MAA pee jeha 1910 a mi ɔ, ye fɔli hia kɛ je Tbilisi ngɛ Georgia kɛ ho Canada ya, nɛ a ya to si ngɛ tsu nyafii ko mi ngɛ ngmɔ ko nɔ ngɛ Pelly ngɛ Saskatchewan nɛ ngɛ Canada pusinɔ he ɔ. A fɔ mi ngɛ jeha 1928 ɔ mi. A fɔ wɔ ni ekpa, nɛ imi ji nakutso. Ye papaa gbo nyɔhiɔ ekpa loko a fɔ mi, nɛ ye yayo hu gbo benɛ i ji bimwɔyo. E kɛ we nɛ wa nyɛmiyo nɔkɔtɔma pe kulaa nɛ a tsɛɛ lɛ Lucy ɔ hu gbo. Jamɛ be ɔ, e ye jeha 17. Lɔ ɔ se ɔ, ye tsɛko Nick ngɔ i kɛ ye nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ e hyɛ wa nɔ.

Ligbi ko ɔ, ye weku ɔ na kaa i ngɛ okpɔngɔ ko hlemi gblae. Jamɛ a be ɔ, i wɛ kulaa. A ye gbeye kaa okpɔngɔ ɔ maa hɛ mi, enɛ ɔ he ɔ, a kpa ngmlaa wawɛɛ kaa ma kpa, se i pui a nya mi. Jamɛ a be ɔ, a ngɛ ye se, nɛ i nui a ngmlaa a. Bua jɔmi sane ji kaa okpɔngɔ ɔ plaa we mi, se lɔ ɔ lɛ ha nɛ ye weku ɔ yɔse kaa mumui ji mi.

Nɔ ko nɛ e kɛ wa weku ɔ bɔ huɛ wawɛɛ ɔ tsɔɔ kaa a ngɔ mi kɛ ya mumuihi a sukuu, enɛ ɔ he ɔ, ye tsɛko Nick kɛ mi ya wo mumuihi a sukuu ko nɛ ngɛ Saskatoon ngɛ Saskatchewan ɔ mi. He nɛ sukuu nɛ ɔ ngɛ ɔ kɛ ye weku ɔ he kɛ wawɛɛ, nɛ akɛnɛ i ye jeha enuɔ pɛ he je ɔ, i ye gbeye wawɛɛ. Ke ma nyɛ ma ya slaa ye weku ɔ, lɛɛ jã a ngɛ gbijlɔ ko yee aloo a ha sukuu blɔ. Nyagbenyagbe ɔ, i ba le mumuihi a gbi ɔ, nɛ ke i kɛ jokuɛwi kpahi nɛ a ji mumuihi ngɛ fiɛe ɔ, ye bua jɔɔ.

Ngɛ jeha 1939 ɔ mi ɔ, ye nyɛmiyo nɔkɔtɔma nɛ a tsɛɛ lɛ ke Marion kɛ Bill Danylchuck sɛ gba si himi mi, nɛ a ha nɛ i kɛ ye nyɛmiyo Frances ba je a ngɔ. Mɛ ji ni kekleekle nɛ a je ye weku ɔ mi nɛ a kɛ Yehowa Odasefohi bɔni ní kasemi. Ke wa ha blɔ ɔ, a bɔɔ mɔde kaa a maa tsɔɔ mi níhi nɛ a ngɛ kasee ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e be gbɔjɔɔ kaa  i kɛ mɛ maa sɛɛ ní ngɛ mumuihi a gbi mi, ejakaa a li mumuihi a gbi ɔ. Se a na kaa i suɔ kaa ma kase Yehowa he ní. I ba yɔse kaa fiɛɛmi nɛ a ngɛ fiɛɛ ɔ ji nɔ́ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa waa pee, enɛ ɔ he ɔ, i kɛ mɛ bɔni fiɛɛmi yami. E kɛ we kulaa nɛ i yɔse kaa e sa nɛ ma ha nɛ a baptisi mi, enɛ ɔ he ɔ, ngɛ September 5, 1941 ɔ, i ha nɛ Bill baptisi mi ngɛ ama tɔ ko nɛ a yɛ nyu kɛ wo mi ɔ mi. A yɛ nyu ɔ ngɛ vu ko mi, nɛ e mi jɔ wawɛɛ!

Ngɛ jeha 1946 mi ɔ, i ya kpokpa nɔ kpe ko nɛ a pee ngɛ Cleveland, ngɛ Ohio, U.S.A benɛ a ha sukuu blɔ ɔ. Kekle ligbi nɛ wa ya kpe ɔ, ye nyɛmiyi ɔmɛ ngma munyu nɛ a ngɛ tue ɔ ngɛ womi nɔ kɛ ha mi konɛ ma ná kpe ɔ he se. Se ngɛ ligbi nɛ ji enyɔ ɔ nɔ ɔ, ye bua jɔ wawɛɛ benɛ i na kaa mumui ɔmɛ bua a he nya ngɛ he ko, nɛ nɔ ko ngɛ munyu ɔ sisi tsɔɔe kɛ ya mumuihi a gbi mi ɔ. I ná kpe ɔ he se, nɛ ye bua jɔ kaa i nu Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ sisi saminya!

Jamɛ a be ɔ mi ɔ, je mi ta enyɔne ɔ ba nyagbe, nɛ nihi suɔ nɛ a tsɔɔ kaa a yeɔ a ma a anɔkuale. Benɛ i je kpe ɔ kɛ ba a, i fia ye pɛɛ si kaa ma fã ye hemi kɛ yemi ɔ he ngɛ sukuu. Enɛ ɔ he ɔ, i nga we aflangaa a hu, nɛ i la we ma la a hu. Jehanɛ hu ɔ, i kɛ ye he wui gbijlɔhi a mi hu, nɛ i yɛ sɔlemi nɛ a peeɔ ngɛ sukuu ɔ hu. Tsɔɔli ɔmɛ a bua jɔɛ, nɛ a bɔ mɔde kaa a maa wo ye he gbeye, aloo a maa sisi mi konɛ ma tsake ye juɛmi. Ye sukuu bi ɔmɛ yɔse nɔ́ nɛ ngɛ nɔ yae ɔ, enɛ ɔ he ɔ, i ná he blɔhi fuu kɛ ye mɛ odase. Nyagbenyagbe ɔ, ye sukuu bi komɛ kaa Larry Androsoff, Norman Dittrick, kɛ Emil Schneider ba pɛtɛ anɔkuale ɔ he, nɛ a kɛ anɔkuale yemi ngɛ Yehowa sɔmɔe kɛ ba si mwɔnɛ ɔ.

Ke i yaa ma kpahi a nɔ ɔ, i bɔɔ mɔde kaa be fɛɛ be ɔ, ma ye mumuihi odase. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be ko be nɛ i ya Montreal ɔ, i ya he nɛ mumuihi bua a he nya ngɛ, nɛ i ye niheyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Eddie Tager nɛ e piɛɛ kuu ko nɛ a peeɔ basabasa he ɔ odase. Eddie Tager gbo jeha nɛ be ɔ, se loko e ma gbo ɔ, e sɔmɔ ngɛ mumuihi asafo ko mi ngɛ Laval, ngɛ Quebec. Jehanɛ hu ɔ, i kɛ niheyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Juan Ardanez ɔ kpe. E peeɔ e ní kaa Beroya bi ɔmɛ nɛ a peeɔ níhi a mi hlami konɛ a na anɔkuale nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ. (Níts. 17:10, 11) Lɛ hu e ba pɛtɛ anɔkuale ɔ he, nɛ e kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ kaa asafo mi nɔkɔtɔma ngɛ Ottawa nɛ ngɛ Ontario ɔ kɛ ya si e gbenɔ mi.

Ngɛ jeha 1950 ɔ mi ɔ, i hia kɛ ho Vancouver ya. E ngɛ mi kaa i suɔ kaa ma fiɛɛ kɛ ha mumuihi mohu lɛɛ, se ye hɛ be níhi a si kpami nɛ i ná benɛ i ye yo ko nɛ e nyɛɔ tuɔ munyu nɛ a tsɛɛ lɛ ke Chris Spicer odase ngɛ gbɛjegbɛ he ɔ nɔ jee. E kplɛɛ nɔ kaa ma ba ha lɛ womi tɛtlɛɛ ɔmɛ eko daa nyɔhiɔ, nɛ ma ba na e huno Gary. Enɛ ɔ he ɔ, i ya slaa mɛ ngɛ a we  mi, nɛ wa ngma ní ngɛ womi nɔ kɛ sɛɛ ní be gagaa. Lɔ ɔ se ɔ, i kɛ mɛ kpi hu. Jeha komɛ a se ɔ, a na mi ngɛ kpokpa nɔ kpe ko nɛ wa pee ngɛ Toronto ngɛ Ontario ɔ sisi, nɛ a ba fɔ mi. Enɛ ɔ pee mi nyakpɛ wawɛɛ. A baptisi Gary jamɛ a ligbi ɔ nɔuu. Enɛ ɔ ha nɛ i kai nɔ́ he je nɛ e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa fiɛɛ ɔ, ejakaa wa be nyɛe maa le kaa nyagbenyagbe ɔ, eko ɔ, nɔ nɛ wa fiɛɛ ha lɛ ɔ maa pɛtɛ anɔkuale ɔ he lo.

Pee se ɔ, i kpale ye se kɛ ho Saskatoon ya. I ya na hawianyɛ ko, nɛ e ngmɛ mi blɔ kaa i kɛ e biyi enyɔ ɔmɛ nɛ kase Baiblo ɔ. A tsɛɛ mɛ ke Jean Rothenberger kɛ Joan Rothenberger, nɛ mɛ tsuo a ji mumuihi. Mɛ hu a ya mumuihi a sukuu nɛ i ya a nɔuu. E kɛ we nɛ yihewi enyɔ nɛ ɔ kɛ a sukuu bi bɔni níhi nɛ a ngɛ kasee ɔ he ní sɛɛmi. Nyagbenyagbe ɔ, a sukuu bi enuɔ ba pee Yehowa Odasefohi. A tsɛɛ a kpɛti nɔ kake ke Eunice Colin. I kɛ Eunice kpe hyɛ ngɛ mumuihi a sukuu nɛ i ya a. Jamɛ a be ɔ, e piɛ bɔɔ nɛ ma gbe sukuu ɔ nya. E ha mi sikli tɛ, nɛ e bi mi ke ji ma suɔ nɛ waa pee huɛmɛ lo.

Benɛ Eunice yayo ba ná le kaa Eunice ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, e de nɔ nɛ ngɛ sukuu ɔ nɔ hyɛe ɔ ke e ha nɛ Eunice nɛ kpa ní ɔ kasemi. E ngɔ womihi nɛ Eunice ngɛ kasee ɔ ngɛ e dɛ. Se Eunice fia e pɛɛ si kaa e maa ye Yehowa anɔkuale. Benɛ e ngɛ hlae nɛ a baptisi lɛ ɔ, e fɔli ɔmɛ de lɛ ke, “Moo lɛɛ mo plɛ Yehowa Odasefo no nɛ o hyɛ, o maa je we nɛ ɔ mi!” Benɛ Eunice ye jeha 17 ɔ, e hia kɛ je we mi, nɛ weku ko nɛ a ji Odasefohi ɔ ha nɛ e ba je a ngɔ. E ya nɔ nɛ e kase Baiblo ɔ, nɛ pee se ɔ, e ha nɛ a Baptisi lɛ. E ba pee nɔ titli ko ngɛ ye si himi mi. E ba pee ye yo! Benɛ i ngɛ Eunice he ní tsue ngɛ jeha 1960 mi ɔ, e fɔli ɔmɛ bɛ yo kpeemi ɔ. Se jeha komɛ a se ɔ, a ba ná bumi kɛ ha wɔ ngɛ wa hemi kɛ yemi ɔ, kɛ bɔ nɛ wa tsɔse wa bimɛ ɔmɛ ha a he je.

Wa ji mumuihi mohu lɛɛ, se bimɛ kpaago nɛ wa tsɔse ɔ tsuo tuɔ munyu. Wa ná we lɛ gbɔjɔɔ mohu lɛɛ, se wa bɔ mɔde nɛ wa tsɔɔ mɛ mumuihi a gbi ɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa kɛ mɛ nɛ sɛɛ ní, nɛ waa tsɔɔ mɛ anɔkuale ɔ. Nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ hu ye bua wɔ wawɛɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, fɔlɔ ko ngma womi nɔ ní kɛ tsɔɔ wɔ kaa wa binyumu ɔmɛ ngɛ munyu yaya tue ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ. Wa nyɛ nɛ wa tsu sane ɔ he ní amlɔ nɔuu. Ye binyumuhi eywiɛ nɛ ji James, Jerry, Nicholas, kɛ Steven kɛ a yihi kɛ a weku ɔ tsuo ngɛ Yehowa sɔmɔe ngɛ anɔkuale mi. Mɛ tsuo a ngɛ sɔmɔe kaa asafo mi nikɔtɔmahi. Nicholas kɛ e yo Deborah hu ngɛ sɔmɔe ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni nɛ ngɛ Britian ɔ. A yeɔ bua kɛ tsɔɔ munyuhi a sisi kɛ yaa mumuihi a gbi mi. Steven kɛ e yo Shannan hu piɛɛ nihi nɛ a tsɔɔ munyuhi a sisi kɛ yaa mumuihi a gbi mi ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni nɛ ngɛ United States ɔ a he.

Aywilɛho sane ji kaa benɛ e piɛ nyɔhiɔ kake loko wa gba si himi ɔ maa ye jeha 40 ɔ, kansa gbe Eunice. Eunice pee kã ngɛ haomi be nɛ ɔ tsuo mi. Hemi kɛ yemi nɛ e ngɛ ngɛ gbogboehi a si temi ɔ mi ɔ wo lɛ he wami. I ngɛ blɔ hyɛe wawɛɛ kaa ma na lɛ ekohu.

Ngɛ February 2012 ɔ mi ɔ, i nɔ si nɛ ye gbongu ku, enɛ ɔ he ɔ, i ba na kaa i hia yemi kɛ buami. Lɔ ɔ he ɔ, i ya je ye binyumu ɔ kake kɛ e yo a ngɔ. Amlɔ nɛ ɔ, wa ngɛ Calgary Mumuihi Asafo ɔ mi, nɛ i ngɛ sɔmɔe kaa asafo mi nɔkɔtɔma loloolo. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, enɛ ɔ ji kekleekle be nɛ i ya je mumuihi asafo mi. Mo susu he nɛ o hyɛ! Kɛ je jeha 1946 nɛ i ngɛ asafo mi kpehi yae ngɛ asafohi nɛ a tuɔ Blɛfo gbi mi ɔ, mɛni ye bua mi nɛ huɛ bɔmi kpakpa hi i kɛ Yehowa wa kpɛti? Yehowa ye si nɛ e wo kaa e maa piɛɛ awusahi a he ɔ nɔ. (La 10:14) I naa nihi tsuo nɛ a ngma ní ngɛ womi nɔ kɛ ha mi, a kase mumuihi a gbi, nɛ a tsɔɔ munyuhi a sisi kɛ ya mumuihi a gbi mi kɛ ha mi ɔ si wawɛɛ.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, be komɛ ngɛ nɛ ye kɔni mi jɔɔ, nɛ e peeɔ mi kaa ma kpa ye he haomi, ejakaa i nui nɔ́ nɛ a ngɛ tsɔɔe ɔ sisi, nɛ e peeɔ mi kaa a li bɔ nɛ e sa kaa a kɛ mumuihi nɛ hi si ha. Se ke e ba lɛ jã a, i susuɔ nɔ́ nɛ Petro de Yesu ɔ he: “Nyɔmtsɛ, mɛnɔ ngɔ wa maa ya? Mo lɛ o ngɛ neneene wami munyu ɔmɛ.” (Yoh. 6:66-68) Kaa bɔ nɛ mumui kpahi hu to a tsui si kɛ hi anɔkuale ɔ mi be gagaaga a, jã nɔuu kɛ̃ nɛ imi hu i kase kaa ma to ye tsui si. I ngɔ ye hɛ kɛ fɔ Yehowa kɛ e we asafo ɔ nɔ, nɛ i ná he se! Amlɔ nɛ ɔ, a pee womihi fuu ngɛ gbi nɛ i tuɔ ɔ mi, nɛ i nyɛɔ nɛ i yaa asafo mi kpehi kɛ kpokpa nɔ kpehi nɛ a peeɔ ngɛ ASL (American Sign Language) mi ɔ eko. Niinɛ, Yehowa wa Mawu kpetekpleenyɛ ɔ nɛ i ngɛ sɔmɔe ɔ ha nɛ i ná bua jɔmi kɛ jɔɔmihi fuu.