A ngma ngɛ Yeremia 31:15 ɔ ke: ‘Yehowa ke, “a nu gbi ko ngɛ Rama, kɔmɔ yemi kɛ ya fomi nɛ nya wa, Rahel ngɛ e bimɛ ɔmɛ foe nɛ e kplɛɛ we kpatami, ejakaa a be hu.”’

Rahel gbo loko e bimɛ nyumu enyɔ ɔmɛ ba gbo. Enɛ ɔ he ɔ, nɔ ko ma nyɛ ma de ke munyu nɛ ɔ nɛ Yeremia tu benɛ Rahel gbo se maa pee jeha 1,000 ɔ dɛ.

Rahel bitɛte ji Yosef. (1 Mose 30:22-24) Pee se ɔ, benɛ Rahel ngɛ e binyumu Benyamin nɛ ji e bi enyɔne ɔ fɔe ɔ, e gu mi kɛ gbo. Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma bi ke, Mɛni he je nɛ Yeremia 31:15 ɔ de ke Rahel ngɛ e bimɛ ɔmɛ foe, ejakaa a “be hu” ɔ?

Yosef fɔ binyumuhi enyɔ, mɛ ji Manase kɛ Efraim. (1 Mose 41:50-52; 48:13-20) Pee se ɔ, Efraim wɛtso ɔ ba pee wɛtso ko nɛ he wa pe wɛtso ɔmɛ tsuo ngɛ Israel yiti je matsɛ yemi ɔ mi. Efraim wɛtso ɔ da si kɛ ha wɛtsohi tsuo nɛ a ngɛ yiti je matsɛ yemi ɔ mi ɔ. Rahel binyumu Benyamin wɛtso ɔ hu ya piɛɛ Yuda woyi je matsɛ yemi ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma de ke Rahel daa si kɛ ha binyɛmɛ tsuo nɛ a ngɛ Israel ɔ, a ngɛ yiti je matsɛ yemi ɔ mi jio, a ngɛ woyi je matsɛ yemi ɔ mi jio.

Benɛ a ngma Yeremia womi ɔ, jamɛ a be ɔ mi ɔ, Asiria bi ɔmɛ kpata Israel yiti je matsɛ yemi ɔ hɛ mi nɛ a nuu a ti nihi fuu nyɔguɛ. Se eko ɔ, Efraim bi ɔmɛ ekomɛ tu fo kɛ ho Yuda ya. Ngɛ jeha 607 loko a fɔ Kristo ɔ mi ɔ, Babilon bi ɔmɛ ya kpata Yuda woyi je wɛtso enyɔ matsɛ yemi ɔ hɛ mi, nɛ a nuu mɛ nyɔguɛ. A nuu a ti nihi fuu kɛ ho Rama ya. Rama ngɛ Yerusalem ma a yiti je. E kɛ Yerusalem kɛmi maa pee si tomi enuɔ. (Yeremia 40:1) Eko ɔ, a gbe a ti ni komɛ ngɛ lejɛ ɔ, ngɛ Benyamin bi ɔmɛ a zugba a nɔ ngɛ he nɛ a pu Rahel ngɛ ɔ. (1 Samuel 10:2) Enɛ ɔ he ɔ, ya nɛ Rahel fo ɔ ma nyɛ maa da si kɛ ha aywilɛho nɛ nihi ye ngɛ Benyamin bi ɔmɛ tsuo a gbenɔ ɔ, aloo nihi nɛ a gbo ngɛ Rama kasa nya a he. E ma nyɛ maa ba hu kaa Yeremia munyu ɔ kɔɔ ya nɛ binyɛmɛ tsuo nɛ a ngɛ Israel ɔ fo ngɛ Mawu we bi nɛ a gbe mɛ, aloo a nuu mɛ kɛ ho nyɔguɛ tso mi ya a he.

E ngɛ mi jã jio, e be mi jã jio, munyu nɛ Yeremia tu kaa Rahel fo e bimɛ ɔmɛ ɔ, ji gbami munyu. Munyu nɛ ɔ kɔɔ nɔ́ nɛ ya nɔ jeha lafa komɛ a se ngɛ Yesu jokuɛwi a si ɔ he. Matsɛ Herode fã ke a gbe jokuɛ nyumuwi tsuo nɛ a ngɛ Betlehem kɛ je muɔloku nɔ kɛ ya si ni nɛmɛ nɛ a ye jeha enyɔɔnyɔ a nɔ. Nɔ́ nɛ ɔ ya nɔ ngɛ Yerusalem woyi je. Mo susu awe nɛ binyɛmɛ nɛ ɔmɛ ma nya ngɛ a bimɛ ɔmɛ nɛ a gbo ɔ a he ɔ he nɛ o hyɛ, ejakaa “a be hu.” E ngɛ kaa nɔ́ nɛ nihi ngɛ ya fomi ɔ he nue ngɛ Rama ngɛ Yerusalem ma a yiti je.—Mateo 2:16-18.

Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ Yeremia be ɔ mi kɛ Yesu be ɔ mi tsuo ɔ, a kɛ fomi nɛ Rahel ‘fo e bimɛ ɔmɛ’ ɔ to aywilɛho nɛ binyɛmɛ nɛ a hi Yuda a ye ngɛ a bimɛ ɔmɛ a gbenɔ he ɔ he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi nɛ a gbo nɛ a ho “he nyɛli ɔmɛ a zugba a nɔ” ya a, maa kpale kɛ ba ke a tle gbogboehi si.—Yeremia 31:16; 1 Korinto Bi 15:26.