1. Mɛnɔmɛ Yehowa hla kɛ da Israel bi nɛ a kua hemi kɛ yemi ɔ a nane mi? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ni kasemi ɔ sisije ɔ.)

YEHOWA ji nɔ nɛ to Kristofohi asafo nɛ hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ sisi, nɛ lɛ nɔuu nɛ e to anɔkuale Kristofohi asafo nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ hu sisi. Kaa bɔ nɛ wa susu he ngɛ ní kasemi nɛ sɛ hlami ɔ mi ɔ, Mawu to blɔ nya kɛ ha Kristo se nyɛɛli nɛ a hi si blema a, nɛ e kɛ mɛ tsu ní, se e je e nine ngɛ Israel bi nɛ a kua hemi kɛ yemi ɔ a he. Mawu kplɛɛ Kristo se nyɛɛli ɔmɛ a nɔ nɛ e baa a yi ngɛ Yerusalem hɛ mi kpatami nɛ ba ngɛ jeha 70 ɔ mi ɔ mi. (Luka 21:20, 21) Ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ hu a mi ɔ, Yehowa to blɔ nya kɛ ha e we bi. E be kɛe kulaa nɛ a ma kpata Satan je ɔ hɛ mi, se Mawu we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ lɛɛ a ma ná yi baami. (2 Tim. 3:1) Mɛni he je nɛ wa ngɛ dee jã a?

2. Mɛni Yesu de kɛ kɔ “haomi ngua” he?

² Yesu tsɔɔ níhi nɛ maa ba ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi. E de ke: “Haomi ngua maa ba nɛ a nɛ eko hyɛ kɛ je be nɛ a bɔ je ɔ, kɛ ba si mwɔnɛ ɔ ligbi nɛ ɔ. Lɔ ɔ se hu, nɔ́ ko kaa jã be bae gblegbleegble.” (Mat. 24:3, 21) “Babilon Ngua a”  nɛ ji je ɔ lakpa jami blɔ nya tomi ɔ hɛ mi kpatami nɛ maa je haomi aloo amanehlu ngua a sisi. Yehowa ma ha nɛ ma nɔ yeli ɔmɛ ma tsu enɛ ɔ he ní. (Kpoj. 17:3-5, 16) Lɔ ɔ se ɔ, mɛni maa ba?

3. Ke a kpata lakpa jami hɛ mi ta a, mɛni maa ba Yehowa we bi a nɔ?

³ Ke a kpata lakpa jami hɛ mi ta a, Satan kɛ e we bi ma tua Yehowa we bi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Ngmami ɔ gba kɛ kɔ ‘Gog nɛ ngɛ Magog zugba a nɔ ɔ’ he ke: ‘E kɛ e tabo ɔ, kɛ je mahi babauu ma ba tua mɛ kaa ahumi; a maa ha zugba a nɔ kaa bɔku.’ Akɛnɛ Yehowa Odasefohi be ta buli, nɛ a ji nihi nɛ a suɔ tue mi jɔmi pe nɔ tsuaa nɔ ngɛ zugba a nɔ he je ɔ, e maa pee kaa nɔ́ nɛ a hɛ mi kpatami be yee kulaa. Se tuami nɛ Satan kɛ e se nyɛɛli ɔmɛ ma tua mɛ ɔ be manye yee kɔkɔɔkɔ!—Ezek. 38:1, 2, 9-12.

4, 5. Ke Satan bɔ mɔde kaa e ma kpata Yehowa we bi a hɛ mi ɔ, mɛni Yehowa maa pee?

⁴ Ke Satan kɛ e we bi ɔmɛ tua Mawu we bi ɔ, mɛni Mawu maa pee? Yehowa maa je ngmla ha e we bi kɛ tsɔɔ kaa lɛ ji Je Mluku ɔ Matsɛ. Ke nihi tua Yehowa we bi ɔ, e naa lɛ kaa lɛ nɛ a tua a nɛ. (Kane Zakaria 2:8.) Enɛ ɔ he ɔ, ke a tua wɔ ɔ, wa hiɔwe Tsɛ ɔ ma kpɔ wɔ amlɔ nɔuu. Lɔ ɔ se ɔ, Harmagedon nɛ ji, ‘Mawu Ope ɔ ligbi ngua a nɔ ta’ a ma fɛ. A ma kpata Satan je ɔ hɛ mi pɛsɛpɛsɛ.—Kpoj. 16:14, 16.

⁵ Baiblo gbami ko tu Harmagedon he munyu ke: ‘Yehowa kɛ je ma amɛ ná. E maa kojo nɔ tsuaa nɔ, nɛ yiwutsotsɛmɛ lɛɛ e maa gbe mɛ. Yehowa Tabohiatsɛ ɔ ke: “Haomi maa ba je ma amɛ a nɔ nɔtonɔto, nɛ ahumi nɛ nya wa maa fia kɛ je je ɔ nyagbe he ɔmɛ tɔɔ. Jamɛ a ligbi ɔ, nihi nɛ Yehowa maa gbe ɔ, a ma sake mɛ kɛ fɔ he kɛ maa je je ɔ nyagbe he kake kɛ maa ya nyagbe he kake. Nɔ ko nɔ ko be kɔmɔ yee ha mɛ, nɛ a be mɛ ngɔe kɛ ho nɛ a ya pu hulɔ; a ma plɛ pee kuku ngɛ zugba a nɔ.”’ (Yer. 25:31-33) Harmagedon ta a ma kpata je yaya nɛ ɔ hɛ mi. A ma kpata Satan je ɔ hɛ mi, se a maa baa Yehowa we bi a yi.

6, 7. (a) Jije “nimli asafo” ɔ je? (b) Mɛni nɔ yami ba lingmi nɛ ɔ?

⁶ Mwɔnɛ ɔ, Mawu we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ ngɛ nɔ yae, ejakaa Mawu kplɛɛ a nɔ. Baiblo ɔ de ke: “Nyɔmtsɛ ɔ buu dali a he, nɛ ke a fa kue ha lɛ ɔ, e nuɔ.” (1 Pet. 3:12) Dali nɛ a wo a ta a, a ti ni komɛ ji “nimli asafo” nɛ a ‘gblee haomi kpetekpleenyɛ ɔ mi’ ɔ nɛ. (Kpoj. 7:9, 14) Pi “nimli bɔɔ ko” pɛ a yi nɛ a baa a, mohu ɔ, ‘nimli asafo.’ Moo hyɛ bɔ nɛ ke mo hu a baa o yi kɛ piɛɛ nimli asafo nɛ ɔ he ngɛ “haomi kpetekpleenyɛ” ɔ mi ɔ, o bua maa jɔ ha!

⁷ Jije nimli asafo ɔ je? A je je ma amɛ tsuo a mi. Yesu gba kɛ fɔ si kaa a maa gu fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ kɛ bua a nya. E de ke: “Sane kpakpa nɛ ɔ nɛ kɔɔ matsɛ yemi ɔ he ɔ, a maa fiɛɛ kɛ kpa je ɔ mi tsuo, bɔ nɛ pee nɛ je ma amɛ tsuo nɛ a nu; nɛ lɔ ɔ se loko nyagbe ɔ maa ba.” (Mat. 24:14) Ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, enɛ ɔ ji ní tsumi titli nɛ Mawu we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ ngɛ tsue. Kɛ gu fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ ɔ, Yehowa Odasefohi ye bua nimli ayɔhi abɔ nɛ a ngɛ Mawu jae ngɛ “mumi kɛ anɔkuale mi.” (Yoh. 4:23, 24) Kaa nɔ hyɛmi  nɔ́ ɔ, kɛ je jeha 2003 kɛ ya si jeha 2012 ɔ, nihi nɛ a hiɛ pe 2,707,000 jɔɔ a he nɔ ha Mawu nɛ a baptisi mɛ. Amlɔ nɛ ɔ, Odasefohi nɛ a ngɛ je kɛ wɛ ɔ a yibɔ hiɛ pe 7,900,000. Nimli ayɔhi abɔ kpahi hu ba piɛɛɔ a he kɛ yeɔ Yesu gbenɔ ɔ Kaimi ɔ daa jeha. Waa kɛ enɛ ɔ fĩɛ, ejakaa ‘Mawu lɛ ha nɛ asafo ɔ ngɛ nɔ yae jã a nɛ.’ (1 Kor. 3:5-7) Daa je nɛ maa na a, nimli asafo ɔ a yibɔ ngɛ hɛ mi yae.

8. Mɛni ha nɛ Yehowa we bi ngɛ nɔ yae wawɛɛ ɔ?

⁸ Akɛnɛ Yehowa Mawu nitsɛ fĩ e we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a se he je ɔ, a ngɛ nɔ yae wawɛɛ nitsɛ. (Kane Yesaya 43:10-12.) Yesaya gba kɛ fɔ si ke: ‘Wɛtso nyafii pe kulaa ma ba pee ma kpetekpleenyɛ. Ke be ɔ su ɔ, imi Yehowa nitsɛ ma ha nɔ́ nɛ ɔ maa ba mi oya.’ (Yes. 60:22) Be ko nɛ be ɔ, nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a kpɛti nihi nɛ piɛ ɔ ngɛ kaa “wɛtso nyafii,” se pee se ɔ, a he ba hiɛ benɛ Mawu pɔ ni kpahi nu kɛ piɛɛ a he ɔ. (Gal. 6:16) Be saii ji nɛ ɔ, Yehowa jɔɔ mɛ, nɛ e ha nɛ nimli asafo ɔ hu ba piɛɛ a he.

9. Loko wa nine ma nyɛ maa su jɔɔmihi nɛ maa ba hwɔɔ se ɔ nɔ ɔ, mɛni e sa kaa waa pee?

⁹ Wa piɛɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ a he jio, wa piɛɛ nimli asafo ɔ a he jio, wɔ tsuo wa nine ma nyɛ maa su jɔɔmihi nɛ maa ba hwɔɔ se nɛ a tu he munyu ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ nɔ. Se ja wa pee Mawu suɔmi nya ní loko wa nine maa su jamɛ a jɔɔmi ɔmɛ a nɔ. (Yes. 48:17, 18) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yehowa suɔ nɛ Israel bi ɔmɛ nɛ a ye Mose Mlaa a nɔ. Yehowa wo mɛ jamɛ a Mlaa a konɛ a nyɛ nɛ a ba a je mi saminya, nɛ a ko sisi nihi ngɛ ní tsumi mi, nɛ a hyɛ a bimɛ saminya, nɛ a kɛ a nyɛmimɛ kɛ ni kpahi hu nɛ hi si saminya. (2 Mose 20:14; 3 Mose 19:18, 35-37; 5 Mose 6:6-9) Jã nɔuu kɛ̃ nɛ mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ke wa ye Mawu mlaa amɛ a nɔ ɔ, wa ma ná he se. Mawu mlaa amɛ a nɔ yemi wɛ kulaa. (Kane 1 Yohane 5:3.) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Mlaa a po Israel bi ɔmɛ a he piɛ nitsɛnitsɛ. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ke wɔ hu wa ye Yehowa Mawu mlaa amɛ kɛ e sisi tomi mlaa amɛ a nɔ ɔ, e maa po wa he piɛ, nɛ wa ma nyɛ maa ‘hɛɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi wawɛɛ.’—Tito 1:13.

10. Mɛni he je nɛ e sa kaa wa ná deka kɛ kase Baiblo ɔ nɛ waa pee gbɔkuɛ Weku Mawu Jami ɔ?

¹⁰ Yehowa we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ ngɛ nɔ yae ngɛ blɔhi fuu a nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, wa ngɛ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ sisi nue fitsofitso. Jã ji bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ kaa e maa ba. Baiblo ɔ de ke: “Blɔ nɛ dali nyɛɛɔ nɔ ɔ ngɛ kaa mɔtu pu la nɛ ngɛ kpɛe hluu kɛ yaa si piani.” (Abɛ 4:18) Se e sa nɛ wa bi wa he ke: ‘Anɛ i le tsakemi komɛ nɛ a pee lingmi nɛ ɔ ngɛ bɔ nɛ wa nu ngmami komɛ a sisi ha a he lo? Anɛ i kaneɔ Baiblo ɔ daa ligbi lo? Anɛ i kaneɔ asafo ɔ womi ɔmɛ eko tsuaa eko nɛ baa a lo? Anɛ i kɛ ye weku ɔ wa peeɔ gbɔkuɛ Weku Mawu Jami daa otsi lo?’ Wa ti nihi fuu maa kplɛɛ nɔ kaa ní nɛ ɔmɛ a peemi yi. Behi fuu ɔ, nɔ́ nɛ he hia pɛ ji, nɛ wa maa to wa be he blɔ nya. Akɛnɛ e be kɛe kulaa nɛ amanehlu ngua a maa ba he je ɔ, e he hia wawɛɛ nɛ waa kase Ngmami ɔ be tsuaa be, waa kɛ níhi nɛ wa kaseɔ ɔ nɛ tsu ní, konɛ wa nane nɛ pi si ngɛ Mawu jami mi.

11. Mɛni he je nɛ Yehowa we bi yaa kpehi?

¹¹ Yehowa asafo ɔ woɔ wɔ he wami  kaa waa kɛ Paulo ga womi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ nɛ tsu ní konɛ e hi ha wɔ. Paulo de ke: “Nyɛ ha waa kɛ hɛdɔ nɛ susu he bɔ nɛ sa, nɛ waa suɔ wa sibi, nɛ waa pee wa sibi kpakpa. Nyɛ ko ha wa jɔɔ wa he nya buami kaa bɔ nɛ ni komɛ hlaa peemi ɔ. Mohu ɔ, nyɛ ha waa ya nɔ nɛ waa wo wa sibi he wami wawɛɛ, titli ɔ, akɛnɛ nyɛ le kaa Nyɔmtsɛ ɔ bami be ɔ su ta a.” (Heb. 10:24, 25) Gbijlɔhi nɛ Israel bi ɔmɛ yeɔ, kɛ kpe slɔɔtohi nɛ a yaa daa jeha a, ha nɛ a hemi kɛ yemi ɔ mi wa. Jehanɛ se hu ɔ, Gbasisihimi Nyami ko nɛ Israel bi ɔmɛ ye ngɛ Nehemia be ɔ mi ɔ ha nɛ a ná bua jɔmi wawɛɛ. (2 Mose 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Jã kɛ̃ nɛ wɔ hu asafo mi kpehi, kpe nguahi, kɛ kpe wawi nɛ wa yaa a haa nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi waa. Nyɛ ha nɛ waa ya kpe nɛ ɔmɛ eko tsuaa eko daa, konɛ huɛ bɔmi gbagbanii nɛ hi waa kɛ Yehowa wa kpɛti, nɛ wa ná bua jɔmi ngɛ e sɔmɔmi ɔ mi.—Tito 2:2.

12. Kɛ e sa kaa waa bu Matsɛ Yemi fiɛɛmi ní tsumi ɔ ha kɛɛ?

¹² Akɛnɛ Mawu we bi ji wɔ he je ɔ, e sa nɛ waa kɛ bua jɔmi nɛ “fiɛɛ sane kpakpa a nɛ je Mawu ngɔ ɔ.” (Rom. 15:16) Ke waa kɛ wa he wo ‘fiɛɛmi ní tsumi’ nɛ ɔ mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa piɛɛ Yehowa, nɔ nɛ “ngɛ klɔuklɔu ɔ” he kɛ ngɛ “ní tsue.” (1 Kor. 3:9; 1 Pet. 1:15) Sane kpakpa a nɛ wa fiɛɛɔ hu tsɔɔ Yehowa biɛ klɔuklɔu ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, e ji he blɔ ngua nitsɛ nɛ wa ná kaa wa ngɛ “sɛ gbi nɛ haa nɔ hɛ mi baa nyami” nɛ ɔ eko fiɛɛe.—1 Tim. 1:11.

13. Loko huɛ bɔmi kpakpa maa hi waa kɛ Mawu wa kpɛti nɛ wa ma ná wami ɔ, mɛni e sa nɛ waa pee?

¹³ Mawu suɔ nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi waa kɛ lɛ wa kpɛti, konɛ wa fĩ e we asafo ɔ se. Mose de Israel bi ɔmɛ ke: ‘I ngɔ wami kɛ gbenɔ kɛ ngɛ nyɛ hɛ mi fɔe; i ngɔ Mawu gbaami kɛ gbiɛmi hu kɛ ngɛ nyɛ hɛ mi fɔe; nɛ i ngɛ hiɔwe kɛ zugba odase tsɛe ngɛ nɔ́ nɛ nyɛ maa hla a he. Nyɛɛ ngɔ wami. Nyɛɛ suɔ Yehowa, nyɛ Mawu ɔ; nyɛɛ bu lɛ tue, nɛ nyɛɛ pee e suɔmi nya ní pɛpɛɛpɛ. Ke nyɛ pee jã a, zugba a nɛ e wo nyɛ nɛmɛ Abraham, Isak, kɛ Yakob si ke e kɛ ma ha mɛ ɔ, nyɛɛ kɛ nyɛ nina maa hi nɔ.’ (5 Mose 30:19, 20) Ja wa suɔ Yehowa, nɛ wa peeɔ e suɔmi nya ní, nɛ wa buɔ lɛ tue loko wa ma ná wami.

14. Kɛ nyɛminyumu ko bu Mawu asafo ɔ ha kɛɛ?

¹⁴ Nyɛminyumu Pryce Hughes ye Yehowa anɔkuale nɛ e kɛ Yehowa asafo ɔ bɔ e wami be tsuo. Be ko ɔ, e ngma ke: ‘Ye bua jɔ wawɛɛ kaa i ba kase Yehowa yi mi tomihi a he ní loko e su jeha 1914. Nɔ́ nɛ he hia mi wawɛɛ ji, nɛ i kɛ Yehowa we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ maa bɔ gbagbanii. Níhi a si kpami nɛ i ná ngɛ ye jokuɛ mi ɔ ha nɛ i na kaa e sɛ nɛ ma ngɔ adesahi a susumihi kɛ tsu ní. Benɛ i ma ye juɛmi nya si jã se ɔ, i fia ye pɛɛ si kaa i kɛ Yehowa asafo ɔ pɛ nɛ maa bɔ. Ngɛ enɛ ɔ se ɔ, nɔ́ kpa ko be nɛ ke nɔ ko pee ɔ, Yehowa bua maa jɔ e he nɛ e maa jɔɔ lɛ.’

15. Mo ha Ngmami ɔ mi nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ bɔ nɛ e sa kaa waa pee wa ní ha ke a pee tsakemi ko ngɛ Baiblo ɔ mi tsɔɔmi ko he ɔ.

¹⁵ Loko Yehowa bua maa jɔ wa he nɛ e maa jɔɔ wɔ ɔ, e biɔ nɛ wa fĩ e we asafo ɔ se, nɛ waa kplɛɛ tsakemihi nɛ asafo ɔ peeɔ ngɛ bɔ nɛ wa nu Ngmami ɔ mi anɔkuale ɔ sisi ha a he ɔ nɔ. Mo susu he nɛ o hyɛ: Benɛ Yesu gbo se ɔ,  Yuda bi fuu nɛ a ji Kristofohi ɔ suɔ kaa a maa ye Mose Mlaa a nɔ. (Níts. 21:17-20) Se Paulo ngma sɛ womi ya ha mɛ nɛ e ye bua mɛ nɛ a nu sisi kaa “bɔhi nɛ a sãã a, mlaa a nya a sãã ngɛ.” Se Yesu Kristo “ngɔ e nɔmlɔ tso ɔ kɛ sã bɔ si kake too nyɔngloo.” (Heb. 10:5-10) Atsinyɛ jemi ko be he kaa Kristofohi fuu nɛ a ji Yuda bi ɔ, tsake susumi nɛ a hɛɛ ɔ, nɛ a kplɛɛ Paulo ga womi ɔ nɔ. E sa nɛ wɔ hu waa kase Baiblo ɔ kɛ asafo ɔ womi ɔmɛ saminya. Ke Yehowa asafo ɔ pee tsakemi ko ɔ, e sa nɛ waa ba wa he si nɛ waa kplɛɛ nɔ.

16. (a) Mɛni jɔɔmihi wa ma ná ngɛ je ehe ɔ mi? (b) Mɛni o ngɛ blɔ hyɛe kaa o nine maa su nɔ ngɛ je ehe ɔ mi?

¹⁶ Yehowa maa jɔɔ nihi tsuo nɛ a maa ye lɛ anɔkuale nɛ a ma fĩ e we asafo ɔ se ɔ daa. Anɔkualetsɛmɛ nɛ a pɔ mɛ nu ɔ hu ma ná he blɔ ngua kaa a maa piɛɛ Kristo he kɛ ye matsɛ ngɛ hiɔwe. (Rom. 8:16, 17) Nihi nɛ a ngɛ hɛ nɔ kami kaa a ma ná neneene wami ngɛ zugba a nɔ ɔ ma ná si himi kpakpa ngɛ Paradeiso ɔ mi. Yehowa we bi tsuo nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ kɛ bua jɔmi deɔ nihi kaa Mawu kɛ je ehe ko ma! (2 Pet. 3:13) Baiblo ɔ de ngɛ La 37:11 ɔ ke: “Nihi nɛ a he jɔ ɔ, mɛɛ a maa hi zugba a nɔ ngɛ kplɔkɔtɔ, kɛ tue mi jɔmi mi.” Nihi “maa po wehi, nɛ mɛ nitsɛmɛ a maa hi mi,” nɛ “a ma ná mɛ nitsɛmɛ a nine nya ní tsumi mi ní maa ye.” (Yes. 65:21, 22) Yi wu tso ní peepeehi, ohia, kɛ hwɔ se maa po. (La 72:13-16) Akɛnɛ a ma kpata Babilon Ngua a hɛ mi he je ɔ, lakpa tsɔɔmi ko be si hie hu. (Kpoj. 18:8, 21) A ma tle gbogboehi si nɛ a maa ye bua mɛ konɛ a nyɛ nɛ a hi si kɛ ya neneene. (Yes. 25:8; Níts. 24:15) Hyɛ jɔɔmi sɔuu nɛ nimli ayɔhi abɔ nɛ a jɔɔ a he nɔ ha Yehowa a ma ná hwɔɔ se! Se loko wa ma ná si womihi nɛ ngɛ Ngmami ɔ mi ɔ he se ɔ, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa kase Yehowa he ní konɛ waa kɛ e we asafo ɔ nɛ bɔ.

17. Kɛ e sa kaa waa bu Yehowa kɛ e we asafo ɔ ha kɛɛ?

¹⁷ Akɛnɛ je nɛ ɔ nyagbe ɔ su si ta he je ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa, konɛ waa piɛɛ Mawu we bi a he kɛ ja lɛ daa. Jã ji bɔ nɛ la polɔ David pee. E la ke: ‘Nɔ́ kake kɛkɛ lɛ i bi Yehowa; nɔ́ kake pɛ lɛ i ngɛ hlae ngɛ e dɛ. Lɔ ɔ ji kaa ma hi Yehowa we ɔ ye wami be ɔ tsuo; ma na Yehowa he fɛu ɔ, nɛ ma fa kue ngɛ e we ɔ.’ (La 27:4) Nyɛ ha nɛ waa mɛtɛ Yehowa kɛ e we bi a he, konɛ waa kɛ e we asafo ɔ nɛ bɔ daa.