Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Nyɛ Ha Suɔmi Kɛ Bua Jɔmi Nɛ Hi Nyɛ Gba Si Himi ɔ Mi

Nyɛ Ha Suɔmi Kɛ Bua Jɔmi Nɛ Hi Nyɛ Gba Si Himi ɔ Mi

‘Ke pi Yehowa nɛ maa tsu ɔ, tsu mali gboɔ yaka dengme.’LA 127:1a.

1-3. Mɛni haomihi nihi kɛ a yihi kɛ kpeɔ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

NYUMU ko nɛ bua jɔmi ngɛ e kɛ e yo a kpɛti jeha 38 sɔuu ji nɛ ɔ de ke: “Ke o bɔ mɔde wawɛɛ kaa o ma ha nɛ bua jɔmi nɛ hi o gba si himi ɔ mi ɔ, Yehowa maa jɔɔ mo.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ kɛ e yo ma nyɛ ma ná bua jɔmi, nɛ a ma nyɛ maa ye bua a sibi ke a ya je si himi nɛ mi wa po mi.Abɛ 18:22.

2 Nihi kɛ a yihi kɛ haomi ko kɛ̃ maa kpe. Baiblo ɔ tsɛɔ enɛ ɔ ke “dengme nɛ ngɛ gba si himi mi.” (1 Korinto Bi 7:28) Mɛni he je? Haomi nɛ waa kɛ kpeɔ daa ligbi ɔ ma nyɛ ma ná gba si himi nɔ he wami. Akɛnɛ huno ɔ kɛ yo ɔ tsuo yi mluku he je ɔ, a tɔ̃ɔ a sibi a nɔ. Be komɛ hu ɔ, e yee kɛ haa mɛ kaa a maa je a tsui mi kɛ sɛɛ ní faa. (Yakobo 3:2, 5, 8) Hunomɛ kɛ yigbayihi fuu ngɛ nɛ a tsuɔ ní tsumi nɛ ngɔɔ a be tsuo, nɛ a ngɛ bimɛ hu tsɔsee. Dengme kɛ pɔtɔtɔɛ ha we nɛ a ná deka konɛ a ha nɛ suɔmi kɛ bua jɔmi nɛ hi a gba si himi ɔ mi. Sika he nyagba, hiɔ, aloo haomi kpahi ma nyɛ ma ha nɛ suɔmi kɛ bumi nɛ ngɛ nihi kɛ a yihi a kpɛti ɔ nɔ ma gbɔ bɔɔbɔɔbɔɔ. Eko ɔ, wa maa na kaa suɔmi ngɛ nɔ ko kɛ e yo a kpɛti, se “he lo ɔ nya ní” komɛ kaa gba puɛmi, yahomi, ninyɛ, pɛ hlami, hunga jemi, mi mi la womi, kɛ ngmlaa kpami ma nyɛ ma puɛ a kpɛti.Galatia Bi 5:19-21.

3 Nɔ́ nɛ pa puɛ sane ɔ kulaa ji kaa nihi nɛ a ngɛ “nyagbe ligbi ɔmɛ” a mi ɔ foɔ mɛ pɛ a nɔ́ mi, nɛ a be bumi kɛ ha Mawu. Enɛ ɔmɛ ji suhi nɛ ma nyɛ ma puɛ gba si himi. (2 Timoteo 3:1-4) He nyɛlɔ yiwutsotsɛ ko hu fia e pɛɛ si kaa e ma puɛ nihi kɛ a yihi a kpɛti. Bɔfo Petro bɔ wɔ kɔkɔ ke: “Nyɛ he nyɛlɔ, Abosiami ɔ ngɛ nyɛɛe kɛ ngɛ yae kɛ ngɛ bae kaa jata nɛ ngɛ huae, nɛ ngɛ nɔ ko hlae nɛ e tsɔtslɔɔ e mi.”1 Petro 5:8; Kpojemi 12:12.

4. Mɛni he je nɛ suɔmi kɛ bua jɔmi ma nyɛ maa hi gba si himi mi?

4 Huno ko nɛ ngɛ Japan ɔ de ke: “I kɛ sika he nyagba kpe wawɛɛ. Nɛ akɛnɛ i kɛ ye yo ɔ wa sɛɛ we ní kpakpa ko he je ɔ, lɛ hu e hao. Jehanɛ se hu ɔ, lingmi nɛ ɔ, hiɔ ngua ko ba fia lɛ. E suu be nɛ haomi nɛ ɔmɛ haa nɛ wa sãa nya po.” Waa kɛ nyagbahi ma nyɛ maa kpe ngɛ gba si himi mi, se wa ma nyɛ maa da nya. Yehowa ma nyɛ maa ye bua nihi kɛ a yihi konɛ a ná suɔmi nɛ mi wa kɛ ha a sibi, konɛ a ná bua jɔmi hulɔ. (Kane La 127:1.) Nyɛ ha wa susu blɔ enuɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ konɛ suɔmi kɛ bua jɔmi nɛ hi wa gba si himi mi daa a he nɛ waa hyɛ. Lɔ ɔ se ɔ, wa ma susu nɔ́ he je nɛ suɔmi haa nɛ gba si himi ngɔɔ ɔ he.

NYƐ HA YEHOWA NƐ PIƐƐ NYƐ HE NGƐ NYƐ GBA SI HIMI Ɔ MI

5, 6. Mɛni nihi kɛ a yihi ma nyɛ maa pee konɛ Yehowa nɛ piɛɛ a he ngɛ a gba si himi ɔ mi?

5 Ke nɔ kɛ e yo yeɔ Yehowa anɔkuale nɛ a baa a he si ha lɛ ɔ, a gba si himi ɔ hii gbugbuugbu. (Kane Fiɛlɔ 4:12.) Ke nihi kɛ a yihi ngɔɔ Mawu blɔ tsɔɔmi nɛ suɔmi ngɛ mi ɔ kɛ tsuɔ ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa a ha nɛ Mawu piɛɛ a he ngɛ a gba si himi ɔ mi. Baiblo ɔ de ke: “Ke nyɛ ngɛ nyɛɛe, nɛ nyɛ gba kɛ je blɔ ɔ nɔ kɛ ya hiɔ nɔ, loo muɔ nɔ ɔ, nyɛ maa nu e gbi ngɛ nyɛ se nɛ ngɛ dee ke, ‘Blɔ ɔ ji nɛ oo! nyɛɛ nyɛɛ blɔ ɔ nɔ.’” (Yesaya 30:20, 21) Mwɔnɛ ɔ, ke nihi kɛ a yihi peeɔ kake kɛ kaneɔ Baiblo ɔ, a ‘nuɔ’ Yehowa gbi. (La 1:1-3) Ke a peeɔ weku Mawu jami nɛ nu tso daa a, lɔ ɔ woɔ a gba si himi ɔ mi he wami. Nɛ ke a peeɔ kake kɛ sɔleɔ daa ligbi ɔ, lɔ ɔ hu yeɔ bua mɛ nɛ a yeɔ Satan je ɔ nɔ kunimi.

Ke nɔ ko kɛ e yo pee kake kɛ sɔmɔ Yehowa a, lɔ ɔ haa nɛ a hɛɛ mɛ kɛ suu Mawu he, nɛ suɔmi kɛ bua jɔmi hii a gba si himi ɔ mi (Hyɛ kuku 5, 6)

6 Nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Gerhard nɛ e je Germany ɔ de ke: “Be tsuaa be nɛ waa kɛ haomi maa kpe aloo wa nui wa sibi a sisi ɔ, ga womi nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa toɔ wa tsui si, nɛ waa kɛ paa wa sibi.” E de hu kaa loko bua jɔmi maa hi gba si himi mi ɔ, e he hia nɛ nihi kɛ a yihi nɛ a ná su nɛ ɔmɛ eko. Ke nihi kɛ a yihi bɔ mɔde wawɛɛ nɛ a pee kake kɛ sɔmɔ Mawu, nɛ a ha nɛ Mawu piɛɛ a he ngɛ a gba si himi ɔ mi ɔ, lɔ ɔ haa nɛ a hɛɛ kɛ suu Yehowa he, nɛ bua jɔmi hii a gba si himi ɔ mi.

E SA NƐ HUNOMƐ NƐ A PEE WEKUYIHI NƐ A NGƐ SUƆMI

7. Kɛ e sa kaa nɔ kɛ e yo nɛ hi si ha kɛɛ?

7 Bɔ nɛ hunomɛ nyɛɛɔ a weku ɔ hɛ mi ɔ ma nyɛ maa ye bua nɛ suɔmi kɛ bua jɔmi maa hi weku ɔ mi. Baiblo ɔ de ke: “Kristo ngɛ he wami ngɛ nyumuhi tsuo a nɔ kaa bɔ nɛ nyumu ji yi kɛ ha e yo.” (1 Korinto Bi 11:3) Mɛni enɛ ɔ tsɔɔ? E tsɔɔ kaa e sa nɛ hunomɛ kɛ a yihi nɛ hi si kaa bɔ nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ hi si ɔ. Yesu wɛ e kaseli ɔmɛ yi mi gblegbleegble. Be tsuaa be ɔ, Yesu jeɔ suɔmi kɛ mi mi jɔmi kpo kɛ haa mɛ, e nuɔ nɔ́ sisi, e he jɔ, nɛ e baa e he si kɛ jeɔ e tsui mi.Mateo 11:28-30.

8. Mɛni e sa kaa huno ko nɛ pee konɛ e yo nɛ ná suɔmi kɛ bumi ha lɛ?

8 Hunomɛ nɛ a ji Kristofohi ɔ nyɛ we a yi ɔmɛ a nɔ kaa a bu mɛ. Mohu ɔ, ‘a naa nya ha mɛ saminya nɛ a buu mɛ,’ ejakaa “ngɛ nɔmlɔ tso blɔ fa mi ɔ, yo he wɛ tsɔ.” (1 Petro 3:7) E sa nɛ hunomɛ kɛ a yihi nɛ tu munyu ngɛ bumi mi, nɛ a mi mi nɛ sã mɛ ngɛ a he, a ngɛ nihi a kpɛti jio, a ngɛ kɔkɔɔ mi jio. Bɔ nɛ hunomɛ kɛ a yihi hiɔ si ha, kɛ bɔ nɛ a kɛ mɛ tuɔ munyu ha a lɛ maa tsɔɔ kaa a yi ɔmɛ a he jua wa ha mɛ aloo a he jua wɛ ha mɛ. (Abɛ 31:28) Ke huno ko kɛ e yo hiɔ si ngɛ suɔmi mi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ yo ɔ maa suɔ lɛ nɛ e maa bu lɛ, nɛ Yehowa hu maa jɔɔ a gba si himi ɔ nɔ.

E SA NƐ YIGBAYIHI NƐ A BA A HE SI

9. Mɛni yogbayo maa pee kɛ tsɔɔ kaa e baa e he si?

9 Ke waa kɛ wa tsui tsuo suɔ Yehowa a, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa ba wa he si ngɛ ‘Mawu, nɔ nɛ he wa nɛ e buu wa he ɔ sisi.’ (1 Petro 5:6) Ke yigbayihi fĩɔ a hunomɛ a se ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa a buɔ Yehowa. Enɛ ɔ ji nɔ́ ko nɛ he hia wawɛɛ. Baiblo ɔ de ke: “Yigbayi, nyɛɛ ba nyɛ he si ha nyɛ hunomɛ, ejakaa nɔ́ nɛ sa nyɛ peemi kaa Nyɔmtsɛ ɔ se nyɛɛli ji nɛ ɔ nɛ.” (Kolose Bi 3:18) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, tsa pi nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ huno ko maa mwɔ e yi mi kpɔ kaa e maa pee nɛ e yo bua maa jɔ he. Se ke yi mi kpɔ nɛ huno ɔ mwɔ ɔ ti si kɛ wui Mawu mlaahi ɔ, e sa nɛ yogbayo nɛ baa e he si ɔ nɛ fĩ e se.1 Petro 3:1.

10. Mɛni he je nɛ e he hia kaa yogbayo nɛ je suɔmi mi nɛ e ba e he si ha e huno ɔ?

10 Blɔ nya nɛ Yehowa ha yigbayihi ngɛ weku ɔ mi ɔ he hia. Yo ɔ ji e huno ɔ “he piɛɛlɔ.” (Malaki 2:14, NW) Ke nɔ kɛ e yo ngɛ a yi mi kpɔ mwɔe ngɛ weku ɔ mi ɔ, yo ɔ ma nyɛ maa tsɔɔ e juɛmi ngɛ sane ɔ he, se e sa nɛ e je he si bami mi kɛ pee jã. Ke e ba jã a, huno nɛ ngɛ nile ɔ, buɔ e yo ɔ tue saminya. (Abɛ 31:10-31) Ke yo ɔ je suɔmi mi nɛ e ba e he si ha e huno ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ngɔ bua jɔmi, tue mi jɔmi, kɛ kake peemi kɛ ba weku ɔ mi. Enɛ ɔ ma ha nɛ hunomɛ kɛ yigbayihi tsuo a bua maa jɔ, ejakaa a le kaa a ní peepee saa Mawu hɛ mi.Efeso Bi 5:22.

NYƐƐ YA NƆ NƐ NYƐ KƐ PA NYƐ HE

11. Mɛni he je nɛ e he hia wawɛɛ kaa hunomɛ kɛ yigbayihi nɛ a ngɔ a sibi a tɔmihi kɛ pa a?

11 Loko bua jɔmi maa hi gba si himi mi ɔ, e sa nɛ huno ɔ kɛ yo ɔ tsuo nɛ a kase kaa a kɛ yayami maa pa a sibi. Ke nɔ kɛ e yo ‘naa ha a sibi, nɛ a kɛ paa a he’ ɔ, lɔ ɔ haa nɛ suɔmi nɛ ngɛ a kpɛti ɔ mi waa. (Kolose Bi 3:13) Se suɔmi nɛ hii nɔ kɛ e yo a kpɛti ɔ mi gbɔjɔɔ ke a kɛ a sibi a he tɔmihi woɔ a mi, nɛ a sume nɛ a maa ngmɛɛ sanehi a he. Kaa bɔ nɛ ke tsu ko he ko gba nɛ́ wa le kaa tsu ɔ ma nyɛ maa hule ɔ, jã kɛ̃ nɛ ke nɔ ko kɛ e yo peeɔ a sibi nɔ́ dɔ nɔ́, nɛ a mi mi fuɔ a sibi ɔ, e maa ye kaa a kɛ yayami maa pa a he, nɛ kake peemi hu be a kpɛti hie. Se ke nɔ ko kɛ e yo ngɔɔ a sibi a tɔmihi kɛ paa kaa bɔ nɛ Yehowa hu ngɔɔ a yayamihi kɛ paa mɛ ɔ, bua jɔmi hii a gba si himi ɔ mi.Mika 7:18, 19.

12. Mɛni blɔ nɔ suɔmi “haa yayami babauu nɔ ngɛ”?

12 Suɔmi nitsɛnitsɛ “kɛ nɔ ko tɔmi wui e mi.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, suɔmi “haa yayami babauu nɔ.” (1 Korinto Bi 13:4, 5; kane 1 Petro 4:8.) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa suɔ nɔ ko nɛ nɔ ɔ tɔ̃ wa nɔ si abɔ po ɔ, waa kɛ maa pa lɛ. Benɛ bɔfo Petro bi Yesu ke si enyɛmɛ nɛ ke nɔ ko tɔ̃ wa nɔ ɔ wa kɛ pa lɛ ɔ, Yesu ha lɛ heto ke: “Si 77.” (Mateo 18:21, 22, NW) Mɛni Yesu ngɛ tsɔɔe? E ngɛ tsɔɔe kaa be tsuaa be nɛ nɔ ko ma tɔ̃ Kristofo no ko nɔ ɔ, Kristofo no ɔ nɛ kɛ pa lɛ.Abɛ 10:12. * (Hyɛ sisi ningma.)

13. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ a he tɔmihi nɛ pa mɛ?

13 Nyɛmi ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Annette, nɛ e je Germany ɔ de ke: “Ke nihi kɛ a yihi ngɔɛ a sibi a tɔmi kɛ pɛ mɛ ɔ, a náa a sibi a he abofu, nɛ a he we a sibi yi hu. Enɛ ɔ puɛɔ gba si himi. Se ke a kɛ tɔmihi paa a sibi ɔ, suɔmi kɛ kake peemi hii gba si himi ɔ mi.” Ke o huno aloo o yo pee nɔ́ ko ha mo ɔ, o bua nɛ jɔ he, nɛ o na lɛ si. Bɔɔ mɔde kaa o ma je o huno ɔ aloo o yo ɔ yi. Ke nyɛ peeɔ jã a, e be yee kaa nyɛɛ kɛ tɔmihi maa pa nyɛ sibi. (Kolose Bi 3:15) Enɛ ɔ ma ha nɛ nyɛ tue mi maa jɔ nyɛ, kake peemi maa hi nyɛ kpɛti, nɛ nyɛ maa sa Mawu hɛ mi.Roma Bi 14:19.

BƆ NƐ NYƐ SUƆ NƐ NIHI NƐ PEE HA NYƐ Ɔ, NYƐƐ PEE HA MƐ JÃ NƆUU

14, 15. Mɛni ga Yesu wo wɔ ngɛ Luka 6:31 ɔ? Ke hunomɛ kɛ yigbayihi kɛ ga womi nɛ ɔ tsu ní ɔ, kɛ e maa ye bua mɛ ha kɛɛ?

14 Atsinyɛ jemi ko be he kaa o suɔ nɛ a je bumi nɛ mi kuɔ kpo kɛ ha mo. O bua jɔɔ ke nihi buɔ mo tue nɛ a nuɔ mo sisi. Se o nu nɛ nɔ ko de hyɛ ke, “Nɔ́ nɛ e pee mi nɛ ɔ lɛɛ, imi hu ma pee lɛ eko kɛ to nane mi” lo? Be komɛ ɔ, sisi numi ngɛ he kaa nɔ ko maa pee e ní jã. Se kɛ̃ ɔ, Baiblo de ke: ‘Ko de ke, “Ma pee lɛ kaa bɔ nɛ e pee mi ɔ.”’ (Abɛ 24:29) Yesu tsɔɔ nihi blɔ kpakpa nɔ nɛ a ma nyɛ maa gu kɛ tsu nyagbahi a he ní. E de ke: “Bɔ nɛ nyɛ suɔ nɛ nihi nɛ pee ngɔ ha nyɛ ɔ, nyɛ hu nyɛɛ pee ngɔ ha mɛ jã nɔuu.” (Luka 6:31) Yesu ngɛ tsɔɔe kaa e sa nɛ waa kɛ nihi nɛ hi si kaa bɔ nɛ wɔ hu wa suɔ kaa nihi kɛ wɔ nɛ hi si ɔ nɔuu. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ wɔ nitsɛmɛ wa ha wa gba si himi ɔ nɛ hi kaa bɔ nɛ wa ngɛ hlae kaa e hi ɔ.

E sa nɛ wɔ nitsɛmɛ wa ha wa gba si himi ɔ nɛ hi kaa bɔ nɛ wa ngɛ hlae kaa e hi ɔ

15 Ke nihi kɛ a yihi nuɔ a sibi a sisi saminya a, suɔmi nɛ hii a kpɛti ɔ mi waa. Huno ko nɛ e je South Africa a de ke: “Wa ti nɔ tsuaa nɔ bɔɔ mɔde kaa nɔ́ nɛ e suɔ kaa e nyɛmi nɛ pee kɛ ha lɛ ɔ, lɛ hu e maa pee kɛ ha e nyɛmi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, be komɛ ɔ, wa mi mi fuɔ wa sibi, se wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ wa sibi maa hi si kaa bɔ nɛ wa suɔ nɛ a kɛ wɔ nɛ hi si ɔ. Wa buɔ wa sibi wawɛɛ nitsɛ.”

16. Mɛni nɛ e sɛ nɛ hunomɛ kɛ yigbayihi nɛ a pee a sibi kɔkɔɔkɔ?

16 Ko ha nɛ nihi nɛ a le o huno ɔ, aloo o yo ɔ gbɔjɔmihi. Koo hi e gbɔjɔmihi nɛ woɔ mo abofu ɔ he munyu tue kpamisaa, nɛ koo ngɔ kɛ pee fiɛmi po hulɔ. E sa nɛ o kai kaa gba si himi pi koli simi nɛ́ nyɛ maa hyɛ nɔ nɛ he wa pe e nyɛmi, aloo nɔ nɛ le ngmlaa kpami pe e nyɛmi, aloo nɔ nɛ le nɔ jɛmi pe e nyɛmi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wɔ tsuo wa yi mluku nɛ be komɛ ɔ, wa woɔ nihi a mi mi la. Se e sɛ nɛ huno ko aloo yogbayo ko nɛ pue e huno aloo e yo hɛ mi si, aloo e tu jɛmi gbi kɛ tsɔɔ lɛ. Nɔ́ nɛ pa hí sãasãa ji, nɛ a kɛ abofu ma tsitsɛɛ a sibi, aloo a maa fia a sibi nɔ́.Kane Abɛ 17:27; 31:26.

17. Mɛni blɔ nɔ hunomɛ ma nyɛ maa gu konɛ a kɛ a yihi nɛ hi si kaa bɔ nɛ a suɔ kaa nihi kɛ mɛ nɛ hi si ɔ?

17 Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, nyumuhi waa a yihi yi mi, nɛ a kongoɔ mɛ konɛ a kɛ tsɔɔ kaa a he wa. Se Baiblo ɔ de ke: ‘Nɔ nɛ mi mi fu we mla a, e hi pe kãtsɛ, nɔ nɛ yeɔ e he nɔ ɔ, e hi pe tatsɛ nɛ ya ye ma ko nɔ kunimi.’ (Abɛ 16:32) Yesu Kristo ji nɔmlɔ ngua pe kulaa nɛ hi si hyɛ. E biɔ mɔde bɔmi wawɛɛ nitsɛ loko nɔ ko ma nyɛ maa ye e he nɔ kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ. Nyumu nɛ e peeɔ e yo yi wu tso ní aloo e kongoɔ lɛ ɔ, kɛ Yehowa a kpɛti ma puɛ. La polɔ David ngɛ he wami nɛ e ngɛ kã, se e de ke: “Ke nyɛ mi mi fu ɔ, nyɛ ko pee yayami. Ke nyɛ hwɔɔ si ɔ, nyɛɛ pee dii, nɛ nyɛɛ ya nyɛ yi mi.”La 4:4.

“NYƐ HA SUƆMI NƐ PEE KAA TADE NƐ NYƐ WO”

18. Mɛni he je nɛ e he hia kaa nihi kɛ a yihi nɛ a ya nɔ nɛ a je suɔmi kpo kɛ ha a sibi ɔ?

18 Kane 1 Korinto Bi 13:4-7. Suɔmi ji su ko nɛ he hia wawɛɛ ngɛ gba si himi mi. Baiblo ɔ de ke: “Nyɛ ha nɛ a na subai nɛ ɔmɛ ngɛ nyɛ he kaa tade nɛ nyɛ wo: mi mi jɔmi, mɔbɔ nami, he si bami, kpoo peemi kɛ tsui si tomi. Enɛ ɔmɛ tsuo se ɔ, nyɛ ha suɔmi nɛ pee kaa tade nɛ nyɛ wo, ejakaa suɔmi ngɛ kaa kpa nɛ fiɔ níhi tsuo ngɔ peeɔ kake, nɛ lɛ tsuo peeɔ pɛ.” (Kolose Bi 3:12, 14) E sa nɛ hunomɛ kɛ a yihi nɛ a je suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kɛ ha a he. E sa nɛ a kase Yesu Kristo nɛ e suɔ kaa e maa ngɔ e he kɛ sã afɔle kɛ ha ni kpahi ɔ. Ke nihi kɛ a yihi jeɔ suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kɛ haa a sibi ɔ, su komɛ nɛ woɔ nɔ mi mi la, hiɔ nɛ nya wa, sika he nyagba, aloo nganyɛmɛ kɛ ngatsɛmɛ a ní peepeehi be nyɛe ma puɛ bua jɔmi kɛ tue mi jɔmi nɛ ngɛ a gba si himi ɔ mi ɔ kɔkɔɔkɔ.

19, 20. (a) Mɛni blɔ nɔ nihi kɛ a yihi ma nyɛ ma ha nɛ suɔmi kɛ bua jɔmi nɛ hi a gba si himi ɔ mi? (b) Mɛni wa maa kase ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

19 Ke hunomɛ kɛ a yihi suɔ a he, nɛ a yeɔ a sibi anɔkuale, nɛ a bɔɔ mɔde kɛ tsuɔ níhi a he ní ɔ, a gba si himi ɔ maa ye manye. Ke haomi ko ba gba si himi ɔ mi ɔ, e sɛ nɛ huno ɔ, aloo yo ɔ, kɔni mi nɛ jɔ̃. E sa nɛ a bɔ mɔde wawɛɛ kaa a maa pee kake. E sa nɛ nihi kɛ a yihi nɛ a suɔ Yehowa, nɛ a suɔ a sibi hulɔ ɔ, nɛ a fia a pɛɛ si kaa ke haomi ko ba a, a ma tsu he ní, ejakaa “suɔmi se pui gblegbleegble.”1 Korinto Bi 13:8; Mateo 19:5, 6; Hebri Bi 13:4.

20 E be gbɔjɔɔ kaa nihi ma ha suɔmi kɛ bua jɔmi nɛ hi a gba si himi mi ngɛ ‘je nɛ mi wa’ nɛ ɔ mi. (2 Timoteo 3:1) Se ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, e ma nyɛ maa hi jã. Se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ nihi kɛ a yihi nɛ a hwu kɛ si ajuama bɔmi ní peepeehi nɛ pɔ he ngɛ je ɔ mi ɔ. Ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ enɛ ɔ se ɔ mi ɔ, wa maa kase bɔ nɛ hunomɛ kɛ yigbayihi ma plɛ kɛ wo a gba si himi ɔ mi he wami ha.

^ kk. 12 E ngɛ mi kaa e sa nɛ hunomɛ kɛ a yihi nɛ a ngɔ tɔmihi kɛ pa a sibi mohu lɛɛ, se Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ke nɔ ko je e yo aloo e huno se ɔ, huno ɔ aloo yo ɔ ngɛ he blɔ kaa e maa po gba a mi loo e be mi poe. (Mateo 19:9) Moo hyɛ munyu nɛ e yi ji, “Nɔ́ nɛ Baiblo ɔ Deɔ Ngɛ Gba Mi Pomi kɛ Gba Jemi He” nɛ je kpo ngɛ Mawu Suɔmi womi ɔ ba fa 219-221 ɔ.