1. Mɛni lami yeɔ bua wɔ nɛ wa peeɔ?

LA POLƆ ko nɛ a le lɛ wawɛɛ ɔ de ke: “Ke o nu munyu ko ɔ, e haa nɛ o susuɔ nɔ́ ko he. Ke o nu la ko ɔ, e haa nɛ o náa he numi ko. Se ke mo nitsɛ o la a, e haa nɛ munyu ɔmɛ taa o tsui he.” Munyu ko be nɛ ma nyɛ maa ‘ta wa tsui’ he pe munyuhi nɛ waa kɛ jeɔ wa hiɔwe Tsɛ Yehowa a yi nɛ waa kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ lɛ ɔ! E be nyakpɛ kaa lami piɛɛ níhi nɛ a he hia nɛ wa peeɔ ngɛ anɔkuale jami mi ɔ a he, wa ngɛ lae ngɛ wa dɛ he jio, waa kɛ Mawu asafo ɔ tsuo nɛ ngɛ lae jio.

2, 3. (a) Kɛ lami nɛ ni komɛ ma la wawɛɛ ngɛ asafo mi kpehi a sisi ɔ peeɔ mɛ kɛɛ? (b) Mɛni sane bimihi a he wa ma susu?

² Ke o kɛ asafo ɔ tsuo bla kɛ ngɛ lae ɔ, kɛ e peeɔ mo ha kɛɛ? Anɛ e peeɔ mo zo lo? Ngɛ ni komɛ a kusumi nya a, eko ɔ, e maa pee nyumuhi zo kaa a ma la ngɛ ma hɛ mi. Susumi nɛ ɔ ma nyɛ maa wo ni kpahi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ a kɔni mi nyu, titli ɔ ke nihi nɛ a nyɛɛ asafo ɔ hɛ mi ɔ kɛ níhi jeɔ a nya nɛ a la we, aloo a peeɔ ní kpahi be mi nɛ asafo ɔ ngɛ lae ɔ.​—La 30:12.

³ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa naa lami kaa e piɛɛ wa jami ɔ he niinɛ ɔ, wa be kpo jee be mi nɛ a ngɛ lae ngɛ asafo mi kpe sisi, aloo wa be hae nɛ jamɛ a fã a nɛ be wa yi kɔkɔɔkɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ nɛ e bi e he ke: ‘Kɛ i buɔ lami nɛ wa laa ngɛ asafo mi kpehi a sisi ɔ ha kɛɛ? Mɛni blɔ nɔ ma nyɛ ma gu  kɛ ye níhi nɛ be hae nɛ ma la wawɛɛ kɛ bua jɔmi ɔ a nɔ? Nɛ mɛni ma nyɛ ma pee konɛ ma nyɛ ma la kɛ je ye tsui mi?’

4, 5. Ngɛ blema Israel bi ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, kɛ a to lami he blɔ nya ha kɛɛ?

⁴ Kɛ je blema a, Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ laa kɛ jeɔ e yi. E sa nɛ wa kadi kaa benɛ blema Israel bi ɔmɛ kɛ anɔkuale yemi ngɛ Yehowa sɔmɔe ɔ, lami ji a sɔmɔmi ɔ fã ko nɛ a kɛ fiɛ we kulaa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Matsɛ David ngɛ sɔmɔmi nɛ a ma sɔmɔ ngɛ sɔlemi we ɔ he blɔ nya toe ɔ, e hla Levi bi 4,000 konɛ a la yi jemi la kɛ ha Yehowa. Lali nɛ ɔmɛ a kpɛti nihi 288 ji “lali kpanakpanaa.”​—1 Kron. 23:5; 25:7.

⁵ Benɛ a ngɛ sɔlemi we ɔ nɔ jɔɔe ha Mawu ɔ, la kɛ la lami tsu yi mi tomi pɔtɛɛ ko he ní. Baiblo ɔ de ke: ‘Titimati kpali ɔmɛ, ngmlɛ fiali ɔmɛ, kɛ saku fiali ɔmɛ piɛɛ lali ɔmɛ a he, nɛ mɛ tsuo a nya sɔ kɛ wo la a nɔ. A la kɛ je Yehowa yi, nɛ Yehowa hɛ mi nyami ɔ hyi we ɔ.’ Hyɛ bɔ nɛ enɛ ɔ maa wo ni ɔmɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi he wami ha!​—2 Kron. 5:13, 14; 7:6.

6. Moo tsɔɔ blɔ klɛdɛɛ nɔ nɛ a gu kɛ la benɛ Nehemia ji amlaalo ngɛ Yerusalem ɔ.

⁶ Benɛ Nehemia nyɛɛ Israel bi anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ a hɛ mi konɛ a fia Yerusalem gbogbo ɔmɛ ekohu ɔ, lɛ hu e hla lali nɛ a ji Levi bi konɛ a ngɔ la fiami níhi kɛ la kɛ je Yehowa yi. Benɛ a ngɛ gbogbo ɔmɛ a nɔ jɔɔe ha Yehowa a, lahi nɛ a je blɔ po ɔ ha nɛ ní peemi ɔ pee bua jɔmi wawɛɛ. Nehemia hla lali a “kuu agboagbo enyɔ” konɛ a la kɛ na Mawu si. Lali a kuu ɔ kake gu muɔ nɔ, nɛ kake hu gu hiɔ nɔ, nɛ a ba bua ngɛ gbogbo ɔ nɔ ngɛ he ko nɛ e kɛ sɔlemi we ɔ he kɛ we, nɛ a la wawɛɛ, nɛ a nu ngmlaa a he ngɛ se lokoo. (Neh. 12:27, 28, 31, 38, 40, 43) Atsinyɛ jemi ko be he kaa benɛ Yehowa nu kaa e sɔmɔli kɛ bua jɔmi ngɛ lae kɛ ngɛ e yi jee ɔ, e bua jɔ wawɛɛ.

7. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yesu tsɔɔ kaa la he hia ngɛ Kristofohi a jami mi?

⁷ Benɛ a to Kristofohi asafo ɔ sisi ɔ, a ya nɔ nɛ a kɛ la tsu ní wawɛɛ ngɛ anɔkuale jami mi. Mo susu nɔ́ nɛ ya nɔ gbɔkuɛ ko nɛ sa kadimi wawɛɛ ngɛ adesa yi nɔ sanehi a mi ɔ he nɛ o hyɛ. Yesu to Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ sisi, nɛ lɔ ɔ se benɛ a ye ní ɔ ta a, e ha nɛ a la kɛ je Yehowa yi.​—Kane Mateo 26:30.

8. Mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ pee ngɛ la nɛ a ma la kɛ je Mawu yi ɔ he?

⁸ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ pee kake kɛ la kɛ je Mawu yi, nɛ a kɛ pee nɔ hyɛmi nɔ́ ha wɔ. A pɔɔ kpemi ngɛ nihi a wehi a mi. E ngɛ mi kaa a we nɛ ɔmɛ be fɛu tsɔ, nɛ a ngɛ kpokploo mohu lɛɛ, se lɔ ɔ ha we nɛ kã nɛ a kɛ laa ha Yehowa a nɛ ba si. Mawu mumi ɔ wo bɔfo Paulo he wami nɛ e ngma sɛ womi kɛ ya ha e nyɛmimɛ Kristofo ɔmɛ. E de ke: “Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hi ní tsɔɔe, nɛ nyɛɛ hi nyɛ sibi he wami woe kɛ lahi, Mawu yi jemi lahi, mumi mi lahi nɛ a kɛ bua jɔmi laa, nɛ nyɛɛ hi lae ngɛ nyɛ tsui mi kɛ ha Yehowa.” (Kol. 3:16) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, lahi nɛ a ngɛ wa la womi ɔ mi ɔ ji ‘mumi mi lahi nɛ wa laa kɛ naa Mawu si.’ A piɛɛ mumi mi niye ní nɛ “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ nilelɔ ɔ” toɔ he blɔ nya kɛ haa wɔ ɔ he.​—Mat. 24:45.

9. (a) Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ e he nɛ wa ha nɔ ko kaa e ma la wawɛɛ kɛ bua jɔmi ngɛ asafo mi kpehi kɛ kpe nguahi a sisi? (b) Kɛ e sa nɛ wa la ha Yehowa ha kɛɛ, nɛ mɛnɔmɛ nɛ e sa nɛ a nyɛɛ hɛ mi? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁹ Eko ɔ, ngɛ o weku ɔ mi aloo he nɛ a tsɔse mo ngɛ ɔ, nihi pɔɛ lami. Aloo eko ɔ,  o buɔ la fiali nɛ a he be ngɛ la fiami mi ɔ a lahi tue ngɛ redio kɛ tiivi nɔ. Se ke o ngɔ o gbi ɔ kɛ to a nɔ́ ɔ he ɔ, e peeɔ mo zo, nɛ e woɔ o kɔni mi nyu. Se e sɛ nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ o kua o blɔ nya ní tsumi kaa o ma la kɛ je Yehowa yi ɔ. Mohu ɔ, mo wo o la womi ɔ nɔ kɛ ya hiɔwe, nɛ o wo o yi nɔ, nɛ o je o tsui mi kɛ la! (Ezra 3:11; kane La 147:1.) Mwɔnɛ ɔ, ngɛ wa Matsɛ Yemi Asahi fuu a nɔ ɔ, a jeɔ la amɛ a mi munyu ɔmɛ ngɛ tiivi nɔ, nɛ enɛ ɔ yeɔ bua konɛ wa nyɛ nɛ wa la nɛ e je kpo. Jehanɛ hu ɔ, wa bua jɔ kaa a ngɔ Matsɛ Yemi la lami kɛ piɛɛ Matsɛ Yemi Sɔmɔmi Sukuu nɛ a peeɔ kɛ haa asafo mi nikɔtɔmahi ɔ he. Enɛ ɔ maa nɔ mi kaa la he hia wawɛɛ, nɛ e sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a nyɛɛ hɛ mi ke a ngɛ lae ngɛ asafo mi kpehi a sisi ɔ.

10. Ke wa yeɔ gbeye kaa wa ma la nɛ e je kpo ɔ, mɛni e sa nɛ wa kai?

¹⁰ Gbeye yemi ji nɔ́ kake nɛ ha we nɛ nihi nɛ a la kɛ gbi nɛ nya wa. Eko ɔ, a yeɔ gbeye kaa a gbi ɔ maa je kpa, aloo e be ngɔe ngɛ nihi a tue mi. Se e sa nɛ wa kai kaa “wɔ tsuo wa tɛɔ si si abɔ” ke ji wa ngɛ munyu tue. (Yak. 3:2) Se kɛ̃ ɔ, lɔ ɔ ha we nɛ wa kpa munyu tumi. Ke wa le kaa wa yi mluku ɔ, lɛɛ anɛ e sa nɛ wa ha nɛ gbi nɛ waa kɛ laa a nɛ tsi wa nya nɛ wa ko la kɛ je Yehowa yi lo?

11, 12. Mɛni ga womihi ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa bɔ mɔde ngɛ lami mi?

¹¹ Eko ɔ, e yeɔ ha wɔ kaa wa ma la akɛnɛ wa li bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ la ha a he je. Se ga womi komɛ ngɛ nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa bɔ mɔde ngɛ lami mi. *

¹² Ke o mu kɔɔhiɔ bɔ nɛ sa a, o ma nyɛ ma la wawɛɛ kɛ gbi nɛ he wa. Kaa bɔ nɛ oslabai he wami haa nɛ bɔɔbu suɔ ɔ, jã kɛ̃ nɛ ke o wo mumi ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ o gbi ɔ nɛ pɛ saminya ke o ngɛ munyu  tue aloo o ngɛ lae. E sa nɛ o la kɛ gbi nɛ he wa kaa bɔ nɛ o tuɔ munyu ɔ, aloo e he nɛ wa po pe jã. (Moo hyɛ ga womihi nɛ ngɛ munyuyi nɛ ji “Properly Control Your Air Supply” nɛ ngɛ womi nɛ ji Benefit From Theocratic Ministry School Education ɔ ba fã 181 kɛ ya si 184 ɔ.) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, be komɛ ɔ, Ngmami ɔ woɔ Yehowa sɔmɔli he wami kaa a “hwɔ lele.”​—La 33:1-3.

13. Moo tsɔɔ bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ la ha kɛ gbi nɛ he wa.

¹³ Ke nyɛ ngɛ weku Mawu jami pee, aloo o ngɛ o dɛ he ɔ, o ma nyɛ maa pee níhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ: Moo hla la kake nɛ o bua jɔ he wawɛɛ ngɛ wa la womi ɔ mi. O kɛ kã kɛ gbi nɛ he wa nɛ kane la a mi munyu ɔmɛ nɛ e je kpo. Lɔ ɔ se ɔ, moo mu kɔɔhiɔ si kake nɛ o kɛ kane munyuhi nɛ ngɛ munyukpɔ kake mi ɔ kɛ jamɛ a gbi ɔ nɔuu. Kɛkɛ ɔ, mo la nɔ́ nɛ o kane ɔ kɛ jamɛ a gbi ɔ nɔuu. (Yes. 24:14) Ke o pee jã a, gbi nɛ o kɛ laa a he maa wa wawɛɛ, se lɔ ɔ nɛ hi. Ko ha nɛ e hao mo, aloo e pee mo zo!

14. (a) Ke wa pã wa nya mi nɛ wa ngɛ lae ɔ, kɛ lɔ ɔ maa ye bua wɔ ha kɛɛ? (Moo hyɛ daka nɛ ji “ Bɔ Nɛ O Ma Plɛ Kɛ La Saminya Ha.”) (b) Mɛni ga womihi nɛ kɔɔ gbi he nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ?

¹⁴ Loko o ma nyɛ ma la kɛ gbi nɛ he wa a, ja o pã o nya mi. Enɛ ɔ he ɔ, ga womi kake hu ji kaa ke o ngɛ lae ɔ, e sa nɛ o pã o nya mi wawɛɛ pe bɔ nɛ o paa o nya mi ke o ngɛ munyu tue ɔ. Ke o susu kaa o gbi he wɛ, aloo eko ɔ, o gbi he wa tsɔ hu nɛɛ? O ma nyɛ maa na ga womi nɛ kɔɔ enɛ ɔ he ngɛ daka nɛ ji “Overcoming Specific Problems” nɛ ngɛ Benefit From Theocratic Ministry School Education ɔ ba fã 184 ɔ.

15. (a) Mɛni adafi nɛ a fia ngɛ daa jeha kpe nɛ a pee ngɛ jeha 2016 mi ɔ sisi? (b) Mɛni yi mi tomi komɛ a he je nɛ a pee la womi ɔ ehe ɔ?

¹⁵ Benɛ Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania a pee daa jeha kpe nɛ a pee ngɛ jeha 2016 mi ɔ, Nyɛminyumu Stephen Lett nɛ e piɛɛ Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ a he ɔ fia adafi ko. E tsɔɔ kaa e be kɛe nɛ waa kɛ la womi ehe  nɛ ji ‘La Wawɛɛ Kɛ Bua Jɔmi’ Ha Yehowa a ma bɔni ní tsumi ngɛ asafo mi kpehi a sisi. Enɛ ɔ ha nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a bua jɔ wawɛɛ. Nyɛminyumu Lett tsɔɔ kaa yi mi tomi kake he je nɛ a pee la womi nɛ ɔ ehe ɔ ji kaa e kɛ New World Translation of the Holy Scriptures ɔ nɛ e kɔ. Enɛ ɔ biɔ nɛ a je munyu komɛ aloo a tsake ekomɛ konɛ a kɛ nɔ́ nɛ ngɛ New World Translation ehe nɛ a je lɛ kpo ngɛ jeha 2013 ɔ mi ɔ nɛ kɔ. Jehanɛ hu ɔ, a ngɔ la ehehi kɛ piɛɛ he. La nɛ ɔmɛ ekomɛ kɔɔ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ kɛ bɔ nɛ wa bua jɔ kpɔmi nɔ́ ɔ he ha a he. Akɛnɛ lami ji wa sɔmɔmi ɔ fã ko nɛ he hia wawɛɛ he je ɔ, Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ suɔ kaa a pee la womi ɔ saminya konɛ e se mi toto ɔ nɛ hi kaa bɔ nɛ New World Translation ehe ɔ ngɛ ɔ.

16, 17. Mɛni tsakemihi a pee ngɛ la womi ehe ɔ mi?

¹⁶ A to lahi nɛ ngɛ ‘La Wawɛɛ Kɛ Bua Jɔmi’ Ha Yehowa a mi ɔ ngɛ munyuhi a nya konɛ e kɛ ní tsumi nɛ ko ye. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, la 12 nɛ sɛ hlami ɔ kɔɔ Yehowa he, 8 nɛ nyɛɛ se ɔ hu kɔɔ Yesu kɛ kpɔmi nɔ́ ɔ he, nɛ e tsa nɔ jã. A to la nɛ ɔmɛ ngɛ munyuhi a nya konɛ e ye bua wɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ ɔ, enɛ ɔ maa ye bua wɔ ke wa maa hla la nɛ waa kɛ maa je magbɛ nɔ munyu ko sisi ɔ.

¹⁷ Bɔ nɛ pee nɛ nɔ tsuaa nɔ nɛ e nyɛ nɛ e la kɛ je e tsui mi ɔ, a tsake la a mi munyu ɔmɛ ekomɛ a mi konɛ a sisi numi ko ye. A je munyunguhi nɛ a kɛ pɔɛ ní tsumi mwɔnɛ ɔ hu kɛ je mi. E da blɔ hu kaa a tsake munyuyi nɛ ji “Moo Bu O Tsui He” ɔ nɛ a pee lɛ “Wa Buɔ Wa Tsui He.” Mɛni he je? Nihi nɛ a baa asafo mi kpehi, kɛ kpɔ mi kpehi, kɛ kpokpa nɔ kpehi a sisi ɔ a kpɛti ni komɛ ji ni hehi, tsui kpakpatsɛmɛ, nihi nɛ a wɛ ngɛ jeha mi, kɛ nyɛmimɛ yihi. Enɛ ɔ he ɔ, ke a ngɛ la nɛ ɔ lae ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ a ngɛ ni kpahi nɔ́ nɛ e sa kaa a pee tsɔɔe be mi nɛ a be he blɔ kaa a peeɔ jã. Enɛ ɔ he je nɛ a tsake munyuyi ɔ kɛ la a mi munyu ɔmɛ ɔ nɛ.

18. Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa le lahi nɛ a ngɛ wa la womi ehe ɔ mi ɔ saminya a? (Hyɛ sisi ningma.)

¹⁸ Lahi fuu nɛ a ngɛ ‘La Wawɛɛ Kɛ Bua Jɔmi’ Ha Yehowa a mi ɔ ngɛ kaa kue fami. Wa ma nyɛ ma la la nɛ ɔmɛ kɛ tsɔɔ Yehowa bɔ nɛ wa nuɔ he ha. La a ekomɛ hu maa ye bua wɔ “konɛ wa ha nɛ wa sibi a nɔ gbagba nɛ e te kɛ ha suɔmi kɛ ní tsumi kpakpahi.” (Heb. 10:24) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa suɔ kaa wa maa le bɔ nɛ a to wa la amɛ ha, bɔ nɛ a pɛɛ ha, kɛ a mi munyu ɔmɛ. O ma nyɛ maa le enɛ ɔmɛ ke o bu nɔ́ nɛ a la nɛ a kɛ fɔ jw.org ɔ nɔ ɔ tue ɔ. Ke o kase la amɛ ngɛ we mi ɔ, o ma nyɛ ma la kɛ kã kɛ je o tsui mi. *

19. Mɛni nihi tsuo nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ ma nyɛ maa pee kɛ je Yehowa yi?

¹⁹ Mo kai kaa lami ji wa sɔmɔmi ɔ fã ko nɛ he hia wawɛɛ. E ji blɔ klɛdɛɛ ko nɛ wa guɔ nɔ kɛ tsɔɔ Yehowa kaa wa suɔ lɛ, nɛ wa bua jɔ níhi nɛ e peeɔ haa wɔ ɔ he. (Kane Yesaya 12:5.) Ke o la wawɛɛ kɛ bua jɔmi ɔ, o ma nyɛ maa wo ni kpahi hu he wami konɛ a la kɛ kã. Niinɛ, wɔ tsuo nɛ wa ngɛ asafo ɔ mi, niheyo jio, yiheyo jio, nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi jio, ni hehi jio, wɔ tsuo wa ma nyɛ ma la kɛ je Yehowa yi. Enɛ ɔ he ɔ, e ko pee mo zo kaa o ma la kɛ je o tsui mi. Mohu ɔ, moo bu ga womi nɛ mi tɛ heii nɛ Mawu mumi ɔ wo la polɔ ɔ he wami nɛ e ngma a tue. E de ke: ‘Nyɛ la ha Yehowa!’ Niinɛ, nyɛ ha nɛ waa kɛ bua jɔmi nɛ la wawɛɛ!​—La 96:1.