1. Anɛ e he hia kaa wa je mi mi jɔmi kpo kɛ ha nihi ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi lo? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́. (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ni kasemi ɔ sisije ɔ.)

BE KO Ɔ, nyɛminyumu ko kɛ e yo nɛ a ngɛ Fiji ɔ ngɛ Kristo gbenɔ ɔ Kaimi ɔ he nine fɔmi womi ɔ gbae ha nihi. A kɛ yo ko ngɛ ní sɛɛe ngɛ e we a gbo nya kɛkɛ nɛ hiɔmi hɛ. Nyɛminyumu ɔ ngɔ ajovia nɛ e hɛɛ ɔ kɛ ha yo ɔ, nɛ e ya sɛ nɔ́ nɛ e yo ɔ hɛɛ ɔ sisi. Nyɛminyumu ɔ kɛ e yo ɔ a bua jɔ kaa yo ɔ nyɛ ba Kaimi ɔ jamɛ a gbɔkuɛ ɔ. Yo ɔ tsɔɔ kaa e hɛ je ní nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ lɛ sɛɛ ɔ nɔ. Se e bua jɔ mi mi jɔmi nɛ a je kpo kɛ tsɔɔ lɛ ɔ he. Enɛ ɔ he je nɛ e ba Kaimi ɔ nɛ. Mɛni ha nɛ nyɛminyumu ɔ kɛ e yo ɔ pee a ní jã a? Yesu kɛ ga womi ko ha, nɛ lɔ ɔ ji nɔ́ nɛ nyɛminyumu ɔ kɛ e yo ɔ kɛ tsu ní ɔ nɛ.

2. Mɛni ji ga nɛ Yesu wo ɔ, nɛ kɛ waa kɛ ma tsu ní ha kɛɛ?

² Mɛni ji ga nɛ Yesu wo ɔ? Yesu de ke: “Nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ nyɛ hlaa kaa nihi nɛ pee ha nyɛ ɔ, nyɛ hu nyɛɛ pee jã nɔuu ngɔ ha mɛ.” (Mat. 7:12) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu konɛ waa kɛ jamɛ a ga womi ɔ nɛ tsu ní? Wa ma nyɛ maa gu blɔ enyɔ nɔ kɛ pee jã. Kekleekle ɔ, e sa nɛ wa bi wa he ke, ‘Ke imi ji nɔ ɔ, kɛ ma suɔ nɛ e bu mi ha kɛɛ?’ Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde nɛ waa bu nɔ ɔ kaa bɔ nɛ wa suɔ nɛ e bu wɔ ɔ.—1 Kor. 10:24.

3, 4. (a) Mɛni he je nɛ e sa kaa waa kɛ nihi tsuo nɛ hi si saminya a? (b) Mɛni sane bimihi a he wa ma susu ngɛ munyu nɛ ɔ mi?

 ³ Waa kɛ wa nyɛmimɛ Odasefohi hiɔ si saminya kaa bɔ nɛ Yesu tsɔɔ ɔ. Se pi wa nyɛmimɛ pɛ nɛ Yesu tsɔɔ kaa e sa nɛ waa kɛ mɛ nɛ hi si saminya. Yesu kɛ ga womi nɛ ɔ ha benɛ e ngɛ tsɔɔe kaa e sa nɛ waa kɛ nihi tsuo nɛ hi si saminya a. E tsɔɔ kaa e sa nɛ waa kɛ wa he nyɛli po nɛ hi si saminya. (Kane Luka 6:27, 28, 31, 35.) Ke e sa kaa waa kɛ wa he nyɛli po nɛ hi si saminya a, anɛ e sɛ kaa waa kɛ nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ nɛ hi si saminya lo? Eko ɔ, a ti nihi fuu ‘suɔ nɛ a ná neneene wami!—Níts. 13:48.

⁴ Amlɔ nɛ ɔ, wa ma susu sane bimi eywiɛ nɛ e sa nɛ e hi wa juɛmi mi be mi nɛ wa ngɛ fiɛɛmi tso mi ɔ he: Mɛnɔmɛ nɛ i kɛ ngɛ munyu tue ɔ? Jije i ngɛ fiɛɛe ha ni ɔmɛ ngɛ? Mɛni be nɛ e hi wawɛɛ kaa ma ya ni ɔmɛ a ngɔ? Mɛni blɔ nɔ e sa kaa ma gu kɛ fiɛɛ kɛ tsɔɔ mɛ? Sane bimi nɛ ɔmɛ maa ye bua wɔ konɛ waa le bɔ nɛ nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ nuɔ níhi a he ha, kɛ blɔ nɔ nɛ wa maa gu kɛ fiɛɛ kɛ ha mɛ.—1 Kor. 9:19-23.

5. Mɛni sanehi wa ma nyɛ ma bi wa he?

⁵ E slo nɔ tsuaa nɔ nɛ waa kɛ kpeɔ ngɛ fiɛɛmi mi ɔ kɛ bɔ nɛ e ngɛ ha, he nɛ e je, kɛ e si himi mi nyagba. (2 Kron. 6:29) Loko o kɛ nɔ ko maa tu munyu ɔ, mo bi o he ke: ‘Ke imi ji nɔ ɔ, kɛ ma suɔ nɛ e bu mi ha kɛɛ? Anɛ ma suɔ nɛ nɔ ɔ nɛ ná ye he juɛmi yaya lo? Aloo ma suɔ nɛ e ná ye he juɛmi kpakpa?’ Ke wa susu sane bimi nɛ ɔmɛ a he ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ wa je bumi kpo kɛ ha nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ.

6, 7. Ke waa kɛ nɔ ko kpe ngɛ fiɛɛmi mi nɛ e mi mi fu aloo e bui wɔ ɔ, mɛni e sa kaa waa pee?

⁶ Nɔ ko sume nɛ a tu e he “munyu yaya.” Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, akɛnɛ wa ji Kristofohi he je ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ ga nɛ Baiblo ɔ wo wɔ kaa wa ha nɛ ‘munyu nɛ maa je wa nya nɛ ngɔ kaa nɔ́ nɛ a wo lɛ ngo’ ɔ ma tsu. (Kol. 4:6) Se akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, be komɛ ngɛ nɛ wa deɔ ní komɛ nɛ pee se ɔ, wa piaa wa he. (Yak. 3:2) Eko ɔ, ke nɔ́ ko gba wa nya ngɛ ligbi ɔ mi nɛ lɔ ɔ ha nɛ wa tu munyu nɛ sɛ kɛ tsɔɔ nɔ ko ɔ, wa be suɔe kaa nɔ ɔ nɛ de ke “wa bui nɔ,” aloo “wa susuu we nihi a he.” Wa maa suɔ kaa nɔ ɔ nɛ nu wɔ sisi. Ke jã a, lɛɛ ke nihi tu munyu nɛ sɛ kɛ tsɔɔ wɔ ɔ, e sa nɛ wɔ hu waa nu mɛ sisi.

⁷ Ke o kɛ nɔ ko kpe ngɛ fiɛɛmi mi nɛ e mi mi fu aloo e bui mo ɔ, anɛ o ma nyɛ maa nu lɛ sisi lo? Anɛ eko ɔ, e kɛ haomi ko kpe ngɛ ní tsumi he aloo sukuu nɛ lɔ ɔ ha e pee e ní jã a lo? Anɛ hiɔ ko nɛ mi wa ngɛ e nya gbae lo? Behi fuu ɔ, nihi nɛ ke a kɛ Odasefohi kpe kekleekle nɛ a mi mi fuɔ ɔ, a bua ba jɔɔ munyu ɔ he ke wa je mi mi jɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ.—Abɛ 15:1; 1 Pet. 3:15.

8. Mɛni he je nɛ “bɔ tsuaa bɔ nɛ nɔ ko ngɛ ɔ,” e sa nɛ waa fiɛɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ kɛ ha lɛ ɔ?

⁸ Wa fiɛɛɔ kɛ haa nɔ tsuaa nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be saii ji nɛ ɔ, a ngma nihi a níhi a si kpami nɛ hiɛ pe 60 ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi munyu nɛ e yi ji, “Baiblo ɔ Tsakeɔ Nihi A Si Himi” ɔ mi. Jinɛ nihi nɛ a ngma a he munyu ɔ, a ti ni komɛ ji juli, dã deli, ojo fiali, aloo tsopa yaya kɛ ní tsuli. Jinɛ a ti ni komɛ hu ji ma kudɔli, jami nya dali, aloo nihi nɛ a kɛ a juɛmi tsuo ma helo nya ní tsumihi a nɔ. A ti ni komɛ hu kɛ a he wo ajuama bɔmi mi. Se kɛ̃ ɔ, mɛ tsuo a bu sane kpakpa a tue, a kplɛɛ nɔ nɛ a kɛ mɛ kase Baiblo ɔ, a pee tsakemihi ngɛ a si himi mi, nɛ a ba anɔkuale ɔ mi. Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ wa susu kɔkɔɔkɔ kaa ni komɛ ngɛ nɛ mɛɛ lɛɛ a be Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɔ kplɛɛe  gblegbleegble. (Kane 1 Korinto Bi 6:9-11.) Mohu ɔ, “bɔ tsuaa bɔ nɛ nɔ ko ngɛ ɔ,” e ma nyɛ maa kplɛɛ sane kpakpa a nɔ.—1 Kor. 9:22.

9. Mɛni he je nɛ ke wa ya nihi a wehi a mi ɔ, e sɛ nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ sɛ ɔ?

⁹ Jije wa fiɛɛɔ kɛ haa nihi ngɛ? Behi fuu ɔ, wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ngɛ a wehi a mi. (Mat. 10:11-13) Ke nihi ba wa we mi nɛ a ba pee we nɔ́ ko nɛ sɛ aloo a puɛ we wa nɔ́ ko ɔ, wa bua jɔɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ tsuaa nɔ buɔ he nɛ e ngɛ ɔ he akɔtaa. Wa suɔ nɛ waa hi si slɔkee ngɛ wa wehi a mi nɛ nɔ ko nɛ ko gba wa nya. Enɛ ɔ he ɔ, ke wɔ hu wa ya nihi a wehi a mi ɔ, e sɛ nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ sɛ ngɛ lejɛ ɔ. Ke wa ngɛ fiɛɛe ngɛ nihi a wehi a mi ɔ, e sa nɛ waa hyɛ bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha a saminya.—Níts. 5:42.

10. Ke wa ngɛ fiɛɛe ɔ, mɛni e sɛ kaa waa pee konɛ nihi a mi mi nɛ ko fu wɔ?

¹⁰ Mwɔnɛ ɔ, je nɛ wa ngɛ mi hyi tɔ kɛ basabasa peemi. Enɛ ɔ he ɔ, nihi fuu ngɛ nɛ ke a na nubwɔ ko ngɛ a we mi ɔ, a yeɔ gbeye. (2 Tim. 3:1-5) E sɛ kaa waa pee nɔ́ ko nɛ ma ha nɛ nihi maa ye wɔ gbeye. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa ya we ko mi nɛ wa si agbo ɔ nɛ nɔ ko ji kpo ɔ, eko ɔ, e maa pee wɔ kaa waa hyɛ saflɛ ɔ mi aloo waa nyɛɛ kɛ bɔle we ɔ konɛ waa hyɛ kaa nɔ ko ngɛ we ɔ mi lo. Ngɛ he nɛ nyɛ ngɛ ɔ, anɛ ke nɔ ko pee jã a, e be nihi a nya gbae lo? Mɛni eko ɔ, nihi nɛ a ngɛ kpɔ ɔ mi ɔ ma susu? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa suɔ nɛ waa fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ha nɔ tsuaa nɔ ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi. (Níts. 10:42) Ke wa hɛɛ juɛmi ko kaa jã a, e ji juɛmi kpakpa. (Rom. 1:14, 15) Se e sɛ nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ maa hao nihi ngɛ zugba kpɔ ɔ mi. Bɔfo Paulo ngma ke: “Wa bɔɔ mɔde kaa wa ko ngɔ nɔ́ ko kɛ tsi nihi blɔ, bɔ nɛ pee nɛ a ko gbe sɔmɔmi ní tsumi nɛ wa hɛɛ mi ɔ he guɛ.” (2 Kor. 6:3) Ke wa ya nihi a wehi a mi nɛ wa ba wa je mi saminya nɛ wa puɛ we a nɔ́ ko ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ ni komɛ maa ba anɔkuale ɔ mi.—Kane 1 Petro 2:12.

11. Mɛni he je nɛ ke wa ha nihi be nɛ a ye nɔ ɔ, wa bua jɔɔ ɔ?

¹¹ Wa ti nihi fuu be deka kulaa. Ja wa to wa be he blɔ nya saminya loko wa ma nyɛ ma tsu nɔ́ tsuaa nɔ́ he ní. (Efe. 5:16; Filip. 1:10) Ke nɔ́ ko ba po wa blɔ nya tomi ɔ mi ɔ, eko ɔ, e ma gba wa nya. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ha nɔ ko be nɛ e ye nɔ, aloo nɔ ko puɛ we wa be fuu ɔ, wa bua jɔɔ wawɛɛ. Ke wa ngɛ fiɛɛmi tso mi ɔ, mɛni blɔ nɔ waa kɛ ga nɛ Yesu wo wɔ kaa wa susu nihi a he ɔ ma tsu ní ngɛ?

12. Mɛni be nɛ e hi wawɛɛ kaa wa maa ya nihi a ngɔ ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi?

¹² E sa nɛ waa le be nɛ e maa hi wawɛɛ kaa wa maa ya nihi a ngɔ. Ngɛ wa zugba kpɔ ɔmɛ a mi ɔ, mɛni be nihi pɔɔ we mi himi? Mɛni be nɛ a ma nyɛ maa bu munyu ɔ tue? E sa nɛ waa to blɔ nya konɛ waa ya a ngɔ be nɛ maa hi ha mɛ. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, be nɛ e hi wawɛɛ kɛ ha wehi a mi fiɛɛmi ní tsumi ɔ ji gbɔkuɛ nya si. Ke jã nɛ e ji ngɛ he nɛ o ngɛ ɔ, lɛɛ anɛ o ma nyɛ ma tsu wehi a mi fiɛɛmi ní tsumi ɔ gbɔkuɛ nya si lo? (Kane 1 Korinto Bi 10:24.) Wa ngɛ nɔ mi mami kaa ke wa ngɔ níhi kɛ sã afɔle nɛ wa ya fiɛɛmi be nɛ wa ma ná nihi ngɛ we mi ɔ, Yehowa maa jɔɔ wɔ.

13. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ je bumi kpo kɛ ha nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ?

¹³ Mɛni blɔ kpa ko hu nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ je bumi kpo kɛ ha nihi? Ke wa na nɔ ko nɛ́ ngɛ munyu ɔ he bua jɔmi ɔ, e sa nɛ waa fiɛɛ kɛ ha lɛ nɛ e nu sisi, se e sɛ nɛ wa se nɛ kɛ ngɛ e ngɔ. Eko ɔ, be  nɛ waa kɛ ya nɔ ɔ ngɔ ɔ ji be nɛ nɔ ɔ to kaa e kɛ maa pee ní kpahi nɛ a he hia lɛ. Ke nɔ ɔ ke e be deka a, wa ma nyɛ ma de lɛ ke wa maa po wa munyu ɔ kpiti, nɛ e sa nɛ waa ye wa munyu nɔ. (Mat. 5:37) Ke wa gbe wa ní sɛɛmi ɔ nya nɛ wa maa je e he ɔ, e sa nɛ wa bi lɛ be kpa nɛ e ma ná deka konɛ wa ba slaa lɛ ekohu. Fiɛɛli komɛ na kaa ke a tu munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ, e yeɔ bua wawɛɛ: “Ye bua maa jɔ kaa ma ba slaa mo ekohu. Anɛ o maa suɔ nɛ ma fia mo aloo ma ngma sɛ gbi kɛ mane mo ngɛ ye mobile phone ɔ nɔ loko ma ba lo?” Ke wa yaa nihi nɛ a ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi ɔ a ngɔ be nɛ wa ma ná mɛ ngɛ we mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Paulo kasee. Paulo ‘susuu we lɛ nɔ kake too e he, se mohu e hlaa kaa e hi ha nɔ tsuaa nɔ, konɛ a he a yi wami.’—1 Kor. 10:33.

14-16. (a) Mɛni he je nɛ e he hia kaa wa je wa he si kɛ ha nihi loko waa bɔ mɛ wa nyɛɛmi mi amaniɛ ɔ? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́. (b) Mɛni ji nɔ́ nɛ kpokpa nɔ hyɛlɔ ko peeɔ?

¹⁴ Ngɔɔ lɛ kaa ligbi ko ɔ, nɔ ko nɛ o li lɛ tsɛ mo ngɛ tɛlifoo nɔ. E bi mo niye ní nɛ o suɔ. Eko ɔ, e maa pee mo nyakpɛ nɛ o ma bi o he ke mɛni tutuutu e ngɛ hlae. O ma nyɛ maa je bumi mi nɛ o kɛ lɛ maa sɛɛ ní mohu lɛɛ, se o be suɔe nɛ nyɛ ní sɛɛmi ɔ se nɛ kɛ. Se ngɔɔ lɛ kaa nɔ nɛ tsɛ mo ɔ de mo ke, e ní tsumi ji kaa e yeɔ bua nihi konɛ a ye niye ní nɛ ma ha mɛ nɔmlɔ tsomi he wami kpakpa. E je mi mi jɔmi mi nɛ e tsɔɔ kaa e suɔ nɛ e ye bua mo. Ke e ba jã a, eko ɔ, o maa bu lɛ tue. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke nɔ ko kɛ wɔ maa tu munyu nɛ e je e he si tsɔɔ wɔ ɔ, wa buɔ lɛ tue.  Mɛni blɔ nɔ wa maa gu konɛ waa pee jã ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi?

¹⁵ Ngɛ zugba kpɔhi fuu a mi ɔ, e he hia nɛ wa je wa he si kɛ ha nɔ nɛ wa yaa fiɛɛ kɛ ha lɛ ɔ loko waa je wa munyu ɔ sisi. E ngɛ mi kaa waa hɛɛ sane kpakpa ko kɛ ha nɔ ɔ mohu lɛɛ, se ke wa je we wa he si kɛ ha we nɔ ɔ, nɛ wa bi lɛ sane tɛ̃ɛ ke: “Ke o ngɛ he wami nɛ o kɛ ma nyɛ ma je haomi ko ngɛ je ɔ mi ɔ, haomi te nɛɛ lɛ o ma je?” E ngɛ mi kaa nɔ́ he je nɛ o bi lɛ jamɛ a sane ɔ ji kaa o suɔ nɛ o le nɔ́ nɛ ngɛ e tsui mi, konɛ o le ní nɛ o kɛ lɛ maa sɛɛ kɛ je Baiblo ɔ mi mohu lɛɛ, se nɔ ɔ ma nyɛ ma bi e he ke: ‘Mɛnɔ ji nɛ ɔ, nɛ mɛni he je nɛ e ngɛ mi sane nɛ ɔ bie? Mɛni e ngɛ hlae?’ Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ nihi nɛ a ná bua jɔmi kaa a kɛ wɔ maa sɛɛ ní. (Filip. 2:3, 4) Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ pee jã?

¹⁶ Kpokpa nɔ hyɛlɔ ko guu blɔ nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ nɔ kɛ peeɔ jã: Ke e fɔ nɔ ɔ ta a, e ngɔɔ dɛ womi nɛ ji Anɛ O Suɔ Kaa O Le Anɔkuale ɔ Lo? ɔ kɛ haa nɔ ɔ nɛ e deɔ lɛ ke: “Mwɔnɛ ɔ, waa kɛ womi nɛ ɔ ngɛ nihi nɛ a ngɛ kpɔ nɛ ɔ mi ɔ hae. A susu sanehi kakaaka ekpa nɛ nihi pɔɔ bimi ɔ a he ngɛ dɛ womi nɛ ɔ mi. O nɔ́ ji nɛ ɔ nɛ.” Nyɛminyumu ɔ tsɔɔ kaa ke ni ɔmɛ le nɔ́ he je nɛ e ba a ngɔ ɔ, a bua jɔɔ kaa a kɛ lɛ maa sɛɛ ní. Ke e ba jã a, behi fuu ɔ, e yi kaa ní sɛɛmi ɔ ma tsa nɔ. Lɔ ɔ se ɔ, kpokpa nɔ hyɛlɔ ɔ biɔ nɔ ɔ ke: “Anɛ o susu sane bimi nɛ ɔmɛ eko he hyɛ lo?” Ke nɔ ɔ tsɔɔ sane bimi ɔ eko ɔ, nyɛminyumu ɔ bliɔ dɛ womi ɔ, nɛ e kɛ nɔ ɔ susuɔ nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ jamɛ a sane bimi ɔ he ɔ he. Ke nɔ ɔ tsɔɔ kaa e susuu we sane bimi ɔmɛ ekoeko he hyɛ ɔ, nyɛminyumu ɔ gbi nɔ ɔ zo, mohu ɔ, lɛ nitsɛ e hlaa sane bimi ɔ kake nɛ e kɛ nɔ ɔ susuɔ he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, blɔhi fuu ngɛ nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ nɛ waa kɛ nihi maa je ní sɛɛmi sisi. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, eko ɔ, e ma bi nɛ nɔ ɔ nɛ le nihi fuu ngɛ wa he loko waa bɔ lɛ wa nyɛɛmi mi amaniɛ. Oti ɔ ji kaa e sa nɛ wa ha nɛ nihi nɛ a ngɛ wa kpɔ ɔ mi ɔ a bua nɛ jɔ wa sɛ gbi ɔ he.

17. Mɛni blɔ komɛ a nɔ wa ma nyɛ maa gu konɛ wa susu nihi a he ngɛ fiɛɛmi mi kaa bɔ nɛ Yesu tsɔɔ ɔ?

¹⁷ Lɛɛ mɛni wa kase nɛ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa kɛ ga nɛ Yesu wo kaa wa susu nihi a he ɔ nɛ tsu ní ngɛ fiɛɛmi mi? Wa jeɔ bumi kpo kɛ haa nɔ tsuaa nɔ nɛ waa kɛ kpeɔ ngɛ fiɛɛmi mi ɔ. Ke wa ya nihi a we mi ɔ, wa pee we níhi nɛ sɛ, nɛ wa puɛ we a nɔ́ ko hulɔ. Wa bɔɔ mɔde kaa wa maa ya ni ɔmɛ a ngɔ be nɛ wa ma ná mɛ ngɛ we mi nɛ a ma nyɛ maa bu munyu ɔ tue. Nɛ wa jeɔ wa munyu ɔ sisi ngɛ blɔ nɛ ma ha nɛ a bua maa jɔ kaa a kɛ wɔ maa sɛɛ ní ɔ nɔ.

18. Ke wa susuɔ nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi ɔ a he kaa bɔ nɛ wa suɔ nɛ nihi nɛ susu wa he ɔ, mɛni se wa náa?

¹⁸ Ke wa susuɔ nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi ɔ a he kaa bɔ nɛ wa suɔ nɛ nihi nɛ susu wa he ɔ, wa náa he se babauu. Ke wa jeɔ mi mi jɔmi kpo kɛ ha nihi, nɛ wa susuɔ a he ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi maa na kaa waa kɛ Ngmami ɔ mi sisi tomi mlaahi ngɛ ní tsue. E maa tsɔɔ hu kaa wa ngɛ wa hiɔwe Tsɛ ɔ hɛ mi nyami woe. (Mat. 5:16) Ke wa je bumi kpo kɛ ha nihi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi fuu maa ba anɔkuale ɔ mi. (1 Tim. 4:16) Ke nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ kplɛɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɔ jio, a kplɛɛ we nɔ jio, wa tsui nɔɔ wa mi, ejakaa wa le kaa wa ngɛ mɔde bɔe ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi. (2 Tim. 4:5) Nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa kase bɔfo Paulo. E ngma ke: “I peeɔ enɛ ɔmɛ tsuo, konɛ ma kɛ ha Yesu he sane kpakpa a nɛ gbɛ fĩa. Kɛkɛ ɔ, ní kpakpahi nɛ maa je sɛ gbi ɔ mi kɛ ba a, imi hu ma ná eko.” (1 Kor. 9:23) E ba kaa be tsuaa be ɔ, wa ma susu nihi nɛ wa fiɛɛɔ kɛ haa mɛ ɔ a he.