Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Kɛ O Ma Plɛ Kɛ Ná Yayami Nɛ Yehowa Kɛ Paa a He Se Kɛɛ?

Kɛ O Ma Plɛ Kɛ Ná Yayami Nɛ Yehowa Kɛ Paa a He Se Kɛɛ?

‘Imi Yehowa ji Mawu mɔbɔ nalɔ, kɛ dloolɔ, ye mi mi fu we mla, nɛ i ngɔɔ nihi a he yayami kɛ tɔmi ngɔ paa mɛ.’​—2 MOSE 34:6, 7.

1, 2. (a) Mɛni Mawu kikɛ nɛ Yehowa tsɔɔ kaa e ji kɛ ha Israelbi ɔmɛ? (b) Mɛni sane bimi a he wa ma susu ngɛ munyu nɛ wa ngɛ kasee nɛ ɔ mi?

NGƐ Nehemia be ɔ mi ɔ, Levibi komɛ kplɛɛ nɔ kaa a tsɛmɛ ɔmɛ pee we tue bumi kɛ ha Yehowa si abɔ. A de ngɛ sɔlemi nɛ a sɔle ngɛ ma hɛ mi ɔ mi ke a tsɛmɛ ɔmɛ ‘kplɛɛ we nɛ a bu Yehowa tue.’ Se Yehowa tsɔɔ si abɔ kaa e ji ‘Mawu nɛ ngɔɔ tɔmi ngɔ paa; dloolɔ kɛ mɔbɔ nalɔ ji lɛ, nɛ e mi mi fu we mla. E mɔbɔ nami ɔ kle.’ Yehowa ya nɔ nɛ e je mɔbɔ nami kpo kɛ tsɔɔ Israelbi nɛ a nuu mɛ nyɔguɛ ngɛ Nehemia be ɔ mi ɔ.—Neh. 9:16, 17.

2 Wa ti nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ ma bi e he ke, ‘Kɛ ma plɛ kɛ ná yayami nɛ Yehowa kɛ paa a he se kɛɛ?’ Bɔnɛ pee nɛ wa ná heto kɛ ha sane bimi nɛ he hia nɛ ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu matsɛmɛ enyɔ komɛ nɛ Yehowa kɛ a he yayami pa mɛ ɔ he nɛ waa hyɛ. Mɛ ji Matsɛ David kɛ Matsɛ Manase.

YAYAMI NGUAHI NƐ DAVID PEE

3-5. Mɛni yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he lɛ David pee?

3 E ngɛ mi kaa David yeɔ Mawu gbeye mohu lɛɛ, se e pee yayami nguahi. E pee yayami nɛ ɔmɛ a kpɛti enyɔ kɛ si Uria kɛ Uria yo Batsheba. David kɛ Uria kɛ Batsheba tsuo na amanehlu ngɛ yayami nɛ ɔmɛ nɛ David pee ɔ he. Se bɔnɛ Yehowa plɛ kɛ tsɔse David ha a, ha nɛ wa kaseɔ nɔ́ ko ngɛ yayamihi nɛ Yehowa kɛ paa a he. Mo susu nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ he nɛ o hyɛ.

4 David tsɔ Israel tabo ɔ kɛ ho konɛ a ya sa Amonbi ɔmɛ a ma ngua nɛ ji Raba a yi. Ma nɛ ɔ ngɛ Yerusalem puje he blɔ ngɛ Yordan Pa a se. Kɛ je Yerusalem kɛ yaa lejɛ ɔ kɛmi maa pee si tomi 50. David ngɛ e tsu ɔ yi mi ngɛ Yerusalem nɛ e na Batsheba nɛ ji nɔ ko e yo nɛ e ngɛ due. Yo ɔ huno ɔ be. David ná Batsheba he suɔmi, enɛ ɔ he ɔ, e tsɔ nɛ a ya tsɛ yo ɔ kɛ ba matsɛ we ɔ mi, nɛ e kɛ lɛ puɛ gba.—2 Sam. 11:1-4.

5 Benɛ David ná le kaa Batsheba hɛɛ hɔ ɔ, David tsɔ nɛ a ya tsɛ Batsheba huno Uria kɛ ba Yerusalem kɛ susumi kaa Uria kɛ e yo Batsheba ma ná bɔmi. Se ngɛ mɔde nɛ David bɔ kaa Uria nɛ e ya lɛ Uria e we ɔ mi tsuo se ɔ, Uria yɛ we mi. Enɛ ɔ he ɔ, David ngma womi ya ha e tatsɛ ngua a zaa kaa e ngɔ Uria kɛ ya da “ta a nya he nɛ mi he wa pe kulaa” a, konɛ e nyɛmimɛ ta buli ɔmɛ nɛ a gbla a he si kɛ je e he. He nyɛli ɔmɛ gbe Uria mla ngɛ ta a mi kaa bɔnɛ David ngɛ hlae ɔ. (2 Sam. 11:12-17) Pi gba pɛ nɛ David puɛ, se mohu e gbe Uria nɛ́ e pee we nɔ́ ko ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ yayami nɛ e pee ɔ mi wa wawɛɛ.

DAVID TSAKE E JE MI BAMI

6. Kɛ Mawu pee e ní ngɛ yayami nɛ David pee ɔ he ha kɛɛ, nɛ mɛni enɛ ɔ ha wa na ngɛ Yehowa he?

6 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa na nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ. Nɔ́ ko be nɛ e nɛ. (Abɛ 15:3) E ngɛ mi kaa pee se ɔ, David ngɔ Batsheba kɛ pee e yo mohu lɛɛ, se ‘nɔ́ nɛ David pee nɛ ɔ ngɔɛ Yehowa nya.’ (2 Sam. 11:27) Kɛ Mawu pee e ní ha kɛɛ ngɛ yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ David pee ɔ he? Yehowa tsɔ e gbalɔ Natan kɛ ho David ngɔ ya. Akɛnɛ Mawu kɛ tɔmi paa heje ɔ, e suɔ nɛ e na nɔ́ ko nɛ e da nɔ konɛ e kɛ na David mɔbɔ. Anɛ o bua jɔɛ bɔnɛ Yehowa pee e ní ha a he lo? Yehowa nyɛ we David nɔ kaa e jaje e tɔmi ɔ, mohu ɔ e tsɔ Natan konɛ e ya de David sane ko, konɛ David nɛ e na kaa nɔ́ nɛ e pee ɔ ji yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he. (Kane 2 Samuel 12:1-4.) Enɛ ɔ ji blɔ nɛ hi wawɛɛ nɛ Yehowa gu nɔ konɛ e kɛ le nɔ́ tutuutu nɛ ngɛ David tsui mi!

7. Kɛ David pee e ní ngɛ sane nɛ Natan gba lɛ ɔ he ha kɛɛ?

7 David susu kaa niatsɛ ɔ nɛ Natan tu e he munyu ɔ yi dami sane. David mi mi fu nɛ e de Natan ke: ‘Be abɔ nɛ Yehowa ngɛ hɛngmengmle nɛ ɔ, nɔmlɔ nɛ e pee nɔ́ nɛ ɔ, ja e gbo!’ Jehanɛ se hu ɔ, David tsɔɔ kaa e sa nɛ a to nɔ nɛ a ye lɛ sane yaya a nane mi. Se Natan de David ke: “Mo tutuutu ji jamɛ a nyumu ɔ nɛ.” Lɔɔ se ɔ, Natan de David haomihi nɛ maa je e ní peepee ɔ mi kɛ ba. Natan de David ke, “klaate” nya gbenɔ fɔɔ si ha David weku kɛ e nina kɛ yaa neneene. A ma pue e hɛ mi si ngɛ ma hɛ mi ngɛ yayami nɛ e pee ɔ heje. David yɔse kaa hɛdɔ ngɛ yayami nɛ e pee ɔ he, enɛ ɔ heje ɔ, e pia e he nɛ e de ke: ‘I pee yayami kɛ si Yehowa.’—2 Sam. 12:5-14.

DAVID SƆLE NƐ MAWU KƐ E HE YAYAMI PA LƐ

8, 9. Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ La 51 ɔ tsɔɔ bɔnɛ David susu ha ngɛ yayami nɛ e pee ɔ he, nɛ mɛni enɛ ɔ tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he?

8 La nɛ Matsɛ David po pee se ɔ ha nɛ wa na kaa e pia e he nitsɛnitsɛ. Pɛɛ nɛ David kpa Yehowa ngɛ La 51 ɔ mi ɔ, tsɔɔ heii kaa pi e tɔmi ɔ nɔ kɛkɛ nɛ e kplɛɛ, se mohu e pia e he hulɔ. E pia e he hu ngɛ e yayami ɔmɛ a he. Nɔ́ nɛ he hia David pe kulaa ji huɛ bɔmi kpakpa nɛ ngɛ e kɛ Mawu a kpɛti ɔ. E jaje e tɔmi ɔ kɛ tsɔɔ Yehowa nɛ e de ke: “Mo, o nɔ nɛ i tɔ̃, mo pɛ nɛ i pee yayami nɛ ɔ kɛ si.” Lɔɔ se ɔ, e kpa Yehowa pɛɛ nɛ e de lɛ ke: ‘Bɔɔ tsui nɛ he tsɔ ha mi; ngɔɔ mumi nɛ yeɔ mo anɔkuale kɛ wo ye mi. Ha ma ná bua jɔmi ekohu kaa mo ji ye yi wami helɔ; nɛ́ o ha nɛ ma bu mo tue daa.’ (La 51:1-4, 7-12) Ke o ngɛ Yehowa níhi nɛ haoɔ mo ɔ dee ɔ, anɛ o yeɔ anɔkuale nɛ o jeɔ o tsui mi nɛ o kɛ lɛ tuɔ níhi nɛ o pee nɛ e dɛ ɔ a he munyu lo?

9 Yehowa bui David he kɛ ji haomihi nɛ je yayami nɛ e pee ɔ mi kɛ ba a he. E na e mi nɔ́ e wami ligbi ɔ tsuo. Se akɛnɛ David ‘pia e he nɛ e tsake e tsui’ heje ɔ, Yehowa ngɔ e tɔmi ɔ kɛ pa lɛ. (Kane La 32:5; La 51:17) Ke nɔ ko pee yayami ɔ, Mawu ope ɔ le yi mi tomihi a heje nɛ jamɛatsɛ ɔ pee yayami ɔ, kɛ bɔnɛ jamɛatsɛ ɔ nuɔ he ha. Yehowa nitsɛ kojo David kɛ Batsheba nɛ e na mɛ mɔbɔ. E ha we nɛ kojoli nɛ a ji adesahi nɛ a da Mose Mlaa a nɔ kɛ kojo mɛ nɛ a bu mɛ gbenɔ fɔ. (3 Mose 20:10) Mawu ha nɛ a bi Salomo po ba ye Israel nɔ matsɛ.—1 Kron. 22:9, 10.

10. (a) Mɛni nɔ eko ɔ, Yehowa da nɛ e kɛ David yayami ɔ pa lɛ ɔ? (b) Loko Yehowa maa ngɔ nɔ ko he yayami kɛ pa lɛ ɔ, mɛni e sa kaa nɔ ɔ nɛ e pee?

10 Eko ɔ, Saul mɔbɔ nɛ David na a hu heje nɛ Yehowa ngɔ David yayami ɔ kɛ pa lɛ ɔ nɛ. (1 Sam. 24:4-7) Yesu tsɔɔ kaa bɔnɛ waa kɛ nihi maa hi si ha a, jã nɛ Yehowa hu kɛ wɔ maa hi si. Yesu de ke: “Nyɛ kó kojo nihi, konɛ Mawu hu kó kojo nyɛ. Bɔnɛ nyɛ kojoɔ nihi ɔ, jã Mawu hu maa kojo nyɛ. Susumi nɔ́ nɛ nyɛɛ kɛ susuu ha nihi ɔ, lɔɔ nɔuu a kɛ ma susu ha nyɛ.” (Mat. 7:1, 2) Lemi nɛ wa le kaa ke wa tɔ̃ tɔmihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he kaa gba puɛmi loo nɔmlɔ gbemi po ɔ, Yehowa maa ngɔ wa yayami ɔmɛ kɛ pa wɔ ɔ woɔ wa bua wawɛɛ nitsɛ! Ke waa kɛ nihi a tɔmihi paa mɛ, nɛ wa jajeɔ wa tɔmihi kɛ tsɔɔ Yehowa, nɛ wa pee we yayami nɛ wa pee ɔ hu ɔ, Yehowa maa ngɔ wa yayami ɔ kɛ pa wɔ. Ke yayami peeli pia a he kɛ je a tsui mi ɔ, a ma ná “mumi mi he wami” kɛ je Yehowa ngɔ.—Kane Bɔfo Ɔmɛ A Nítsumi 3:19, 20.

MANASE PEE YAYAMI AGBO SE E TSAKE E TSUI

11. Mɛni yayamihi Manase pee kɛ si Mawu?

11 Mo susu Ngmami ɔ mi nɔ hyɛmi nɔ́ kpa ko hu nɛ tsɔɔ kaa Yehowa suɔ kaa e kɛ yayami nguahi nɛ wa pee ɔ maa pa wɔ ɔ he nɛ o hyɛ. Maa pee jeha 360 ngɛ David tsɛ yemi ɔ se ɔ, Manase ba ye Yuda ma a nɔ matsɛ jeha 55. E pee yayami nguanguahi, enɛ ɔ he ɔ, Yehowa bu lɛ fɔ. Yayamihi nɛ e pee ɔ ekomɛ ji, e puɛ afɔle sami latɛhi ha Baal, “e ja dodoehi,” e ngɔ e binyumuhi kɛ sã afɔle ha lakpa mawu ko, e ha nɛ nihi kɛ a he wo mumi yayami kɛ nítsumi ní peepeehi a mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Manase ‘pee yayamihi babauu kɛ si Yehowa.’—2 Kron. 33:1-6.

12. Kɛ Manase plɛ kɛ kpale kɛ ba Yehowa ngɔ kɛɛ?

12 Nyagbe ɔ, a nu Manase nɛ a ya wo lɛ tsu ngɛ Babilon. Eko ɔ, benɛ e ngɛ tsu ɔ mi ɔ, e kai munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ nɛ Mose tu Israelbi ɔmɛ ɔ: ‘Ke nyɛ ngɛ amanehlu mi, nɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo ba nyɛ nɔ ɔ, lɔɔ loko nyɛ maa kpale kɛ ba Yehowa, nyɛ Mawu ɔ ngɔ, nɛ nyɛ maa bu lɛ tue.’ (5 Mose 4:30) Niinɛ, Manase kpale kɛ ba Yehowa ngɔ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? “E ba e he si,” nɛ “e fa kue” ha Mawu (kaa bɔnɛ foni nɛ ngɛ bafa 23 ɔ tsɔɔ ɔ). (2 Kron. 33:12, 13) Wa li nɔ́ tutuutu nɛ Manase de ngɛ e sɔlemi ɔ mi, se eko ɔ, nɔ́ nɛ e de ɔ ngɛ kaa nɔ́ nɛ Matsɛ David de ngɛ La 51 ɔ mi ɔ. Nɔ́ nɛ Manase de ɔ kɛ nɔ́ nɛ David de ɔ kɔ jio, e kɔ we jio, Manase tsake e tsui kulaa.

13. Mɛni heje nɛ Yehowa ngɔ Manase yayami ɔ kɛ pa lɛ ɔ?

13 Kɛ Yehowa ha Manase sɔlemi ɔ heto ha kɛɛ? “Mawu bu Manase kue fami ɔ tue.” Kaa bɔnɛ David pee ɔ, Manase hu yɔse kaa hɛdɔ ngɛ yayami nɛ e pee ɔ he nɛ e pia e he nitsɛnitsɛ. Enɛ ɔ heje nɛ Mawu ngɔ Manase yayami ɔ kɛ pa lɛ, nɛ e ha e kpale kɛ ho Yerusalem ya nɛ e ya ye matsɛ ekohu ɔ nɛ. Enɛ ɔ ha nɛ ‘Manase na kaa Yehowa a, Mawu ji lɛ niinɛ.’ (2 Kron. 33:13) E ji bua womi nitsɛ kaa wa kase ngɛ nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ hu mi kaa Yehowa naa nɔ mɔbɔ, nɛ e kɛ nihi nɛ a pia a he nitsɛnitsɛ ɔ a he yayamihi paa mɛ!

Yehowa kɛ Manase yayami ɔ pa lɛ nɛ e ha e ye matsɛ ngɛ Yerusalem ekohu

ANƐ YEHOWA KƐ YAYAMI PAA BE TSUAA BE LO?

14. Mɛni nɔ Yehowa daa nɛ e kɛ yayami peeli a he yayamihi paa mɛ?

14 Mwɔnɛ ɔ, Mawu sɔmɔli a kpɛti nihi bɔɔ ko pɛ nɛ eko ɔ, a maa pee yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he kaa ní nɛmɛ nɛ David kɛ Manase a pee ɔ nɛ e ma bi kaa a kpa Mawu pɛɛ nɛ e kɛ pa mɛ. Se kɛ̃ ɔ, lemi nɛ wa le kaa Yehowa kɛ matsɛmɛ enyɔ nɛ ɔmɛ a yayamihi pa mɛ ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa naa kaa ke wa pee yayamihi nɛ hɛdɔ ngɛ a he po nɛ wa pia wa he kɛ je wa tsui mi ɔ, Mawu ma kɛ pa wɔ.

15. Kɛ wa plɛ kɛ le kaa pi be tsuaa be nɛ Yehowa ngɔɔ adesahi tsuo a yayamihi kɛ paa mɛ kɛɛ?

15 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa be nyɛe ma de ke Yehowa ngɔɔ adesahi tsuo a he yayamihi kɛ paa mɛ be tsuaa be. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa ngɔ su nɛ David kɛ Manase je kpo ɔ kɛ to su nɛ Israelbi kɛ Yudabi nɛ a tue mi ti ɔ je kpo ɔ he nɛ waa hyɛ. Mawu tsɔ Natan konɛ e ya na David nɛ e ye bua David nɛ e tsake e tsui. David kɛ bua jɔmi kplɛɛ yemi kɛ buami nɛ Natan kɛ ha lɛ ɔ nɔ. Benɛ Manase yi fi ɔ, e je e tsui mi nɛ e pia e he. Se behi fuu ɔ, Israelbi ɔmɛ kɛ Yudabi ɔmɛ pia we a he. Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa kɛ a yayami ɔ pɛ mɛ. Mohu ɔ, e ha nɛ e gbali ɔmɛ de mɛ bɔnɛ e susuɔ ngɛ a su yaya a he ha si abɔ. (Kane Nehemia 9:30.) Benɛ Israelbi nɛ a nuu mɛ nyɔguɛ kɛ ho Babilon ya a kpale kɛ ba Yuda po ɔ, Yehowa ya nɔ nɛ e tsɔ e tsɔli anɔkualetsɛmɛ komɛ kaa osɔfo Ezra kɛ gbalɔ Malaki kɛ ya a ngɔ. Ke a pee Yehowa suɔmi nya ní ɔ, a náa bua jɔmi wawɛɛ.—Neh. 12:43-47.

16. (a) Benɛ Israel ma a tsuo pee yayami nɛ a pia we a he ɔ, mɛni ba a nɔ? (b) Mɛni ni kakaakahi nɛ a ngɛ helo nya Israel ma a mi ɔ ma nyɛ ma ná?

16 Yehowa kplɛɛ we afɔle nɛ Israelbi ɔmɛ ngɔɔ lohwehi kɛ sãa a nɔ hu, mohu ɔ, e tsɔ Yesu kɛ ba zugba a nɔ konɛ e kɛ e he nɛ ba sã afɔle nɛ ye mluku kɛ ha adesahi tsuo. (1 Yoh. 4:9, 10) Munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ nɛ Yesu tu benɛ e ba zugba a nɔ ɔ tsɔɔ kaa e hɛɛ juɛmi nɛ e Tsɛ ɔ hɛɛ ɔ nɔuu. E de ke: “Yerusalem! Yerusalem! Mo nɛ o gbee gbali ɔmɛ, nɛ nihi nɛ Mawu tsɔ mɛ o ngɔ ɔ, o fiaa mɛ tɛ! Hyɛ kaa jinɛ i hla si abɔ kaa ma bua o bimɛ ɔmɛ tsuo a nya kaa bɔnɛ kungwɔ buaa e bimɛ a nya kɛ woɔ e pɛli sisi ɔ. Se o kplɛɛ we! Lɔɔ he ɔ, a maa je o sɔlemi we ɔ he, nɛ e maa fɔ si gu.” (Mat. 23:37, 38) Enɛ ɔ he ɔ, a ngɔ mumi mi Israel ɔ kɛ da helo nya Israelbi nɛ a pee yayami nɛ a pia we a he ɔ nane mi. (Mat. 21:43; Gal. 6:16) Se ni kakaakahi nɛ a ngɛ helo nya Israel ma a mi ɔ hu nɛɛ? Ke a ná hemi kɛ yemi ngɛ Mawu mi, nɛ a ná hemi kɛ yemi hu ngɛ Yesu Kristo afɔle sami ɔ mi ɔ, Yehowa kɛ a yayamihi maa pa mɛ, nɛ e maa na mɛ mɔbɔ. Ke a tle ni gbogboe ɔmɛ si kɛ ba zugba a nɔ ɔ, Yehowa maa suɔ hu kaa e kɛ nihi nɛ a pee yayami nɛ a pia we a he nɛ a kɛ gbo ɔ a he yayami ɔmɛ maa pa mɛ.—Yoh. 5:28, 29; Níts. 24:15.

MO NÁ YAYAMI NƐ YEHOWA KƐ PAA A HE SE

17, 18. Mɛni wa maa pee konɛ Yehowa nɛ ngɔ wa yayamihi kɛ pa wɔ?

17 Akɛnɛ Yehowa suɔ kaa e kɛ yayamihi nɛ wa pee ɔ nɛ pa wɔ heje ɔ, mɛni e sa kaa waa pee? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sa nɛ waa pee wa ní kaa David kɛ Manase. Ke wa pee yayami ɔ, e sa nɛ waa kplɛɛ nɔ, nɛ wa tsake wa tsui, nɛ wa kpa Yehowa pɛɛ, nɛ wa de Yehowa nɛ e bɔ tsui nɛ he tsɔ ha wɔ. (La 51:10) Ke wa tɔ̃ tɔmi nɛ hɛdɔ ngɛ he ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ nɛ a ye bua wɔ. (Yak. 5:14, 15) Yehowa de Mose ke, lɛ Yehowa a ji ‘Mawu mɔbɔ nalɔ, kɛ dloolɔ, e mi mi fu we mla, nɛ e suɔmi kɛ anɔkuale yemi hiɛ babauu. E jeɔ mɔbɔ nami kpo kɛ tsɔɔ nimli akpeakpehi, nɛ e ngɔɔ a he yayami kɛ tɔmi ngɔ paa mɛ.’ Enɛ ɔ he ɔ, ke wa yayami ɔ kle kaa mɛni po ɔ, e sa nɛ wa ná bua womi kaa Yehowa ngɛ kaa bɔnɛ e ngɛ benɛ e kɛ Mose tu munyu ɔ. Yehowa tsakee we.—2 Mose 34:6, 7.

18 Yehowa wo Israelbi nɛ a pia a he ɔ si kaa e kɛ a yayami ɔmɛ maa pa mɛ kulaa. E de mɛ ke, ke a yayami ɔ ‘tsuɔ’ kaa nɔ́ ko po ɔ, e ma ha nɛ e hiɛ futaa kaa “snoo.” (Kane Yesaya 1:18.) Lɛɛ kɛ wa ma plɛ kɛ ná yayami nɛ Yehowa kɛ paa a he se kɛɛ? Ke wa bua jɔ yayami nɛ Yehowa kɛ paa a he, nɛ wa je wa tsui mi nɛ wa pia wa he ɔ, Yehowa maa ngɔ wa yayami ɔmɛ kɛ pa wɔ kulaa.

19. Mɛni he wa ma susu ngɛ munyu nɛ nyɛɛ se ɔ mi?

19 Kɛ wa ma plɛ kɛ je wa tsui mi kɛ ngɔ nihi a tɔmihi kɛ pa mɛ kaa bɔnɛ Yehowa hu jeɔ e tsui mi nɛ e kɛ wa yayamihi paa wɔ ɔ kɛɛ? Kɛ wa ma plɛ kɛ ngɔ nihi nɛ a pee yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he se a pia a he nitsɛnitsɛ ɔ a yayamihi kɛ pa mɛ kɛɛ? Munyu nɛ wa maa kase nɛ nyɛɛ se ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa hyɛ wa tsui mi konɛ waa pee kaa wa hiɔwe Tsɛ Yehowa nɛ ‘e hi, nɛ e kɛ yayami paa a.’—La 86:5.