1, 2. Kɛ Yehowa we bi peeɔ a ní ha kɛɛ?

YEHOWA sɔmɔli toɔ a tsui si nɛ a hyɛɛ blɔ kaa gbamihi maa ba mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yeremia hyɛ blɔ kaa Babilon ma ba kpata Yuda hɛ mi, nɛ e ba mi jã ngɛ jeha 607 loko a fɔ Kristo ɔ mi. (Yeremia 25:8-11) Yesaya gba kɛ fɔ si kaa Yehowa maa ngɔ Yuda bi nɛ a nuu mɛ kɛ ho nyɔguɛ tso mi ya a kɛ ba Yuda ekohu. E de ke: ‘Nihi nɛ ngɔɔ a hɛ kɛ fɔɔ Yehowa nɔ ɔ, a náa bua jɔmi.’ (Yesaya 30:18) Mika hu hyɛ blɔ kaa Yehowa si womi ɔmɛ maa ba mi. E de ke: ‘ma hyɛ Yehowa blɔ.’ (Mika 7:7) Mawu we bi ná nɔ mi mami nɛ a kɛ jeha lafahi abɔ hyɛ blɔ kaa Mesia a, aloo Kristo ɔ nɛ a wo e he si ɔ maa ba.—Luka 3:15; 1 Petro 1:10-12. * (Hyɛ sisi ningma.)

² Mwɔnɛ ɔ, wɔ hu wa ngɛ blɔ hyɛe kaa gbamihi nɛ kɔɔ Yehowa Matsɛ Yemi ɔ he ɔ maa ba mi. E be kɛe nɛ Yesu, nɛ ji Matsɛ Yemi ɔ nya Matsɛ ɔ ma kpɔ̃ Mawu sɔmɔli ngɛ je yaya  nɛ ɔ mi. E ma kpata nimli yayamihi a hɛ mi nɛ e maa po nɔ́ nami tsuo se. (1 Yohane 5:19) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa hyɛ blɔ kaa e be kɛe kulaa nɛ Yehowa ligbi ɔ maa ba, konɛ wa dla wa he kɛ to jamɛ a ligbi ɔ.

3. Ke wa ngɛ mlɛe be babauu ji nɛ ɔ nɛ nyagbe ɔ bɛ lolo ɔ, eko ɔ, mɛni sane wa ma bi?

³ Wa ngɛ be nɛ a maa pee Mawu suɔmi nya ní ngɛ zugba a nɔ ɔ blɔ hyɛe wawɛɛ. (Mateo 6:10) Se ke wa ngɛ mlɛe jehahi babauu ji nɛ ɔ nɛ nyagbe ɔ bɛ lolo ɔ, eko ɔ, wa ma bi ke, ‘Mɛni he je nɛ e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa hyɛ blɔ kaa e be kɛe nɛ nyagbe ɔ maa ba a?’

4. Mɛni he je nɛ e he hia kaa wa ‘hɛ nɛ hi wa he nɔ’ aloo waa ya nɔ nɛ waa hwɔɔ ɔ?

⁴ Yesu fã e se nyɛɛli ɔmɛ kaa a ha nɛ ‘a hɛ nɛ hi a he nɔ,’ nɛ a ‘hyɛ a he nɔ saminya,’ aloo a ya nɔ nɛ a hwɔɔ. Enɛ ɔ he je ɔ, e he hia nɛ waa hyɛ blɔ kaa e be kɛe nɛ nyagbe ɔ maa ba. (Mateo 24:42; Luka 21:34-36) Yehowa asafo ɔ hu yaa nɔ nɛ e kaiɔ wɔ konɛ ‘waa hi Mawu ligbi ɔ blɔ hyɛe nɛ e su mla,’ konɛ waa kɛ wa juɛmi nɛ ma je ehe ɔ nɛ Yehowa wo he si ɔ nɔ.—Kane 2 Petro 3:11-13.

5. Mɛni yi mi tomi kpa ko he je nɛ e sa kaa waa hyɛ Yehowa ligbi ɔ blɔ ɔ?

⁵ Ke e he hia kaa Yesu se nyɛɛli nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ po nɛ a ya nɔ nɛ a hyɛ Yehowa ligbi ɔ blɔ ɔ, lɛɛ be nɛ wa ngɛ mi nɛ ɔ ji be nɛ e he hia pe kulaa nɛ e sa kaa waa pee jã. Mɛni he je? Ejakaa okadi nɛ Yesu kɛ ha a maa nɔ mi kaa e bɔni Matsɛ yemi ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ nya kɛ je jeha 1914 ɔ mi, nɛ jehanɛ hu ɔ, wa ngɛ “je nɛ ɔ nyagbe be” ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yesu gba kɛ fɔ si kaa je ɔ mi si himi he maa wa nɛ a maa fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a kɛ kpa je ɔ mi tsuo. Gbami nɛ ɔ ngɛ mi bae. (Mateo 24:3, 7-14) Yesu tsɔɔ we be nɛ nyagbe ligbi ɔmɛ maa ba nyagbe. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa dla wa he kɛ to, ejakaa e be kɛe nɛ nyagbe ɔ maa ba.

6. Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ maa hyɛ blɔ kaa ke e piɛ bɔɔ nɛ nyagbe ɔ maa ba a, ní yayahi a mi maa wa wawɛɛ ɔ?

⁶ Anɛ “je nɛ ɔ nyagbe be” ɔ daa si kɛ ha be ko nɛ maa ba hwɔɔ se nɛ ní yayahi maa pɔ he pe bɔ nɛ e ngɛ nɛ ɔ lo? Baiblo ɔ tsɔɔ kaa ngɛ “nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ,” nimli a yi mi maa wa wawɛɛ nitsɛ. (2 Timoteo 3:1, 13; Mateo 24:21; Kpojemi 12:12) Amlɔ nɛ ɔ, ní yayahi ngɛ nɔ yae mohu lɛɛ, se wa le kaa e mi maa ya nɔ maa wa po pe kikɛ.

7. Mɛni Mateo 24:37-39 ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ bɔ nɛ je ɔ mi si fɔfɔɛ ma ji ha ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ he?

⁷ Ni komɛ ma susu kaa loko “haomi kpetekpleenyɛ” ɔ ma fɛ ɔ, a maa hwu ta ngɛ ma fɛɛ ma nɔ ngɛ je kɛ wɛ, nihi fuu maa nu hiɔ, nɛ hwɔ maa gbe nihi. (Kpojemi 7:14) Se ke e ba jã a, nɔ fɛɛ nɔ maa na kaa Baiblo gbami ngɛ mi bae. Nihi nɛ a bua jɔɛ munyuhi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he ɔ po ma yɔse enɛ ɔ heii. Mo kai kaa Yesu tsɔɔ kaa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ, nihi babauu ‘be nɔ́ nɛ ngɛ nɔ yae ɔ yɔsee.’ E tsɔɔ kaa a maa hi níhi nɛ a peeɔ daa ligbi ɔ pee, nɛ ke Yehowa ligbi ɔ ba a, e maa pee mɛ nyakpɛ. (Kane Mateo 24:37-39.) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sɛ nɛ waa hyɛ blɔ kaa loko “haomi kpetekpleenyɛ” ɔ ma fɛ ɔ, ní yayahi nɛ maa ya nɔ  ngɛ je ɔ mi ɔ mi maa wa wawɛɛ nɛ ma ha nɛ nihi ma yɔse kaa nyagbe ɔ su si ta.—Luka 17:20; 2 Petro 3:3, 4.

8. Akɛnɛ wa ngɛ okadi nɛ Yesu ha a nae he je ɔ, mɛni nɔ mi mami wa ngɛ?

⁸ Yesu ha e kaseli ɔmɛ okadi konɛ e kɛ bɔ mɛ kɔkɔ heii nɛ́ a le be nɛ a ngɛ mi ɔ. Yesu se nyɛɛli ɔmɛ pee klaalo. (Mateo 24:27, 42) Kɛ je jeha 1914 ɔ mi kɛ ma nɛ ɔ, wa ngɛ okadi nɛ Yesu ha a nae. Wa ngɛ nɔ mi mami kaa wa ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ, nɛ ji “je nɛ ɔ nyagbe be” ɔ mi. Yehowa to be nɛ e kɛ ma kpata Satan je yaya nɛ ɔ hɛ mi momo.

9. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa hyɛ blɔ kaa e be kɛe nɛ nyagbe ɔ maa ba a?

⁹ Ke jã a, lɛɛ mɛni he je nɛ e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa hyɛ blɔ kaa e be kɛe nɛ nyagbe ɔ maa ba a? Nɔ́ he je ji kaa wa buɔ Yesu Kristo tue. Wa naa heii hu kaa okadi nɛ Yesu ha kɛ kɔ nyagbe ligbi ɔmɛ a he ɔ ngɛ mi bae. Tsa pi níhi nɛ wa nuɔ kɛ wa tue ɔ pɛ nɛ ha nɛ wa he ye kaa nyagbe ɔ su si ta, se wa na hu kaa Baiblo gbamihi ngɛ mi bae. E sa nɛ wa hɛ nɛ hi wa he nɔ konɛ wa dla wa he kɛ to nyagbe ligbi ɔ.

10, 11. (a) Mɛni he je nɛ Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa ‘a ya nɔ nɛ a hwɔɔ’ ɔ? (b) Mɛni Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa a pee ke nyagbe ɔ bɛ mlaa kaa bɔ nɛ a ngɛ blɔ hyɛe ɔ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

¹⁰ Wa kpɛti nihi babauu ngɛ Yehowa sɔmɔe ngɛ anɔkuale mi jehahi babauu ji nɛ ɔ, nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe wawɛɛ kaa nyagbe ɔ maa ba. Ngɛ jehahi abɔ nɛ waa kɛ ngɛ mlɛe tsuo se ɔ, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa hyɛ blɔ kaa e be kɛe nɛ nyagbe ɔ maa ba. Ke Yesu ba nɛ e ma Satan je ɔ hɛ mi kpatami ɔ, e sa nɛ waa pee klaalo. Mo kai nɔ́ nɛ Yesu de e se nyɛɛli ɔmɛ kaa a pee ɔ. E de mɛ ke: ‘Nyɛɛ hyɛ saminya, nyɛɛ hwɔɔ, ejakaa nyɛ li be mi nɛ ngmlɛfia a maa su. E ngɛ kaa nyumu ko nɛ benɛ e maa doma a, e si e we ngɔ ha e tsɔli. E ha a ti nɔ tsuaa nɔ ní tsumi pɔtɛɛ nɛ e ma tsu. E de bulɔ ɔ ke e hyɛ we ɔ nɔ saminya. Lɔ ɔ he ɔ, nyɛɛ hwɔɔ, ejakaa nyɛ li be mi nɛ wetsɛ ɔ ma; eko ɔ gbɔkuɛ, loo nyɔ mi kpɛti, loo kungwɔ nɔ́ kpami be, loo mɔtu, konɛ ke e ba tlukaa a, e kó ba na nyɛ kaa nyɛ ngɛ mahe hwɔe. Nɔ́ nɛ i ngɛ nyɛ dee ɔ, nihi tsuo i ngɛ dee ɔ nɛ. Nyɛɛ hwɔɔ!’—Marko 13:33-37.

¹¹ Benɛ Yesu se nyɛɛli ɔmɛ na kaa Yesu bɔni matsɛ yemi kɛ je jeha 1914 ɔ, a na kaa nyagbe ɔ ma nyɛ maa ba be fɛɛ be. Enɛ ɔ he ɔ, a ngɛ fiɛɛe kɛ tsɔɔ kaa a dla a he kɛ to. Yesu tsɔɔ kaa e ma nyɛ maa ba ngɛ “kungwɔ nɔ́ kpami be, loo mɔtu.” Ke e ba jã a, mɛni e he hia nɛ Yesu se nyɛɛli ɔmɛ nɛ a pee? Yesu de ke: ‘Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hwɔɔ.’ Enɛ ɔ he ɔ, ke o ngɛ mlɛe jehahi babauu ji nɛ ɔ po ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa nyagbe ɔ be bae piɔ, aloo e be bae ngɛ wa yi nɔ nɛ ɔ.

12. Mɛni Habakuk bi Yehowa, nɛ mɛni heto Yehowa ha lɛ?

¹² Gbalɔ Habakuk to e tsui si nɛ e mlɛ Yerusalem hɛ mi kpatami ɔ. E ngɔ be nɛ  e kɛ ngɛ mlɛe ɔ kɛ fiɛɛ ngɔ tsɔɔ nihi kaa a ma kpata Yerusalem hɛ mi. Gbali nɛ a sɛ e hlami ɔ hu fiɛɛ sɛ gbi nɛ ɔ nɔuu jehahi babauu. Habakuk na kaa yi wu tso ní peepeehi pɔ he, nɛ nihi hu yi dami sane kulaa. E kpa Yehowa pɛɛ konɛ e ye bua lɛ. E bi Yehowa ke: ‘Yehowa lee, kɛ yaa su mɛni be ma fa kue kɛ tsɛ mo loko o maa bu mi tue?’ E ngɛ mi kaa Yehowa tsɔɔ we Habakuk be nɛ e kɛ nyagbe ɔ maa ba mohu lɛɛ, se e wo Habakuk si ke: “E be kɛe.” Jehanɛ se hu ɔ, Yehowa de Habakuk kaa “hyɛ blɔ”!—Kane Habakuk 1:1-4; 2:3.

13. Jinɛ mɛni Habakuk ko susu, nɛ mɛni he je nɛ lɔ ɔ ko pee oslaa ha lɛ ɔ?

¹³ Ngɔɔ lɛ kaa Habakuk mlɛ hluu nɛ nyagbe ɔ bɛ nɛ e kɔni mi jɔ̃, nɛ e de ke: ‘Jehahi babauu ji nɛ ɔ nɛ i ngɛ mlɛe kaa a ma kpata Yerusalem hɛ mi, se kɛ ba si piɔ ɔ, e bɛ. Nyagbe ɔ be bae piɔ. E he hia we nɛ ma fiɛɛ nyagbe ɔ he munyu kɛ tsɔɔ nihi hu. Ni kpahi ma nyɛ maa fiɛɛ.’ Kaa e susu jã a, jinɛ o susu kaa mɛni ko ba? Jinɛ Yehowa ko kplɛɛ we e nɔ. Nɛ kaa e pee we klaalo loko nyagbe ɔ ba a, jinɛ e hɛ mi ko kpata.

14. Mɛni he je nɛ wa bua maa jɔ kaa Yehowa bɔ wɔ kɔkɔ kaa waa hyɛ nyagbe ɔ blɔ ɔ?

¹⁴ Ngɔɔ lɛ kaa o ngɛ je ehe ɔ mi, nɛ gbamihi tsuo nɛ Yehowa gba kɛ kɔ nyagbe ɔ he ɔ ba mi. Hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ o ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ mi wa pe sa a, nɛ o ma ná nɔ mi mami kaa e maa pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e wo si kaa e maa pee ɔ. (Kane Yoshua 23:14.) O bua maa jɔ kaa Yehowa to be nɛ sa, nɛ e kpata je ɔ hɛ mi. O bua maa jɔ hu kaa e bɔ e we bi kɔkɔ kaa a ya nɔ nɛ a hyɛ nyagbe ɔ blɔ.—Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 1:7; 1 Petro 4:7.

15, 16. Mɛni he je nɛ e sa kaa waa bɔ mɔde wawɛɛ konɛ waa fiɛɛ ngɛ nyagbe be nɛ ɔ mi ɔ?

¹⁵ Yehowa asafo ɔ maa ya nɔ ma kai wɔ kaa e sa nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma Yehowa sɔmɔmi nɔ. Tsa pi kaa a kɛ kaimi nɛ ɔmɛ ngɛ wɔ hae konɛ waa kɛ kã nɛ sɔmɔ Mawu kɛkɛ, se a kɛ ngɛ wɔ ye buae hu konɛ waa na kaa e be kɛe nɛ sɛ gbi nɛ wa ngɛ fiɛɛe ɔ maa ba mi. Wa ngɛ okadi nɛ Yesu kɛ ha a nae amlɔ nɛ ɔ, enɛ ɔ he ɔ, e be kɛe kulaa nɛ nyagbe ɔ maa ba. Lɔ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kɛ Yehowa nɛ pee nɔ titli ngɛ wa si himi mi, konɛ waa ya nɔ nɛ waa fiɛɛ Matsɛ Yemi ɔ he sane kpakpa a  kɛ tsɔɔ nihi.—Mateo 6:33; Marko 13:10.

¹⁶ E be kɛe nɛ a ma kpata Satan je ɔ hɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa fiɛɛɔ sane kpakpa a kɛ tsɔɔ nihi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ mɛ ye buae konɛ a ko kpata a hɛ mi kɛ piɛɛ Satan je ɔ he. Wo nɔ oslaahi nɛ gbe nihi wawɛɛ ɔ a kpɛti kake ji nɔ́ nɛ ba ngɛ jeha 1945 ɔ mi ɔ nɛ. Mele ko nɛ a tsɛɛ ke Wilhelm Gustloff ɔ mu. Nimli akpehi abɔ gbo ngɛ oslaa nɛ ɔ mi. A he nyɛmiyo ko kɛ e huno nɛ a ngɛ jamɛ a mele ɔ mi ɔ a yi wami. Nyɛmiyo ɔ kai kaa benɛ mele ɔ ngɛ mue ɔ, yo ko ngɛ ngmlaa kpae nɛ e ngɛ dee ke: “Ao, ye pɔtomato ɔ oo! Ye pɔtomato ɔ! Ao, ye june ɔmɛ! Ye june ɔmɛ tsuo ngɛ mele ɔ sisi ngɛ nito he ɔ. Ye nɔ́ fɛɛ nɔ́ hɛ mi kpata!” Se ni kpahi nɛ a ngɛ mele ɔ mi ɔ le kaa nihi a wami he hia, enɛ ɔ he ɔ, a bɔ mɔde wawɛɛ nɛ a he nihi a yi wami. Mwɔnɛ ɔ, nihi a wami ngɛ oslaa mi. Wɔ hu wa suɔ nɛ waa pee wa níhi kaa nihi nɛ a ngɛ mele ɔ mi nɛ a fo we mɛ pɛ a nɔ́ mi ɔ, konɛ waa kɛ wa juɛmi nɛ ma wa fiɛɛmi ní tsumi nɛ he hia a nɔ. E sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ konɛ waa ye bua kɛ he nihi a yi wami ngɛ je yaya nɛ ɔ hɛ mi kpatami ɔ mi.

17. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wa he ye kaa nyagbe ɔ ma nyɛ maa ba be fɛɛ be ɔ?

¹⁷ Wa ngɛ nae heii kaa Baiblo gbamihi ngɛ mi bae, nɛ je yaya  nɛ ɔ nyagbe ɔ hu su si ta. Wa ngɛ “koli nyɔngma amɛ” kɛ “lohwe awi yelɔ” ɔ mlɛe konɛ a je a hɛ ngɔ pi lakpa jami, nɛ ji Babilon Ngua a. (Kpojemi 17:16) E sɛ nɛ wa susu kaa e se maa kɛ loko jamɛ a nɔ́ ɔ maa ba. O hɛ nɛ ko je nɔ kaa Mawu lɛ ma ‘ha nɛ a maa to a yi mi’ kaa a ma tua lakpa jami ɔ nɛ. Tuami nɛ ɔ ma nyɛ maa ba tlukaa! (Kpojemi 17:17) E be kɛe nɛ a ma kpata Satan je yaya nɛ ɔ hɛ mi. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa bu Yesu kɔkɔ bɔmi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ tue. E de ke: “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nyɛ ko ya di ní yemi, kɛ ní numi, kɛ je nɛ ɔ mi níhi nɛ ngɔɔ nɔ nya a se tsɔ. Ke pi jã a, jamɛ a ligbi ɔ ma ba ti nyɛ si tlukaa kaa klama.” (Luka 21:34, 35; Kpojemi 16:15) Nyɛ ha nɛ waa pee klaalo, nɛ waa kɛ wa be tsuo nɛ sɔmɔ Yehowa, nɛ wa ná nɔ mi mami kaa e “peeɔ nɔ́ haa nihi nɛ ngɔɔ a hɛ ngɔ fɔɔ e nɔ ɔ.”—Yesaya 64:4.

18. Mɛni sane bimi lɛ wa ma ha heto ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

¹⁸ Benɛ wa ngɛ mlɛe nɛ je yaya nɛ ɔ nɛ ba nyagbe ɔ, e sa nɛ waa bu ga nɛ kaselɔ Yuda wo ɔ tue. E de ke: “Ye nyɛmimɛ nɛ i suɔ, nyɛɛ lɛɛ nyɛɛ hɛɛ nyɛ hemi kɛ yemi klɔuklɔu ɔ mi wawɛɛ nɛ nyɛ nane nɛ pi si ngɛ mi. Nyɛɛ sɔle ngɛ mumi klɔuklɔu ɔ he wami ɔ nya. Be mi nɛ nyɛ ngɛ wa Nyɔmtsɛ ɔ Yesu Kristo blɔ hyɛe nɛ e ba na nyɛ mɔbɔ, nɛ e ha nyɛ neneene wami ɔ, nyɛɛ hyɛ nyɛ he nɔ saminya. Kɛkɛ ɔ, suɔmi nɛ Mawu ngɛ kɛ ha nyɛ ɔ maa hi si daa.” (Yuda 20, 21) Se mɛni wa maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa pee klaalo, nɛ wa ngɛ blɔ hyɛe kaa e be kɛe nɛ Mawu je ehe ɔ maa ba? Wa ma susu sane bimi nɛ ɔ he ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi.