1, 2. (a) Mɛni mumi mi juetlihi etɛ nɛ Yehowa ha wɔ? (b) Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

YEHOWA ji niatsɛ nɛ pe kulaa ngɛ je mluku ɔ mi. (1 Kron. 29:11, 12) Akɛnɛ Yehowa ji Tsɛ nɛ haa nɔ nɔ́ faa he je ɔ, e haa nihi nɛ a buɔ e mumi mi juetli ɔmɛ kaa níhi nɛ a he jua wa a eko. Hyɛ bɔ nɛ wa bua jɔ ha kaa Yehowa ha wɔ mumi mi juetli nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ, (1) Mawu Matsɛ Yemi ɔ, (2) wa fiɛɛmi ní tsumi nɛ he ɔ nɔ yi wami ɔ, kɛ (3) anɔkualehi nɛ a he jua wa nɛ wa naa ngɛ e munyu ɔ mi ɔ! Se ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa be juetli nɛ ɔmɛ bue, nɛ wa maa sake mɛ ngɔ pue he. Ke wa bua maa jɔ juetli nɛ ɔmɛ a he ɔ, ja waa kɛ tsu ní saminya, nɛ wa ha nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha ní nɛ ɔmɛ ɔ pee ehe daa. Yesu de ke: “He nɛ nyɛ juetli ngɛ ɔ, lejɛ ɔ nyɛ tsui hu maa hi.”​—Luka 12:34.

² Nyɛ ha nɛ waa hyɛ blɔhi a nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ ná suɔmi kɛ ha Matsɛ Yemi ɔ, fiɛɛmi ní tsumi ɔ, kɛ anɔkuale ɔ, konɛ waa tsɔɔ kaa wa bua jɔ he, nɛ waa ya nɔ nɛ waa hɛɛ jamɛ a suɔmi ɔ mi. Benɛ wa ngɛ ní nɛ ɔmɛ a he susue ɔ, mo pue o yi mi tɛ ngɛ bɔ nɛ mo nitsɛ o ma nyɛ ma ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha mumi mi juetli nɛ ɔmɛ ɔ a mi nɛ wa a he.

3. Mɛni jua yelɔ nɛ Yesu tu e he munyu ngɛ e nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ mi ɔ pee konɛ e nine nɛ su adiagba nɛ he jua wa a nɔ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

³ Kane Mateo 13:45, 46. Yesu ha nɔ́ he tomi nɔ́ ko nɛ kɔɔ jua yelɔ ko nɛ e ya ngɛ adiagba hlae ɔ he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, eko ɔ, jua yelɔ ɔ he adiagba lafahi abɔ nɛ e jua. Eko ɔ, e kɛ jehahi fuu ye jua nɛ ɔ. Se ligbi ko ɔ, e na adiagba ko nɛ e he jua wa wawɛɛ, nɛ e bua jɔ he saminya. Ke nyumu ɔ ma nyɛ ma he adiagba nɛ ɔ, ja e jua e níhi tsuo, enɛ ɔ he ɔ, e pee jã. Moo hyɛ bɔ nɛ adiagba nɛ ɔ he jua wa ha nyumu nɛ ɔ ha!

4. Ke wa suɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ wawɛɛ kaa bɔ nɛ jua yelɔ ɔ suɔ adiagba a, mɛni wa maa pee?

⁴ Mɛni wa kaseɔ ngɛ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ mi? Mawu Matsɛ Yemi ɔ he anɔkuale ɔ ngɛ kaa adiagba nɛ he jua wa wawɛɛ ɔ. Ke wa suɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ wawɛɛ kaa bɔ nɛ jua yelɔ ɔ suɔ adiagba a, wa ma ná suɔmi ɔ kaa wa maa ngɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ kɛ sã afɔle konɛ wa nyɛ nɛ waa pee Matsɛ Yemi ɔ sisi bimɛ, nɛ waa ya nɔ nɛ waa hi si ngɛ Matsɛ Yemi ɔ sisi. (Kane Marko 10:28-30.) Ha nɛ wa susu nihi enyɔ nɛ a pee jã a he nɛ waa hyɛ.

5. Mɛni Zakeo pee kɛ tsɔɔ kaa e suɔ kaa e nine nɛ su Mawu Matsɛ Yemi ɔ nɔ?

⁵ Zakeo ji tó tsulɔ nɔkɔtɔma. E gu sisimi blɔ nɔ kɛ kpɔ̃ nihi a sika ngɛ a dɛ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ e ná ní kpɔtɔɔ. (Luka 19:1-9) Se kɛ̃ ɔ, benɛ yayami peelɔ nɛ ɔ nu kaa Yesu ngɛ Matsɛ Yemi ɔ fiɛɛe ɔ, e yɔse kaa nɔ́ nɛ e ngɛ nue ɔ he jua wa wawɛɛ, nɛ e pee he nɔ́ ko amlɔ nɔuu. E de ke: “Nyɔmtsɛ, bu tue! Ma ngɔ ye níhi fã kɛ ha ohiatsɛmɛ. Ke i sisi nɔ ko ɔ, nɔ́ nɛ i kpɔ̃ ngɛ e dɛ yaka a, ma ku ngɔ bɔ he si eywiɛ ha lɛ.” E je e tsui mi nɛ e ngɔ sika nɛ e kpɔ̃ ngɛ nihi a dɛ ɔ kɛ ha mɛ, nɛ e kua e su yaya nɛ ji hɛkɔ nɛ haa nɛ e diɔ he lo nya níhi fuu a se ɔ.

6. Mɛni tsakemi Rose pee konɛ e pee Mawu Matsɛ Yemi ɔ mi no, nɛ mɛni he je nɛ e pee jã a?

⁶ Jeha komɛ nɛ be ɔ, yo ko nɛ wa ma nyɛ ma tsɛ lɛ ke Rose ɔ kɛ e he woɔ yo kɛ yo a bɔmi nami mi. Jamɛ a be ɔ, e ji kuu ko nɛ a fãa nyumu kɛ nyumu kɛ yo kɛ yo a bɔmi nami he ɔ hɛmi nyɛɛlɔ. Se pee se ɔ, e ba nu Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ. Benɛ a kɛ Rose ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, e ba na bɔ nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he anɔkuale ɔ he jua wa ha a. E yɔse kaa e sa nɛ e pee tsakemi nguahi ngɛ e si himi mi. (1 Kor. 6:9, 10) Akɛnɛ e suɔ Yehowa he je ɔ, e je kuu ɔ mi, nɛ e kɛ e yo ɔ kpa. Rose ha nɛ a baptisi lɛ ngɛ jeha 2009 ɔ mi, nɛ e we jeha pɛ ɔ, e bɔni sɔmɔmi kaa daa blɔ gbalɔ. Suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha Yehowa kɛ e Matsɛ Yemi ɔ mi wa pe akɔnɔ yayahi nɛ ngɛ e mi ɔ.​—Mar. 12:29, 30.

7. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa suɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ kɛ wa tsui tsuo?

⁷ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa kpɛti nihi fuu pee tsakemi nguahi ngɛ wa si himi mi konɛ waa pee Mawu Matsɛ Yemi ɔ sisi bimɛ. (Rom. 12:2) Se loloolo ɔ, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa pee tsakemihi. E sa nɛ waa hyɛ nɛ hi nɛ ní komɛ kaa he lo nya níhi fuu a se dimi kɛ bɔmi nami he akɔnɔ yaya nɛ ko je wa juɛmi kɛ je Mawu Matsɛ Yemi ɔ nɔ. (Abɛ 4:23; Mat. 5:27-29) Yehowa ha wɔ juetli kpa ko hu nɛ he jua wa konɛ e ye bua wɔ nɛ waa ya nɔ nɛ waa suɔ Mawu Matsɛ Yemi ɔ kɛ wa tsui tsuo.

8. (a) Mɛni he je nɛ bɔfo Paulo tsɔɔ kaa wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ ngɛ kaa ‘juetli ngɛ zu buɛhi a mi’ ɔ? (b) Mɛni Paulo pee kɛ tsɔɔ kaa e buɔ e fiɛɛmi ní tsumi ɔ kaa juetli nɛ he jua wa?

⁸ Mo kai kaa Yesu fã wɔ ke waa fiɛɛ, nɛ waa tsɔɔ nihi Mawu Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a. (Mat. 28:19, 20) Bɔfo Paulo yɔse kaa fiɛɛmi ní tsumi ɔ he jua wa wawɛɛ. Paulo tsɔɔ kaa fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɛ kɔɔ somi he ɔ he ɔ ngɛ kaa ‘juetli ngɛ zu buɛhi a mi.’ (2 Kor. 4:7; 1 Tim. 1:12) E ngɛ mi kaa wa yi mluku, nɛ wa  ngɛ kaa zu buɛhi mohu lɛɛ, se sɛ gbi nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ ma nyɛ ma ha nɛ waa kɛ nihi nɛ a buɔ tue ɔ tsuo nɛ ná neneene wami. Enɛ ɔ he je nɛ Paulo de ke: ‘I peeɔ nɔ́ tsuaa nɔ́, konɛ ma kɛ ha Yesu he sane kpakpa a nɛ gbɛ fĩa. Kɛkɛ ɔ, ní kpakpahi nɛ maa je sɛ gbi ɔ mi kɛ ba a, imi hu ma na eko.’ (1 Kor. 9:23) Niinɛ, suɔmi nɛ Paulo ngɛ kɛ ha fiɛɛmi ní tsumi ɔ wo lɛ he wami nɛ e fiɛɛ wawɛɛ, nɛ e pee nihi kaseli. (Kane Roma Bi 1:14, 15; 2 Timoteo 4:2.) Enɛ ɔ ye bua lɛ nɛ benɛ a ngɛ lɛ yi mi wae wawɛɛ po ɔ, e nyɛ nɛ e da nya. (1 Tes. 2:2) Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wɔ hu wa bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he?

9. Mɛni blɔhi a nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he?

⁹ Paulo ngɔ he blɔ fɛɛ he blɔ nɛ e ma ná a kɛ fiɛɛ ha nihi. Enɛ ɔ ji blɔ kake nɛ Paulo gu nɔ kɛ tsɔɔ kaa e bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he. Kaa bɔ nɛ bɔfo ɔmɛ kɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ pee ɔ, wɔ hu wa fiɛɛ haa nihi be mi nɛ wa be fiɛɛmi tso mi, ngɛ ma gbɛ nɔ, kɛ wehi a mi. (Níts. 5:42; 20:20) Wa hlaa blɔhi a nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ pee babauu ngɛ wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi kaa bɔ nɛ wa si fɔfɔɛ maa ngmɛ wɔ blɔ. Eko ɔ, wa ma nyɛ ma sɔmɔ kaa blɔ gbali a wali aloo daa blɔ gbali. Jehanɛ hu ɔ, wa ma nyɛ maa kase gbi kpa, aloo waa hia kɛ ho he kpahi ngɛ wa ma a mi nɔuu aloo ma kpa nɔ ya konɛ wa ya sɔmɔ ngɛ lejɛ ɔ.​—Níts. 16:9, 10.

10. Mɛni jɔɔmihi lɛ Irene ná akɛnɛ e fia e pɛɛ si kaa e maa fiɛɛ sane kpakpa a he je?

¹⁰ Mo susu nyɛmiyo ko nɛ e sɛ we gba si himi mi nɛ a tsɛɛ lɛ ke Irene nɛ e ngɛ United States ɔ he nɛ o hyɛ. Irene suɔ wawɛɛ kaa e maa fiɛɛ kɛ ha Russia bi nɛ a ba je e ma a mi ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ jeha 1993 ɔ mi ɔ, e ya piɛɛ kuu ko nɛ ngɛ New York City nɛ a tuɔ Russia gbi ɔ a he. Jamɛ a be ɔ, fiɛɛli 20 pɛ nɛ a ngɛ kuu ɔ mi. Irene bɔ mɔde wawɛɛ nɛ e kɛ jeha 20 fiɛɛ ha Russia bi nɛ a ngɛ e ma a mi ɔ. Irene de ke: “Loloolo ɔ, i nyɛ we Russia gbi ɔ tumi saminya.” Se kɛ̃ ɔ, Yehowa jɔɔ Irene kɛ ni kpahi nɛ mɛ hu a kɛ a he wo ní tsumi nɛ ɔ mi ɔ a mɔde bɔmi ɔ nɔ. Amlɔ nɛ ɔ, a ngɛ asafohi nɛ a tuɔ Russia gbi ɔ kakaaka ekpa ngɛ New York City. A baptisi Irene Baiblo kaseli 15 sɔuu. A kpɛti ni komɛ ngɛ sɔmɔe ngɛ Betel, nɛ ni komɛ hu ngɛ sɔmɔe kaa blɔ gbali kɛ asafo mi nikɔtɔmahi. Irene de ke: “Jinɛ ma nyɛ ma ngɔ ní kpahi kɛ pee oti ngɛ ye si himi mi, se i susuu we kaa lɔ ɔ ma nyɛ ma ha mi bua jɔmi kaa kikɛ nɛ ɔ.” Niinɛ, Irene buɔ e fiɛɛmi ní tsumi ɔ kaa juetli nɛ he jua wa!

11. Ngɛ yi mi nɛ a waa wɔ tsuo se ɔ, ke wa ya nɔ nɛ wa fiɛɛ ɔ, mɛni jeɔ mi kɛ baa?

¹¹ Ke wa buɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ kaa nɔ́ ko nɛ he jua wa a, wa maa pee wa ní kaa bɔfo Paulo, nɛ wa maa ya nɔ maa fiɛɛ ha nihi ke a ngɛ wɔ yi mi wae po. (Níts. 14:19-22) Ngɛ jeha 1930 kɛ jeha 1944 a kpɛ mi ɔ, a te si kɛ wo wa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ United States ɔ wawɛɛ. Se kɛ̃ ɔ, kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, a fĩ si  kpɛii nɛ a ya nɔ nɛ a fiɛɛ kɛ kã. Bɔ nɛ pee nɛ a nyɛ nɛ a ya nɔ nɛ a fiɛɛ ɔ, a fã he blɔ nɛ a ngɛ kaa a fiɛɛɔ haa nihi ɔ he ngɛ kojomi he si abɔ. Ngɛ jeha 1943 ɔ mi ɔ, Nyɛminyumu Nathan H. Knorr tu sane ko nɛ a kɛ ya U.S. Kojomi He Ngua a nɛ a ye nguɔ ɔ he munyu. E de ke: “Nyɛ mɔde bɔmi ɔ he je nɛ wa ye nguɔ ɔ nɛ. Ke fiɛɛli ɔmɛ yɛ nɔ nɛ a fiɛɛ ɔ, jinɛ sane ko be nɛ a kɛ maa ya Kojomi He Ngua a, se mo nɛ o ji fiɛɛlɔ ɔ, kɛ wa nyɛmimɛ kpahi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ nɛ a yaa nɔ nɛ a fiɛɛɔ nɛ kpa we ɔ a he je nɛ wa nyɛ nɛ wa da yi mi wami ɔ nya a nɛ. Yi mi wami nɛ ɔ nɛ Nyɔmtsɛ ɔ we bi nyɛ nɛ a da nya a lɛ ha nɛ wa ye kunimi ɔ nɛ.” Nyɛmimɛ nɛ a ngɛ ma kpahi a nɔ ɔ hu fĩ si jã nɔuu, nɛ mɛ hu a ye nguɔ. Niinɛ, akɛnɛ wa suɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he je ɔ, yi mi wami be nyɛe ma ha nɛ wa kpa fiɛɛmi.

12. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he?

¹² Ke wa buɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ kaa juetli nɛ he jua wa nɛ Yehowa ha wɔ ɔ, pi “ngmlɛfia abɔ” nɛ wa maa ye ngɛ fiɛɛmi mi ɔ nɛ he maa hia wɔ. Mohu ɔ, wa maa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ wa ma nyɛ konɛ waa “fiɛɛ sane kpakpa a” kɛ pi si. (Níts. 20:24; 2 Tim. 4:5) Se mɛni wa maa tsɔɔ nihi? Ha nɛ wa susu juetli kpa ko nɛ Mawu ha wɔ ɔ hu he nɛ waa hyɛ.

13, 14. Mɛni ji ‘juetli to he’ nɛ Yesu tu he munyu ngɛ Mateo 13:52 ɔ, nɛ mɛni blɔ nɔ wa guɔ kɛ toɔ ní ngɛ mi?

¹³ Juetli etɛne nɛ Yehowa ha wɔ ɔ ji anɔkualehi nɛ wa ba kase ɔ. Yehowa ji Mawu anɔkualetsɛ. (2 Sam. 7:28; La 31:5) Akɛnɛ e ji Tsɛ nɛ haa nɔ nɔ́ faa he je ɔ, e tsɔɔ nihi nɛ a yeɔ lɛ gbeye ɔ anɔkuale ɔ. Kɛ je be nɛ wa nu anɔkuale ɔ, wa ná he blɔ nɛ wa kase anɔkualehi fuu ngɛ e Munyu nɛ ji Baiblo ɔ kɛ asafo ɔ womihi a mi. Wa kase ekomɛ hu ngɛ kpokpa nɔ kpehi, kpɔ mi kpehi, kɛ asafo mi kpehi a sisi. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, wa ba náa nɔ́ nɛ Yesu tsɛɛ lɛ ke ‘juetli to he’ nɛ anɔkuale momohi kɛ anɔkuale ehehi ngɛ mi ɔ. (Kane Mateo 13:52.) Ke ji wa hlaa anɔkualehi kaa juetli nɛ a ngɔ kɛ laa a, Yehowa maa ye bua wɔ konɛ waa na anɔkuale ehehi nɛ a he jua wa kɛ to wa ‘juetli to he’ ɔ. (Kane Abɛ 2:4-7.) Kɛ wa ma plɛ kɛ pee jã ha kɛɛ?

¹⁴ E sa nɛ waa to be kɛ ha dɛ he ní kasemi, nɛ waa to wa tsui si kɛ pee níhi a mi hlami ngɛ Mawu Munyu ɔ kɛ asafo ɔ womihi a mi. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa le anɔkualehi nɛ wa ma nyɛ ma de ke a ji “ehehi” akɛnɛ be ko nɛ be ɔ jinɛ wa li ɔ he je. (Yosh. 1:8, 9; La 1:2, 3) Kekleekle Hwɔɔmi Mɔ nɛ a pee ngɛ July 1879 ɔ mi ɔ de ke: “Anɔkuale ngɛ kaa mɔmɔ nyafii ko nɛ ngɛ fɛu nɛ ngɛ hue tso mi nɛ lakpa nɛ ji hu nguanguahi nɛ bɔle lɛ ɔ miɔ nɛ maa laa nɔ. Loko o maa na mɔmɔ nɛ ɔ, ja o hla. . . . Ke o nine maa su nɔ ɔ, ja o ba si nɛ o tsɔ. Ke o nine su mɔmɔ kake nɔ ɔ, e sɛ nɛ o bua nɛ jɔ lɔ ɔ pɛ he. . . . Yaa nɔ nɛ o hla, mo hla fuu kɛ piɛɛ he.” Niinɛ, e sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ wa hla Baiblo ɔ mi anɔkuale fuu kɛ to wa juetli to he ɔ.

15. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma de ke anɔkuale komɛ ji “momo” ɔ, nɛ a kpɛti te nɛɛ nɛ o bua jɔ he wawɛɛ?

¹⁵ Benɛ waa kɛ Mawu we bi bɔni bɔmi ɔ, wa ba kase anɔkuale komɛ nɛ a he jua wa. Wa ma nyɛ maa kale anɔkuale nɛ ɔmɛ kaa “momo,” ejakaa wa ba le anɔkuale nɛ ɔmɛ nɛ wa bua jɔ he loko wa ba plɛ Kristofohi. Mɛni ji anɔkuale nɛ ɔmɛ ekomɛ? Wa kase kaa Yehowa ji Bɔlɔ, nɛ lɛ nɛ e ha wɔ wami, nɛ e ngɛ yi mi tomi kɛ ha adesahi. Jehanɛ hu ɔ, wa ba le kaa Mawu je suɔmi mi nɛ e ngɔ e Bi ɔ kɛ sã afɔle konɛ e kɛ kpɔ̃ wɔ kɛ je yayami kɛ gbenɔ mi. Wa ba le hu kaa Mawu Matsɛ Yemi ɔ ma ha nɔ́ nami se maa po, nɛ wa maa hi si ngɛ zugba a nɔ ngɛ tue mi jɔmi kɛ bua jɔmi mi kɛ ya neneene.​—Yoh. 3:16; Kpoj. 4:11; 21:3, 4.

16. Ke wa ná níhi a sisi numi ehe ɔ, mɛni e sa nɛ waa pee?

 ¹⁶ Be komɛ ɔ, a peeɔ tsakemi ngɛ bɔ nɛ wa nu Baiblo gbami ko aloo Ngmami ko sisi ha a he. Ke wa ba ná níhi a sisi numi ehe nɛ ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si nɛ waa kase lɛ saminya, nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ he. (Níts. 17:11; 1 Tim. 4:15, NW) E sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa nu tsakemi ehe nɛ a pee ɔ sisi saminya, se pi lɔ ɔ pɛ, e sa nɛ waa le slɔɔto nɛ ngɛ bɔ nɛ wa nu sisi blema a kɛ bɔ nɛ wa nu sisi amlɔ nɛ ɔ a kpɛti hulɔ. Ke wa pee jã a, wa ma nyɛ maa ngɔ anɔkuale ehe ɔ kɛ to wa juetli to he ɔ saminya. Mɛni he je nɛ e hi kaa wa maa bɔ wa he mɔde jã a?

17, 18. Kɛ mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ ha kɛɛ?

¹⁷ Yesu tsɔɔ kaa Mawu mumi ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa kai níhi nɛ wa kase ɔ. (Yoh. 14:25, 26) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ yeɔ bua wɔ ke wa ngɛ sane kpakpa a fiɛɛe ɔ? Mo susu nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Peter a níhi a si kpami ɔ he nɛ o hyɛ. E bɔni sɔmɔmi ngɛ Betel nɛ ngɛ Britain ɔ ngɛ jeha 1970 ɔ mi. Jamɛ a be ɔ, e ye jeha 19. Ligbi ko benɛ e ngɛ fiɛɛe ngɛ wehi a mi ɔ, e ya na nyumu nɔkɔtɔma ko nɛ e to kpɛni. Peter bi nyumu ɔ ke ji e maa suɔ nɛ e nu Baiblo ɔ sisi lo. E pee nyumu ɔ nyakpɛ bɔɔ, se e de Peter kaa Yuda mlaa tsɔɔli a we mi ji nɛ ɔ nɛ. E bi Peter sane ko konɛ e kɛ hyɛ kaa Peter le Baiblo ɔ mi lo. E bi Peter ke, “Lɔ ɔ, ye bi, mɛni gbi mi lɛ a ngma Daniel womi ɔ ngɛ?” Peter he nɔ ke, “A ngma e fã ko ngɛ Aram gbi mi.” Peter de ke, “e pee mlaa tsɔɔlɔ ɔ nyakpɛ, se e pee mi nyakpɛ po pe lɛ! Kɛ i pee kɛɛ kɛ le heto ɔ? Benɛ i ya we mi nɛ i ya hla Hwɔɔmi Mɔ kɛ Awake! womi tɛtlɛɛ ɔmɛ a mi ɔ, i na munyu ko nɛ tsɔɔ kaa a ngma Daniel womi ɔ ngɛ Aram gbi mi.” * (Dan. 2:4) Niinɛ, mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ ma kai wɔ níhi nɛ wa kase be ko nɛ be nɛ wa ngɔ kɛ to wa juetli to he ɔ.​—Luka 12:11, 12; 21:13-15.

¹⁸ Ke wa buɔ anɔkualehi nɛ Yehowa tsɔɔ wɔ ɔ kaa nɔ́ ko nɛ he jua wa a, lɔ ɔ maa wo wɔ he wami konɛ waa ngɔ anɔkuale ehehi kɛ anɔkuale momohi tsuo kɛ to wa juetli to he ɔ. Ke wa ya nɔ nɛ wa ha nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha nile nɛ je Yehowa ngɔ ɔ mi wa, nɛ wa tsɔɔ kaa wa bua jɔ he ɔ, wa ma nyɛ maa tsɔɔ nihi ní saminya.

19. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa po wa mumi mi juetli ɔmɛ a he piɛ ɔ?

¹⁹ Daa nɛ ɔ, Satan kɛ e je ɔ ngɛ mɔde bɔe kaa a ma ha nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃, aloo wa ma wa hɛ kɛ fɔ mumi mi juetlihi nɛ wa susu he ngɛ munyu nɛ ɔ mi ɔ a nɔ. Satan klama nɛ ɔ ma nyɛ maa du wa ti nɔ tsuaa nɔ. Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, níhi nɛ peeɔ nɔ akɔnɔ kaa ní tsumi nɛ hiɔwo ɔ kle, ngɔɔmi yemi, kɛ he lo nya níhi nɛ nihi fiaa kɛ fɔɔ nɔ ɔ, ma je wa juɛmi kɛ je níhi nɛ a he hia a nɔ. Bɔfo Yohane bɔ wɔ kɔkɔ kaa je nɛ ɔ kɛ e mi níhi nɛ peeɔ nɔ akɔnɔ ɔ bee kɛ yaa. (1 Yoh. 2:15-17) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa po suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha mumi mi juetlihi ɔ a he piɛ, nɛ waa ya nɔ nɛ waa tsɔɔ kaa wa bua jɔ he.

20. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee konɛ o kɛ po o mumi mi juetli ɔmɛ a he piɛ?

²⁰ Moo bɔ mɔde nɛ o je o he ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ma nyɛ ma ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha Mawu Matsɛ Yemi ɔ mi nɛ jɔ ɔ he. Yaa nɔ nɛ o fiɛɛ kɛ kã, nɛ o ko ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha wa fiɛɛmi ní tsumi nɛ he ɔ nihi a yi wami ɔ nya nɛ jɔ. Yaa nɔ nɛ o kɛ bua jɔmi nɛ hla Baiblo ɔ mi anɔkualehi. Ke o pee jã a, o maa to “juetli ngɛ hiɔwe he nɛ e be tae. Ejakaa, julɔ ko julɔ ko be he sue, nɛ wɔyewɔye hu be nyɛe ma kpata hɛ mi. He nɛ nyɛ juetli ngɛ ɔ, lejɛ ɔ nyɛ tsui hu maa hi.”​—Luka 12:33, 34.