1. Mɛni Paulo de si abɔ ngɛ sɛ womihi nɛ e ngma ya ha asafo ɔmɛ ɔ mi?

NGƐ sɛ womihi nɛ bɔfo Paulo ngma ya ha Kristofoli nɛ a hi si ngɛ kekle jeha lafa a mi ɔ mi ɔ, Paulo de si abɔ ke e ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa Mawu kɛ Kristo maa kplɛɛ mumi nɛ asafo ɔmɛ jeɔ kpo ɔ nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ngma kɛ ya ha Galatabi ɔmɛ ke: ‘Wa Nyɔmtsɛ Yesu Kristo dloomi ɔ kɛ nyɛ mumi ɔ nɛ hi si. Amen.’ (Gal. 6:18) Mɛni “mumi” he munyu nɛ Paulo tu ɔ?

2, 3. (a) Ke Paulo kɛ munyu nɛ ji “mumi” tsu ní ɔ, be komɛ ɔ, mɛni e tsɔɔ? (b) Mɛni sanehi wa ma nyɛ ma bi wa he kɛ kɔ suhi nɛ wa jeɔ kpo ɔ a he?

² “Mumi” nɛ Paulo tu he munyu ɔ kɔɔ nɔ́ nɛ haa nɛ nɔ ko tuɔ munyu aloo e peeɔ e ní ngɛ blɔ ko nɔ ɔ he. Eko ɔ, nɔ ko ngɛ nɛ e he jɔ, aloo e susuɔ nihi a he, aloo e mi mi fu we mla, aloo e haa nɔ nɔ́ faa, aloo e kɛ nihi a tɔmihi paa mɛ. Baiblo ɔ je “nɔmlɔ nɛ he jɔ, nɛ e ngɛ kpoo” ɔ yi. (1 Pet. 3:4) Se nɔ ko hu ma nyɛ maa pee e he nɔ nɛ woɔ nihi a mi mi la, aloo nɔ nɛ dii helo nya níhi a se fuu, aloo nɔ nɛ e mi mi fuɔ mlamlaamla, aloo nɔ nɛ kplɛɛ we nɛ a tsɔɔ lɛ nɔ́ nɛ e sa kaa e pee. Nɔ́ nɛ hí pe kulaa ji kaa ni komɛ hu ngɛ nɛ a je mi bami he tsɔ we, a bui nɔ, nɛ a tsɔɔ atua.

³ Enɛ ɔ he ɔ, benɛ Paulo de ke, ‘Nyɔmtsɛ ɔ kɛ nyɛ mumi ɔ nɛ hi si’ ɔ, e ngɛ nyɛmimɛ ɔmɛ he wami woe konɛ a kase Kristo, nɛ a ná su nɛ sa Mawu hɛ mi. (2 Tim. 4:22; kane Kolosebi 3:9-12.) Mwɔnɛ ɔ, e sa nɛ wa bi wa he ke: ‘Mɛni su kpo i jeɔ? Mɛni blɔ nɔ ma gu kɛ je su nɛ saa Mawu hɛ mi ɔ kpo wawɛɛ? Kɛ ma plɛ kɛ wo ni kpahi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ he wami konɛ mɛ hu a je su kpakpa kpo kɛɛ?’ Nɔ́ hetomi nɔ́ ko ji kaa ngɛ abɔɔ nɛ a du mɔmɔ slɔɔtohi ngɛ mi ɔ mi ɔ, su nɛ mɔmɔ tsuaa mɔmɔ hɛɛ ɔ piɛɛ he nɛ abɔɔ ɔ mi peeɔ fɛu ɔ nɛ. Anɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ ngɛ kaa mɔmɔ nɛ ɔmɛ a kpɛti  kake lo? Anɛ wa haa nɛ asafo ɔ mi ngɔɔ lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa ha nɛ asafo ɔ mi nɛ ngɔ. Amlɔ nɛ ɔ, nyɛ ha nɛ waa hyɛ nɔ́ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ je suhi nɛ sa Mawu hɛ mi ɔ kpo.

4. Mɛni ji ‘je ɔ mumi’ ɔ?

⁴ Ngmami ɔ deɔ wɔ ke: “Wɔɔ lɛɛ pi je nɛ ɔ mi mumi ɔ nɛ wa ná, se mohu mumi nɛ je Mawu ngɔ.” (1 Kor. 2:12) Mɛni ji ‘je ɔ mumi ɔ’? Lɔɔ kɛ̃ ji mumi nɛ a tu he munyu ngɛ Efesobi 2:2 ɔ nɛ. A ngma ngɛ lejɛ ɔ ke: “Jamɛ a be ɔ, nɔ́ nɛ je nɛ ɔ peeɔ ɔ, lɔɔ nyɛ hu nyɛ peeɔ. Nyɛ ya nyɛɛ nɔ nɛ yeɔ mumi yayami ɔmɛ a nɔ ngɛ kɔɔhiɔ mi ɔ se. Nihi nɛ gboɔ Mawu tue ɔ, mumi nɛ ɔ lɛ ngɛ ní tsue ngɛ a mi amlɔ nɛ ɔ.” “Kɔɔhiɔ” nɛ ɔ ji su nɛ nihi jeɔ kpo, nɛ e bɔle wɔ kaa bɔnɛ kɔɔhiɔ nitsɛ bɔle wɔ ɔ. E ngɛ he tsuaa he. Su nɛ nihi fuu jeɔ kpo mwɔnɛ ɔ ji kaa a sume nɛ nihi tsɔɔ mɛ nɔ́ nɛ e sa kaa a pee, nɛ a sume hu kaa a maa hi nɔ ko sisi. Mɛ ji nihi nɛ a ngɛ Satan je ɔ mi nɛ a “gboɔ Mawu tue ɔ” nɛ.

5. Mɛni su yaya nɛ Israelbi komɛ je kpo?

⁵ Su nɛ ɔmɛ pi su hehi. Ngɛ Mose be ɔ mi ɔ, Kora te si kɛ wo nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya ngɛ Israelbi ɔmɛ a kpɛti ɔ. E je e hɛ pi Aaron kɛ e bimɛ nyumu ɔmɛ nɛ a ngɛ sɔmɔe kaa osɔfohi ɔ titli. Eko ɔ, Kora na Aaron kɛ e bimɛ ɔmɛ a fã tɔmihi. Aloo eko ɔ, e susu kaa Mose ha mɛ he blɔ nguahi akɛnɛ a ji e wekuli ɔ heje. Ngɛ nɔ́ saisaa nɛ eko ɔ, Kora susu ɔ tsuo se ɔ, e ngɛ heii kaa e susuu we níhi a he hu kaa bɔnɛ Yehowa susuɔ níhi a he ɔ. Kora bui nyumuhi nɛ Yehowa hla a, nɛ e tu a hɛ mi munyu ke: ‘Nyɛ ngɛ nɔ́ ko pee tsɔ. Mɛni heje nɛ nyɛ ngɛ nyɛ he nɔ woe ngɛ Yehowa ma kpekpemi ɔ nɔ ɔ?’ (4 Mose 16:3) Jã kɛ̃ nɛ Datan kɛ Abiram tu munyu kɛ si Mose nɛ a de lɛ ke ‘e ngɛ hlae nɛ e ye ganɔ ngɛ a nɔ.’ Benɛ Mose tsɔ ke a ya tsɛ mɛ kɛ ba a, a kɛ he nɔ womi he nɔ ke: “Wa be bae!” (4 Mose 16:12-14) E ngɛ heii kaa Yehowa bua jɔɛ su nɛ a je kpo ɔ he. E kpata atua tsɔli ɔmɛ tsuo a hɛ mi.—4 Mose 16:28-35.

6. Mɛni blɔ nɔ ni komɛ nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ je su yaya kpo ngɛ, nɛ eko ɔ, mɛni heje nɛ a pee jã?

⁶ Ni komɛ hu je we bumi kpo kɛ ha we nihi nɛ a kɛ sɔmɔmi he blɔ wo a dɛ ngɛ asafo ɔ mi ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, nɛ ‘a te si kɛ si Mawu nɔ yemi ɔ.’ (Yuda 8) Eko ɔ, nyumu nɛ ɔmɛ bua jɔɛ sɔmɔmi he blɔhi nɛ a hɛɛ ɔ he, nɛ a suɔ nɛ a puɛ ni kpahi a tue konɛ a ba piɛɛ a he kɛ te si kɛ wo nyumuhi nɛ Mawu hla, nɛ a kɛ hɛdɔ ngɛ nítsumi nɛ Mawu kɛ wo a dɛ ɔ tsue ɔ.—Kane 3 Yohane 9, 10.

7. Mɛni su nɛ e sa kaa waa hyɛ nɛ hi nɛ wa ko ná ngɛ asafo ɔ mi mwɔnɛ ɔ?

⁷ E ngɛ heii kaa Mawu kplɛɛ we nɔ kaa a je su kaa jã a kpo ngɛ Kristofoli a asafo ɔ mi. Enɛ ɔ heje nɛ e sa kaa waa hyɛ nɛ hi konɛ wa ko ná su nɛ ɔ nɛ. Asafo mi nikɔtɔma amɛ yi mluku kaa bɔnɛ nikɔtɔmahi nɛ a hi si ngɛ Mose kɛ bɔfo Yohane a be ɔmɛ a mi ɔ hu yi mluku ɔ. Asafo mi nikɔtɔma amɛ ma nyɛ ma tɔ̃ wa nɔ. Ke e ba jã a, e sɛ nɛ asafo ɔ mi nɔ ko nɛ e je je ɔ su ɔ kpo nɛ́ e de ke doo a ye dami sane ha lɛ, loo e sa nɛ a kɛ nyɛminyumu ɔ nɛ ye! Yehowa ma nyɛ ma ma e hɛ kɛ fɔ tɔmi tsɔwitsɔwi komɛ a nɔ. Anɛ wɔ hu wa be nyɛe maa pee jã lo? Ni komɛ nɛ a pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he ngɛ asafo ɔ mi ɔ sume nɛ sane yemi ajla toli nɛ nikɔtɔma amɛ hla a nɛ a ye bua mɛ, akɛnɛ a le nikɔtɔma amɛ a fã tɔmihi ɔ heje. Jamɛatsɛmɛ ɔmɛ ngɛ kaa hiɔtsɛ ko nɛ e sume kaa dɔkita ko nɛ tsa lɛ akɛnɛ e bua jɔɛ dɔkita a ní peepee komɛ a he ɔ heje.

8. Mɛni ngmamihi ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa je bumi kpo kɛ ha nihi nɛ a nyɛɛɔ hɛ mi ngɛ asafo ɔ mi ɔ?

⁸ Wa ma nyɛ maa yu wa he ngɛ su nɛ ɔ he ke wa kai kaa Baiblo ɔ tu Yesu he munyu kaa e hɛɛ ‘dodoe kpaago ngɛ e hiɔ nine mi.’ ‘Dodoe ɔmɛ’ daa si ha asafo  mi nikɔtɔmahi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ, kɛ asafo mi nikɔtɔmahi tsuo nɛ a ngɛ asafo ɔmɛ a mi ɔ hulɔ. Yesu ma nyɛ ma kudɔ ‘dodoe ɔmɛ’ nɛ a ngɛ e dɛ mi ɔ, konɛ a pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ e susu kaa e hi. (Kpoj. 1:16, 20) Enɛ ɔ he ɔ, akɛnɛ Yesu ji Kristofoli asafo ɔ Yi heje ɔ, lɛ nɛ e kudɔɔ asafo mi nikɔtɔmahi a kuu ɔmɛ. Ke e he hia nɛ a tsɔse asafo mi nɔkɔtɔma ko ngɛ nikɔtɔma amɛ a kuu ɔ mi ɔ, Yesu nɛ e “hɛngmɛ ngɛ kpɛe plamplam kaa la” a maa bɔ mɔde kaa e maa pee jã ngɛ lɛ nitsɛ e be nɛ sa mi ngɛ blɔ nɛ e suɔ nɔ. (Kpoj. 1:14) Se loko e maa pee jã a, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ wa je bumi nɛ sa kpo kɛ ha nihi nɛ mumi klɔuklɔu ɔ hla mɛ ɔ. Paulo ngma ngɛ a he ke: “Nyɛɛ bu nyɛ hɛ mi nyɛɛli ɔmɛ tue, nɛ nyɛɛ ba nyɛ he si ha mɛ. Mɛ lɛ a hyɛɔ nyɛ nɔ daa, nɛ a maa bu akɔtaa ha Mawu. Nyɛ ha nɛ a pee enɛ ɔ kɛ bua jɔmi, se pi kɛ mi mi la, ejakaa lɔɔ maa ye nyɛ awi.”—Heb. 13:17.

9. (a) Mɛni su lɛ eko ɔ, Kristofono ko ma je kpo ke a tsɔse lɛ? (b) Mɛni su kpakpa e sa kaa wa je kpo ke a kã wa hɛ mi?

⁹ Jehanɛ se hu ɔ, ke asafo mi nikɔtɔma amɛ tsɔse nɔ ko aloo a ngɔ e sɔmɔmi he blɔ ngɛ e dɛ ɔ, nɔ ɔ kɛ e ní peepee ma nyɛ maa tsɔɔ kaa e ngɛ su kpakpa loo su yaya. Asafo mi nikɔtɔma amɛ je mi mi himi mi nɛ a wo nyɛminyumu wayoo ko ga ngɛ video nɔ fiɛmi nɛ basabasa peemi ngɛ mi nɛ e kɛ e he woɔ mi ɔ heje. Aywilɛho sane ji kaa a, e kplɛɛ we ga womi ɔ nɔ. Enɛ ɔ heje ɔ, a ha we nɛ e sɔmɔ kaa asafo mi sɔmɔlɔ hu, ejakaa e sui Ngmami ɔ mi níhi nɛ a ngɛ hlae ngɛ e dɛ ɔ a he hu. (La 11:5; 1 Tim. 3:8-10) Pee se ɔ, nyɛminyumu ɔ bɔni nihi demi kaa e kplɛɛ  we yi mi kpɔ nɛ nikɔtɔma amɛ mwɔ ɔ nɔ. E ngma asafo mi nikɔtɔma amɛ a he womi kɛ mane asafo ɔ nítsumi he kɔni ɔ si abɔ. E bɔ mɔde po kaa e ma puɛ ni kpahi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ a tue konɛ mɛ hu a ngma asafo mi nikɔtɔma amɛ a he womi kɛ mane asafo ɔ nítsumi he kɔni ɔ. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke waa kɛ níhi jeɔ wa nya ngɛ ní yayahi nɛ wa peeɔ ɔ a he ɔ, lɔɔ be hae nɛ tue mi jɔmi nɛ hi asafo ɔ mi, nɛ enɛ ɔ ma nyɛ maa ngɔ asafo mluku ɔ tsuo kɛ wo oslaa mi. E maa hi wawɛɛ kaa wa maa bu hɛ mi kami kaa he blɔ nɛ waa kɛ leɔ wa gbɔjɔmihi, konɛ waa kplɛɛ tsɔsemi nɔ nɛ wa ko tu he munyu.—Kane Kɔmɔ Yemi 3:28, 29.

10. (a) Mɛni Yakobo 3:16-18 ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ su kpakpa kɛ su yaya he? (b) Ke waa kɛ “nile nɛ je hiɔwe ɔ” tsu ní ɔ, mɛni maa je mi kɛ ba?

¹⁰ Yakobo 3:16-18 ɔ tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ ji su kpakpa kɛ su yaya nɛ nɔ ko ma je kpo ngɛ asafo ɔ mi. E de ke: “He nɛ hunga jemi ngɛ, nɛ nihi suɔ kaa e hi ha mɛ pɛ ɔ, lejɛ ɔ nɛ a naa sakasaka peemi, kɛ awi yemi slɔɔtohi babauu ngɛ. Se nɔ nɛ ngɛ nile nɛ je hiɔwe ɔ, kekleekle nɔ́ nɛ a naa ngɛ e he ji kaa e he tsɔ. Lɔɔ se ɔ, a naa kaa e he jɔ; e hɛ ka si, nɛ e nuɔ nɔ́ he ha nɔ. E naa nɔ mɔbɔ saminya, nɛ ní kpakpahi sɔuu e tsuɔ. E hyɛ we nihi a hɛ mi, nɛ e pee we osato. Nihi nɛ kpataa pɛ, nɛ a haa he jɔmi baa a, a ngɛ wu kpakpa due, nɛ yiblii nɛ a woɔ ji dami sane yemi.” Ke waa kɛ “nile nɛ je hiɔwe ɔ” tsu ní ɔ, su kpakpahi nɛ wa ma je kpo ɔ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi asafo ɔ mi.

11. (a) Ke wa yaa nɔ nɛ wa jeɔ su kpakpa kpo ɔ, lɔɔ maa ye bua wɔ nɛ waa yu wa he ngɛ mɛni he? (b) Mɛni wa kaseɔ ngɛ nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ David pee ɔ mi?

¹¹ E sa nɛ e hi wa juɛmi mi kaa Yehowa hla asafo mi nikɔtɔma amɛ konɛ a ‘hyɛ Mawu asafo ɔ nɔ.’ (Níts. 20:28; 1 Pet. 5:2) Enɛ ɔ he ɔ, nile ngɛ mi kaa wa ma je bumi kpo kɛ ha blɔ nya nɛ Mawu to ɔ, wa ngɛ sɔmɔe kaa nikɔtɔmahi jio, wa sɔmɔ we kaa nikɔtɔmahi jio. Ke wa yaa nɔ nɛ wa jeɔ su kpakpa kpo ɔ, lɔɔ be hae nɛ waa kɛ wa juɛmi nɛ ma sɔmɔmi he blɔhi a nɔ tsɔ. Benɛ Israel Matsɛ Saul susu kaa David ma nyɛ ma kpɔ e matsɛ yemi ɔ ngɛ e dɛ ɔ, Saul “je e hɛ ngɔ pi David.” (1 Sam. 18:9) Matsɛ ɔ ná su yaya nɛ e suɔ po kaa e gbe David. E sa nɛ waa pee wa ní kaa David mohu pe nɛ waa kɛ wa juɛmi maa ma he blɔhi nɛ wa ma ná a nɔ wawɛɛ kaa bɔnɛ Saul pee ɔ. Ngɛ ní yayahi nɛ a pee niheyo wayoo David tsuo se ɔ, e ya nɔ nɛ e je bumi kpo kɛ ha matsɛ nɛ Mawu wo ɔ.—Kane 1 Samuel 26:23.

12. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ lɔɔ nɛ ye bua nɛ kake peemi nɛ hi asafo ɔ mi?

¹² Akɛnɛ e slo wa ti nɔ tsuaa nɔ susumi ngɛ níhi a he heje ɔ, enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ waa wo ni kpahi a mi mi la ngɛ asafo ɔ mi. Enɛ ɔ ma nyɛ maa ya nɔ ngɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ po a kpɛti. Baiblo ɔ mi ga womi ma nyɛ maa ye bua wɔ kɛ tsu enɛ ɔ he ní. E de ke: “Nɔ tsuaa nɔ nɛ bu e nyɛmi pe lɛ nitsɛ e he,” nɛ “nyɛ ko bu nyɛ he ní leli tsɔ.” (Rom. 12:10, 16) E sa nɛ wa yɔse kaa a ma nyɛ maa gu blɔ slɔɔtohi a nɔ kɛ tsu sane ko he ní mohu pe nɛ wa ma de ke doo a pee lɛ bɔnɛ wa ngɛ hlae ɔ. Ke wa bɔ mɔde nɛ wa nu ni kpahi a susumihi a sisi ɔ, enɛ ɔ ma ha nɛ kake peemi maa hi asafo ɔ mi.—Filip. 4:5.

13. Ke wa je wa juɛmi kpo ngɛ nɔ́ ko he ɔ, mɛni e sa kaa waa pee, nɛ mɛni Baiblo mi nɔ hyɛmi nɔ́ lɛ maa ye bua wɔ?

¹³ Anɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa ke wa yɔse kaa nɔ́ ko yɛ nɔ saminya ngɛ asafo ɔ mi ɔ, tɔmi ngɛ he kaa wa ma de ke a pee tsakemi ngɛ he lo? Dɛbi. Ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, sane ko te si nɛ e kɛ nya sami ba asafo ɔ mi. Nyɛmimɛ ɔmɛ to blɔ nya konɛ a ha nɛ “Paulo, kɛ Barnaba, kɛ a ti ni komɛ hu nɛ a ya bɔfo ɔmɛ, kɛ nikɔtɔma amɛ a ngɔ ngɛ Yerusalem ngɛ kikɛmɛ a munyu nɛ ɔ he.”  (Níts. 15:2) Atsinyɛ jemi ko be he kaa e slo nyɛmimɛ nyumu nɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ juɛmi ngɛ munyu nɛ ɔ he, kɛ bɔnɛ eko ɔ, a maa suɔ kaa a tsu he ní ha. Se benɛ a ti nɔ tsuaa nɔ je e susumi kpo ngɛ munyu ɔ he, nɛ mumi klɔuklɔu ɔ kudɔ mɛ nɛ a ma a juɛmi nya si ɔ, nyɛmimɛ ɔmɛ ngmɛɛ a susumihi nɛ a hɛɛ momo ɔ he. Benɛ asafo ɔmɛ a nine su sɛ womi nɛ kɔɔ bɔnɛ a ma munyu ɔ nya si ha a he ɔ nɔ ɔ, “a bua jɔ womi ɔ mi munyu ɔ he,” nɛ a “hemi kɛ yemi mi ba wa.” (Níts. 15:31; 16:4, 5) Jã nɔuu kɛ̃ nɛ mwɔnɛ ɔ hu ke wa wo asafo mi nikɔtɔma amɛ a tue nɔ ngɛ sane ko he ɔ, e sa nɛ wa ná nɔ mi mami kaa a kɛ hɛdɔ ma susu he.

14. Kɛ wa ma plɛ kɛ je su kpakpa kpo ngɛ bɔnɛ waa kɛ nihi hiɔ si ha a mi kɛɛ?

¹⁴ Wa ngɛ he blɔhi fuu nɛ waa kɛ ma je su kpakpa kpo ngɛ bɔnɛ waa kɛ nihi hiɔ si ha a mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nihi tɔ̃ɔ wa nɔ nɛ waa kɛ a tɔmihi paa mɛ ɔ, lɔɔ ma nyɛ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi waa kɛ mɛ wa kpɛti. Mawu Munyu ɔ deɔ wɔ ke: “Ke nɔ ko kɛ e nyɛmi ngɛ sane ko ɔ, nyɛɛ na ha nyɛ sibi, nɛ nyɛ kɛ pa nyɛ he kaa bɔnɛ Nyɔmtsɛ ɔ hu ngɔ nyɛ he yayami ngɔ pa nyɛ ɔ.” (Kol. 3:13) Munyu nɛ ji, “ke nɔ ko kɛ e nyɛmi ngɛ sane ko ɔ” tsɔɔ kaa eko ɔ, nihi ma nyɛ maa pee wɔ nɔ́ ko nɛ lɔɔ ma ha nɛ wa mi mi ma fu mɛ. Se e sɛ nɛ wa ha nɛ ní tsɔwitsɔwihi nɛ nihi peeɔ ɔ nɛ ha nɛ wa mi mi nɛ fu mɛ, nɛ́ lɔɔ nɛ puɛ tue mi jɔmi nɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ, mohu ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa kase Yehowa nɛ waa kɛ nihi a tɔmi nɛ pa mɛ, konɛ waa kɛ mɛ nɛ pee kake kɛ sɔmɔ.

15. (a) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ Hiob he ngɛ bɔnɛ a kɛ nihi a tɔmi paa mɛ ha a mi? (b) Kɛ sɔlemi ma plɛ kɛ ye bua wɔ konɛ wa je su kpakpa kpo kɛɛ?

¹⁵ Wa ma nyɛ maa kase Hiob ngɛ bɔnɛ a kɛ nihi a tɔmihi paa mɛ ha a mi. Nyumuhi etɛ nɛ jinɛ e sa kaa a wo e bua a tu munyuhi nɛ sɛ kɛ si lɛ. Se Hiob kɛ a tɔmi pa mɛ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Hiob ‘fa kue ha Yehowa ngɛ e huɛmɛ etɛ ɔmɛ a he.’ (Hiob 16:2; 42:10) Ke wa sɔleɔ kɛ haa nihi ɔ, lɔɔ ma ha nɛ wa je su kpakpa kpo kɛ tsɔɔ mɛ. Sɔlemi nɛ wa maa sɔle kɛ ha wa nyɛmimɛ Kristofoli tsuo ɔ, maa ye bua wɔ nɛ́ waa na mɛ kaa bɔnɛ Kristo hu naa mɛ ɔ. (Yoh. 13:34, 35) Jehanɛ se hu ɔ, e sa nɛ waa sɔle kɛ bi mumi klɔuklɔu ɔ. (Luka 11:13) Mawu mumi ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa ma je Kristofoli a su kpakpahi kpo ngɛ bɔnɛ waa kɛ nihi hiɔ si ha a mi.—Kane Galatabi 5:22, 23.

16, 17. Mɛni su nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ ma e juɛmi nya si kaa e ma je kpo?

¹⁶ Ke nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ bɔɔ mɔde wawɛɛ nɛ e jeɔ su kpakpa kpo ɔ, tue mi jɔmi maa hi asafo ɔ mi. Eko ɔ, munyu nɛ ɔ nɛ wa susu he ɔ maa ye bua mo nɛ́ o le su kpakpa komɛ nɛ e sa kaa o bɔ mɔde nɛ o je kpo konɛ o nyɛ nɛ o fia nihi kɛ ma si. Ke jã a, lɛɛ e sa nɛ wa ha nɛ Mawu Munyu ɔ nɛ tsɔɔ wɔ bɔnɛ wa ma plɛ kɛ ya wa hɛ mi ha amlɔ nɔuu. (Heb. 4:12) Paulo suɔ kaa e pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha asafo ɔ, enɛ ɔ he ɔ, e de ke: “Ye he nile tete bui mi fɔ, se enɛ ɔ tsɔɔ we kaa lɔɔ he ɔ, i yeɔ nguɔ. Nyɔmtsɛ ɔ ji nɔ nɛ kojoɔ mi.”—1 Kor. 4:4.

¹⁷ Ke wa ya nɔ nɛ waa kɛ hiɔwe nile tsu ní, nɛ wa susuu we wɔ nitsɛmɛ wa he aloo he blɔ nɛ wa hɛɛ ɔ he pe bɔnɛ sa a, lɔɔ maa ye bua nɛ tue mi jɔmi maa hi asafo ɔ mi. Wa ma nyɛ ma ha nɛ tue mi jɔmi maa hi waa kɛ wa nyɛmimɛ Kristofoli wa kpɛti kɛ gu nihi a tɔmihi nɛ waa kɛ maa pa mɛ, kɛ nihi a he juɛmi kpakpa nɛ wa ma ná a nɔ. (Filip. 4:8) Ke wa peeɔ ní nɛ ɔmɛ ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa kɛ Yesu a bua maa jɔ ‘mumi nɛ wa jeɔ kpo ɔ’ he.—Filem. 25.