1. Ke nyɛmiyo ko ngɛ hlae nɛ e sɛ gba si himi mi ɔ, mɛni sane komɛ nɛ e sa nɛ e bi e he?

KRISTOFOHI tsuo ngɛ Yesu Kristo nɛ ye mluku nɛ ji asafo ɔ yi ɔ sisi. Se ke yo ko nɛ ji Kristofo no sɛ gba si himi mi ɔ, e huno ɔ nɛ e yi mluku ɔ ba peeɔ e yi. Enɛ ɔ ma nyɛ maa ngɔ nyagba kɛ ba. Enɛ ɔ he ɔ, ke nyɛmiyo ko ngɛ hlae nɛ e sɛ gba si himi mi ɔ, e sa nɛ e bi e he ke: ‘Mɛni tsɔɔ kaa nyɛminyumu nɛ ɔ ma nyɛ maa pee wekuyi kpakpa? Anɛ mumi mi níhi a he hia lɛ ngɛ e si himi mi lo? Ke heto ɔ ji dɛbi ɔ, lɛɛ mɛni tsɔɔ kaa e ma nyɛ maa ye bua nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti ke wa sɛ gba si himi mi?’ Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ nyɛmiyo ɔ nɛ bi e he ke: ‘Mɛni suhi nɛ i ngɛ nɛ maa ye bua wa gba a? Anɛ i toɔ ye tsui si, nɛ i haa nɔ nɔ́ lo? Anɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ i kɛ Yehowa wa kpɛti lo?’ (Fiɛlɔ 4:9, 12) Ke nyɛmiyo ko mwɔ yi mi kpɔhi nɛ da loko e sɛ gba si himi mi ɔ, lɔ ɔ maa ye bua lɛ nɛ e gba si himi ɔ nɛ ye manye nɛ e ma ná bua jɔmi.

2. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

² Yihi nɛ a ji Kristofohi ayɔhi abɔ peeɔ nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ gu a he si nɛ a baa kɛ haa a hunomɛ ɔ nɔ. A sa yi jemi wawɛɛ! Wa bua jɔ kaa waa kɛ yihi anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ pee kake kɛ ngɛ Yehowa sɔmɔe! Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu sane bimi etɛ nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ a heto ɔmɛ a he: (1) Mɛni ji nyagba komɛ nɛ yigbayihi kɛ ma nyɛ maa kpe? (2) Mɛni he je nɛ yogbayo hlaa kaa e maa ba e he si kɛ ha e huno ɔ? (3) Mɛni nɛ hunomɛ kɛ yigbayihi nɛ a ji Kristofohi  ma nyɛ maa kase kɛ je Yesu, Abigail, kɛ Maria nɛ ji Yosef yo kɛ Yesu yayo ɔ a ngɔ?

3. Mɛni he je nɛ gba si himi ko be nɛ ye mluku ɔ?

³ Gba si himi ji nike ní nɛ ye mluku nɛ je Mawu ngɔ, se adesahi yi mluku. (1 Yoh. 1:8) Enɛ ɔ he je nɛ Mawu Munyu ɔ bɔ nihi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ kɔkɔ kaa a kɛ nyagbahi nɛ a kale lɛ kaa “amanehlu ngɛ a he lo mi” ɔ maa kpe ɔ nɛ. (1 Kor. 7:28) Wa ma susu nyagbahi nɛ yigbayihi kɛ ma nyɛ maa kpe ɔ ekomɛ a he.

4. Mɛni he je nɛ yogbayo ma nyɛ maa nu he kaa ke e ba e he si ha e huno ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa a ba lɛ si?

⁴ Eko ɔ, he nɛ a tsɔse yogbayo ko ngɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ e nu he kaa ke e ba e he si ha e huno ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa a ba lɛ si. Marisol nɛ ngɛ United States ɔ de ke: “Ngɛ he nɛ i wa ngɛ ɔ, a deɔ yihi kaa e sa nɛ a kɛ nyumuhi nɛ sɔ ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi. I le kaa Yehowa hla hunomɛ kaa yi kɛ ha a yihi, se kɛ̃ ɔ, e he wa kaa ma je bumi kpo kɛ tsɔɔ ye huno ɔ, ejakaa je ɔ tsɔɔ kaa e sɛ nɛ ma pee jã.”

5. Mɛni susumihi nɛ dɛ nɛ nyumu komɛ hɛɛ ngɛ yihi a he?

⁵ Eko ɔ, yo kɛ nyumu ko nɛ e susu kaa nyumuhi a nɔ kuɔ pe yihi ɔ sɛ gba si himi mi. Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Ivon nɛ e ngɛ South America a de ke: “Ngɛ wa kpɔ ɔ mi ɔ, nyumuhi yeɔ ní kekle loko yihi yeɔ ní. A hyɛɛ blɔ kaa jokuɛ yihewi maa hoo ní nɛ a dla we ɔ mi, se nyumuwi lɛɛ a yayo kɛ a nyɛmimɛ yihi lɛ sɔmɔɔ mɛ, nɛ a deɔ mɛ kaa ‘a ji matsɛmɛ ngɛ we ɔ mi.’” Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Yingling nɛ e ngɛ Asia a de ke: “Ngɛ ye gbi ɔ mi ɔ, a pɔɔ nɔ́ ko demi nɛ tsɔɔ kaa e hia we nɛ yihi nɛ a le ní loo a ná nyɛmi pɔtɛɛ ko. A ní tsumi ji kaa a ma tsu we mi ní tsumihi tsuo, nɛ a be he blɔ kaa a ma je a juɛmi kpo kɛ tsɔɔ a hunomɛ ngɛ níhi a he.” Huno nɛ e je we suɔmi kpo nɛ e kɛ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ɔ tsu we ní ɔ haa nɛ níhi a mi waa ha e yo, e kase we Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɛ e ní peepee sɛ Yehowa hɛ mi.​—Efe. 5:28, 29; 1 Pet. 3:7.

6. Mɛni nɛ e sa nɛ yigbayihi nɛ a pee konɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ Yehowa a kpɛti?

⁶ Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ ní kasemi nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, Yehowa hyɛɛ blɔ kaa hunomɛ nɛ a ji Kristofohi ɔ ma ha a weku ɔ he lo nya hiami níhi kɛ mumi mi hiami níhi, nɛ a hyɛ kaa a ngɛ slɔkee. (1 Tim. 5:8) E ngɛ mi kaa yigbayihi be deka mohu lɛɛ, se e sa nɛ a he be kɛ kane Mawu Munyu ɔ daa ligbi, a pue a yi mi tɛ ngɛ he, nɛ a je a tsui mi nɛ a sɔle kɛ ha Yehowa. Enɛ ɔ peemi be gbɔjɔɔ. Yigbayihi be deka enɛ ɔ he ɔ, a ma nyɛ maa nu he kaa a be be kɛ he wami nɛ a kɛ maa pee jamɛ a ní ɔmɛ, se e sa nɛ a ná be kɛ ha ní nɛ ɔmɛ a peemi. Mɛni he je? Ejakaa Yehowa suɔ nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ kɛ lɛ nɛ ná huɛ bɔmi kpakpa nɛ jamɛ a huɛ bɔmi ɔ nɛ ya nɔ nɛ e hi si.​—Níts. 17:27.

7. Mɛni ma ha nɛ e he be wae ha yogbayo kaa e maa bu e huno nɛ e ba e he si ha lɛ?

⁷ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e biɔ mɔde bɔmi loko yogbayo ma nyɛ maa ba e he si ha e huno nɛ e yi mluku ɔ. Se ke e le nɔ́ he je nɛ Baiblo ɔ de jã nɛ e kplɛɛ nɔ ɔ, e he be wae ha lɛ kaa e maa pee jã.

8. Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ Efeso Bi 5:22-24 ɔ mi ɔ, mɛni he je nɛ yogbayo nɛ ji Kristofo no ɔ hlaa kaa e maa ba e he si kɛ ha e huno ɔ?

⁸ Yogbayo nɛ ji Kristofo no ɔ hlaa kaa e maa ba e he si ha e huno, ejakaa jã nɛ Yehowa hyɛɛ blɔ kaa e pee. (Kane Efeso Bi 5:22-24.) E he e hiɔwe Tsɛ ɔ ye, ejakaa e le kaa Yehowa suɔ lɛ nɛ e be lɛ dee kaa e pee nɔ́ ko nɛ e be hie ha lɛ.​—5 Mose 6:24; 1 Yoh. 5:3.

9. Ke yogbayo ko ba e he si ha e huno ɔ, mɛni jeɔ mi kɛ baa?

 ⁹ Je ɔ woɔ yihi he wami kaa a kua Yehowa blɔ tsɔɔmihi, nɛ a na a he si nɛ a maa ba kɛ ha a hunomɛ kaa nɔ́ nɛ a ba mɛ si. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi nɛ a hɛɛ susumi nɛ ɔ li wa Mawu nɛ ngɛ suɔmi ɔ. Yehowa be e biyihi nɛ a he jua wa ha lɛ ɔ dee ke a pee nɔ́ ko nɛ maa ba mɛ si. Nyɛmiyo nɛ e bɔɔ mɔde kaa e maa bu Yehowa tue kɛ gu e huno ɔ tue nɛ e maa bu ɔ nɔ ɔ yeɔ bua nɛ tue mi jɔmi hiɔ weku ɔ mi. (La 119:165) Ke e pee jã a, e huno ɔ náa he se, lɛ nitsɛ hu e náa he se, nɛ e bimɛ hu náa he se.

10. Mɛni nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ nɔ́ nɛ Carol de ɔ mi?

¹⁰ Yogbayo nɛ baa e he si kɛ haa e huno nɛ yi mluku ɔ tsɔɔ kaa e suɔ Yehowa, nɔ nɛ e to yi yemi he blɔ nya a nɛ e buɔ lɛ. Carol nɛ e ngɛ South America a de ke: “I le kaa ye huno ɔ ma tɔ̃. I le hu kaa bɔ nɛ i peeɔ ye ní ha ngɛ e tɔmi ɔmɛ a he ɔ tsɔɔ bɔ nɛ i naa huɛ bɔmi nɛ ngɛ i kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ ha. Enɛ ɔ he ɔ, i bɔɔ mɔde kaa ma ba ye he si kɛ ha ye huno ɔ konɛ ma sa ye hiɔwe Tsɛ ɔ hɛ mi.”

11. Mɛni yeɔ bua nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Aneese nɛ e kɛ tɔmihi keɔ, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ nɔ́ nɛ e de ɔ mi?

¹¹ E he ma nyɛ maa wa ha yogbayo ko kaa e maa ba e he si kɛ ha e huno ke e susu kaa e huno ɔ susuu we bɔ nɛ lɛ yo ɔ nuɔ he ha a he. Se kadi bɔ nɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Aneese ɔ peeɔ e ní ha ke e ba lɛ jã. E de ke: “I bɔɔ mɔde kaa i be hae nɛ ye muklii mi nɛ fu. I kaiɔ kaa wɔ tsuo wa tɔ̃ɔ. I kɛ ma ye hɛ mi kaa i kɛ tɔmi maa ke faa kaa bɔ nɛ Yehowa peeɔ ɔ. Ke i kɛ tɔmi ke ɔ, i náa tue mi jɔmi ekohu.” (La 86:5) Ke yogbayo ko kɛ tɔmi kee ɔ, e he be wae ha lɛ kaa e maa ba e he si kɛ ha e huno.

12. Mɛni nɔ hyɛmi níhi lɛ a ngɛ Baiblo ɔ mi?

¹² Eko ɔ, nɔ ko ma susu kaa nɔ nɛ baa e he si ɔ gbɔjɔ. Se jamɛ a susumi ɔ dɛ. Baiblo ɔ tu nihi fuu nɛ a ba a he si nɛ a pee kã a a he munyu. Nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu, Abigail, kɛ Maria a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi.

13. Mɛni he je nɛ Yesu baa e he si kɛ haa Yehowa a? Moo tsɔɔ nya.

 ¹³ Tsa pi nile loo nyɛmi ko nɛ Yesu be he je nɛ e baa e he si kɛ haa Yehowa. Nɔ ko nɛ e juɛmi mi kuɔ wawɛɛ pɛ lɛ e ma nyɛ maa tsɔɔ ní nɛ nihi nɛ a nu sisi saminya kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ. (Yoh. 7:45, 46) Yehowa le kaa Yesu ngɛ nyɛmi nɛ se be, lɔ ɔ he ɔ, e ha nɛ e piɛɛ e he kɛ bɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ. (Abɛ 8:30; Heb. 1:2-4) Nɛ kɛ je be nɛ a tle Yesu si ɔ, Yehowa ngɔ “he blɔhi tsuo nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ ɔ” kɛ ha lɛ. (Mat. 28:18) E ngɛ mi kaa Yesu ngɛ nyɛmi babauu mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e biɔ Yehowa blɔ tsɔɔmi ngɛ níhi a he. Mɛni he je? Ejakaa e suɔ e Tsɛ ɔ.​—Yoh. 14:31.

14. Mɛni nɛ hunomɛ ma nyɛ maa kase ngɛ (a) bɔ nɛ Yehowa naa yihi ha a mi? (b) munyuhi nɛ a ngma ngɛ Abɛ 31 ɔ mi?

¹⁴ Nɔ́ nɛ hunomɛ ma nyɛ maa kase. Yehowa de we kaa yihi nɛ a ba a he si kɛ ha a hunomɛ akɛnɛ e naa nyumuhi kaa a nɔ kuɔ ɔ he je. Odase nɛ maa enɛ ɔ nɔ mi ji kaa Yehowa hla yihi kɛ nyumuhi tsuo kaa a piɛɛ Yesu he kɛ ye matsɛ. (Gal. 3:26-29) Yehowa tsɔɔ kaa e ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yesu mi kɛ gu he blɔ nɛ e kɛ wo e dɛ ɔ nɔ. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ huno kpakpa ngɔɔ he blɔ nɛ sa kɛ woɔ e yo dɛ. Benɛ Mawu Munyu ɔ ngɛ yo kpakpa kalee ɔ, e tsɔɔ kaa e ma nyɛ maa hyɛ we nɔ, e ma nyɛ ma he zugba nɛ e hyɛ nɔ, nɛ e ma nyɛ maa ye jua hulɔ. (Kane Abɛ 31:15, 16, 18.) Tsa pi nyɔguɛ ji lɛ nɛ́ e be he blɔ nɛ e tsɔɔ e juɛmi ngɛ níhi a he, mohu ɔ, e huno ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ e nɔ, nɛ e buɔ lɛ tue ke e ngɛ e juɛmi tsɔɔe ngɛ níhi a he. (Kane Abɛ 31:11, 26, 27.) Ke nyumu ko buɔ e yo ɔ, yo ɔ kɛ bua jɔmi maa ba e he si kɛ ha e huno ɔ.

15. Mɛni nɛ yigbayihi ma nyɛ maa kase ngɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi?

¹⁵ Nɔ́ nɛ yigbayihi ma nyɛ maa kase. E ngɛ mi kaa Yesu nyɛ tsu níhi fuu a he ní mohu lɛɛ, se e nɛ́ e he si nɛ e maa ba ha Yehowa a kaa nɔ́ nɛ a ba lɛ si. (1 Kor. 15:28; Filip. 2:5, 6) Jã nɔuu kɛ̃ nɛ yo kpakpa nɛ e kaseɔ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ be he nue kaa e he si nɛ e maa ba kɛ ha e huno ɔ tsɔɔ kaa a ba lɛ si. Pi suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha e huno ɔ pɛ he je nɛ e fĩɔ e se. Yi tomi titli he je nɛ e peeɔ jã ji kaa e suɔ Yehowa nɛ e buɔ lɛ.

16. Ngɛ 1 Samuel 25:2, 3, 23-28 ɔ nya a, mɛni nyagbahi nɛ Abigail kɛ kpe? (Hyɛ foni nɛ ngɛ womi ɔ hɛ mi ɔ.)

¹⁶ Abigail huno ji Nabal. Nabal foɔ lɛ pɛ e nɔ́ mi, e woɔ e he nɔ, nɛ e je we hɛ sa kpo. Se ngɛ lɔ ɔ tsuo se ɔ, Abigail ji e huno ɔ he. Kaa Abigail ngɛ hlae nɛ e gba a nɛ puɛ ɔ, jinɛ e ko ngmɛ blɔ nɛ David kɛ e we bi ɔmɛ ko gbe e huno ɔ, se e pee we jã, mohu ɔ, e pee nɔ́ nɛ e ma nyɛ kɛ baa e huno ɔ kɛ e we ɔ yi. Mo susu kã nɛ e he ba hia nɛ Abigail nɛ e pee konɛ e nyɛ nɛ e da ta buli 400 ɔ a hɛ mi, nɛ́ e je bumi mi nɛ e kɛ David nɛ susu níhi a he ɔ he nɛ o hyɛ. E suɔ nɛ e ngɔ piami ɔ kɛ fɔ lɛ nitsɛ e nɔ. (Kane 1 Samuel 25:2, 3, 23-28.) David yɔse kaa Yehowa gu yo kãtsɛ nɛ ɔ nɔ kɛ wo lɛ ga nɛ e tɔ̃ we tɔmi nɛ hɛdɔ ngɛ he.

17. Mɛni nɛ hunomɛ ma nyɛ maa kase ngɛ David kɛ Abigail a sane ɔ mi?

¹⁷ Nɔ́ nɛ hunomɛ ma nyɛ maa kase. Abigail ji yo nɛ e le ní. David hu bu lɛ tue kɛ tsɔɔ kaa e le ní. Enɛ ɔ ha nɛ David pue we nihi nɛ a pee we nɔ́ ko ɔ a muɔ si. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke huno ko nɛ le ní maa mwɔ yi mi kpɔhi nɛ a he hia a, e ma susu e yo ɔ juɛmi nɛ e maa tsɔɔ ɔ he saminya. Eko ɔ, lɔ ɔ maa ye bua lɛ nɛ e ko mwɔ yi mi kpɔ nɛ dɛ.

18. Mɛni nɛ yigbayihi ma nyɛ maa kase ngɛ Abigail nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi?

¹⁸ Nɔ́ nɛ yigbayihi ma nyɛ maa kase. Yogbayo nɛ e suɔ Yehowa nɛ e buɔ lɛ ɔ ma nyɛ ma ná e weku ɔ nɔ he wami ngɛ blɔ kpakpa nɔ, ke  e huno ɔ sɔmɔ we Yehowa aloo e huno ɔ ngɛ Yehowa sɔmɔe se e kɛ Yehowa sisi tomi mlaahi tsu we ní po. E be blɔ ko nɛ dɛ nɔ gue kɛ po gba a mi, mohu ɔ, ke e ba e he si nɛ e je bumi kpo kɛ tsɔɔ e huno ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ná e huno ɔ nɔ he wami nɛ e maa kase Yehowa he ní. (1 Pet. 3:1, 2) Se ke e huno ɔ ba sɔmɔ we Yehowa po ɔ, Yehowa bua maa jɔ kaa e ba e he si kɛ ha e huno ɔ, nɛ e ye Yehowa hu anɔkuale.

19. Mɛni si fɔfɔɛhi a mi nɛ e sɛ nɛ yogbayo nɛ bu e huno tue?

¹⁹ Yogbayo nɛ e ji Kristofo no nɛ e baa e he si ɔ be e huno se fĩe ke e de lɛ kaa e kɛ Baiblo mi mlaahi loo Baiblo sisi tomi mlaa komɛ nɛ ko tsu ní. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, huno nɛ e sɔmɔ we Yehowa a ma nyɛ ma de e yo nɛ e ngɛ Yehowa sɔmɔe ɔ kaa e ye lakpa, e ju, aloo e pee nɔ́ ko nɛ be Yehowa hɛ mi sae. E sa nɛ Kristofohi tsuo nɛ yigbayihi hu piɛɛ he ɔ nɛ a bu Yehowa Mawu tue kekle. Ke nyɛmiyo ko huno de lɛ kaa e kɛ Baiblo sisi tomi mlaa ko nɛ kó tsu ní ɔ, e sɛ nɛ e bu tue, mohu ɔ, e je mi mi jɔmi mi kɛ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ e be jã pee ɔ.​—Níts. 5:29.

20. Mɛni blɔ nɔ wa gu kɛ le kaa huɛ bɔmi kpakpa hi Maria kɛ Yehowa a kpɛti?

²⁰ Huɛ bɔmi kpakpa hi Maria kɛ Yehowa a kpɛti. Maria le Ngmami ɔ mi saminya. Be ko benɛ Maria kɛ Elizabet nɛ ji Yohane Nɔ Baptisilɔ ɔ yayo ngɛ ní sɛɛe ɔ, Maria tsɛ Hebri ngmamihi nɛ hiɛ pe 20 se. (Luka 1:46-55) Mo susu he nɛ o hyɛ: E ngɛ mi kaa Yosef ya bi Maria si kaa e kɛ lɛ maa sɛ gba si himi mi mohu lɛɛ, se Yehowa bɔfo ɔ je we e he si kɛ tsɔɔ Yosef kekle. Bɔfo ɔ kɛ Maria tu munyu kekle, nɛ e de lɛ kaa e ma fɔ Mawu Bi ɔ. (Luka 1:26-33) Yehowa le Maria saminya nɛ e ngɛ nɔ mi mami kaa e maa suɔ e Bi ɔ, nɛ e maa hyɛ e nɔ saminya. Nɛ niinɛ hu ɔ, huɛ bɔmi kpakpa ya nɔ nɛ e hi Maria kɛ Yehowa a kpɛti benɛ Yesu gbo nɛ a tle lɛ si kɛ ho hiɔwe ya a se po.​—Níts. 1:14.

21. Mɛni nɛ hunomɛ ma nyɛ maa kase kɛ je Maria he sane nɛ a ngma ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ mi?

²¹ Nɔ́ nɛ hunomɛ ma nyɛ maa kase. Huno nɛ e le ní ɔ bua jɔɔ ke e yo ɔ le Ngmami ɔ mi saminya. E mi mi fu we, nɛ e susuu we kaa e yo ɔ ngɛ hlae nɛ e pee wekuyi. E yɔseɔ kaa ke e yo ɔ le Baiblo ɔ kɛ sisi tomi mlaahi saminya  a, e ma nyɛ maa ye bua weku ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke yo ɔ ya sukuu kɛ ya tsitsaa pe nyumu ɔ po ɔ, nyumu ɔ blɔ nya ní tsumi ji kaa e maa nyɛɛ weku ɔ hɛ mi kɛ pee weku Mawu jami, nɛ e maa nyɛɛ a hɛ mi kɛ tsu teokrase ní tsumi kpahi hulɔ.​—Efe. 6:4.

22. Mɛni nɛ yigbayihi ma nyɛ maa kase ngɛ Maria nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi?

²² Nɔ́ nɛ yigbayihi ma nyɛ maa kase. E sa nɛ yogbayo nɛ ba e he si kɛ ha e huno, se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ lɛ nitsɛ e pee níhi nɛ ma ha nɛ e hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa. (Gal. 6:5) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ e he be kɛ pee dɛ he ní kasemi nɛ e pue e yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ e kaseɔ ɔ a he. Lɔ ɔ maa ye bua lɛ nɛ e maa ya nɔ maa suɔ Yehowa nɛ e ma je bumi kpo kɛ tsɔɔ lɛ, nɛ e bua maa jɔ hu kaa e baa e he si kɛ haa e huno ɔ.

23. Ke yigbayihi ba a he si kɛ ha a hunomɛ ɔ, kɛ mɛ nitsɛmɛ, a weku ɔ, kɛ asafo ɔ náa he se ha kɛɛ?

²³ Yigbayihi nɛ a baa a he si kɛ haa a hunomɛ akɛnɛ a suɔ Yehowa a ma ná bua jɔmi, nɛ a tsui maa nɔ a mi wawɛɛ pe nihi nɛ a kɛ yi yemi he blɔ nya nɛ Yehowa to ɔ tsu we ní ɔ. A peeɔ nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ haa nihewi kɛ yihewi hulɔ. Jehanɛ hu ɔ, a yeɔ bua nɛ suɔmi kɛ tue mi jɔmi hii a weku ɔ kɛ asafo ɔ mi. (Tito 2:3-5) Mwɔnɛ ɔ, Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a kpɛti nihi hiɛhiɛɛ ji yihi. (La 68:11, NW) Nyumu jio, yo jio, wɔ tsuo wa ma nyɛ maa ye bua konɛ tue mi jɔmi nɛ ya nɔ nɛ hi asafo ɔ mi. Ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa maa na blɔ nɔ nɛ wɔ tsuo wa maa gu kɛ ha nɛ tue mi jɔmi nɛ hi asafo ɔ mi.