1. Benɛ kaseli ɔmɛ bua a he nya a, mɛni bua womi a ná, nɛ mɛni he je nɛ bua womi nɛ ɔ he hia mɛ ɔ?

 BENƐ a tle Yesu si se be bɔɔ ɔ, kaseli ɔmɛ kpe konɛ a wo a sibi he wami. Akɛnɛ a ngɛ a he nyɛli ɔmɛ gbeye yee he je ɔ, a nga sinya amɛ. Se tlukaa kɛkɛ nɛ Yesu ba da si ngɛ a kpɛti, nɛ e de mɛ ke: ‘Nyɛ he mumi klɔuklɔu ɔ,’ nɛ a gbeye yemi ɔ se po. (Kane Yohane 20:19-22.) Pee se ɔ, kaseli ɔmɛ bua a he nya ekohu, nɛ Yehowa plɛ mumi klɔuklɔu ɔ kɛ pue a nɔ. Hyɛ bɔ nɛ a ná he wami nɛ a kɛ ma tsu fiɛɛmi ní tsumi nɛ fɔɔ si ngɛ a hɛ mi ɔ ha!​—Níts. 2:1-7.

2. (a) Mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa woɔ wɔ he wami ngɛ, nɛ mɛni he je nɛ wa hia he wami womi ɔ? (b) Mɛni he je nɛ blɔ nya nɛ a to kɛ ha Weku Mawu Jami he hia wawɛɛ ɔ? (Hyɛ sisi ningma, kɛ daka nɛ ji, “ Weku Mawu Jami” nɛ ngɛ ba fa 175 ɔ hulɔ.)

² Si fɔfɔɛhi nɛ waa kɛ kpeɔ mwɔnɛ ɔ ngɛ kaa kaseli ɔmɛ a nɔ́ ɔ. (1 Pet. 5:9) Wa ti ni komɛ yeɔ nimli gbeye be komɛ. Loko wa ma nyɛ maa ya nɔ nɛ waa fiɛɛ ɔ, ja Yehowa ha wɔ he wami. (Efe. 6:10) Yehowa guu asafo mi kpehi a nɔ kɛ woɔ wɔ he wami. Amlɔ nɛ ɔ, wa peeɔ asafo mi kpehi enyɔ ngɛ otsi ɔ mi. Kake ji Magbɛ Nɔ Munyu, kɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ Mi Ní Kasemi ɔ, nɛ kake hu ji Kristofohi A Si Himi Kɛ A Sɔmɔmi Ní Tsumi kpe ɔ. a Jehanɛ hu, wa ngɛ he nya buami eywiɛ nɛ wa yaa daa jeha​—kpokpa nɔ kpe, kpɔ mi kpe slɔɔtohi enyɔ, kɛ Kristo gbenɔ Kaimi ɔ. Mɛni he je nɛ e he hia kaa waa ya kpe nɛ ɔmɛ tsuo ɔ? Kɛ kpe nɛ ɔmɛ je sisi ha kɛɛ? Kɛ bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ngɛ kpe nɛ ɔmɛ a yami he ɔ haa nɛ a naa wɔ kɛɛ?

3, 4. Mɛni Yehowa suɔ kaa e we bi nɛ a pee? Moo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi níhi.

³ Kɛ je blema nɛ Yehowa fa e we bi kaa a bua a he nya nɛ a ja lɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ngɛ jeha 1513 loko a fɔ Kristo ɔ, Yehowa kɛ e mlaa amɛ ha Israel ma a, nɛ ngɛ jamɛ a mlaa amɛ a mi ɔ, e de Israel bi ɔmɛ ke a ye Hejɔɔmi ligbi daa otsi konɛ weku tsuaa weku nɛ ja lɛ, nɛ a kase e mlaa amɛ. (5 Mose 5:12; 6:4-9) Benɛ Israel bi ɔmɛ ye mlaa a nɔ ɔ, lɔ ɔ wo weku ɔmɛ tsuo he wami, nɛ ma a he tsɔ, nɛ a he wa ngɛ Mawu jami mi. Se benɛ ma a gbo mlaa a tue nɛ a bua we a he nya konɛ a ja Yehowa a, Yehowa mi mi fu mɛ.​—3 Mose 10:11; 26:31-35; 2 Kron. 36:20, 21.

 ⁴ Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ Yesu pee ɔ hu he nɛ o hyɛ. E kɛ pee e su kaa daa otsi ɔ, e maa ya kpe he ɔ ngɛ Hejɔɔmi ligbi ɔ nɔ. (Luka 4:16) E ngɛ mi kaa kaseli ɔmɛ be Hejɔɔmi ligbi yemi mlaa a sisi ngɛ Yesu gbenɔ, kɛ e si temi ɔ se mohu, se a ya nɔ nɛ a bua a he nya. (Níts. 1:6, 12-14; 2:1-4; Rom. 14:5; Kol. 2:13, 14) Pi blɔ tsɔɔmi kɛ he wami womi pɛ nɛ kekle Kristofo ɔmɛ náa ngɛ kpe nɛ ɔmɛ a sisi. Ke a ya kpe ɔ, a sɔleɔ, a haa sanehi a heto, nɛ a laa kɛ jeɔ Mawu yi hulɔ.​—Kol. 3:16; Heb. 13:15.

5. Mɛni he je nɛ wa yaa asafo mi kpehi, kpokpa nɔ kpehi, kɛ kpɔ mi kpehi ɔ? (Hyɛ daka nɛ ji, “ Kpehi Nɛ Mawu We Bi Peeɔ Daa Jeha a Haa Nɛ A Peeɔ Kake” nɛ ngɛ ba fa 176 hulɔ.)

⁵ Jã kɛ̃ nɛ mwɔnɛ ɔ, ke wa ya asafo mi kpehi daa otsi, nɛ wa ya kpokpa nɔ kpehi, kɛ kpɔ mi kpehi daa jeha a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa fĩ Mawu Matsɛ Yemi ɔ se. E haa nɛ wa náa mumi klɔuklɔu ɔ, nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ woɔ ni kpahi he wami. Nɔ́ nɛ e he hia titli ji kaa wa náa he blɔ nɛ waa kɛ jaa Yehowa kɛ gu sɔlemi, sanehi a heto hami, kɛ lami nɔ. Eko ɔ, bɔ nɛ wa peeɔ wa kpehi ha mwɔnɛ ɔ ngɛ slɔɔto ngɛ bɔ nɛ Israel bi ɔmɛ, kɛ kaseli ɔmɛ pee a nɔ́ ɔ he, se kɛ̃ ɔ, wa kpe ɔmɛ a he hia wawɛɛ. Kɛ asafo mi kpehi nɛ wa peeɔ mwɔnɛ ɔ plɛ kɛ je sisi ha kɛɛ?

6, 7. (a) Mɛni he je nɛ wa peeɔ asafo mi kpehi ɔ? (b) Mɛni blɔ nɔ nɛ e slo bɔ nɛ kuu tsuaa kuu peeɔ asafo mi kpeehi ha a?

⁶ Benɛ Nyɛminyumu Charles Taze Russell bɔni anɔkuale nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ hlami ɔ, e yɔse kaa e sa nɛ e kɛ nihi nɛ e kɛ mɛ hɛɛ yi mi tomi kake ɔ nɛ bɔ. Ngɛ jeha 1879 ɔ mi ɔ, Russell ngma ke: “Ni komɛ piɛɛ ye he nɛ wa to Baiblo kasemi kuu ko sisi ngɛ Pittsburgh, nɛ wa kpeɔ daa Hɔgba  konɛ wa hla Ngmami ɔ mi.” A wo nihi nɛ a kaneɔ Hwɔɔmi Mɔ ɔ he wami kaa a bua a he nya, nɛ benɛ e ke suu jeha 1881 ɔ, a bɔni asafo mi kpe peemi ngɛ Pittsburgh ngɛ Pennslyvania daa Hɔgba kɛ Sɔ. November 1895 Hwɔɔmi Mɔ ɔ de ke, yi mi tomi titli he je nɛ a peeɔ kpe nɛ ɔmɛ ji kaa a ma ná “Kristofohi a huɛ bɔmi, suɔmi kɛ kake peemi,” nɛ a ma ná he blɔ hu kɛ wo a sibi he wami.​—Kane Hebri Bi 10:24, 25.

⁷ Baiblo Kaseli a kuu ɔmɛ ya nɔ jehahi babauu, se e slo bɔ nɛ a to kuu tsuaa kuu blɔ nya ha, kɛ bɔ nɛ kuu tsuaa kuu peeɔ kpe ha. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, kuu ko nɛ ngɛ United States ɔ ngma sɛ womi kɛ ya ha asafo ɔ, nɛ pee se ɔ, asafo ɔ ngma sɛ womi ɔ mi munyu ɔ eko ngɛ wa womi ɔmɛ kake mi ngɛ jeha 1911. A ngma ke: “Ke e hí kulaa a, wa kpeɔ si enuɔ daa otsi.” A peeɔ a kpe ɔmɛ Hɔɛgbi, Sɔ, Soha, nɛ Hɔgba lɛɛ a peeɔ lɛ si enyɔ. Ngɛ jeha 1914 ɔ mi ɔ, kuu ko nɛ ngɛ Afrika a ngma sɛ womi kɛ ya ha asafo ɔ, nɛ asafo ɔ ngma sɛ womi ɔ mi munyu ɔ eko ngɛ wa womi ɔmɛ kake mi. A ngma ke: “Wa kpeɔ Soha kɛ ya siɔ Hɔgba si enyɔ ngɛ nyɔhiɔ ɔ mi.” Se e kɛ we nɛ wa bɔni asafo mi kpehi peemi kaa bɔ nɛ e ngɛ mwɔnɛ ɔ. Nyɛ ha nɛ wa susu bɔ nɛ asafo mi kpe slɔɔto ɔmɛ eko tsuaa eko je sisi ha a he nɛ waa hyɛ.

8. Ngɛ be nɛ be ɔ mi ɔ, mɛni ji munyuyihi nɛ a tu he munyu ngɛ magbɛ nɔ munyu ɔ ekomɛ a mi?

⁸ Magbɛ Nɔ Munyu Tumi. Ngɛ jeha 1880 ɔ mi benɛ Nyɛminyumu Russell je Hwɔmi Mɔ ɔ peemi sisi se ɔ, e nyɛɛ Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se, nɛ e fiɛɛ ngɛ mahi fuu a nɔ. (Luka 4:43) Bɔ nɛ Nyɛminyumu Russell tu munyu ngɛ magbɛ nɔ ɔ ba pee nɔ́ nɛ a da nɔ kɛ to Magbɛ Nɔ Munyu Tumi he blɔ nya kaa bɔ nɛ e ji mwɔnɛ ɔ. Hwɔɔmi Mɔ ɔ fia Russell blɔ hiami ɔ he adafi kaa Russell “bua maa jɔ wawɛɛ kaa e maa tu magbɛ nɔ munyu ngɛ ‘Níhi nɛ kɔɔ Mawu matsɛ yemi ɔ he’ ɔ he.” Ngɛ jeha 1911 ɔ mi benɛ a to kuuhi loo asafohi fuu a sisi ngɛ mahi fuu a nɔ ɔ, a wo mɛ he wami konɛ a tsɔ munyu tuli nɛ sa kɛ ya kuuhi nɛ ngɛ a kpɔ ɔmɛ a mi ɔ mi, nɛ a ya tu magbɛ nɔ munyu slɔɔtohi ekpa nɛ kɔɔ munyuyihi kaa kojomi kɛ kpɔmi nɔ́ ɔ he. Ke a gbe magbɛ nɔ munyu ɔ eko tsuaa eko nya a, a tsɔɔ munyu tulɔ nɛ maa ba otsi nɛ nyɛɛ se ɔ, kɛ munyuyi nɛ e maa tu.

9. Benɛ jeha amɛ ngɛ bee ɔ, mɛni tsakemi a pee ngɛ Magbɛ Nɔ Munyu Tumi ɔ he, nɛ mɛni o ma nyɛ maa pee kɛ fĩ se?

⁹ Ngɛ jeha 1945 ɔ mi ɔ, Hwɔɔmi Mɔ ɔ fia adafi kaa a ma bɔni Magbɛ Nɔ Munyu tumi ngɛ je ɔ mi tsuo, nɛ a maa tu munyuyi nɛ a gbami kpaanyɔ nɛ kɔɔ nyagbahi nɛ e sa kaa a tsu a he ní “oya ngɛ wa be nɛ ɔ mi” ɔ he munyu. Munyu tuli ɔmɛ kɛ munyu tumi he womi nɛ tsɔlɔ anɔkualetsɛ ɔ pee kɛ nɔ́ nɛ mɛ nitsɛmɛ a pee ɔ nɛ tsu ní jehahi babauu. Se ngɛ jeha 1981 ɔ mi ɔ, a kɛ blɔ tsɔɔmi ha munyu tuli tsuo kaa a da munyu tumi he womi nɛ asafo ɔ pee ɔ nɔ kɛ tu munyu. b  Loko jeha 1990 ɔ maa su ɔ, munyu tumi he womi komɛ nɛ a kɛ tsuɔ ní ɔ biɔ nɛ a kɛ tue buli nɛ sɛɛ ní aloo a pee peemi kɛ tsɔɔ; se ngɛ jamɛ a jeha a mi ɔ, a kɛ blɔ tsɔɔmi ha kaa munyu tulɔ ɔ pɛ nɛ e tu magbɛ nɔ munyu ɔ. Jehanɛ hu, ngɛ January 2008 ɔ mi ɔ, a kpale pee tsakemi ngɛ be nɛ a kɛ tuɔ magbɛ nɔ munyu ɔ mi, kɛ je hɛngmɛfia 45 kɛ ba hɛngmɛfia 30. E ngɛ mi kaa a pe tsakemi komɛ ngɛ bɔ nɛ a to magbɛ nɔ munyu ɔ he blɔ nya ha a mi mohu lɛɛ, se a dla munyu ɔmɛ saminya. Munyu nɛ ɔmɛ woɔ wa hemi kɛ yemi ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ mi he wami, nɛ a tsɔseɔ wɔ ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ he níhi fuu a he. (1 Tim. 4:13, 16) Anɛ o kɛ bua jɔmi fɔɔ nihi nɛ o kpale ya slaa mɛ, kɛ ni kpahi nɛ o fiɛɛ kɛ ha mɛ ɔ nine konɛ a ba bu magbɛ nɔ munyu nɛ a kɛ da Baiblo ɔ nɔ ɔ tue lo?

10-12. (a) Mɛni tsakemihi a pee ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ kasemi mi? (b) Mɛni sane bimihi e sa kaa o bi o he?

¹⁰ Hwɔɔmi Mɔ ɔ Mi Ní Kasemi. Ngɛ jeha 1922 ɔ mi ɔ, asafo ɔ tsɔɔ nyɛmimɛ nyumuhi, nɛ a ya tuɔ magbɛ nɔ munyuhi ngɛ asafo ɔmɛ a mi, nɛ a nyɛɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ hɛ mi. A tsɛɛ nyɛmimɛ nyumu nɛ ɔmɛ ke, pilgrims (blɔ hiali). Nyɛmimɛ nyumu nɛ ɔmɛ de asafo ɔ ní tsumi yi ɔ kaa a ha nɛ waa kase Hwɔɔmi Mɔ ɔ ngɛ asafo mi kpehi a sisi. Asafo ɔ ngɔ a ga womi ɔ kɛ tsu ní, lɔ ɔ he ɔ, a ha nɛ asafo ɔmɛ bɔni Hwɔɔmi Mɔ ɔ kasemi. Sisije ɔ, a kaseɔ Hwɔɔmi Mɔ ɔ ngɛ otsi ɔ mi ligbi ko nɔ loo Hɔgba.

¹¹ June 15, 1932 Hwɔɔmi Mɔ ɔ ngɔ blɔ tsɔɔmi kɛ ha ngɛ bɔ nɛ e sa kaa a kase Hwɔɔmi Mɔ ɔ he. Hwɔɔmi Mɔ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ nyɛminyumu ko nɛ nyɛɛ ní kasemi ɔ hɛ mi kaa bɔ nɛ a peeɔ ngɛ Betel ɔ. Nyɛmimɛ nyumuhi etɛ ma nyɛ maa hi si ngɛ hɛ mi sɛ ɔmɛ a nɔ konɛ a kane kuku ɔmɛ kakaaka. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, sane bimihi piɛɛ we kuku ɔmɛ a he, lɔ ɔ he ɔ, nɔ  nɛ hyɛɛ ní kasemi ɔ nɔ ɔ haa nɛ tue buli ɔmɛ biɔ sanehi ngɛ nɔ́ nɛ a ngɛ kasee ɔ he. Lɔ ɔ se ɔ, e ma tsɛ tue buli ɔmɛ eko nɛ a ha sane bimi ɔmɛ a heto. Ke e he ba hia kaa a tsɔɔ níhi a nya saminya a, ní kasemi nɔ hyɛlɔ ɔ tsɔɔ mi “kpiti.”

¹² Sisije ɔ, a ha asafo ɔmɛ he blɔ kaa a ma nyɛ maa hla Hwɔɔmi Mɔ nɛ a kpɛti nihi babauu a bua maa jɔ he konɛ a kase. Se ngɛ April 15, 1933 ɔ mi ɔ, Hwɔɔmi Mɔ ɔ wo ga kaa asafohi tsuo nɛ a kase Hwɔɔmi Mɔ nɛ ba ngɛ nyɔhiɔ nɛ a ngɛ mi ɔ mi. Ngɛ jeha 1937 ɔ mi ɔ, a kɛ blɔ tsɔɔmi ha kaa e sa nɛ a kase Hwɔɔmi Mɔ ɔ Hɔgba. A ngma tsakemihi nɛ a pee ngɛ asafo mi kpehi a he ngɛ October 1, 1942 Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi. Womi ɔ tsɔɔ mi kaa a maa ngma sane bimihi ngɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi hehi nɛ a maa kase ɔmɛ a sisi, nɛ e sa nɛ a kɛ jamɛ a sane bimi ɔmɛ nɛ tsu ní ngɛ ní kasemi ɔ mi. Womi ɔ de hu ke, e sa nɛ a ngɔ ngmlɛfia kake kɛ kase ní ɔ. Jehanɛ hu, womi ɔ wo nihi nɛ a ma ha heto ɔ he wami konɛ a ko kane heto nɛ ngɛ kuku ɔ mi ɔ, mohu ɔ, a ngɔ “mɛ nitsɛmɛ a munyu” kɛ ha heto. Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ní kasemi ji blɔ titli nɛ tsɔlɔ anɔkualetsɛ ɔ guu nɔ kɛ haa wɔ mumi mi niye ní ngɛ be nɛ sa mi. (Mat. 24:45) E sa nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ nɛ bi e he ke: ‘Anɛ i dlaa ye he kɛ haa Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi ní kasemi daa otsi lo? Anɛ i bɔɔ mɔde kaa ma ha sanehi a heto lo?’

13, 14. Kɛ Asafo Baiblo Mi Ní Kasemi ɔ plɛ kɛ je sisi ha kɛɛ, nɛ mɛni o bua jɔ he ngɛ kpe nɛ ɔ he?

¹³ Asafo Baiblo Mi Ní Kasemi. Ngɛ jeha 1895 ɔ mi benɛ a je Millennial Dawn womi ɔ ekomɛ kpo se ɔ, Nyɛminyumu H. N. Rahn nɛ e ji Baiblo Kaselɔ ngɛ Baltimore, Maryland ngɛ U.S.A ɔ kɛ ga womi ha kaa a to kuuhi a sisi konɛ a kase Millennial Dawn womi ɔmɛ. A tsɛɛ kuu ɔmɛ ke “Dawn Circles.” Sisije ɔ, a kpeɔ ngɛ Baiblo Kaseli ɔmɛ ekomɛ a wehi a mi konɛ a kɛ ka nɛ a hyɛ kaa e maa hi lo. Se benɛ e ke suu September 1895 ɔ, kuu ɔmɛ a mi ní kasemi ɔ ngɛ nɔ yae saminya ngɛ mahi fuu a nɔ ngɛ United States. Hwɔɔmi Mɔ nɛ je kpo ngɛ jamɛ a nyɔhiɔ ɔ nɔ ɔ kɛ blɔ tsɔɔmi ha kaa nihi tsuo nɛ a ngɛ anɔkuale ɔ kasee ɔ nɛ a pee kuu, konɛ a pee ní kasemi nɛ ɔ. Hwɔɔmi Mɔ ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ nɔ nɛ maa hyɛ ní kasemi ɔ nɔ ɔ nɛ le ní kanemi saminya. Ke e kane munyu za kake ɔ, e maa mlɛ konɛ nihi nɛ a ngɛ lejɛ ɔ nɛ a tsɔɔ a juɛmi ngɛ he. Ke a kane kuku ko nɛ a susu he ta a, e ma ha nɛ a kane ngmamihi nɛ a tsɛ se ɔmɛ. Jehanɛ se ɔ, ke a gbe yi ko nya a, nɔ tsuaa nɔ nɛ ngɛ kpe ɔ sisi ɔ ma de nɔ́ nɛ e kase kpiti.

¹⁴ A tsake ní kasemi nɛ ɔ biɛ si abɔ. A ba tsɛ ní kasemi nɛ ɔ ke, “Berean Circles for Bible Study” (Beroya Kuuhi A Baiblo Mi Ní Kasemi). A da bɔ nɛ Beroya bi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ hlaa ngmami ɔ mi ha a nɔ kɛ wo biɛ nɛ ɔ. (Níts. 17:11) Pee se ɔ, a tsake biɛ ɔ kɛ pee Asafo Womi Mi Ní Kasemi. Amlɔ nɛ ɔ, a tsɛɛ lɛ Asafo Baiblo Mi Ní  Kasemi, nɛ asafo ɔ tsuo kpeɔ ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ kɛ kaseɔ ní ɔ, mohu pe nɛ kuuhi maa kpe ngɛ nihi a we mi. Ngɛ jehahi babauu nɛ be ɔ mi ɔ, wa kase womihi, womiyohi, kɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ mi munyu ɔmɛ ekomɛ ngɛ kpe nɛ ɔmɛ a sisi. Kɛ je blema nɛ a woɔ nihi tsuo nɛ a baa kpe nɛ ɔ sisi ɔ he wami nɛ a kɛ a he nɛ wo mi. Kpe nɛ ɔ ye bua wɔ wawɛɛ nɛ wa nu Baiblo ɔ sisi saminya. Anɛ o dlaa o he kɛ haa kpe nɛ ɔ, nɛ o kɛ o he woɔ mi bɔ nɛ o ma nyɛ lo?

15. Mɛni he je nɛ a to Teokrase Sɔmɔmi Sukuu ɔ sisi ɔ?

¹⁵ Teokrase Sɔmɔmi Sukuu. “Ngɛ Hɔɛgbi gbɔkuɛ, February 16, 1942” ɔ mi ɔ, Carey Barber, nɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, e ngɛ sɔmɔe ngɛ asafo ɔ ní tsumi yi ngɛ Brooklyn, New York ɔ de ke, “A de nyumuhi tsuo nɛ a ngɛ Brooklyn Betel weku ɔ mi ɔ nɛ a ngma a biɛ ngɛ Teokrase Sɔmɔmi Sukuu ɔ mi.” Nyɛminyumu Barber, nɛ pee se ɔ, e sɔmɔ kaa Blɔ Tsɔɔmi Ajla Toli ɔmɛ a ti nɔ kake ɔ tu sukuu ɔ he munyu kaa e ji “níhi  nɛ se be nɛ Yehowa pee ha e we bi ngɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ a kpɛti kake.” Tsɔsemi nɛ ɔ ye bua nyɛmimɛ nyumuhi, nɛ a ya hɛ mi ngɛ ní tsɔɔmi kɛ fiɛɛmi mi, lɔ ɔ he ɔ, kɛ je jeha 1943 kɛ ma nɛ ɔ, a ha nɛ asafohi tsuo ngɛ je kɛ wɛ ɔ nine su womiyo nɛ ji, Course in Theocratic Ministry ɔ nɔ. June 1, 1943 Hwɔɔmi Mɔ ɔ tsɔɔ kaa a to Teokrase Sɔmɔmi Sukuu ɔ sisi konɛ e ye bua Mawu we bi “nɛ a pee Odasefohi nɛ sa kɛ ha Matsɛ Yemi ɔ fiɛɛmi.”​—2 Tim. 2:15.

16, 17. Anɛ munyu tumi mi pɛ nɛ Teokrase Sɔmɔmi Sukuu ɔ tsɔseɔ nɔ ngɛ lo? Moo tsɔɔ nya.

¹⁶ Sisije ɔ, e yee ha nihi fuu kaa a maa da nihi babauu a hɛ mi kɛ tu munyu. Clayton Woodworth, Jr. nɛ a wo e papaa kɛ Nyɛminyumu Rutherford kɛ ni kpahi tsu ngɛ jeha 1918 ɔ mi ɔ tsɔɔ bɔ nɛ e nu he ha benɛ e ngma e biɛ ngɛ sukuu ɔ mi ngɛ jeha 1943 ɔ mi ɔ. E de ke, “E he wa ha mi kaa ma da nihi a hɛ mi kɛ tu munyu. Ye lilɛ jiɔ ngɛ ye nya mi, ye kuɛ si gbli, nɛ ye gbi hu tsake.” Se benɛ Clayton bɔni hɛ mi  yami ɔ, e ná he blɔ nɛ e ya tu magbɛ nɔ munyuhi fuu. Pi munyu tumi he tsɔsemi pɛ nɛ e ná. Sukuu ɔ ye bua lɛ nɛ e na kaa e he hia nɛ e ba e he si konɛ e ngɔ e he kɛ fɔ Yehowa nɔ. Clayton de ke, “I ba na kaa pi nɔ nɛ maa tu munyu ɔ nɛ he hia. Mohu ɔ, ke munyu tulɔ ɔ dla e he saminya nɛ e kɛ e hɛ fɔ Yehowa nɔ ɔ, nihi a bua maa jɔ munyu ɔ he, nɛ a maa kase ní kɛ je mi.”

¹⁷ Ngɛ jeha 1959 ɔ mi ɔ, a de nyɛmimɛ yihi nɛ a ngma a biɛ ngɛ sukuu ɔ mi. Nyɛmiyo Edna Bauer kai kpe nɛ e ya nɛ a fia sukuu ɔ he adafi ɔ. E de ke, “I kai bɔ nɛ nyɛmimɛ yi ɔmɛ a bua jɔ ha a. Enɛ ɔ ji he blɔ nɛ a ná.” Jeha babauu nɛ be ɔ, nyɛmimɛ fuu ngɔ a he kɛ wo Teokrase Sɔmɔmi Sukuu ɔ mi, nɛ Yehowa tsɔse mɛ. Mwɔnɛ hu ɔ, wa náa tsɔsemi nɛ ɔ ngɛ Kristofohi A Si Himi Kɛ A Sɔmɔmi Ní Tsumi kpe ɔ mi.​—Kane Yesaya 54:13.

18, 19. (a) Amlɔ nɛ ɔ, kɛ wa peeɔ kɛɛ kɛ náa blɔ tsɔɔmi kpakpahi nɛ yeɔ bua wɔ ngɛ wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi? (b) Mɛni he je nɛ wa laa ngɛ wa kpehi a sisi ɔ? (Hyɛ daka nɛ ji, “ Anɔkuale ɔ He Lahi Nɛ Wa Laa” a hulɔ.)

¹⁸ Sɔmɔmi Kpe. Kɛ je jeha 1919 ɔ mi tɔɔ nɛ a peeɔ kpe kɛ ha fiɛɛmi yami. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, pi asafo ɔ mi bi tsuo nɛ a yaa jamɛ a kpe ɔ sisi​—ja nihi nɛ a gbaa wa womi ɔmɛ pɛ. Ngɛ jeha 1923 ɔ mi ɔ, a peeɔ Sɔmɔmi Kpe ɔ si kake daa nyɔhiɔ, nɛ e sa nɛ nihi tsuo ngɛ asafo ɔ mi ɔ nɛ a ya. Benɛ e ke suu jeha 1928 ɔ, a wo asafo ɔmɛ he wami konɛ a pee Sɔmɔmi Kpe ɔ daa otsi, nɛ ngɛ jeha 1935 ɔ mi ɔ, Hwɔɔmi Mɔ ɔ wo asafohi tsuo he wami nɛ a da munyuhi nɛ ngɛ womi wayo nɛ ji, Director a mi ɔ nɔ kɛ pee Sɔmɔmi Kpe ɔ. Pee se ɔ, a ba tsɛ Director womi wayo ɔ ke Informant, nɛ lɔ ɔ se hu ɔ, a ba tsɛ lɛ ke Wa Matsɛ Yemi Sɔmɔmi ɔ. Be bɔɔ se ɔ, kpe nɛ ɔ ba piɛɛ asafo ɔmɛ a blɔ nya tomihi a he.

¹⁹ Mwɔnɛ ɔ, a haa wɔ blɔ tsɔɔmihi ngɛ bɔ nɛ e sa kaa wa tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ ha a he ngɛ wa kpe ɔ eko mi, konɛ waa ya nɔ nɛ waa nyɛɛ Kristo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ se. (Mat. 10:5-13) Ke a ha mo ní kasemi womi ɔ eko ɔ, anɛ o kaseɔ, nɛ o kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ ngɛ mi ɔ tsuɔ ní ngɛ fiɛɛmi mi lo?

20-22. (a) Mɛni he je nɛ wa kaiɔ Yesu gbenɔ ɔ? (b) Mɛni se wa náa ngɛ Kaimi ɔ nɛ wa yaa daa jeha a mi?

²⁰ Yesu de e kaseli ɔmɛ ke a kai e gbenɔ ɔ kɛ ya si be nɛ e maa ba. Kristo gbenɔ Kaimi ɔ ji gbijlɔ nɛ a yeɔ daa jeha kaa bɔ nɛ a ye Hetsɔmi ɔ. (1 Kor. 11:23-26) Kpe nɛ ɔ haa nɛ nihi ayɔhi abɔ buaa a he nya daa jeha. E haa nɛ nihi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ kaiɔ he blɔ nɛ a ná kaa a maa piɛɛ Kristo he kɛ ye Matsɛ ngɛ hiɔwe ɔ. (Rom. 8:17) Ngɛ to kpa amɛ a blɔ fa mi ɔ, e haa nɛ a jeɔ bu nɛ mi kuɔ kpo kɛ haa Mawu Matsɛ Yemi ɔ nya Matsɛ ɔ, nɛ a yeɔ lɛ anɔkuale.​—Yoh. 10:16.

²¹ Nyɛminyumu Russell kɛ nihi nɛ a piɛɛ e he ɔ yɔse kaa Nyɔmtsɛ ɔ Gbɔkuɛ Niye Ní ɔ he hia wawɛɛ, nɛ a le kaa e sa nɛ a ye Kaimi ɔ si kake ngɛ jeha a mi. April 1880 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ de ke: “Wa kpɛti nihi babauu nɛ wa ngɛ Pittsburgh hiɛ ɔ pɔɔ wa he nya buami konɛ  . . . waa ye  Hetsɔmi [Kaimi] ɔ, nɛ waa ye níhi nɛ peeɔ Nyɔmtsɛ ɔ helo kɛ e muɔ he okadi ɔ.” E kɛ we nɛ a bɔni Kpehi peemi ngɛ be nɛ a yeɔ Kaimi ɔ mi. Kekle be nɛ a ngma kpe kaa kikɛ he sane kɛ fɔ si ji jeha 1889. Nihi 225 nɛ a ya jamɛ a kpe ɔ, nɛ a baptisi nihi 22.

²² Mwɔnɛ ɔ, wa yí kaimi ɔ ngɛ kpehi a sisi hu, se wa fɔɔ nihi nɛ a ngɛ wa kpɔ ɔ mi ɔ nine konɛ a ba piɛɛ wa he kɛ ye Kaimi ɔ ngɛ wa Matsɛ Yemi Asa a nɔ loo he ko nɛ wa hai. Ngɛ jeha 2013 ɔ mi ɔ, nihi nɛ a he hiɛ pe ayɔ 19 nɛ a ba Yesu gbenɔ ɔ Kaimi ɔ sisi. Hyɛ he blɔ ngua nɛ wa ná kaa wa maa fɔ nihi nine konɛ a ba piɛɛ wa he ngɛ gbɔkuɛ nɛ ngɛ klɔuu pe kulaa nɛ ɔ sisi, nɛ waa kɛ mɛ nɛ ye Kaimi ɔ! Anɛ o kɛ bua jɔmi fɔɔ nihi babauu nine konɛ a ba Kaimi ɔ lo?

23. Kɛ o naa wa kpe ɔmɛ ha kɛɛ?

²³ Yehowa sɔmɔli nɛ yeɔ anɔkuale ɔ nɛ́ fami kaa a bua a he nya a kaa tlomi. (Heb. 10:24, 25; 1 Yoh. 5:3) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Matsɛ David suɔ be tsuaa be kaa e maa ya Yehowa we ɔ. (La 27:4) E bua jɔɔ Yehowa we ɔ yami he, titli ɔ, ke e ngɛ nihi nɛ a suɔ Mawu ɔ a kpɛti. (La 35:18) Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yesu pee ɔ he nɛ o hyɛ. Benɛ e wɛ po ɔ, e bua jɔ he wawɛɛ kaa e maa hi e Tsɛ ɔ we ɔ​—Luka 2:41-49.

24. Mɛni ji he blɔhi nɛ wa náa ke wa ya asafo mi kpehi?

²⁴ Ke wa ya asafo mi kpeehi ɔ, wa tsɔɔ kaa wa suɔ Yehowa, nɛ wa suɔ kaa wa maa wo wa nyɛmimɛ he wami. Wa tsɔɔ hu kaa wa suɔ nɛ waa kase bɔ nɛ wa maa hi si ha kaa Matsɛ Yemi ɔ sisi bimɛ, ejakaa asafo mi kpeehi, kpokpa nɔ kpehi, kɛ kpɔ mi kpehi a sisi titli nɛ wa náa tsɔsemi nɛ ɔmɛ ngɛ. Jehanɛ se hu ɔ, wa kpe ɔmɛ tsɔseɔ wɔ, nɛ a woɔ wɔ he wami bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ wa tsu ní tsumi nɛ he hia nɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ ngɛ tsue mwɔnɛ ɔ, nɛ ji nihi nɛ a maa pee mɛ Matsɛ Yesu Kristo kaseli konɛ a tsɔse mɛ ɔ. (Kane Mateo 28:19, 20.) Atsinyɛ jemi ko be he kaa wa kpe ɔmɛ nɛ wa suɔ kaa wa maa ya a tsɔɔ bɔ nɛ Matsɛ Yemi ɔ ji nɔ́ nitsɛnitsɛ kɛ ha wɔ ha kaa ni kakaakahi. Nyɛ ha nɛ wa bua nɛ jɔ wa kpe ɔmɛ a he be tsuaa be!