1. Mɛni he je nɛ wa naa Yehowa si ɔ?

YEHOWA lɛ haa wɔ “nike ní kpakpa, kɛ níhi nɛ hi kɛ pi si nɛ wa náa yaka a” tsuo. (Yakobo 1:17) E ji To Hyɛlɔ nɛ ngɛ suɔmi, enɛ he ɔ, e jeɔ mi mi jɔmi mi nɛ e haa wɔ wa hiami níhi tsuo. (La 23:1-3) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sa nɛ waa je wa tsui mi nɛ waa na Yehowa si. Lɛ ji “wa wesa he, kɛ wa he wami,” titli ɔ, ke wa ngɛ nɔ́ nae. (La 46:1) La polɔ ɔ tu munyu ko nɛ e sa kaa wɔ hu wa kɛ tsu ní. E de ke: ‘Nyɛɛ na Yehowa si, ejakaa e hi; nɛ e suɔmi ɔ ngɛ kɛ yaa neneene!’—La 106:1.

2, 3. (a) Ke wa pee wa he nihi nɛ li sina a, mɛni ma nyɛ maa je mi kɛ ba? (b) Mɛni sane bimihi a he wa ma susu?

² Mɛni he je nɛ e sa kaa waa na Yehowa si ɔ? Kaa bɔ nɛ a gba kɛ fɔ si ɔ, ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, nihi li sina. (2 Timoteo 3:2) Nihi fuu a bua jɔɛ ní kpakpahi nɛ Yehowa pee ha mɛ ɔ he. Je ɔ nɛ wa ngɛ mi ɔ woɔ nihi he wami konɛ a di he lo nya níhi a se, nɛ a he níhi babauu pe nine. Enɛ ɔ ha nɛ nihi fuu a bua jɔɛ níhi nɛ́ a ngɛ ɔ he.  Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa bua be jɔɔmihi nɛ wa ngɛ náe, kɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ he jɔe kaa bɔ nɛ e ba ngɛ blema Israel bi ɔmɛ hu a blɔ fa mi ɔ.—La 106:7, 11-13.

³ Mo susu nɔ́ nɛ ma nyɛ maa ba ke waa kɛ kahi nɛ a mi wa ngɛ kpee ɔ hu he nɛ o hyɛ. Ke e ba jã a, eko ɔ, wa ma je wa juɛmi kɛ je jɔɔmihi nɛ wa ngɛ náe ɔ nɔ, nɛ waa kɛ wa juɛmi ma ya ma ka amɛ mohu a nɔ. (La 116:3) Mɛni ma ha nɛ waa na Yehowa si daa? Ke waa kɛ kahi nɛ nya wa ngɛ kpee po ɔ, mɛni ma ha nɛ wa hɛ be jɔɔmihi nɛ wa ngɛ náe ɔ nɔ jee? Nyɛ ha waa hyɛ.

4. Mɛni ma ha nɛ waa na Yehowa si daa?

⁴ E biɔ mɔde bɔmi loko wa ma nyɛ maa na Yehowa si daa. Se loko wa ma nyɛ maa ya nɔ maa na Yehowa si ɔ, kekleekle ɔ, e sa nɛ wɔ nitsɛmɛ wa kai níhi nɛ Yehowa peeɔ haa wɔ ɔ. Lɔ ɔ se ɔ, e sa nɛ wa susu jamɛ a ní ɔmɛ a he saminya. Enɛ ɔ ma ha nɛ wa maa na kaa jɔɔmi nɛ ɔmɛ kulaa nɛ wa ngɛ náe ɔ tsɔɔ kaa Mawu suɔ wɔ saminya. Benɛ la polɔ ɔ pee jã a, e nya kpɛ e he ngɛ ní nguanguahi nɛ Yehowa pee ha lɛ ɔ a he.—Kane La 40:5; 107:43.

5. Ke wa ngɛ sina he munyu tue ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Paulo he?

⁵ Ke wa susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ bɔfo Paulo pee ɔ he ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa na Yehowa si. Wa le kaa Paulo ji nɔ ko nɛ e susuɔ jɔɔmihi nɛ e ná a he, ejakaa ke e ngɛ sɔlee ɔ, e pɔɔ Mawu si nami. Paulo yɔse kaa e tu ‘musu bɔmi munyuhi kɛ si Mawu, e wa lɛ yi mi, nɛ e pee níhi basabasa.’ E na Mawu kɛ Kristo si wawɛɛ kaa ngɛ ní yayahi nɛ e pee kɛ be ɔ tsuo se ɔ, a na lɛ mɔbɔ, nɛ a ha lɛ he blɔ kaa e fiɛɛ kɛ ha nihi. (Kane 1 Timoteo 1:12-14.) Paulo bua jɔ e nyɛmimɛ Kristofohi nyumuhi kɛ yihi a he wawɛɛ nitsɛ, nɛ e pɔɔ Yehowa si nami kaa a ngɛ su kpakpahi, nɛ a kɛ anɔkuale yemi hu ngɛ Yehowa sɔmɔe. (Filipi Bi 1:3-5, 7; 1 Tesalonika Bi 1:2, 3) Paulo gbla we e nane si kulaa  kaa e maa na Yehowa si ngɛ níhi tsuo nɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ pee ha lɛ benɛ e kɛ kahi kpe ɔ he. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 28:15; 2 Korinto Bi 7:5-7) Enɛ ɔ he ɔ, e be nyakpɛ kaa Paulo wo Kristofohi he wami ke: ‘Nyɛɛ na Mawu si, nɛ nyɛ la La womi ɔ mi lahi, yi jemi lahi, kɛ mumi mi lahi kɛ je nyɛ tsui mi nɛ nyɛ kɛ na Mawu si.’—Kolose Bi 3:15-17.

6. Mɛni he je nɛ o naa Yehowa si ɔ?

⁶ Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ? Wa ti nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ ma susu níhi nɛ Yehowa peeɔ kɛ haa lɛ ɔ a he. (La 116:12) Ke nɔ ko bi mo ke, “Mɛni jɔɔmihi o ngɛ náe ngɛ Yehowa ngɔ nɛ o bua jɔ he wawɛɛ?” ɔ, mɛni heto o ma ha lɛ? Anɛ o maa tu huɛ bɔmi nɛ se be nɛ ngɛ o kɛ Yehowa nyɛ kpɛti ɔ hu he munyu lo? Aloo o maa tu o yayamihi nɛ a kɛ pa mo akɛnɛ o he Kristo kpɔmi afɔle sami ɔ ye ɔ he munyu? Anɛ o maa wo nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a ji Kristofohi nɛ a ye bua mo benɛ o kɛ haomihi ngɛ kpee ɔ a biɛ ta lo? Anɛ o ma de ke o bua jɔ o huno aloo o yo aloo o bimɛ a he lo? Mo ná be kɛ susu jɔɔmihi nɛ Mawu jɔɔ mo ɔ a he. Enɛ ɔ maa wo mo he wami konɛ o na lɛ si daa ligbi.—Kane La 92:1, 2.

7. (a) Mɛni he je e sa nɛ waa na Yehowa si ke wa ngɛ sɔlee? (b) Ke o sɔleɔ nɛ o naa Yehowa si ɔ, mɛni se o ma ná?

⁷ Ke wa susu jɔɔmihi tsuo nɛ Yehowa jɔɔ wɔ ɔ he ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ ke wa ngɛ sɔlee ɔ, wa maa na lɛ si. (La 95:2; 100:4, 5) Ni komɛ sɔleɔ kɛ biɔ Mawu a hiami níhi pɛ. Se ke wa sɔleɔ nɛ wa naa Yehowa si hu ngɛ níhi nɛ e pee kɛ ha wɔ momo ɔ a he ɔ, e bua jɔɔ wawɛɛ nitsɛ. Baiblo ɔ tu Mawu sɔmɔli fuu nɛ a sɔle kɛ na Yehowa si ɔ a he munyu. A kpɛti ni komɛ ji Hana kɛ Hezekia. (1 Samuel 2:1-10; Yesaya 38:9-20) Enɛ ɔ he ɔ, moo kase mɛ, konɛ mo hu o na Yehowa si ngɛ níhi nɛ e peeɔ kɛ haa mo ɔ a he. (1 Tesalonika Bi 5:17, 18) Ke o pee jã a, o bua maa jɔ, suɔmi nɛ o ngɛ ha Mawu ɔ hu mi maa wa, nɛ o maa ya nɔ maa pee e huɛ daa.—Yakobo 4:8.

8. Mɛni ma nyɛ ma ha nɛ wa bua be jɔɔmihi nɛ wa náa a he jɔe?

⁸ Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa bua be nike ní kpakpahi nɛ Yehowa kɛ haa wɔ ɔ he jɔe hu. Mɛni he je? Ejakaa wa yi mluku, nɛ jehanɛ ɔ, wa kekleekle fɔli ɔmɛ li sina nɛ a kɛ jamɛ a su ɔ fɔ wɔ. Yehowa ngɔ Adam kɛ Hawa kɛ wo paradeiso abɔɔ ko nɛ ngɛ fɛu mi, nɛ e bɔ mɔde nɛ e ha mɛ a hiami níhi tsuo. Jinɛ a ko hi si ngɛ tue mi jɔmi mi daa. (1 Mose 1:28) Se a bua jɔɛ jɔɔmi nɛ a ná a he. A hɛ kɔ̃ɔ̃, enɛ ɔ he ɔ, nɔ́ nɛ a ná a pi ha mɛ. Nyagbenyagbe ɔ, níhi tsuo nɛ a ngɛ ɔ bɔ mɛ. (1 Mose 3: 6, 7, 17-19) Mwɔnɛ ɔ, nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ li sina, nɛ jamɛ a su ɔ ma nyɛ ma ná wɔ hu wa nɔ he wami nɛ wa be Yehowa si nae ngɛ níhi tsuo nɛ e peeɔ kɛ haa wɔ ɔ he. Ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa bua ya be huɛ bɔmi gbagbanii nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti, kɛ he blɔ nɛ wa ná kaa wa piɛɛ je kɛ wɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a he ɔ he jɔe. Níhi nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ je ɔ mi ɔ ma nyɛ ma je wa juɛmi ngɛ jɔɔmi nɛ ɔmɛ a nɔ. (1 Yohane 2:15-17) Loko klama nɛ ɔ be wɔ due ɔ, e he hia nɛ wa susu jɔɔmihi nɛ wa ngɛ náe ɔ a he, konɛ waa na Mawu si be tsuaa be kaa wa piɛɛ e we bi a he.—Kane La 27:4.

9. Ke waa kɛ kahi nɛ mi wa ngɛ kpee ɔ, mɛni he je nɛ e sa kaa wa susu jɔɔmihi nɛ wa ngɛ náe ɔ a he ɔ?

⁹ Ke wa bua jɔɔ jɔɔmihi nɛ wa náa a he ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa da kahi nɛ a mi wa a nya. Eko ɔ, waa kɛ Haomi komɛ nɛ a mi wa maa kpe nɛ ma tsake wa si himi tlukaa. Haomi nɛ ɔmɛ ekomɛ ji, ke wa huno aloo wa yo je wa se, ke hiɔ ko nɛ nya wa fia wɔ, ke wa suɔlɔ ko gbo, aloo ke adebɔ mi oslaa ko ba ná wɔ. Jɔɔmihi nɛ Yehowa jɔɔ wɔ ɔ a he nɛ wa ma susu ɔ maa wo wa bua, nɛ e maa wo wɔ he wami konɛ wa fĩ si. Mo susu níhi a si kpami nɛ ɔmɛ a he nɛ o hyɛ.

10. Benɛ Irina susu jɔɔmihi nɛ e ngɛ náe ɔ he ɔ, mɛni se e ná?

¹⁰ Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Irina nɛ e ji daa blɔ gbalɔ ngɛ United States ɔ kɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko sɛ gba si himi mi. Se pee se ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma a je e se, nɛ e kua Irina kɛ a bimɛ ɔmɛ tsuo. * (Hyɛ sisi ningma.) Mɛni ye bua Irina nɛ e nyɛ ngɛ Yehowa sɔmɔe ngɛ anɔkuale mi? E de ke: “Ye bua jɔ kaa Yehowa ngɛ ye nɔ hyɛe. Akɛnɛ daa ligbi ɔ, i susuɔ jɔɔmihi nɛ i náa a he he je ɔ, i na kaa e ji he blɔ ngua nɛ i ná kaa wa hiɔwe Tsɛ nɛ poɔ nɔ he piɛ ɔ le mi, nɛ e suɔ mi hulɔ. I le kaa e be mi kuae gblegbleegble.” E ngɛ mi kaa Irina kɛ haomi nguanguahi fuu ngɛ kpee ngɛ si himi mi mohu lɛɛ, se akɛnɛ e bua jɔɔ jɔɔmihi nɛ e náa a he he je ɔ, e nyɛ ngɛ nya dae, nɛ e woɔ ni kpahi he wami.

11. Mɛni ye bua Kyung-sook nɛ e nyɛ da hiɔ ko nɛ nya wa nya?

¹¹ Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Kyung-sook nɛ je Asia a kɛ e huno tsuo tsu gblɔ gbami ní tsumi ɔ pe jeha 20. Tlukaa a, nyɛmiyo ɔ fafali pee pa, nɛ a de lɛ ke kɛ je nyɔhiɔ etɛ kɛ ya si nyɔhiɔ ekpa a kpɛ mi ɔ, e ma gbo. E ngɛ mi kaa e kɛ e huno ɔ tsuo a kɛ kahi fuu kpe be ko nɛ be ɔ mohu lɛɛ, se jamɛ a be ɔ mi ɔ, hiɔ ko gba we a ti nɔ ko nya. Kyung-sook de ke: “Hiɔ ɔ ye mi awi wawɛɛ nitsɛ. I susu kaa i gbe nya ngɛ je mi. Ye tsui po  wawɛɛ.” Mɛni ye bua lɛ? E de ke: “Daa gbɔkuɛ loko ma hwɔ si ɔ, i kuɔɔ kɛ yaa wa tsu ɔ yi mi, nɛ i ya woɔ ye gbi nɔ kɛ sɔleɔ. I sɔleɔ kɛ kɔɔ níhi enuɔ nɛ Yehowa pee ha mi ngɛ ligbi ɔ mi nɛ ye bua jɔ he ɔ he. Lɔ ɔ se ɔ, ye tsui nɔɔ ye mi fuaa, nɛ lɔ ɔ woɔ mi he wami nɛ i jeɔ suɔmi kpo kɛ haa Yehowa.” Kɛ sɔlemi nɛ Kyung-sook sɔleɔ daa gbɔkuɛ ɔ ye bua lɛ ha kɛɛ? E de ke: “I ba yɔse kaa ke waa kɛ haomi ko kpe ɔ, Yehowa yeɔ bua wɔ. Nɛ jɔɔmihi nɛ wa náa ngɛ wa si himi mi ɔ hiɛ kulaa pe kahi nɛ waa kɛ kpeɔ ɔ.”

12. Mɛni ye bua Jason ngɛ e yo ɔ gbenɔ se?

¹² Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Jason nɛ e sɔmɔ ngɛ asafo ɔ ní tsumi kɔni ko ngɛ Afrika a ngɔ jeha nɛ hiɛ pe 30 sɔuu kɛ sɔmɔ kaa be tsuo sɔmɔlɔ. E de ke: “Jeha kpaago ji nɛ ɔ nɛ ye yo gbo. E gbenɔ ɔ ye mi wawɛɛ kaa pa. Ke i kai nɔ́ nɛ e na benɛ e fafali pee pa a, kɛkɛ ye tsui kpa miɔ nɛ e ma tsɔ.” Mɛni ye bua Jason nɛ e tsui nɔ e mi? E de ke: “Ligbi ko ɔ, i kai bɔ nɛ i kɛ ye yo ɔ wa jeɔ wa hɛja ha a, kɛkɛ nɛ i sɔle nɛ i na Yehowa si kaa e ha nɛ i kai nɔ́ ko kaa jã. Ye tsui nɔ ye mi, nɛ kɛ je lɔ ɔ se ɔ, i pɔɔ Yehowa si nami kaa e haa nɛ i kaiɔ bua jɔmi ní komɛ kaa jã. Ye bua jɔɔ níhi nɛ Mawu peeɔ ha mi ɔ he, enɛ ɔ ha i yi aywilɛho tsɔ. Loloolo ɔ, i kaiɔ ye yo ɔ gbenɔ ɔ, nɛ e dɔɔ mi. Se i naa Yehowa si kaa e ha mi yo kpakpa nɛ suɔ lɛ Yehowa a wawɛɛ, nɛ benɛ e ngɛ je mi ɔ, i kɛ lɛ tsuo wa sɔmɔ lɛ. Enɛ ɔ ye kɛ bua mi wawɛɛ.”

13. Benɛ lɔ ɔ ji Sheryl weku mi bimɛ tsuo a hɛ mi kpata a, mɛni ye bua lɛ nɛ e nyɛ da nya?

¹³ Benɛ kɔɔhiɔ ngua ko nɛ a tsɛɛ lɛ Super Typhoon Haiyan ɔ fia ngɛ Philippines ngɛ jeha 2013 ɔ mi ɔ, lɔ ɔ ji kaa nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Sheryl, nɛ jamɛ a be ɔ mi e ye jeha 13 pɛ ɔ níhi tsuo bɔ lɛ. E de ke: “Lɔ ɔ ji ye weku mi bimɛ tsuo a hɛ mi kpata, nɛ wa we ɔ hu hɛ mi kpata.” E papaa, kɛ e yayo, kɛ e nyɛmimɛ etɛ gbo. Mɛni ye bua Sheryl nɛ e nyɛ da oslaa nɛ ɔ nya  nɛ e yi aywilɛho tsɔ? Sheryl yaa nɔ nɛ e naa Yehowa si, ejakaa e susuɔ jɔɔmihi tsuo nɛ e ngɛ náe ɔ he. E de ke: “I na mɔde tsuo nɛ nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi bɔ konɛ a ye bua nihi nɛ a hia yemi kɛ buami konɛ a wo mɛ he wami ɔ. I le kaa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ je kɛ wɛ tsuo ngɛ sɔlee ha mi.” E de hu ke: “Ye bua jɔ wawɛɛ kaa Yehowa ji ye Mawu. Be tsuaa be ɔ, e haa wɔ wa hiami níhi.” Niinɛ, ke wa bua jɔ jɔɔmihi nɛ wa ngɛ náe ɔ he ɔ, wa kɔni mi be jɔ̃e ngɛ haomi behi a mi. Enɛ ɔ maa ye bua wɔ nɛ ke waa kɛ si himi ko nɛ mi wa kpe ɔ, wa ma nyɛ maa da nya.—Efeso Bi 5:20; kane Filipi Bi 4:6, 7.

14. Mɛni hɛ nɔ kami nɛ ngɛ bua jɔmi lɛ wa ngɛ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

¹⁴ Kɛ je blema tɔɔ ɔ, Yehowa we bi a bua jɔɔ jɔɔmihi nɛ a náa a he. Benɛ a he Israel bi ɔmɛ a yi wami kɛ je Farao kɛ e ta buli ɔmɛ a dɛ mi ngɛ Wo Tsu ɔ mi ɔ, a la yi jemi lahi ha Yehowa, nɛ a na lɛ si. (2 Mose 15:1-21) Mwɔnɛ ɔ, lemi nɛ wa le kaa e be kɛe kulaa nɛ nɔ́ nami se maa po ɔ hu ji jɔɔmi nɛ se be nɛ wa ná. (La 37:9-11; Yesaya 25:8; 33:24) Yehowa ma kpata e he nyɛli tsuo a hɛ mi, nɛ e kɛ wɔ maa sɛ je ehe nɛ tue mi jɔmi ngɛ mi, nɛ a peeɔ dami ní hu ngɛ mi ɔ mi. Hyɛ bɔ nɛ wa ma nya ngɛ jamɛ a be ɔ mi ha! Jamɛ a ligbi ɔ, wa maa na Yehowa si wawɛɛ nitsɛ!—Kpojemi 20:1-3; 21:3, 4.

15. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee ngɛ jeha 2015 nɛ ɔ mi?

¹⁵ Ngɛ jeha 2015 nɛ ɔ mi ɔ, wa ngɛ jɔɔmihi babauu blɔ hyɛe kɛ je Yehowa ngɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, waa kɛ ka komɛ ma nyɛ maa kpe. Se wa le kaa bɔ tsuaa bɔ nɛ e ma ji ɔ, Yehowa be wɔ kuae kɔkɔɔkɔ. (5 Mose 31:8; La 9:9, 10) E maa ya nɔ ma ha wɔ níhi nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa ye lɛ anɔkuale kɛ pi si. Nyɛ ha nɛ waa kase su nɛ gbalɔ Habakuk je kpo ɔ. E de ke: “Ke ngmɔkɔ tso gba we mɔmɔ, nɛ wai tso ɔmɛ wui yiblii; ke oliv nu bɛ, nɛ niye ní be ngmɔ ɔ nɔ; ke to ɔmɛ a hɛ mi kpata, nɛ na amɛ gbo ta tsu ɔ mi po ɔ, imi lɛɛ, ma nya ngɛ Yehowa mi; ye bua maa jɔ wawɛɛ ngɛ ye Mawu nɛ heɔ ye yi wami ɔ mi.” (Habakuk 3:17, 18, NW) Ngɛ jeha nɛ ɔ mi tsuo ɔ, nyɛ ha nɛ waa ya nɔ nɛ wa susu jɔɔmihi nɛ wa ma ná a he, konɛ waa ya nɔ nɛ waa kɛ ga womi nɛ ngɛ jeha 2015 jeha ngmami ɔ mi ɔ nɛ tsu ní. Ngmami ɔ ji: ‘Nyɛɛ na Yehowa si, ejakaa e hi.’—La 106:1.