1, 2. Ngɛ Je Mi Ta II ɔ nyagbe ɔ, mɛni ye bua Yehowa Odasefoli 230 ɔ nɛ a nyɛ da sala nɛ a bɔ kɛ yaa gbenɔ mi ɔ nya?

BENƐ Je Mi Ta II ɔ ma nyagbe ɔ, Hitler ta buli ɔmɛ na kaa a be kunimi yee ngɛ ta a mi. Enɛ ɔ he ɔ, Nazi nɔ yemi ɔ fã ke a gbe nimli akpehi abɔ nɛ loloolo ɔ, a ngɛ tsu womi hehi ɔ. A ma je nihi nɛ a wo mɛ tsu ngɛ Sachsenhausen ɔ kɛ ho mele si dami hehi ya, nɛ a ya ngɔ mɛ kɛ wo melehi a mi, konɛ a ya sake mɛ ngɔ fɔ wo ɔ mi. Enɛ ɔ piɛɛ yi mi nɛ a to nɛ pee se ɔ, a tsɛɛ ke sala bɔmi kɛ yaa gbenɔ mi ɔ he.

² A ha nɛ nimli 33,000 nɛ a wo mɛ tsu ngɛ Sachsenhausen tsu womi he ɔ bɔ sala si tomi 155 kɛ ho Lübeck, nɛ ji ma ko nɛ ngɛ Germany wo ɔ nya a ya. Yehowa Odasefoli 230 nɛ a je mahi ekpa a nɔ ɔ hu piɛɛ nihi nɛ a wo mɛ tsu nɛ a bɔ sala a, a he. Hwɔ kɛ hiɔ ha nɛ mɛ tsuo a gbɔjɔ. Mɛni ha nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ nyɛ bɔ sala a? A ti nɔ kake de ke: “Wa yaa nɔ nɛ wa woɔ wa sibi he wami konɛ wɔ tsuo wa fi si.” Suɔmi nɛ a ngɛ kɛ ha a sibi kɛ “he wami kpetekpleenyɛ” nɛ Mawu ha mɛ ɔ ye bua mɛ nɛ a nyɛ da si himi nɛ mi wa nɛ ɔ nya.—2 Kor. 4:7.

3. Mɛni heje nɛ e sa kaa waa wo wa sibi he wami?

³ Mwɔnɛ ɔ, e ngɛ mi kaa wa bɔɛ sala kɛ yɛ gbenɔ mi mohu lɛɛ, se waa kɛ haomihi fuu kpeɔ. Benɛ a to Mawu Matsɛ Yemi ɔ sisi ngɛ jeha 1914 ɔ mi ɔ, a sake Satan kɛ je hiɔwe ba fɔ zugba a nɔ. “E mi mi fu wawɛɛ, ejakaa e le kaa be bɔɔ kɛkɛ nɛ piɛ ha lɛ.” (Kpoj. 12:7-9, 12) Benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Harmagedon maa ba nɛ ɔ, Satan ngɔ kahi kɛ nɔ nyɛmihi kɛ ngɛ wa nɔ bae konɛ e kɛ puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ. Jehanɛ se hu ɔ, waa kɛ daa ligbi si himi mi nyagbahi hu kpeɔ. (Hiob 14:1; Fiɛlɔ 2:23) Be komɛ ngɛ nɛ haomi nɛ ɔmɛ haa nɛ wa gbɔjɔɔ kulaa. Mo susu nyɛminyumu ko nɛ e wo nihi fuu he wami ngɛ Mawu jami mi jehahi fuu nɛ be ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ e bwɔ ɔ, hiɔ ba fia  e kɛ e yo tsuo nɛ e kɔni mi bɔni jɔmi. Kaa bɔnɛ e ji ngɛ nyɛminyumu ɔ blɔ fa mi ɔ, wɔ tsuo wa hia “he wami kpetekpleenyɛ” nɛ je Yehowa ngɔ. Wɔ tsuo wa hia wa nyɛmimɛ ɔmɛ a he wami womi hulɔ.

4. Ke e he hia kaa waa wo nihi he wami ɔ, bɔfo Paulo ga womi te nɛɛ lɛ e sa kaa wa kɛ tsu ní?

⁴ Loko wa ma nyɛ maa wo nihi he wami ɔ, e sa nɛ waa kɛ ga womi nɛ bɔfo Paulo kɛ ha Hebri Kristofoli ɔmɛ ɔ nɛ tsu ní. Paulo de mɛ ke: “Nyɛ ha waa kɛ hɛdɔ nɛ susu he bɔnɛ sa, nɛ waa suɔ wa sibi, nɛ waa pee wa sibi kpakpa. Nyɛ ko ha waa jɔɔ wa he nya buami kaa bɔnɛ ni komɛ hlaa peemi ɔ. Mohu ɔ, nyɛ ha waa ya nɔ nɛ waa wo wa sibi he wami wawɛɛ, titli ɔ, akɛnɛ nyɛ le kaa Nyɔmtsɛ ɔ bami be ɔ su ta a.” (Heb. 10:24, 25) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu konɛ waa ngɔ ga womi nɛ he hia nɛ ɔ kɛ tsu ní?

5. ‘Wa sibi a he nɛ wa ma susu’ ɔ tsɔɔ mɛni, nɛ mɛni enɛ ɔ biɔ nɛ waa pee?

⁵ ‘Wa sibi a he nɛ wa ma susu’ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ wa susu nihi a hiami níhi a he. Anɛ wa ma nyɛ maa le wa nyɛmimɛ ɔmɛ a hiami níhi keji kaa wa fɔɔ mɛ kɛkɛ nɛ waa kɛ mɛ sɛɛɔ níhi nɛ a he hia we pɛ a he ní ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ lo? Dɛbi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa sume nɛ waa kɛ ‘wa he nɛ wo ni kpahi a sane mi,’ aloo ‘waa ngɔ wa nya kɛ wo nihi a munyu mi.’ (1 Tes. 4:11; 1 Tim. 5:13) Se kɛ̃ ɔ, ke wa suɔ kaa waa wo wa nyɛmimɛ ɔmɛ he wami ɔ, e sa nɛ waa le si himi mi nɛ a ngɛ, suhi nɛ a ngɛ, bɔnɛ a naa anɔkuale ɔ ha, kɛ a gbɔjɔmihi. E he hia nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a le kaa a huɛmɛ ji wɔ nɛ wa suɔ mɛ. Enɛ ɔ biɔ nɛ wa ná deka ha mɛ daa, tsa pi behi nɛ a kɛ haomihi kpe aloo a kɔni mi jɔ pɛ.—Rom. 12:13.

6. Mɛni maa ye bua asafo mi nɔkɔtɔma ko konɛ e “susu” nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ a he?

⁶ A woɔ asafo mi nikɔtɔmahi he wami konɛ a hyɛ ‘Mawu asafo ɔ nɛ e ngɔ ha mɛ ɔ nɔ saminya.’ E sa nɛ a je a tsui mi kɛ pee enɛ ɔ kɛ bua jɔmi. (1 Pet. 5:1-3) Ja asafo mi nikɔtɔma amɛ le nyɛmimɛ ɔmɛ loko a ma nyɛ maa hyɛ a nɔ saminya. (Kane Abɛ 27:23.) Ke asafo mi nikɔtɔma amɛ náa deka kɛ ha a nyɛmimɛ ɔmɛ ɔ, e be yee kɛ ha nyɛmimɛ ɔmɛ kaa a ma bi mɛ yemi kɛ buami ke e he hia kaa a pee jã. Enɛ ɔ ma ha nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ ma nyɛ ma ha nyɛmimɛ ɔmɛ tsuo yemi kɛ buami nɛ he hia mɛ.

7. Ke nihi a kɔni mi jɔ̃ nɛ a ngɛ ‘munyu tue basabasa’ a, mɛni e sa nɛ wa kai?

⁷ Benɛ bɔfo Paulo kɛ Tesalonika asafo ɔ ngɛ munyu tue ɔ, e de ke: “Nyɛɛ ye bua ni nɛmɛ nɛ a gbɔjɔ ɔ.” (Kane 1 Tesalonikabi 5:14.) ‘Nihi nɛ a hao’ kɛ nihi nɛ a kɔni mi jɔ ɔ hu piɛɛ nihi nɛ a gbɔjɔ ɔ a he. Abɛ 24:10 de ke: “Ke haomi ba o nɔ, nɛ o pee gbedee ɔ, e tsɔɔ kaa o he wami pi saasaa.” Eko ɔ, ke nɔ ko kɔni jɔ ɔ, lɔɔ ma ha nɛ e maa ‘tu munyu basabasa.’ (Hiob 6:1-3) Ke wa ngɛ jamɛatsɛmɛ ɔmɛ a ‘he susue’ ɔ, e he hia nɛ wa kai kaa eko ɔ, si himi mi nɛ a ya je ɔ heje nɛ a tuɔ munyu jã a nɛ, se pi jã ji a su. Rachelle nɛ e mami hao wawɛɛ ɔ ná enɛ ɔ mi níhi a si kpami. Rachelle de ke: “Behi fuu ɔ, Yayo deɔ ní komɛ nɛ i sume kulaa. Se ke e ngɛ jamɛ a ní ɔmɛ dee ɔ, i deɔ ye he ke pi kikɛ nɛ Yayo ngɛ. I le kaa Yayo ngɛ suɔmi, e mi mi jɔ, nɛ e haa nɔ nɔ́ faa. I le hu kaa ke nihi hao ɔ, a tuɔ munyu puu kɛkɛ. Ke a de wɔ nɔ́ ko nɛ e hao wɔ nɛ wɔ hu wa de mɛ eko kɛ to nane mi ɔ, lɔɔ puɛɔ sane ɔ kulaa.” Abɛ 19:11 ɔ de ke: “Nɔ nɛ ngɛ juɛmi ɔ, e mi mi fu we mla. Ke nɔ ko tɔ̃ e nɔ nɛ e pui mi ɔ, lɔɔ woɔ e hɛ mi nyami.”

8. Mɛnɔmɛ titli nɛ e he hia nɛ ‘wa ha nɛ a le’ kaa wa suɔ mɛ, nɛ mɛni heje?

⁸ Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ “susu” nɔ́ ko nɛ e kɔni jɔ̃ ngɛ yayami ko nɛ e pee be ko nɛ be ɔ he? E ngɛ mi kaa e pia e he ngɛ yayami nɛ e pee ɔ he, nɛ e dla e blɔ mohu lɛɛ, se eko ɔ, loloolo ɔ, zo peeɔ lɛ. Paulo ngma kɛ kɔ yayami peelɔ ko nɛ hi Korinto  asafo ɔ mi ɔ he ke: “Nyɛɛ ngɔ e he yayami kɛ pa lɛ, nɛ nyɛɛ wo lɛ bua, konɛ e ko ba ye kɔmɔ tsɔ, nɛ e kɔni mi ba jɔ̃. Lɔɔ he ɔ, i kpa nyɛ pɛɛ nɛ nyɛ ha nɛ e le kaa nyɛ suɔ lɛ.” (2 Kor. 2:7, 8) Munyunguhi a sisi tsɔɔmi womi ko tsɔɔ munyu nɛ ji, “nyɛ ha nɛ e le” ɔ sisi ke, “nɛ́ a ma ha nɛ nɔ ko nɛ ná nɔ mi mami.” Wa munyu tumi kɛ wa ní peepee nɛ ma ha nɛ nyɛmi ko ma ná nɔ mi mami kaa wa suɔ lɛ nɛ wa susuɔ e he.

9. Ke a ke ‘waa wo wa sibi he wami konɛ a je suɔmi kpo nɛ a tsu nítsumi kpakpahi’ ɔ, mɛni e tsɔɔ?

⁹ Paulo ngma ke: ‘Nyɛ ha nɛ wa susu wa sibi a he, nɛ waa suɔ wa sibi, nɛ wa tsu nítsumi kpakpahi.’ E he hia nɛ waa wo wa nyɛmimɛ Odasefoli he wami konɛ a je suɔmi kpo nɛ a tsu nítsumi kpakpahi. Kaa nɔ́ hetomi nɔ́ ɔ, ngɔɔ lɛ kaa o ngɛ la hlue nɛ la a nya bɔni si bae. Eko ɔ, e he maa hia nɛ o bua lɛ nya kɛ wo la a mi konɛ la a nɛ tso wawɛɛ. Jã kɛ̃ nɛ níhi ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua wa nyɛmimɛ konɛ a ya nɔ nɛ a je suɔmi kpo. Blɔhi nɛ a hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ pee jã a kpɛti kake ji, nɛ wa ma je wa nyɛmimɛ a yi ngɛ ní kpakpahi nɛ a peeɔ ɔ he.

10, 11. (a) Mɛnɔmɛ nɛ a hia yi jemi? (b) Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ bɔnɛ ke a je nɔ ko yi ɔ, lɔɔ ma nyɛ maa ye bua lɛ nɛ e pee nɔ́ nɛ da ha.

¹⁰ Wa kɔni mi jɔ̃ jio, wa kɔni mi jɔ̃ we jio, wɔ tsuo wa hia yi jemi. Asafo mi nɔkɔtɔma ko ngma ke: “Ye papaa je we ye yi hyɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ ye wami si nɛ ɔ, e peeɔ mi kaa nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ i peeɔ ɔ dɛ. E ngɛ mi kaa amlɔ nɛ ɔ i ye jeha 50 mohu lɛɛ, se loloolo ɔ, ke ye huɛmɛ je ye yi kaa i bɔ mɔde ɔ, ye bua jɔɔ. Imi nitsɛ ye níhi a si kpami ɔ ha nɛ i na kaa e he hia nɛ a wo nihi he wami, nɛ i peeɔ jã.” Yi jemi haa nɛ wɔ tsuo wa nɔ́ gbagba tee, blɔ gbali jio, nimowi kɛ yimowi jio, nihi nɛ a gbɔjɔ jio.—Rom. 12:10.

¹¹ Ke asafo mi nikɔtɔmahi ngɛ mɔde bɔe konɛ a dla nɔ ko nɛ hia blɔ yaya ko ɔ, eko ɔ, suɔmi mi nɛ a maa je kɛ wo jamɛatsɛ ɔ ga, kɛ e yi nɛ a ma je ngɛ ní komɛ nɛ e peeɔ ɔ a he ɔ, ma nyɛ ma tsake e juɛmi konɛ e pee nɔ́ nɛ da. (Gal. 6:1) Enɛ ɔ ye bua nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Miriam.  E ngma ke: “I hao wawɛɛ nitsɛ benɛ ye huɛ komɛ nɛ i suɔ mɛ wawɛɛ ɔ je asafo ɔ mi, nɛ ngɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, ye papaa nu hiɔ ko nɛ haa nɛ muɔ beɔ ngɛ kalegbɔ mi. I pee basaa. Bɔnɛ pee nɛ ma nyɛ ma ye haomi nɛ ɔ nɔ ɔ, i kɛ nyumu ko nɛ e pi Odasefono bɔni nyɛɛmi.” Enɛ ɔ ha nɛ wa nyɛmiyo ɔ susu kaa Yehowa sume lɛ, lɔɔ he ɔ, e pee e juɛmi kaa e ma je anɔkuale ɔ mi. Benɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko kai lɛ kaa be ko nɛ be ɔ, e bɔɔ mɔde ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ, enɛ ɔ wo lɛ he wami. Nyɛmiyo ɔ ngmɛ blɔ nɛ asafo mi nikɔtɔma amɛ ha nɛ e ná nɔ mi mami kaa Yehowa suɔ lɛ. Enɛ ɔ ha nɛ suɔmi nɛ e ngɛ ha Yehowa a mi ba wa ekohu. E kɛ nyumu ɔ nɛ e pi Odasefono ɔ kpa nyɛɛmi, nɛ e tsa nɔ ngɛ Yehowa sɔmɔe.

12. Ke wa ngɔɔ wa nyɛmimɛ kɛ toɔ ni kpahi a he, aloo wa tuɔ munyu kɛ siɔ mɛ, aloo wa haa nɛ a nuɔ he kaa a ye fɔ ɔ, mɛni ma nyɛ maa je mi kɛ ba?

¹² Ke wa ngɛ wa nyɛmimɛ he wami woe konɛ a ya nɔ nɛ a sɔmɔ Mawu kɛ kã a, e sa nɛ waa hyɛ nɛ hi. E sɛ nɛ waa ngɔ mɛ kɛ to ni kpahi a he, aloo ke wa wo mlaahi nɛ a nyɛ we nɛ a ye nɔ ɔ, wa ko tu munyu kɛ si mɛ, aloo wa ha nɛ a nu he kaa a ye fɔ kaa a nyɛ we nɛ a pee babauu ngɛ Mawu sɔmɔmi mi. Ní nɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ a bɔ mɔde be bɔɔ ko pɛ, se a mɔde bɔmi ɔ se be kɛe. Blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ wo wa nyɛmimɛ he wami ji, nɛ́ wa ma je a yi, nɛ wa ma ha nɛ a yɔse kaa suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Mawu heje nɛ wa suɔ kaa waa kɛ wa tsui tsuo nɛ sɔmɔ lɛ ɔ nɛ.—Kane Filipibi 2:1-4.

13. Nihi a he wami nɛ wa maa wo ɔ biɔ nɛ waa pee mɛni? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ nikasemi ɔ sisije ɔ.)

¹³ E he hia nɛ ‘waa wo wa sibi he wami titli benɛ wa na kaa ligbi ɔ ngɛ sue nɛ ɔ.’ Nihi he wami nɛ wa maa wo ɔ biɔ nɛ waa wo mɛ kã konɛ a ya nɔ nɛ a sɔmɔ Mawu. Kaa bɔnɛ wa ma nyɛ maa ngɔ nihi he wami nɛ wa maa wo konɛ a je suɔmi kpo, nɛ a tsu nítsumi kpakpahi ɔ kɛ to bɔnɛ a buaa lɛ nya kɛ woɔ la mi konɛ la a nɛ e ko gbo ɔ he ɔ, wa ma nyɛ maa ngɔ nihi he wami nɛ wa maa wo ɔ hu kɛ to bɔnɛ a plɛɔ klaazii kɛ woɔ la mi nɛ la a tsoɔ gegeege ɔ he. Nihi a he wami nɛ e sa kaa waa wo ɔ hu biɔ nɛ waa wo nihi nɛ a tsui ku ɔ a bua. Ke wa ná he blɔ kaa wa maa wo nɔ ko kaa jã he wami ɔ, e sa nɛ waa kɛ suɔmi kɛ mi mi jɔmi nɛ tu munyu. (Abɛ 12:18) Jehanɛ se hu ɔ, e sa nɛ waa ‘bu nɔ ɔ tue saminya, nɛ wa he nɛ ko sɔ kɛ tu munyu.’ (Yak. 1:19) Ke wa nyɛmimɛ ngɛ munyu tue nɛ wa buɔ tue saminya, nɛ wa mi mi sãa wɔ ngɛ a he ɔ, wa ma nyɛ maa na nɔ́ nɛ ha nɛ a kɔni mi jɔ ɔ, nɛ lɔɔ ma ha nɛ wa ma de mɛ nɔ́ ko nɛ maa ye bua mɛ.

14. Mɛni blɔ nɔ Asafo mi nɔkɔtɔma ko gu kɛ ye bua nyɛminyumu ko nɛ e kɔni mi jɔ?

¹⁴ Mo susu bɔnɛ asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ e mi mi jɔ nyɛ ye bua nyɛminyumu ko nɛ e jɔɔ fiɛɛmi yami jehahi babauu ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ asafo mi nɔkɔtɔma a bu  nyɛminyumu ɔ tue ɔ, e yɔse kaa loloolo ɔ, nyɛminyumu ɔ ngɛ suɔmi nɛ mi kuɔ kɛ ha Yehowa. E bɔɔ mɔde nɛ e kaseɔ Hwɔɔmi Mɔ ɔ eko tsuaa eko nɛ baa a, nɛ e yaa asafo mi kpehi daa. Se nyɛmimɛ komɛ a ní peepee ngɛ asafo ɔ mi ɔ ha nɛ e kɔni mi jɔ, nɛ e mi mi fu wawɛɛ. Asafo mi nɔkɔtɔma a bu lɛ tue saminya nɛ e nu lɛ sisi. Asafo mi nɔkɔtɔma a kojo we lɛ, mohu ɔ, e ha nɛ nyɛmi ɔ ná nɔ mi mami kaa nyɛmimɛ suɔ e kɛ e weku ɔ. Bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, nyɛmi ɔ ba yɔse kaa e ha nɛ sane ko nɛ ba be ko nɛ be ɔ hao lɛ tsɔ, enɛ ɔ he ɔ, e sume Mawu kaa bɔnɛ e suɔ lɛ sa a. Asafo mi nɔkɔtɔma a ha nɛ nyɛmi ɔ piɛɛ e he kɛ ya fiɛɛmi. Asafo mi nɔkɔtɔma a ye bua nyɛmi ɔ nɛ e bɔni fiɛɛmi yami ekohu, nɛ nyagbenyagbe ɔ, e he ba su nɛ e bɔni sɔmɔmi kaa asafo mi nɔkɔtɔma ekohu.

15. Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je Yehowa he ngɛ bɔnɛ e kɛ nihi nɛ a kɔni mi jɔ nɛ a hao ɔ hiɔ si ha a mi?

¹⁵ Eko ɔ, nɔ nɛ e kɔni mi jɔ ɔ, be yemi kɛ buami nɛ wa ma ha lɛ ɔ nɔ kplɛɛe amlɔ. Eko ɔ, e he maa hia nɛ waa ya nɔ nɛ waa ye bua lɛ. Paulo de ke: “Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ pɛtɛ nihi nɛ a gbɔjɔ ɔ a he, nɛ nyɛɛ to nyɛ tsui si ha nɔ tsuaa nɔ.” (1 Tes. 5:14, An American Translation) Nyɛ ha nɛ waa ‘ya nɔ nɛ waa pɛtɛ nihi nɛ a gbɔjɔ ɔ a he,’ nɛ waa ye bua mɛ. Blema a, Yehowa to e tsui si kɛ ha e sɔmɔli nɛ a kɔni mi wo nyu ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Mawu to e tsui si kɛ ha Eliya, nɛ e nu lɛ sisi. Yehowa ha Eliya níhi nɛ hia lɛ konɛ e ya nɔ nɛ e sɔmɔ lɛ. (1 Ma. 19:1-18) Yehowa to e tsui si ha David hulɔ. E je e tsui mi nɛ e pia e he ngɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ he. Yehowa na kaa David pia e he niinɛ, enɛ ɔ he ɔ, e je mi mi jɔmi mi nɛ e kɛ David yayami ɔ pa lɛ. (La 51:7, 17) Jehanɛ se hu ɔ, Mawu ye bua nɔ nɛ e ngma La 73 ɔ. Jinɛ e piɛ bɔɔ nɛ e kpa Yehowa sɔmɔmi. (La 73:13, 16, 17) Yehowa kɛ wɔ hiɔ si ngɛ mi mi jɔmi mi nɛ e toɔ e tsui si ha wɔ, titli ɔ, ke wa hao wawɛɛ nɛ wa kɔni mi jɔ. (2 Mose 34:6) E mɔbɔ nami ɔ “peeɔ ehe daa mɔtu,” nɛ e “se pui gblegbleegble.” (Kɔmɔ 3:22, 23) Yehowa hyɛɔ blɔ kaa waa kase lɛ, nɛ waa kɛ nihi nɛ a hao ɔ nɛ hi si ngɛ mi mi jɔmi mi.

16, 17. Be mi nɛ je nɛ ɔ nyagbe ɔ ngɛ sue nɛ ɔ, mɛni e sa kaa waa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa wa maa pee, nɛ mɛni heje?

¹⁶ Ngɛ nimli 33,000 nɛ a wo mɛ tsu nɛ a je Sachsenhausen tsu womi he ɔ, nimli akpehi abɔ gbo. Se Yehowa Odasefoli 230 nɛ a piɛɛ a he ɔ lɛɛ, mɛ tsuo a yi ná wami. He wami nɛ a wo a sibi kɛ yemi kɛ buami nɛ a kɛ ha a sibi ɔ ji nɔ́ titli nɛ ha nɛ a yi ná wami ɔ nɛ.

¹⁷ Mwɔnɛ ɔ, wa ngɛ ‘blɔ nɛ kɛ nɔ yaa wami mi’ ɔ nɔ nyɛe. (Mat. 7:14) E be kɛe kulaa nɛ Yehowa sɔmɔli tsuo maa pee kake kɛ sɛ je ehe nɛ a peeɔ dami ní ngɛ mi ɔ mi. (2 Pet. 3:13) Nyɛ ha nɛ waa mwɔ wa yi mi kpɔ kaa wa maa ye bua wa sibi ngɛ blɔ nɛ kɛ nɔ yaa neneene wami mi ɔ nɔ.