1.  Bɔ Nɛ Wa Plɛ Kɛ Le Babilon Ngua a Mi Tso Ha

2.  Mɛni Be Nɛ Mesia a Maa Ba?

3.  Hiɔ Tsami Blɔ Nɔ Tomi Nɛ A Kɛ Muɔ Tsuɔ Ní Ngɛ Mi

4.  Gba Jemi

5.  Gbijlɔ Yemihi

6.  Hiɔhi Nɛ Sãa Nɔ

7.  Ní Tsumi Kɛ Mlaa Sanehi

 1. Bɔ Nɛ Wa Plɛ Kɛ Le Babilon Ngua a Mi Tso Ha

Kɛ wa plɛ kɛ le kaa “Babilon Ngua a” daa si ha lakpa jamihi tsuo kɛɛ? (Kpo Jemi 17:5) Mo susu níhi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ a he nɛ o hyɛ:

• E ngɛ je ɔ mi he fɛɛ he. A kale Babilon Ngua a kaa e hii si ngɛ “asafo kuuhi kɛ je mahi” a nɔ, nɛ e ngɛ “matsɛ yemi ko nɛ́ e yeɔ zugba a nɔ matsɛmɛ ɔmɛ a nɔ.”—Kpo Jemi 17:15, 18.

• E be nyɛe maa pee ma kudɔmi blɔ nya tomi aloo jua yemi blɔ nya tomi. Be mi nɛ a ma kpata Babilon Ngua a hɛ mi ɔ, “zugba a nɔ matsɛmɛ ɔmɛ” kɛ “jua yeli ɔmɛ” lɛɛ, a be a hɛ mi kpatae kɛ piɛɛ e he.—Kpo Jemi 18:9, 15.

• E gbeɔ Mawu he guɛ. A tsɛɛ lɛ yaholɔ aloo tuutuu polɔ ejakaa e kɛ nɔ yeli ɔmɛ peeɔ kake konɛ e kɛ ná sika, aloo e nine kɛ su ní kpahi a nɔ. (Kpo Jemi 17:1, 2) E sisiɔ nihi nɛ a ngɛ je mahi tsuo a mi ɔ. E ha nɛ a gbe nihi fuu.—Kpo Jemi 18:23, 24.

Kpale kɛ ya ní kasemi 13 oti 6

 2. Mɛni Be Nɛ Mesia a Maa Ba?

Baiblo ɔ gba kɛ fɔ si kaa be abɔ nɛ ma pue mi loko Mesia a maa ba a ji jeha kpaago totoe nyingmi ekpa kɛ nɛɛ, aloo otsi 69.—Kane Daniel 9:25.

• Mɛni be nɛ jeha kpaago totoe nyingmi ekpa kɛ nɛɛ, aloo otsi 69 ɔ je sisi? E je sisi ngɛ jeha 455 L.F.K. ɔ mi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, Amlaalo Nehemia ba su Yerusalem konɛ a “ma Yerusalem ma a ekohu.”—Daniel 9:25; Nehemia 2:1, 5-8.

• Jeha kpaago totoe nyingmi ekpa kɛ nɛɛ ɔ mi kɛmi ji enyɛmɛ? Jeha kpaago totoe 69 ɔ tsuo peeɔ jeha 483 (7 x 69).

• Mɛni be nɛ jeha kpaago totoe nyingmi ekpa kɛ nɛɛ ɔ ba nyagbe? Ke wa kane jeha 483 kɛ je jeha 455 loko a fɔ Kristo (L.F.K.) ɔ mi ɔ, e kɛ wɔ ba jeha 29 Kristo fɔmi se (K.F.S.). a Jeha nɛ ɔ mi tutuutu nɛ a baptisi Yesu nɛ e ba pee Mesia a nɛ!—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Kpale kɛ ya ní kasemi 15 oti 5

 3. Hiɔ Tsami Blɔ Nɔ Tomi Nɛ A Kɛ Muɔ Tsuɔ Ní Ngɛ Mi

Hiɔ tsami blɔ nɔ tomi komɛ ngɛ nɛ a ngɔɔ hiɔtsɛ ɔ nitsɛ e muɔ kɛ tsuɔ ní. Kristofohi kplɛɛ we hiɔ tsami blɔ nɔ tomi komɛ kaa nɔ ko muɔ nɛ a ma je kɛ ha nɔ kpa, aloo nɔ ɔ nitsɛ e muɔ nɛ a ma je kɛ ma si ke a maa pee lɛ operation nɛ a kɛ ma ha lɛ pee se ɔ nɔ.​—5 Mose 15:23.

Se hiɔ tsami blɔ nɔ tomi komɛ ngɛ nɛ eko ɔ, Kristofo no ko maa kplɛɛ nɔ. Ekomɛ ji blood test (mwɔ mi hyɛmi), hemodialysis (muɔ nɔ domi), hemodilution (muɔ nɛ a kɛ tsopa futuɔ mi ngɛ nɔmlɔ tso ɔ mi), kɛ cell-salvage aloo heart-lung bypass machine (muɔ nɛ a haa nɛ e bɔleɔ si ngɛ klamahi a mi, se a je we kɛ mɛ si). E sa nɛ Kristofo no fɛɛ Kristofo no nɛ e mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ bɔ nɛ e suɔ kaa a kɛ e muɔ nɛ tsu ní ha ke e hla hiɔ tsami blɔ nɔ tomi ko. Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ e mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ bɔ nɛ e suɔ kaa a kɛ e muɔ nɛ tsu ní ha a he ke a ma hla hiɔ nɛ ngɛ e he, aloo ke e maa hla blɔ nɔ tomi ko nɛ a kɛ ma tsa hiɔ ko nɛ ngɛ e muɔ mi. E slo bɔ nɛ dɔkita fɛɛ dɔkita ngɔɔ blɔ nɔ tomi nɛ ɔmɛ kɛ tsuɔ ní ha. Enɛ ɔ he ɔ, loko Kristofo no ko maa kplɛɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi ko nɔ ɔ, e sa nɛ e bi e dɔkita a nɛ e tsɔɔ lɛ bɔ nɛ e maa pee e muɔ ɔ ha. Mo susu sane bimihi nɛ nyɛɛ se nɛ ɔmɛ a he:

• Ke a ma ha nɛ ye muɔ ɔ maa je ye nɔmlɔ tso ɔ mi nɛ́ e ya bɔle si ngɛ klama mi nɛ eko ɔ, muɔ ɔ maa da si be bɔɔ hu nɛɛ? Anɛ ye he nile maa ngmɛ mi blɔ nɛ ma bu muɔ nɛ ɔ kaa e ngɛ ye nɔmlɔ tso ɔ mi loloolo, nɛ lɔ ɔ he ɔ, e sɛ kaa a ‘tsɛ̃ kɛ pue zugba’ lo?​—5 Mose 12:23, 24.

• Ke a ngɛ mi tsae, nɛ a maa gbla ye muɔ ɔ eko nɛ́ a tsu he ní loko a kpale kɛ wo ye nɔmlɔ tso ɔ mi, aloo a kɛ to operation pa nɔ ɔ hu nɛɛ? Anɛ e maa hao ye he nile nɛ i kɛ Baiblo ɔ tsɔse ɔ lo, aloo ma nyɛ ma kplɛɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi kaa kikɛ nɛ ɔ nɔ?

Kpale kɛ ya ní kasemi 39 oti 3

 4. Gba Jemi

Mawu Munyu ɔ wui nihi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ he wami kaa a je gba. E tsɔɔ hu kaa ke Kristofo no ko je gba a, e be he blɔ nɛ e kɛ nɔ kpa ya sɛɛ gba si himi mi. (1 Korinto Bi 7:10, 11) Se si fɔfɔɛ komɛ ha nɛ Kristofohi komɛ mwɔ a yi mi kpɔ kaa a maa je gba.

• Ke huno ko je blɔ nɛ e kua e weku nɔ hyɛmi: Ke huno ko kua e weku nɔ hyɛmi be mi nɛ e ma nyɛ maa hyɛ a nɔ, nɛ weku ɔ ná we a si himi mi hiami níhi kaa niye ní aloo sika.​—1 Timoteo 5:8.

•   Ke nɔ ko he piɛɛlɔ kongoɔ lɛ wawɛɛ: Ke nɔ ko kongoɔ e he piɛɛlɔ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa sa e he piɛɛlɔ ɔ nɔmlɔ tso mi he wami nami he, nɛ e wami po ma nyɛ ma ya je oslaa mi.​—Galatia Bi 5:19-21.

• Ke nɔ ko he piɛɛlɔ tsiɔ e nya kaa e ko ja Yehowa: Ke nɔ ko he piɛɛlɔ ha we nɛ e ná he blɔ ko kulaa nɛ e kɛ sɔmɔ Yehowa.​—Ní Tsumi 5:29.

Kpale kɛ ya ní kasemi 42 oti 3

 5. Gbijlɔ Yemihi

Kristofohi kɛ a he wui gbijlɔhi nɛ sɛ Yehowa hɛ mi ɔ mi. Se Kristofo no fɛɛ Kristofo no maa da e he nile nɛ e kɛ Baiblo ɔ tsɔse ɔ nɔ kɛ mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ bɔ nɛ e maa pee e ní ha ngɛ jamɛ a gbijlɔ ɔmɛ a he ɔ he. Nɔ hyɛmi ní komɛ ji:

• Ke nɔ ko ha mo gbijlɔ ko he manye. O ma nyɛ ma de ke, “Mo tsumi.” Se ke nɔ ɔ ngɛ hlae nɛ e le nɔ́ he je nɛ o yi gbijlɔ ɔ, o ma nyɛ maa tsɔɔ lɛ nya.

• Ke o he piɛɛlɔ nɛ pi Yehowa Odasefo no ji lɛ ɔ suɔ nɛ o piɛɛ e he konɛ e kɛ e weku li nɛ ya ye ní ngɛ gbijlɔ yemi ligbi ko nɔ. Ke o he nile gba we o nya ngɛ lejɛ ɔ yami he ɔ, e maa hi kaa o maa sɛ hlami nɛ o gba níhi a mi kɛ tsɔɔ o he piɛɛlɔ ɔ kaa ke nyɛ ya nɛ e ba mi kaa kusumi komɛ nɛ teɔ si kɛ woɔ Baiblo ɔ ngɛ nɔ yae ɔ, o kɛ o he be mi woe.

• Ke o nitsumitsɛ ɔ ke mo sika ngɛ gbijlɔ yemi be mi. Anɛ e sa kaa o kua lo? Si fɔfɔɛ ɔ lɛ maa tsɔɔ. Anɛ gbijlɔ ɔ he je nɛ o nitsumitsɛ ɔ ngɛ mo sika a kee lo, aloo bɔ nɛ o tsuɔ ní ha nɛ́ e bua jɔ he ɔ he je nɛ e kɛ ngɛ mo hae?

• Ke nɔ ko ngɛ mo ní kee ngɛ gbijlɔ yemi be mi. Eko ɔ, nɔ nɛ ngɛ mo ní ɔ kee ɔ ma de ke: “I le kaa o yi gbijlɔ nɛ ɔ, se i suɔ kaa ma ha mo nɔ́ nɛ ɔ.” Eko ɔ, nɔ ɔ ngɛ mi mi jɔmi kpo jee kɛ ngɛ mo tsɔɔe kɛkɛ. Se ke o le heii kaa nɔ nɛ ngɛ mo nike ní ɔ hae ɔ ngɛ mo kae, loo e ngɛ mɔde bɔe kaa e ma ha nɛ o ye gbijlɔ ɔ eko ɔ hu nɛɛ? Ke o susu ní nɛ ɔmɛ a he ta a, mo lɛ o maa mwɔ o yi mi kpɔ kaa o maa ngɔ nike ní ɔ loo o be ngɔe. Ngɛ yi mi kpɔhi tsuo nɛ wa maa mwɔ ɔ mi ɔ, wa suɔ nɛ waa ye Yehowa anɔkuale nɛ wa ná he nile kpakpa.​—Ní Tsumi 23:1.

Kpale kɛ ya ní kasemi 44 oti 1

 6. Hiɔhi Nɛ Sãa Nɔ

Suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha nihi he je ɔ, wa hyɛɛ saminya nɛ wa ko ngɔ hiɔ ko kɛ sã mɛ. Ke wa le kaa hiɔ ko nɛ sãa nɔ ngɛ wa he, aloo wa susu kaa hiɔ ko sã wɔ ɔ, wa hyɛɛ saminya konɛ e ko sã ni kpahi. Wa peeɔ jã, ejakaa Baiblo ɔ de ke: “E sa nɛ o suɔ o nyɛmi kaa bɔ nɛ o suɔ o he ɔ.”​—Roma Bi 13:8-10.

Ke hiɔ ko nɛ sãa nɔ ngɛ nɔ ko he ɔ, mɛni e maa pee kɛ tsɔɔ kaa e suɔ ni kpahi? E sɛ nɛ e su nihi a he, aloo e ta nihi a dɛ, aloo e fua mɛ loo e fiɔ a nya he. E sɛ nɛ e gba e nya ke nihi fɔ we lɛ nine kɛ ba a we mi akɛnɛ a suɔ nɛ a po a weku mi bimɛ a he piɛ ɔ he je. Loko a maa baptisi lɛ ɔ, e sa nɛ e ha nikɔtɔmahi a kuu ɔ sanehi a he blɔ nya tolɔ ɔ lemi kaa hiɔ ko nɛ sãa nɔ ngɛ e he, konɛ a to blɔ nya kɛ ha e baptisimi ɔ, bɔ nɛ pee nɛ a kɛ po ni kpahi nɛ a maa baptisi mɛ ɔ a he piɛ. Ke nɔ ko ya je si fɔfɔɛ ko mi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ hiɔ ko nɛ sã lɛ ɔ, e sa nɛ e je suɔmi mi nɛ e ya konɛ a hyɛ e muɔ mi loko e kɛ nɔ ko nɛ bɔni nyɛɛmi kɛ ha gba si himi mi sɛmi. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa susuɔ ni kpahi a he, ‘nɛ wa fo we wɔ pɛ wa nɔ́ mi, se mohu wa foɔ ni kpahi hu a nɔ́ mi.’​—Filipi Bi 2:4.

Kpale kɛ ya ní kasemi 56 oti 2

 7. Ní Tsumi Kɛ Mlaa Sanehi

Ke waa kɛ nɔ ko so ngɛ sika sane aloo ní tsumi ko he, nɛ wa pee womi ngɔ fɔ nɔ ɔ, wa maa yu wa he ngɛ nyagbahi fuu a he. Ke nɔ nɛ waa kɛ so ɔ ji Kristofo no po ɔ, nile ngɛ mi kaa wa maa pee jã. (Yeremia 32:9-12) Ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, be komɛ ɔ, nyagba tsɔwitsɔwihi ma nyɛ maa te si ngɛ Kristofohi a kpɛti kɛ kɔ sika sanehi kɛ ní kpahi a he. E sa nɛ a kɛ oya yemi nɛ tsu nyagbahi kaa kikɛ a he ní ngɛ tue mi jɔmi mi. Nɛ e sa nɛ a pee jã ngɛ mɛ pɛ a kpɛti.

Kɛ e sa kaa wa tsu sanehi nɛ a ngɛ hɛdɔ kaa nɔ sisimi aloo nɔ he guɛ gbemi he ní ha kɛɛ? (Kane Mateo 18:15-17.) Yesu tsɔɔ wɔ níhi etɛ komɛ nɛ e sa kaa waa pee:

1. E sa nɛ o bɔ mɔde kaa o kɛ lɛ pɛ nyɛ ma dla nyɛ kpɛti.​—Hyɛ kuku 15.

2. Ke lɔ ɔ yi manye ɔ, ha nɔ kake aloo nihi enyɔ nɛ a nane pi si ngɛ asafo ɔ mi ɔ nɛ a piɛɛ o he kɛ ya e ngɔ.​—Hyɛ kuku 16.

3. Ke enɛ ɔmɛ tsuo yi manye ɔ, lɛɛ o ma nyɛ ma ya na asafo mi nikɔtɔma amɛ.​—Hyɛ kuku 17.

Behi fuu ɔ, e he hia we nɛ waa ngɔ wa nyɛmimɛ kɛ ya kojomi he, ejakaa lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ nihi nɛ a tu Yehowa kɛ asafo ɔ he munyu yaya. (1 Korinto Bi 6:1-8) Se ngɛ si fɔfɔɛ komɛ a mi ɔ, e he maa hia kaa a tsu sane ɔ he ní ngɛ kojomi he. Sane nɛ ɔmɛ ekomɛ ji: gba mi pomi, bi nɔ hyɛmi he sane, sika nɛ e sa kaa nɔ ko nɛ ha e he piɛɛlɔ ke a po gba mi, insiɔlansi ngɔmi, ke nɔ ko de amlaalo ɔ ke e gbee si nɛ lɔ ɔ he ɔ, e be nyɛe maa wo hiɔ nɛ e ye ni kpahi, kɛ gbosi ní gbami. Ke Kristofo no ko ha nɛ kojomi he ɔ tsu sane ko kaa enɛ ɔmɛ a he ní ngɛ tue mi jɔmi mi ɔ, e tɔ̃ we Baiblo ɔ blɔ tsɔɔmi nɔ.

Ke e ji yayami nɛ hɛdɔ ngɛ he kaa abonua tuami, jokuɛ nɛ a pee lɛ nisɛ ní, nɔ kongomi, loo jumi nɛ ma nyɛ maa gbee nɔ si, aloo a gbe nɔmlɔ, nɛ Kristofo no ko ya bɔ amlaalo ɔ ní tsumi he nɛ tsuɔ sane nɛ ɔmɛ a he ní ɔ amaniɛ ɔ, e tɔ̃ we Baiblo ɔ blɔ tsɔɔmi nɔ.

Kpale kɛ ya ní kasemi 56 oti 3