsuo nɛ baa a.

7. Ke wa nyɛ we nɛ waa kase loo waa hyɛ níhi babauu nɛ ngɛ jw.org kɛ JW Brɔɔdkastin ɔ nɔ ɔ, anɛ e sa kaa wa kɔni mi nɛ jɔ̃ lo?

⁷ Eko ɔ, o ma de ke, ‘Ee, e sa nɛ waa pee jã. Se níhi babauu nɛ ngɛ jw.org^® kɛ JW Brɔɔdkastin ɔ nɔ ɔ hu nɛɛ? Níhi nɛ ngɛ wɛbsaiti ɔmɛ a nɔ ɔ hiɛ!’ Mo susu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Ngɔɔ lɛ kaa a to niye ní ngɔngɔɛhi fuu ngɛ okplɔɔ nɔ ngɛ ní yemi he ko, nɛ nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ maa ti e nɔ́ nɛ e ye. O be nyɛe maa ye niye ní slɔɔto ɔmɛ tsuo. Nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa ye ɔ pɛ nɛ o maa ngɔ. Jã kɛ̃ nɛ ke o nyɛ we nɛ o kane aloo o hyɛ níhi tsuo nɛ a kɛ fɔɔ wa wɛbsaiti ɔmɛ a nɔ ɔ, o kɔni mi nɛ ko jɔ̃. Moo kane nɛ o hyɛ ní nɛmɛ nɛ o ma nyɛ. Amlɔ nɛ ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ nɛ ní kasemi tsɔɔ, kɛ níhi nɛ wa ma nyɛ maa pee konɛ wa ná níhi nɛ wa kaseɔ ɔmɛ a he se kɛ pi si.

8. Mɛni blɔ nɔ o ma nyɛ maa gu kɛ kase Hwɔɔmi Mɔ ɔ, nɛ ke o kase lɛ jã a, kɛ o ma ná he se ha kɛɛ?

⁸ Nɔ́ nɛ ní kasemi tsɔɔ ji kaa o maa ngɔ o juɛmi kɛ ma nɔ́ nɛ o ngɛ kanee ɔ nɔ konɛ o nu sisi saminya. Tsa pi womi ɔ nɛ o maa kane nɛ o maa poo heto ɔmɛ a sisi ɔ pɛ ji sane ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ kasee ɔ, moo kane munyu kpiti nɛ tsɔɔ nɔ́ nɛ a maa kase ɔ kekle. Lɔ ɔ se ɔ, mo susu munyuyi ɔ, munyuyi tsɔwitsɔwi ɔmɛ kɛ mi nylɔmi sane bimi ɔmɛ a he. Kɛkɛ ɔ, moo to o tsui si kɛ kane kuku ɔmɛ tsuo. Ngɛ kuku fɛɛ kuku mi ɔ, mo kadi nɔ́ nɛ kekleekle munyuza a ngɛ tsɔɔe. Kekleekle munyuza amɛ ma ha nɛ o na oti nɛ ngɛ kuku ɔmɛ a mi. Ke o ngɛ kuku ɔmɛ kanee ɔ, hyɛ tsakpa nɛ ngɛ kuku ɔmɛ kɛ munyuyi tsɔwitsɔwi ɔmɛ a kpɛti kɛ bɔ nɛ kuku ɔmɛ kɔɔ munyuyi ɔ he ha. Mo kadi munyunguhi nɛ a mi wa kɛ otihi nɛ o nui sisi nɛ o maa suɔ nɛ o hla mi ɔ.

9. (a) Ke wa ngɛ wa he dlae kɛ ha Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ní kasemi ɔ, mɛni he je nɛ e sa nɛ wa susu ngmami ɔmɛ a he saminya a, nɛ ngɛ mɛni blɔ nɔ? (b) Kaa bɔ nɛ wa na ngɛ Yoshua 1:8 ɔ, mɛni hu nɛ e sa kaa waa pee ke wa kane ngmami ko?

 ⁹ Hwɔɔmi Mɔ ɔ nɛ wa kaseɔ ngɛ asafo mi kpe ɔmɛ a sisi ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa nuɔ Mawu Munyu ɔ sisi. Enɛ ɔ he ɔ, moo sɛ hlami nɛ o susu ngmamihi nɛ ngɛ kuku ɔmɛ a mi ɔ he saminya, titli ní nɛmɛ nɛ a maa kane ɔ. Hyɛ kaa kɛ oti nɛ ngɛ ngmami ɔmɛ a mi ɔ kɔɔ kuku ɔ he ha kɛɛ. Jehanɛ hu ɔ, mo ná be kɛ pue o yi mi tɛ ngɛ ngmamihi nɛ o kane ɔmɛ a he, nɛ o susu bɔ nɛ o kɛ nɔ́ nɛ o kase ɔ ma tsu ní ngɛ o si himi mi ha.​—Kane Yoshua 1:8.

10. Kaa bɔ nɛ Hebri Bi 5:14 ɔ tsɔɔ ɔ, mɛni he je nɛ e sa nɛ fɔli nɛ a ná be kɛ tsɔɔ a bimɛ bɔ nɛ a kaseɔ ní kɛ bɔ nɛ a peeɔ níhi a mi hlami ha a?

¹⁰ E ngɛ heii kaa fɔli suɔ nɛ a bimɛ ɔmɛ a bua nɛ jɔ Weku Mawu jami nɛ a peeɔ daa otsi ɔ he. E sa nɛ fɔli nɛ a le nɔ́ pɔtɛɛ nɛ a maa kase aloo a maa pee ngɛ Weku Mawu jami ɔ sisi. Se kɛ̃ ɔ, e he hia we kaa daa otsi ɔ, a maa pee nɔ́ ko nɛ ngɛ slɔɔto aloo a ma fiɛ fiɛmi ko konɛ jokuɛwi ɔmɛ a bua nɛ jɔ. Eko ɔ, weku ɔ maa suɔ nɛ a hyɛ JW Brɔɔdkastin nɛ baa daa nyɔhiɔ ɔ, aloo a maa pee nɔ́ ko nɛ ya nɔ blema, kaa eko ɔ, Noa daka a nɛ́ a maa kpɛ. Se ngɛ lɔ ɔ tsuo se ɔ, e he hia nɛ a tsɔɔ jokuɛ ɔmɛ bɔ nɛ a kaseɔ ní ha. E sa nɛ a tsɔɔ jokuɛ ɔmɛ bɔ nɛ a ma dla a he ha loko a ya asafo mi kpe, kɛ bɔ nɛ a maa pee níhi a mi hlami ha ngɛ sane bimi ko aloo nyagba ko nɛ a kɛ kpe ngɛ sukuu ɔ he. (Kane Hebri Bi 5:14.) Ke fɔli ná be kɛ tsɔɔ a bimɛ bɔ nɛ a kaseɔ Baiblo ɔ ha a, e maa ye bua a bimɛ ɔmɛ nɛ ke a ya asafo mi kpehi, kpokpa nɔ kpehi kɛ kpɔ mi kpehi ɔ, a maa bu munyu ɔmɛ tue, se pi videohi nɛ a maa hyɛ ɔ pɛ. E sa nɛ fɔli nɛ a da jeha nɛ a bimɛ ɔmɛ ye, kɛ bɔ nɛ jokuɛ ɔmɛ nuɔ níhi a sisi ha a nɔ kɛ hyɛ be abɔ nɛ a kɛ maa tsɔɔ mɛ ní.

11. Mɛni he je nɛ e he hia nɛ waa tsɔɔ wa Baiblo kaseli ɔmɛ bɔ nɛ a maa kase ní ngɛ mɛ nitsɛmɛ a dɛ he ɔ?

¹¹ E sa nɛ wa Baiblo kaseli ɔmɛ hu nɛ a le bɔ nɛ a kaseɔ ní ha. Ke waa kɛ nɔ ko je ní kasemi sisi nɛ wa na kaa e poɔ heto ɔmɛ a sisi loko waa kɛ lɛ ya kaseɔ ní ɔ, aloo e dlaa e he loko e baa asafo mi kpehi ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ. Se e he hia nɛ waa tsɔɔ wa Baiblo kaseli ɔmɛ bɔ nɛ a ma hla níhi a mi, kɛ bɔ nɛ a maa kase ní ngɛ mɛ nitsɛmɛ a dɛ he ha. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ maa ye bua mɛ nɛ ke a kɛ nyagbahi kpe ɔ, mɛ nitsɛmɛ a ma hla níhi a mi ngɛ Baiblo kasemi womi ɔmɛ a mi kɛ ná ga womi ngɛ a nyagba a he, mohu pe nɛ a ma bi ni kpahi ngɛ asafo ɔ mi nɛ a tsɔɔ mɛ nɔ́ nɛ a pee.

12. Mɛni otihi nɛ e sa nɛ wa kɛ ma wa hɛ mi ke wa ngɛ ní kasee?

¹² Ke o ji nɔ ko nɛ e bua jɔɛ ní kasemi he ɔ, eko ɔ, o be susue kaa be ko maa ba nɛ o bua maa jɔ ní kasemi he. Se o bua ma nyɛ ma ba jɔ ní kasemi he. Sisije ɔ, koo ngɔ be fuu kɛ kase ní ɔ. Se kɛ yaa kɛ yaa a, ha nɛ be nɛ o kɛ kaseɔ ní ɔ se nɛ kɛ bɔɔ. Moo ngɔ oti ko kɛ ma o hɛ mi. Oti pɔtɛɛ nɛ e sa nɛ e hi wa juɛmi mi ji kaa ní kasemi ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa hɛ wɔ kɛ su Yehowa he haa. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ kɛ ma wa hɛ mi kaa wa ma hla sane bimi ko nɛ nɔ ko bi wɔ ɔ heto, aloo wa ma hla níhi a mi ngɛ nyagba ko nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ he.

13. (a) Moo tsɔɔ nɔ́ nɛ niheyo aloo yiheyo ko ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ e hemi kɛ yemi ɔ nya ngɛ sukuu? (b) Kɛ o kɛ ga womi nɛ ngɛ Kolose Bi 4:6 ma nyɛ ma tsu ní ha kɛɛ?

¹³ Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, anɛ o ji niheyo aloo yiheyo wayoo nɛ e ngɛ sukuu yae lo? Eko ɔ, o sukuu bi kpa amɛ tsuo yeɔ a fɔmi ligbi, nɛ o suɔ nɛ o ngɔ Baiblo ɔ kɛ tsɔɔ mɛ nɔ́ he je nɛ o piɛɛ we a he ke a ngɛ a fɔmi ligbi yee ɔ. Se eko ɔ, e peeɔ mo kaa o be nyɛe maa ye mɛ odase. Enɛ ɔ biɔ nɛ o kase gbijlɔ nɛ ɔ he ní! O ma nyɛ maa ngɔ otihi enyɔ kɛ ma o hɛ mi: (1) konɛ mo nitsɛ o ná nɔ mi mami kaa Mawu bua jɔɛ fɔmi ligbi yemi he, kɛ (2) konɛ o nyɛ nɛ o tsɔɔ ni kpahi o hemi kɛ yemi ɔ nya. (Mat. 14:6-11; 1 Pet. 3:15) O ma nyɛ ma bi o he ke, ‘Mɛni ji ní komɛ nɛ ye sukuu bi ɔmɛ deɔ kɛ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ a yeɔ fɔmi ligbi ɔ?’ Lɔ ɔ se ɔ, moo to o tsui si kɛ hla níhi a mi ngɛ wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ a mi. O ma ba na kaa e be yee kaa o maa tsɔɔ ni kpahi o hemi kɛ yemi ɔ nya. Nihi babauu yeɔ a fɔmi ligbi akɛnɛ a na kaa ni kpahi hu ngɛ yee ɔ he je. Ke o na otihi enyɔ pɛ po ɔ, o ma nyɛ ma kɛ tsɔɔ nɔ ko nɛ e suɔ nɛ e le anɔkuale ɔ níhi a nya.​—Kane Kolose Bi 4:6.

14-16. (a) Ke o suɔ nɛ o le níhi fuu ngɛ Baiblo womi ko he ɔ, mɛni o ma nyɛ maa pee? (b) Moo tsɔɔ bɔ nɛ ngmamihi nɛ a tsɛ se ɔmɛ maa ye bua mo ha konɛ o nu Amos womi ɔ sisi saminya. (Hyɛ daka nɛ ji, “ Ha Nɛ Baiblo ɔ Mi Sane Ɔmɛ Nɛ A Pee Nɔ́ Nitsɛ Ha Mo!” ɔ hulɔ.)

¹⁴ Ngɔɔ lɛ kaa wa maa kase gbalɔ ko he ní ngɛ asafo mi kpe sisi. Gbalɔ nɛ ɔ ngma womihi nɛ ngɛ Hosea kɛ ya si Malaki ɔ a kpɛti kake, se o li gbalɔ nɛ ɔ he sane ko tsɔ. Kekleekle ɔ, e sa o ná suɔmi ɔ kaa o maa le níhi nɛ gbalɔ nɛ ɔ ngma ngɛ e womi ɔ mi ɔ. Se kɛ o maa pee lɛ ha kɛɛ?

¹⁵ Kekleekle ɔ, mo bi o he ke: ‘Mɛni i le kɛ kɔ nɔ nɛ ngma Baiblo mi womi nɛ ɔ he? Kɛ a tsɛɛ lɛ kɛɛ, jije e hi, nɛ mɛni ji e ní tsumi?’ Ke wa le níhi fuu kɛ kɔɔ nɔ nɛ ngma jamɛ a Baiblo womi ɔ he ɔ, wa maa na nɔ́ he je nɛ e kɛ munyungu komɛ kɛ nɔ́ he tomi ní komɛ tsu ní ɔ. Ke o ngɛ Baiblo ɔ kanee ɔ, moo to munyu komɛ nɛ a kɛ tsu ní ngɛ mi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ nɔ nɛ ngma jamɛ a womi ɔ ngɛ ha a he hɛ.

¹⁶ Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, hyɛ kaa mɛni be nɛ a ngma jamɛ a Baiblo mi womi ɔ. O ma nyɛ maa na be nɛ a kɛ ngma Baiblo ɔ mi womi ɔmɛ ngɛ “Table of the Books of the Bible” blɔ he ɔ ngɛ New World Translation of the Holy Scriptures ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, o ma nyɛ maa hyɛ gbali kɛ matsɛmɛ nɛ a wo a ta ngɛ Appendix A6 blɔ he ɔ ngɛ New World Translation of the Holy Scriptures ɔ mi. Ke Baiblo mi womi nɛ o ngɛ kanee ɔ ji gbami womi ɔ, e maa hi kaa o maa hyɛ bɔ nɛ níhi ya nɔ ha ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ. Mɛni ní yayahi nɛ nihi peeɔ nɛ Yehowa tsɔ gbalɔ ɔ kaa e ya bɔ mɛ kɔkɔ ngɛ he? Mɛnɔmɛ hu nɛ Baiblo ɔ tu a he munyu nɛ a hi si ngɛ jamɛ a be ɔ mi? Loko o ma nyɛ maa na sane bimi nɛ ɔmɛ a heto ɔ, ja o hyɛ Baiblo  womi kpa komɛ hu a mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o ngɛ hlae nɛ o le níhi nɛ ya nɔ ngɛ gbalɔ Amos be ɔ mi ɔ, o ma nyɛ maa hyɛ Matsɛmɛ a womi nɛ ji enyɔ kɛ Kronika womi nɛ ji enyɔ ɔ mi. A tsɛ ngmami nɛ ɔmɛ a se ngɛ Amos 1:1 sisi ningma a mi. Jehanɛ hu ɔ, o ma nyɛ maa hyɛ womi nɛ Hosea ngma a mi, ejakaa e kɛ Amos hi si ngɛ be kake mi. Baiblo womi kpa nɛ ɔmɛ tsuo maa ye bua mo nɛ o maa na bɔ nɛ níhi ya nɔ ha ngɛ Amos be ɔ mi.​—2 Ma. 14:25-28; 2 Kron. 26:1-15; Hos. 1:1-11; Amos 1:1.

17-18. Ngɔɔ nɔ hyɛmi níhi nɛ ngɛ kuku ɔ mi ɔ aloo mo nitsɛ o nɔ hyɛmi nɔ́ kɛ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ nɔ́ he hɛ tomi haa nɛ Baiblo ɔ kasemi peeɔ bua jɔmi ɔ.

¹⁷ Ke wa ngɛ Baiblo ɔ kanee ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa koli níhi a mi. Ngɔɔ lɛ kaa o ngɛ Zakaria yi 12 ɔ nɛ tu Mesia a gbenɔ ɔ he munyu ɔ kanee. (Zak. 12:10) Benɛ o su kuku 12 ɔ, o kane kaa “Natan we ɔ” maa ye kɔmɔ ngɛ Mesia a gbenɔ ɔ he. Jinɛ o ma nyɛ ma tsa ní kanemi ɔ nɔ. Se moo da si nɛ o bi o he ke: ‘Mɛni tsakpa lɛ ngɛ Natan we ɔ kɛ Mesia a kpɛti? Jije o maa na heto ɔ ngɛ?’ Ja o pee o he kaa polisi nɛ e ngɛ laami sane ko mi hlae. Ke o hyɛ ngmami kpahi nɛ a tsɛ se ngɛ ba fa a kpɛti nɛ kɔɔ jamɛ a ngmami ɔ he ngɛ New World Translation of the Holy Scriptures ɔ mi ɔ, e kɛ mo maa ya 2 Samuel 5:13, 14. Lejɛ ɔ tsɔɔ kaa a tsɛɛ Matsɛ David binyumu ko ke Natan. Luka 3:23, 31 ɔ nɛ ji ngmami enyɔne nɛ a tsɛ se ɔ hu tsɔɔ kaa Maria ji Natan nina. Lɔ ɔ he ɔ, Yesu hu ba peeɔ Natan nina. (Hyɛ wp16-E No.3 bf. 9.) Nɔ́ nɛ o na a pee mo nyakpɛ! Jinɛ o le kaa a gba kɛ fɔ si kaa Yesu ma ba pee David nina. (Mat. 22:42) Se David ngɛ binyumuhi 20 kɛ se. Anɛ e be  nyakpɛ mɔ kaa Zakaria tsɔɔ kaa Natan we ɔ maa ye kɔmɔ ngɛ Yesu gbenɔ ɔ he lo?

¹⁸ Nɔ hyɛmi nɔ́ kpa ko hu ji nɛ ɔ nɛ. Luka womi ɔ yi kake ɔ tsɔɔ kaa bɔfo Gebriɛl ba slaa Maria nɛ e de lɛ nɔ́ ko kɛ kɔ bi nɛ e ma fɔ ɔ he. E de lɛ ke: “E ma ba pee nɔmlɔ ngua, nɛ a ma tsɛ lɛ ke Hiɔwe Lokoo No ɔ Bi, nɛ Yehowa Mawu maa ngɔ e tsɛ David matsɛ sɛ ɔ kɛ ha lɛ, nɛ e maa ye Yakɔb we ɔ nɔ Matsɛ kɛ maa ya neneene.” (Luka 1:32, 33) Eko ɔ, waa kɛ wa juɛmi maa ma nɔ́ nɛ Gebriɛl de kekleekle kaa Yesu maa pee “Hiɔwe Lokoo No ɔ Bi” ɔ pɛ nɔ. Se Gebriɛl gba kɛ fɔ si hu kaa Yesu “maa ye Yakɔb we ɔ nɔ Matsɛ.” Eko ɔ, wa ma bi wa he ke, kɛ Maria nu munyu nɛ ɔ nɛ Gebriɛl tu ɔ sisi ha kɛɛ? Anɛ e ná susumi kaa Yesu ma ba ye Matsɛ ngɛ Matsɛ Hɛrode aloo Israel nɔ yelɔ kpa ko nane mi lo? Ke Yesu ba pee matsɛ ɔ, Maria maa pee manyɛ, nɛ e kɛ e weku ɔ tsuo maa hi matsɛ we ɔ mi. Se nɔ́ ko be Ngmami ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa nɔ́ nɛ Gebriɛl de ɔ ha nɛ Maria ná jamɛ a juɛmi ɔ. Nɛ wa kane we hyɛ hu kaa Maria ya de Yesu kaa e ha lɛ blɔ nya ko ngɛ matsɛ yemi ɔ mi kaa bɔ nɛ Yesu kaseli enyɔ komɛ pee ɔ. (Mat. 20:20-23) Nɔ́ nyafii nɛ ɔ nɛ wa susu he ɔ ha nɛ wa na kaa Maria ji yo nɛ e baa e he si wawɛɛ!

19-20. Kaa bɔ nɛ Yakobo 1:22-25 kɛ 4:8 ɔ tsɔɔ ɔ, ke wa ngɛ ní kasee ɔ, mɛni ji otihi nɛ e sa nɛ wa kɛ ma wa hɛ mi?

¹⁹ Nyɛ ha nɛ wa kai kaa huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti nɛ wa suɔ nɛ e mi nɛ wa wawɛɛ ɔ he je nɛ wa kaseɔ Baiblo ɔ kɛ Baiblo kasemi womi ɔmɛ ɔ nɛ. Ke wa ngɛ Baiblo ɔ kanee ɔ, wa suɔ nɛ waa na “nɔmlɔ tutuutu” nɛ wa ji, kɛ tsakemihi nɛ e sa kaa waa pee konɛ waa sa Mawu hɛ mi. (Kane Yakobo 1:22-25; 4:8.) Be fɛɛ be nɛ wa maa kase ní ɔ, e sa nɛ wa bi Yehowa nɛ e ha wɔ e mumi ɔ. E sa nɛ wa kpa lɛ pɛɛ nɛ e ye bua wɔ konɛ wa ná ní kasemi ɔ he se kɛ pi si nɛ waa na tsakemihi nɛ e sa kaa waa pee.

²⁰ Nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa pee wa ní kaa Mawu sɔmɔlɔ ɔ nɛ la polɔ ɔ tu e he munyu ɔ. E de ngɛ e he ke: ‘E bua jɔɔ Yehowa mlaa a he, nɛ e susuɔ he nyɔ kɛ pia. . . . E yeɔ manye ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi.’​—La 1:2, 3.