Muɔ mi ní nyafinyafihi. A náa muɔ mi ní nyafinyafi ɔmɛ kɛ jee ní titli eywiɛ nɛ peeɔ muɔ nɛ ji, red cells (wami yiblii tsutsu), white cells (wami yiblii futaa), platelets (wami yiblii tlalatlala), kɛ plasma (muɔ mi nyu) mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɔ́ ko ngɛ wami yiblii tsutsu ɔ mi nɛ a tsɛɛ ke hemoglobin. A ngɔɔ tsopahi nɛ a náa kɛ jee nɔmlɔ loo lohwe hemoglobin ɔ mi ɔ kɛ tsaa nihi nɛ a muɔ nɔ gbɔ kɛ nihi nɛ muɔ fuu be ngɛ a he.

Ke a gba muɔ mi nyu nɛ ji plasma a mi lafa a, e mi 90 ji nyu. Nɛ níhi nɛ kudɔɔ bɔ nɛ nɔmlɔ tso ɔ tsuɔ ní ha nɛ ji hormones, ngo, sikli, kɛ niye ní mi he wami slɔɔtohi fuu ngɛ mi. Jehanɛ ɔ, níhi nɛ tsiɔ muɔ bemi nya, níhi nɛ haa nɔmlɔ tso ɔ hwuɔ kɛ siɔ hiɔhi, kɛ niye ní mi he wami nɛ ji albumin ɔ hu ngɛ muɔ mi nyu ɔ mi. Ke dɔkitahi na kaa nɔ ko ma nyɛ ma ná hiɔ ko ɔ, a ma nyɛ maa gbu tsopa nɛ ji gamma globulin ɔ kɛ ha lɛ. Nihi nɛ a po a he piɛ nɛ jamɛ a hiɔ ɔ be mɛ nue hu ɔ a muɔ mi nyu ɔ mi ní nyafinyafihi a je kɛ pee jamɛ a tsopa a nɛ. A náa tsopahi nɛ ji interferons kɛ interleukins ngɛ wami yiblii futaa a mi, nɛ a kɛ tsaa kansahi, kɛ hiɔhi nɛ sãa nɔ nɛ́ muawa nɛ ji virus kɛ baa a.

Anɛ e sa nɛ Kristofo no nɛ kplɛɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomihi nɛ a ngɔɔ muɔ mi ní nyafinyafihi kɛ tsuɔ ní ngɛ mi ɔ nɔ lo? Baiblo ɔ de we wɔ níhi fitsofitso ngɛ he, lɔ ɔ he ɔ, e sa kaa nɔ tsuaa nɔ nɛ da e he nile nɔ kɛ mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ Mawu hɛ mi. Ni komɛ ma kua muɔ mi ní nyafinyafi ɔmɛ tsuo, kɛ juɛmi kaa Mlaa nɛ Mawu wo Israel bi ɔmɛ ɔ tsɔɔ kaa ke muɔ je nibɔ níhi nɛ muɔ ngɛ a mi ɔ eko mi ɔ, e sa nɛ a “tsɛ̃ pue zugba.” (5 Mose 12:22-24) Ni kpahi hu ma kua muɔ mluku ɔ, kɛ e mi ní titli ɔmɛ eko ngɔmi, se eko ɔ, a maa kplɛɛ nɛ a ngɔ muɔ mi  ní nyafinyafi ɔmɛ eko kɛ pee tsopa ha mɛ. Eko ɔ, a ma susu kaa ní nyafinyafihi nɛ a jeɔ kɛ jee muɔ mi ɔ be nyɛe maa da si ha adebɔ nɔ́ nɛ a je muɔ ɔ ngɛ e mi ɔ wami hu.

Ke o ngɛ juɛmi pee ngɛ muɔ mi ní nyafinyafihi a nɔ kplɛɛmi he ɔ, e sa kaa o susu sane bimi nɛ ɔmɛ a he: Anɛ i le kaa ke i kua muɔ mi ní nyafinyafi ɔmɛ tsuo ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa i be kplɛɛe nɛ a ngɔ tsopahi nɛ muɔ mi ní komɛ ngɛ mi nɛ haa nɔmlɔ tso ɔ hwuɔ kɛ siɔ hiɔhi, kɛ nɔ́ nɛ a kɛ tsii muɔ bemi nya a kɛ tsa mi lo? Ke i kplɛɛ muɔ mi ní nyafinyafi komɛ a nɔ aloo i kplɛɛ we nɔ ɔ, anɛ ma nyɛ ma tsɔɔ dɔkita ko yi mi tomi he je nɛ i pee jã a lo?

Nɔ gbami blɔ nɔ tomihi. Ekomɛ ji muɔ nɛ a kɛ tsopa futuɔ mi ngɛ nɔmlɔ tso ɔ mi (hemodilution), kɛ muɔ nɛ a haa e bɔleɔ si ngɛ klama mi (cell salvage). Ngɛ muɔ nɛ a kɛ tsopa futuɔ mi ngɛ nɔmlɔ tso ɔ mi blɔ nɔ tomi ɔ mi ɔ, a gblaa muɔ ɔ eko kɛ jee nɔmlɔ tso ɔ mi, nɛ a ngɔɔ tsopa nɛ ji volume expander kɛ daa nane mi, lɔ ɔ se ɔ, a kpaleɔ muɔ ɔ kɛ woɔ hiɔtsɛ ɔ nɔmlɔ tso ɔ mi. Ngɛ muɔ nɛ a haa e bɔleɔ si ngɛ klama mi blɔ nɔ tomi ɔ mi ɔ, ke a gba nɔ ko ɔ, e muɔ nɛ bee ɔ ya guu klama mi nɛ e kpaleɔ kɛ baa nɔmlɔ tso ɔ mi ekohu, nɛ nɔ ɔ muɔ dã we. A doɔ muɔ nɛ bee ngɛ hiɔtsɛ ɔ he ɔ nɔ nɛ a kɛ haa lɛ ekohu. Akɛnɛ e slo bɔ nɛ dɔkita tsuaa dɔkita ngɔɔ blɔ nɔ tomi nɛ ɔmɛ kɛ tsuɔ ní ha he je ɔ, e sa kaa Kristofo no nɛ bi e dɔkita nɛ e de le nɔ́ tutuutu nɛ e to kaa e maa pee ha lɛ.

Ke o ngɛ blɔ nɔ tomi nɛ ɔmɛ a he juɛmi pee ɔ, mo bi o he ke: ‘Ke a ma ha ye muɔ ɔ maa je ye nɔmlɔ tso ɔ mi nɛ e ya bɔle  si ngɛ klama mi nɛ eko ɔ, muɔ ɔ maa da si be bɔɔ ɔ, anɛ ye he nile maa ngmɛ mi blɔ nɛ ma bu muɔ nɛ ɔ kaa e ji ye nɔmlɔ tso ɔ mi, nɛ lɔ ɔ he ɔ, e sɛ kaa a “tsɛ̃ pue zugba” lo? (5 Mose 12:23, 24) Ke a ngɛ mi tsae nɛ a maa gbla ye muɔ ɔ eko nɛ a futu mi tsopa loko á kɛ wo ye nɔmlɔ tso ɔ mi ekohu ɔ, anɛ e maa hao ye he nile nɛ Baiblo ɔ tsɔse ɔ lo? Anɛ i le kaa ke i kua hiɔ tsami blɔ nɔ tomihi tsuo nɛ́ a maa ngɔ imi nitsɛ ye muɔ kɛ tsu ní ngɛ mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa i kua kaa a je ye muɔ nɛ a hyɛ mi, loo a do ye muɔ nɔ (hemodialysis), loo a ngɔ mi kɛ wo klama nɛ haa nɔ tsui tsuɔ ní (heart-lung bypass machine) ɔ mi lo?’

 E sa nɛ Kristofo no nɛ muɔ e yi mi kpɔ ngɛ bɔ nɛ e suɔ kaa a ngɔ lɛ nitsɛ e muɔ kɛ tsu ní ha ke a gba lɛ ɔ he. E sa kaa e pee jã nɔuu ngɛ muɔ mi hyɛmi kɛ tsopa peemi blɔ nɔ tomi komɛ nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ, nɛ́ a jeɔ nɔ muɔ bɔɔ nɛ a futuɔ mi tsopa nɛ a kpale gbuu ha nɔ ɔ he.