Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

“Nibwɔhi” Pee Kake Ngɛ Anɔkuale Jami Mi

“Nibwɔhi” Pee Kake Ngɛ Anɔkuale Jami Mi

‘Nibwɔhi ma hu nyɛ ngmɔ ɔmɛ, nɛ a maa hyɛ nyɛ wai ngmɔ ɔmɛ a nɔ. Se nyɛ ye ma a, a ma tsɛ nyɛ ke Yehowa osɔfohi.’​—YES. 61:5, 6.

1. Kɛ ni komɛ buɔ nibwɔhi ha kɛɛ, se mɛni heje nɛ jamɛ a susumi ɔ dɛ ɔ?

KAA bɔnɛ a tsɔɔ ngɛ munyu nɛ wa kase kɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, ni komɛ sume “nibwɔhi” aloo nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ ɔ a sane. Ke wa susuɔ kaa wa nɔ kuɔ pe nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ ɔ, lɔɔ tsɔɔ kaa wa bui mɛ. Nɔ ko he hia we pi e nyɛmi. Womi ko nɛ a tsɛɛ ke The Races of Mankind ɔ de ke: “Baiblo ɔ tsɔɔ kaa adesahi tsuo ji nyɛmimɛ.” E ngɛ mi kaa nyɛmimɛ nyɛɔ jeɔ ekpa ngɛ a sibi a he mohu lɛɛ, se loloolo ɔ, nyɛmimɛ ji mɛ.

2, 3. Kɛ Yehowa buɔ nibwɔhi ha kɛɛ?

2 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nibwɔhi ngɛ wa kpɛti ngɛ he tsuaa he nɛ wa ngɛ. E ngɛ mi kaa huɛ bɔmi klɛdɛɛ ngɛ blema Israelbi ɔmɛ kɛ Yehowa Mawu a kpɛti mohu lɛɛ, se Mlaa somi ɔ biɔ nɛ a kɛ nibwɔhi nɛ hi si saminya nɛ a bu mɛ. Ní komɛ ngɛ nɛ nihi nɛ a pi Israel bimɛ ɔ be he blɔ nɛ a peeɔ ngɛ Israelbi ɔmɛ a kpɛti, se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ Israelbi ɔmɛ kɛ nibwɔhi nɛ a hi si saminya nɛ a bu mɛ. E sa nɛ wɔ hu waa kase nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Israelbi ɔmɛ pee ɔ! E sɛ nɛ Kristofoli nɛ a hyɛ nihi a hɛ mi aloo a hla nɔ mi kɔkɔɔkɔ. Mɛni heje? Bɔfo Petro de ke: “I kpa si anɔkuale mi kaa Mawu hyɛ we nɔ hɛ mi. Se mohu ma tsuaa ma mi ɔ, nɔ nɛ yee Mawu gbeye, nɛ e peeɔ nɔ́ nɛ da a, lɛ ji nɔ nɛ saa e hɛ mi.”—Níts. 10:34, 35.

3 Huɛ bɔmi kpakpa hi nibwɔhi nɛ a hi si ngɛ blema Israel kɛ Israelbi ɔmɛ a kpɛti. Enɛ ɔ ha nɛ wa na bɔnɛ Yehowa buu nibwɔhi ha. Pee se ɔ, Paulo de ngɛ Yehowa he ke: “Anɛ Mawu ɔ, Yudabi kɛkɛ a Mawu lo? Anɛ pi ma jeli ɔmɛ hu a Mawu ji lɛ lo? Ee, ma jeli ɔmɛ hu a Mawu ji lɛ.”—Rom. 3:29; Yoel 2:32.

4. Mɛni heje nɛ a ma nyɛ ma de ke nibwɔhi be ‘Mawu Israelbi ɔmɛ’ a kpɛti ɔ?

4 Mawu kɛ helo nya Israelbi ɔmɛ po tako mi benɛ e kɛ Kristofoli nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a we asafo ɔ so somi ehe ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, a tsɛɛ Kristofoli nɛ a pɔ mɛ nu ɔ ke ‘Mawu Israel.’ (Gal. 6:16) Nɛ kaa bɔnɛ Paulo tsɔɔ nya a, ngɛ ma ehe ɔ mi ɔ, “slɔɔto ko be Hela no kɛ Yuda no a kpɛti; slɔɔto ko be nɔ nɛ a po lɛ, kɛ mɔmlɔtɔtsɛ a kpɛti. Kɔpe no be ɔ, futufutu no be; nyɔguɛ be ɔ, odehe ko hu be. Nɔ nɛ he hia ji Kristo; nɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ hɛ ngɛ ɔ, Kristo ngɛ e mi.” (Kol. 3:11) Ke jã a, lɛɛ nibwɔhi be Kristofoli asafo ɔ mi mɔ.

5, 6. (a) Mɛni sane lɛ eko ɔ, nihi ma bi kɛ kɔ Yesaya 61:5, 6 he? (b) Mɛnɔmɛ ji ‘Yehowa osɔfohi’ kɛ “nibwɔhi” nɛ Yesaya wo a ta a? (d) Mɛni blɔ nɔ kuu enyɔ ɔmɛ tsuo peeɔ kake kɛ tsuɔ ní ngɛ?

5 Se nɔ ko ma nyɛ maa da gbami nɛ ngɛ Yesaya yi 61 nɛ e ngɛ mi bae ngɛ Kristofoli asafo ɔ nɔ ɔ nɔ kɛ de ke nibwɔhi ngɛ asafo ɔ mi. Yesaya 61:6 wo nihi nɛ a ma sɔmɔ kaa ‘Yehowa osɔfohi’ a nɔ ta. Se kuku 5 ɔ wo “nibwɔhi” nɛ a kɛ jamɛ a “osɔfo” ɔmɛ maa pee kake kɛ tsu ní ɔ hu a nɔ ta. Kɛ e sa kaa waa nu munyu nɛ ɔ sisi ha kɛɛ?

6 Wa nu sisi kaa ‘Yehowa osɔfo’ nɛ ɔmɛ ji Kristofoli nɛ a pɔ mɛ nu nɛ a ná ‘kekleekle si temi ɔ’ nɛ. Nimli nɛ ɔmɛ “maa ye osɔfo, nɛ a ma sɔmɔ Mawu kɛ Kristo; nɛ a kɛ Kristo maa ye matsɛ jeha akpe.” (Kpoj. 20:6) Jehanɛ se hu ɔ, wa ngɛ Kristofoli anɔkualetsɛmɛ fuu nɛ a ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa a maa hi zugba a nɔ. Nihi nɛ a ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa a maa hi zugba a nɔ ɔ tsuɔ ní wawɛɛ, nɛ a kɛ nihi nɛ a ma sɔmɔ ngɛ hiɔwe ɔ pee kake. A kɛ bua jɔmi fĩɔ ‘Yehowa osɔfo’ ɔmɛ a se nɛ a piɛɛɔ a he kɛ tsuɔ ní, nɛ ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, a sɔmɔɔ kaa ‘ngmɔ huli’ kɛ ‘wai ngmɔhi a nɔ hyɛli.’ Niinɛ, a yeɔ bua nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kɛ woɔ Mawu hɛ mi nyami, nɛ a fiɛɛɔ nɛ a tsɔɔ nihi anɔkuale ɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kɛ “to kpa amɛ” tsuo tsɔɔ nihi nɛ a hɛɛ tsui kpakpa nɛ a suɔ kaa a ma sɔmɔ Mawu kɛ ya neneene ɔ ní, nɛ a jeɔ a suɔmi mi nɛ a yeɔ bua mɛ.—Yoh. 10:16.

WA JI “NIBWƆHI” KAA ABRAHAM

7. Mɛni blɔ nɔ Kristofoli nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ ngɛ kaa Abraham kɛ anɔkualetsɛmɛ kpahi nɛ a hi si blema a?

7 Kaa bɔnɛ wa na ngɛ munyu nɛ wa kase kɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, anɔkuale Kristofoli ngɛ kaa nibwɔhi, aloo blɔ hiali ngɛ Satan je yaya nɛ ɔ mi. A ngɛ kaa Abraham kɛ anɔkualetsɛmɛ kpahi nɛ a hi si blema nɛ́ a kɛ a he wui Satan je ɔ mi ní peepeehi a mi, nɛ a hi si kaa “nibwɔhi, kɛ ma se bi” ɔ. (Heb. 11:13) Wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ji wa maa ya hiɔwe jio, wa maa hi zugba a nɔ jio, wa ma nyɛ ma ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti kaa bɔnɛ Abraham pee ɔ. Yakobo tsɔɔ nya kaa, ‘Abraham he Mawu ye, nɛ e hemi kɛ yemi ɔ ha nɛ Mawu bu lɛ dalɔ. Enɛ ɔ he nɛ a tsɛɛ Abraham ke Mawu huɛ ɔ nɛ.’—Yak. 2:23.

8. Mɛni si Yehowa wo Abraham, nɛ kɛ Abraham pee e ní ngɛ si womi ɔ he ha kɛɛ?

8 Mawu wo Abraham si ke kɛ gu e nɔ ɔ, je ma amɛ tsuo ma ná jɔɔmi. (Kane 1 Mose 22:15-18.) E ngɛ mi kaa Mawu si womi nɛ ɔ maa ba mi hwɔɔ se mohu lɛɛ, se Abraham ya nɔ nɛ e ná hɛ kɛ nɔ fɔmi kaa e maa ba mi. Ngɛ be hiɛhiɛɛ nɛ Abraham kɛ hi si ɔ mi ɔ, e kɛ e weku ɔ a hiaa blɔ kɛ jeɔ hehi kɛ yaa he kpahi. Enɛ ɔ tsuo mi ɔ, Abraham ya nɔ nɛ e ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa hi e kɛ Yehowa a kpɛti.

9, 10. (a) Kɛ wa ma plɛ kɛ kase nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Abraham pee ɔ kɛɛ? (b) Mɛni wɔ hu wa ngɛ nihi nine fɔe nɛ a ba pee?

9 E ngɛ mi kaa Abraham li be nɛ e hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ maa ba mi mohu lɛɛ, se e ha we nɛ lɔɔ nɛ ha nɛ suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha Yehowa kɛ jami nɛ e jaa lɛ ɔ nɛ ba si kɔkɔɔkɔ. E kɛ e juɛmi ma si womi ɔ nɔ, e hi si kaa nubwɔ ngɛ mahi a nɔ. (Heb. 11:14, 15) Nile ngɛ mi kaa wa maa kase Abraham nɛ waa pee wa si himi hlɛhlɛɛhlɛ. E sɛ nɛ waa hao wa he ngɛ helo nya níhi, aloo blɔ nya hlami, aloo nítsumi nguahi a he tsɔ! Mɛni heje nɛ e sa kaa waa di je nɛ e be kɛe nɛ a ma kpata e hɛ mi nɛ ɔ mi níhi a se? Mɛni heje nɛ e sa kaa waa hao wa he ngɛ nɔ́ ko nɛ e be kɛe nɛ e ma puɛ ɔ he? Wɔ hu waa kɛ wa juɛmi ma nɔ́ ko nɛ e hi kulaa pe níhi nɛ a ngɛ je nɛ ɔ mi ɔ nɔ. Wa suɔ nɛ waa to wa tsui si kaa bɔnɛ Abraham pee ɔ, konɛ waa kɛ wa hɛ nɛ fɔ Yehowa nɔ kɛ ya si benɛ wa hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ maa ba mi.—Kane Romabi 8:25.

Anɛ o maa ya nɔ nɛ o kɛ o juɛmi maa ma Mawu si womi ɔmɛ a nɔ kaa a maa ba mi kaa bɔnɛ Abraham pee ɔ lo?

10 Loloolo ɔ, Yehowa ngɛ nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ tsuo a mi ɔ nine fɔe konɛ a gu Abraham nina a nɔ kɛ ná jɔɔmi. Nihi nɛ a pɔ mɛ nu nɛ ji ‘Yehowa osɔfo’ ɔmɛ, kɛ to kpa amɛ nɛ a ji “nibwɔhi” ɔ, ngɛ nihi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ nine fɔe ngɛ gbihi nɛ hiɛ pe 600 a mi konɛ mɛ hu a ba gu Abraham nina a nɔ kɛ ná jɔɔmi.

MOO SUƆ NƆ TSUAA NƆ

11. Mɛni Salomo de kɛ kɔ ni kpahi nɛ a pi Israel bimɛ ɔ a he?

11 Benɛ Salomo jɔɔ sɔlemi we ɔ nɔ kɛ ha Yehowa ngɛ jeha 1026 L.M.B. ɔ, sɔlemi nɛ e sɔle ɔ ha nɛ wa na bɔnɛ Yehowa buɔ nihi nɛ a ngɛ mahi tsuo a mi ɔ ha. E je e tsui mi nɛ e sɔle ke: “Jã kɛ̃, ke nubwɔ ko nɛ je ma se lokoo nu o biɛ, kɛ ní nguahi nɛ o pee ha o ma, Israel ɔ, nɛ e ba we nɛ ɔ mi nɛ e ba ja mo, nɛ e sɔle ɔ, moo bu e pɛɛ kpami ɔ tue. Moo nu ngɛ o hi he ɔ ngɛ hiɔwe, nɛ o pee nɔ́ nɛ e ngɛ hlae ɔ ha lɛ; bɔnɛ pee nɛ nimli tsuo nɛ ngɛ je ɔ mi ɔ, a le mo, nɛ a bu mo kaa bɔnɛ o ma, Israelbi ɔmɛ buu mo ɔ. Kɛkɛ ɔ, a maa le kaa we nɛ ɔ nɛ i po ɔ ji he nɛ sa nɛ a ja mo ngɛ.”—1 Ma. 8:41-43.

12. Mɛni heje nɛ eko ɔ, ni komɛ maa bu Yehowa Odasefoli kaa a ji “nibwɔhi” ngɛ?

12 Nubwɔ ji nɔ ko nɛ e ngɛ ma ko nɛ tsa pi lejɛ ɔ nɛ e je ɔ nɔ. Yehowa Odasefoli ngɛ kaa nibwɔhi. A fi hiɔwe nɔ yemi nɛ ji Mawu Matsɛ Yemi nɛ Kristo ji e nya dalɔ ɔ se. Enɛ ɔ he ɔ, ke nihi nyɛ a nɔ po ɔ, a kɛ a he wui ma kudɔmi sanehi a mi.

Nɔ ko be nɛ Yehowa buu lɛ kaa e ji nubwɔ

13. (a) Mɛni he lɛ ke wa susu ɔ, lɔɔ be hae nɛ waa bu nɔ ko kaa e ji “nubwɔ”? (b) Anɛ Mawu to e yi mi kaa a bu nihi kaa nibwɔhi lo? Moo tsɔɔ nya.

13 Bɔnɛ nihi peeɔ a ní ha a nɔ nɛ nihi daa kɛ leɔ kaa a ji nibwɔhi. Eko ɔ, gbi nɛ a tuɔ, bɔnɛ a ngɛ ha, kɛ bɔnɛ a dlaa a he ha. Se kɛ̃ ɔ, nihi nɛ a je je ma slɔɔtoslɔɔtohi a nɔ ɔ kɛ a he wui níhi fuu a mi. Ke o hyɛ níhi nɛ nihi nɛ a je ma slɔɔtohi a mi ɔ tsuo peeɔ ɔ, o naa kaa níhi nɛ ha nɛ wa je ekpa a he hia we kulaa. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa susuu we níhi nɛ ha nɛ nɔ ko je ekpa a he ɔ, e ngɛ heii kaa wa be nɔ ko bue kaa e ji “nubwɔ.” Ke ma kake lɛ ngɛ je ɔ mi nɛ ma kudɔmi blɔ nya tomi kake hu pɛ lɛ ngɛ ɔ, nɔ ko be nɔ ko bue kaa e ji nubwɔ ngɛ je ɔ mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, kɛ je sisije tɔɔ nɛ Yehowa to e yi mi kaa adesahi tsuo nɛ a pee kake kɛ hi si kaa weku kake ngɛ nɔ yemi kake, nɛ ji Yehowa nɔ yemi ɔ sisi. Amlɔ nɛ ɔ, anɛ nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ tsuo a mi ɔ maa jɔɔ ni kpahi bumi kaa a ji nibwɔhi lo?

14, 15. Mɛni lɛ Yehowa Odasefoli nyɛ nɛ a pee?

14 E ngɛ mi kaa ngɛ je ɔ nɛ wa ngɛ mi ɔ mi ɔ, nihi foɔ mɛ pɛ a nɔ́ mi, nɛ a susuɔ kaa ma nɛ a je mi ɔ hi pe ma kpahi mohu lɛɛ, se bua jɔmi sane ji kaa, nihi ngɛ nɛ mɛɛ lɛɛ a suɔ nihi nɛ a je je mahi tsuo a nɔ. Niinɛ, e biɔ mɔde bɔmi wawɛɛ loko wa ma nyɛ ma tsake juɛmi nɛ wa ngɛ ngɛ nihi a he. Ted Turner nɛ e kɛ TV nítsumi he nɛ a tsɛɛ ke CNN ɔ ba a, kɛ nihi nɛ a le ní nɛ a je je ɔ mi hehi slɔɔtohi ɔ tsu ní. E de ngɛ a he ke: “Nimli nɛ ɔmɛ nɛ i kɛ tsu ní ɔ ha nɛ i ná níhi a si kpami ko nɛ se be. E ha nɛ i bui nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ ɔ kaa a ji ‘nibwɔhi,’ mohu ɔ, kaa ye nyɛmimɛ nɛ i kɛ mɛ ngɛ zugba a nɔ. E ha nɛ i na kaa e dɛ blɔ kaa a ma tsɛ nɔ ko ke nubwɔ, enɛ ɔ he ɔ, i wo mlaa ngɛ CNN nítsumi he ɔ kaa nɔ ko nɛ e kó tsɛ nɔ ko ke nubwɔ ngɛ TV nɔ loo ngɛ nítsumi he ɔ. Mohu ɔ, a de ke nihi nɛ a je ‘je kɛ wɛ.’”

15 Yehowa Odasefoli pɛ ji nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi nɛ a susuɔ níhi a he kaa bɔnɛ Mawu susuɔ níhi a he ɔ. Akɛnɛ a susuɔ níhi a he kaa bɔnɛ Yehowa susuɔ níhi a he heje ɔ, a nyɛ nɛ a je nihi a he juɛmi yaya tsuo ngɛ a mi. A kɛ nihi nɛ a je ma kpahi a mi hí si basabasa, nɛ a hɛɛ we a he juɛmi yaya hulɔ, mohu ɔ, a bua jɔɔ su slɔɔtohi kɛ nyɛmi slɔɔtohi nɛ nihi nɛ a je ma kpahi a nɔ ɔ ngɛ ɔ a he. Anɛ o susu tsakemi nɛ ɔ nɛ o pee ngɛ o si himi mi, kɛ bɔnɛ e ye bua mo ngɛ o kɛ nihi a si himi mi ha a he hyɛ lo?

JE KO NƐ NIBWƆHI BE MI

16, 17. Ke gbamihi nɛ ngɛ Kpojemi 16:16 kɛ Daniel 2:44 ɔ ba mi ɔ, mɛni se o ma ná?

16 E be kɛe nɛ Yesu Kristo kɛ e hiɔwe ta buli ɔmɛ maa te si kɛ wo je mahi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ nɛ a teɔ si kɛ woɔ Mawu nɔ yemi ɔ ngɛ ta nɛ a tsɛɛ ngɛ “Hebri gbi mi ke Harmagedon” ɔ mi. (Kpoj. 16:14, 16; 19:11-16) Gbalɔ Daniel gba nɔ́ nɛ maa ba adesa nɔ yemi ɔmɛ a nɔ ngɛ ta nɛ ɔ mi ɔ mi kɛ fɔ si pe jeha 2,500 ji nɛ ɔ. E ngma ke: “Matsɛmɛ nɛ ɔmɛ a yi nɔ ɔ, Mawu nɛ ngɛ hiɔwe ɔ maa to matsɛ yemi ko sisi, nɛ e se be poe gblegbleegble. Matsɛ yemi nɛ ɔ, nɔ ko nɔ ko be nyɛe maa ye e nɔ; e ma kpata matsɛ yemi kpa amɛ tsuo a hɛ mi, nɛ e maa hi si kɛ maa ya neneene.”—Dan. 2:44.

17 Mo susu bɔnɛ o ma ná enɛ ɔ he se ha a he nɛ o hyɛ! Mwɔnɛ ɔ, wa ma nyɛ ma de ke wa ji nibwɔhi akɛnɛ a gba je ɔ mi kɛ pee ma slɔɔtoslɔɔtohi ɔ heje. Ngɛ Harmagedon se ɔ, ma slɔɔtoslɔɔtohi be si hie hu. E ngɛ mi kaa jamɛ a be ɔ mi ɔ, e maa slo bɔnɛ adesa tsuaa adesa ngɛ ha mohu lɛɛ, se nɔ́ kɛkɛ nɛ enɛ ɔ maa tsɔɔ ji, Mawu nibɔ níhi ngɛ ekpaekpa nɛ a ngɛ fɛu. Akɛnɛ si himi kpakpa nɛ ɔ ngɛ nɛ wa ma ná hwɔɔ se heje ɔ, e sa nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ waa bɔ mɔde nɛ wa je wa Bɔlɔ nɛ ji Yehowa Mawu ɔ yi, nɛ waa wo e hɛ mi nyami.

Anɛ o ngɛ be nɛ huzu be mahi a kpɛti hie hu nɛ a be nɔ ko bue kaa e ji “nubwɔ” hu ɔ blɔ hyɛe lo?

18. Mɛni ji ní komɛ nɛ ya nɔ lingmi nɛ ɔ nɛ tsɔɔ kaa be maa su nɛ a be nɔ ko bue kaa e ji “nubwɔ” hu?

18 Anɛ e ji anɔkuale kaa be ko maa su nɛ nihi nɛ a ngɛ je ɔ mi ɔ be nɔ ko bue hu kaa e ji nubwɔ lo? Ee, be ko maa su nɛ e maa ba mi jã. Mwɔnɛ ɔ po ngɛ Yehowa Odasefoli a kpɛti ɔ, a bui a nyɛmimɛ nɛ a je ma kpahi a nɔ ɔ kaa a ji “nibwɔhi.” Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, lingmi nɛ ɔ, a bla asafo ɔ nítsumi he kɔnihi nɛ a klee we tsɔ ɔ kɛ pee kake, konɛ a nyɛ nɛ a hyɛ nítsumi ɔ nɔ saminya bɔnɛ pee nɛ a nyɛ nɛ a tsu Matsɛ Yemi sane kpakpa fiɛɛmi nítsumi ɔ kɛ pi si. (Mat. 24:14) Ke mlaa ngmɛ blɔ ɔ, a nyɛɔ nɛ a blaa asafo ɔ nítsumi he kɔnihi nɛ a hyɛ we huzu nɛ ngɛ ma amɛ a kpɛti. Enɛ ɔ hu ji odase yemi nɛ tsɔɔ kaa Yesu Kristo, nɛ ji Nɔ Yelɔ nɛ sa, nɛ Yehowa hla a, ngɛ huzuhi nɛ ngɛ adesahi a kpɛti ɔ jee, nɛ e be kɛe nɛ e maa ye “kunimi” kɛ pi si!—Kpoj. 6:2.

19. Mɛni lɛ anɔkuale ɔ ha nɛ Yehowa webi nyɛ pee?

19 E ngɛ mi kaa Yehowa Odasefoli je ma slɔɔtoslɔɔtohi a nɔ nɛ a tuɔ gbi slɔɔtoslɔɔtohi mohu lɛɛ, se a bɔ mɔde nɛ a ha nɛ anɔkuale ɔ pee mɛ kake. Nɔ ko be nyɛe ma gba a kpɛti kɔkɔɔkɔ. (Kane Zefania 3:9.) A ji nihi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ nɛ a pee kake kaa weku. E ngɛ mi kaa a ngɛ je yaya nɛ ɔ mi amlɔ nɛ ɔ mohu lɛɛ, se a ngɛ slɔɔto. Kake peemi nɛ ngɛ a kpɛti amlɔ nɛ ɔ kaa weku ɔ, ji odase yemi nɛ tsɔɔ kaa a be nɔ ko tsɛe ke nubwɔ ngɛ je ehe ɔ mi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ wami mi ɔ kɛ bua jɔmi maa tu munyu nɛ a ngma ngɛ womi nɛ wa wo ta kɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ kaa: “Baiblo ɔ tsɔɔ kaa adesahi tsuo ji nyɛmimɛ.”—The Races of Mankind.