Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

YI 24

‘Moo Pee Kã!’

‘Moo Pee Kã!’

Yuda bi ɔmɛ so kaa a maa gbe Paulo, se e je a dɛ, nɛ e fã e he ngɛ Fɛlis hɛ mi

A kɛ da Ní Tsumi 23:11–24:27 ɔ nɔ

1, 2. Mɛni he je nɛ e pee we Paulo nyakpɛ kaa e kɛ yi mi wami kpe ngɛ Yerusalɛm ɔ?

 BENƐ a je Paulo kɛ je basabasa peeli ɔmɛ a dɛ mi ngɛ Yerusalɛm se ɔ, a wo lɛ tsu ekohu. E pee we bɔfo nɛ ngɛ kã nɛ ɔ nyakpɛ kaa e kɛ yi mi wami ngɛ kpee ngɛ Yerusalɛm. A de lɛ be ko ke é hyɛ “tsu womi kɛ amanehluhi” blɔ ngɛ ma nɛ ɔ mi. (Níts. 20:22, 23) E ngɛ mi kaa Paulo li nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ maa ba e nɔ ɔ mohu lɛɛ, se e le kaa e maa na nɔ́ ngɛ Yesu biɛ ɔ he je.​—Níts. 9:16.

2 Gbalɔ ko nɛ e ji Kristofo no nɛ a tsɛɛ lɛ ke Agabo ɔ gba kaa a maa fĩ Paulo nɛ “a maa ngɔ lɛ kɛ wo nihi nɛ a je je ma amɛ a mi ɔmɛ a dɛ mi.” (Níts. 21:4, 10, 11) Yuda bi basabasa peeli komɛ to kaa a maa gbe lɛ. Nɔ́ nɛ ɔ ya nɔ kɛ we. Nɛ lɔ ɔ se ɔ, e kɛ we nɛ benɛ Sanhedri bi ɔmɛ ngɛ nya sãe ngɛ nɔ́ nɛ Paulo de ɔ he ɔ, e pee kaa nɔ́ nɛ “a ma tsɔtslɔɔ” e mi. Amlɔ nɛ ɔ, a wo bɔfo nɛ ɔ tsu, nɛ e ngɛ Roma ta buli ɔmɛ a nine nɔ, nɛ e ma bi nɛ a ye e sane ekohu, nɛ́ e fã e he ngɛ e nya nɛ a po ɔ he je. (Níts. 21:31; 23:10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, bɔfo Paulo hia he wami womi wawɛɛ!

3. Jije wa náa he wami womi ngɛ konɛ waa ya nɔ nɛ waa fiɛɛ?

3 Ngɛ nyagbe be nɛ ɔ mi ɔ, wa le kaa “nihi tsuo nɛ a suɔ wawɛɛ kaa a maa hi si ngɛ Mawu gbeye yemi nya ngɛ Kristo Yesu mi ɔ, mɛ hu a maa wa mɛ yi mi.” (2 Tim. 3:12) Wa hia he wami womi kpamkpam, konɛ waa ya nɔ nɛ wa tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ. Wa hɛ sa he wami womi nɛ wa nine suɔ nɔ ngɛ be nya kɛ guɔ womihi nɛ “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ” ngma kɛ asafo mi kpehi nɛ e to he blɔ nya kɛ ha wɔ ɔ nɔ! (Mat. 24:45) Yehowa wo wɔ si kaa nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ sane kpakpa a be manye yee. (Yes. 54:17; Yer. 1:19) Se mɛni lɛ ba bɔfo Paulo nɔ? Anɛ e nine su he wami womi nɔ konɛ e ya nɔ nɛ e ye odase kɛ pi si lo? Ke jã a, lɛɛ kɛ Paulo plɛ kɛ ná he wami womi ɔ ha kɛɛ, nɛ kɛ e pee e ní ha kɛɛ?

‘Somi Ko Nɛ A So Nɛ A Kã A He Kita’ a Yi Manye (Ní Tsumi 23:11-34)

4, 5. Mɛni he wami womi nɛ Paulo nine su nɔ, nɛ mɛni he je nɛ e ba ngɛ be nya a?

4 Bɔfo Paulo nine su he wami womi fuu nɔ benɛ a po e he piɛ kɛ je Sanhedri ɔ e we nyɔ ɔ mi ɔ. Ngmami ɔ de ke: “Nyɔmtsɛ ɔ ba da si ngɛ e kasa nya nɛ e de lɛ ke: ‘Koo ye tsui! Ejakaa kaa bɔ nɛ o ngɛ ye he odase yee wawɛɛ ngɛ Yerusalɛm ɔ, jã kɛ̃ nɛ e sa nɛ o ya ye odase ngɛ Roma.’” (Níts. 23:11) Yesu gu he wami womi munyu nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ ma nɔ mi ha Paulo kaa, e maa po e he piɛ. E le kaa e ma ya su Roma slɔkee konɛ e ná he blɔ kɛ ye Yesu he odase ngɛ lejɛ ɔ.

“Nyumuhi nɛ a he hiɛ pe 40 ngɛ mlɛe nɛ a ma tua lɛ.”​—Ní Tsumi 23:21

5 He wami womi nɛ Paulo ná a ba ngɛ e be nya. E nɔ jena a, Yuda bi nɛ a he hiɛ pe 40 ɔ “so nɛ a kã a he kita kaa a be nɔ́ ko yee, nɛ a be nɔ́ ko hu nue kɛ yaa si be nɛ a maa gbe Paulo.” Somi nɛ ɔ nɛ a “so nɛ a kã a he kita” a tsɔɔ kaa Yuda bi nɛ ɔmɛ fia a pɛɛ si kaa a maa gbe Paulo. Nimli nɛ ɔmɛ he ye kaa ke a nyɛ we nɛ a tsu a ga tsɔmi he ní ɔ, nɔ́ yayami ko maa ba a nɔ. (Níts. 23:12-15) A ga tsɔmi ɔ ji kaa, a ma ha nɛ a ngɔ Paulo kɛ ba Sanhedri ɔ ekohu kaa nɔ́ nɛ a suɔ nɛ á hlá e sane ɔ mi saminya, nɛ osɔfo nikɔtɔma amɛ kɛ nikɔtɔma amɛ kplɛɛ ga tsɔmi nɛ ɔ nɔ. Se a yi mi tomi ji kaa ke a kɛ Paulo ma Sanhedri ɔ, a ma tua lɛ ngɛ blɔ ɔ nɔ konɛ a gbe lɛ.

6. Kɛ Paulo plɛ kɛ le ga nɛ a to kaa a maa gbe lɛ ɔ ha kɛɛ, nɛ mɛni blɔ nɔ nɛ nihewi kɛ yihewi maa gu kɛ kase Paulo weku no ɔ?

6 Se Paulo nyɛmiyo binyumu ko nu ga nɛ a to ɔ he, nɛ e ya de Paulo. Nɛ Paulo ha nɛ niheyo ɔ ya de Roma ta buli a nyatsɛ ngua a nɛ ji Klaudio Lisia. (Níts. 23:16-22) E ji anɔkuale kaa nihewi kɛ yihewi nɛ́ a peeɔ kã kaa bɔ nɛ Paulo weku no ɔ pee ɔ, nɛ́ a suɔ kaa a maa ye bua Mawu we bi konɛ a pee slɔkee, nɛ́ jehanɛ hu a peeɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a ma nyɛ kɛ yeɔ bua konɛ Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɛ ya nɔ ɔ, Yehowa suɔ mɛ wawɛɛ.

7, 8. Mɛni blɔ nya Klaudio Lisia to konɛ e kɛ ha nɛ Paulo nɛ pee slɔkee?

7 Benɛ Klaudio Lisia nɛ́ e ji ta buli 1,000 a nyatsɛ ɔ ná le ga nɛ a to kaa a maa gbe Paulo ɔ, e fã ta buli 470, nɛ́ a hɛɛ akplɔ kɛ okpɔngɔ nɔ hili kaa a je Yerusalɛm jamɛ a nyɔ ɔ mi nɛ́ a ngɔ Paulo kɛ ya Kaisarea slɔkee. Ke a ya su lejɛ ɔ, a maa ngɔ Paulo kɛ ya ha Amlaalo Fɛlis. a Kaisarea ji he nɛ Roma ma nikɔtɔmahi nɛ a hyɛɛ Yudea ma a nɔ ɔ ye nɔ ngɛ. E ngɛ mi kaa Yuda bi babauu ngɛ ma nɛ ɔ mi mohu lɛɛ, se nihi nɛ a ngɛ ma nɛ ɔ mi ɔ hiɛhiɛɛ ji Ma Je Li. Bɔ nɛ tue mi jɔmi ngɛ lejɛ ɔ ha a je ekpa ngɛ bɔ nɛ Yerusalɛm ma a mi pee gidigidi ha a he, ejakaa nihi nɛ a ngɛ Yerusalɛm ɔ teɔ si kɛ woɔ jami kpahi, nɛ a peeɔ basabasa. Jehanɛ hu ɔ, Kaisarea ji he nɛ Roma ta buli nɛ a hyɛɛ Yudea ma a nɔ ɔ a ní tsumi yi ɔ ngɛ.

8 Lisia kɛ Roma mlaa a tsu ní, nɛ e ngma sɛ womi kɛ mane Fɛlis, nɛ e tsɔɔ lɛ sane nɛ ba a mi. Lisia tsɔɔ kaa benɛ e ná le kaa Roma no ji Paulo ɔ, e bɔ mɔde nɛ e kpɔ̃ lɛ kɛ je Yuda bi ɔmɛ a dɛ mi benɛ a “ma lɛ gbemi” ɔ. Lisia de kaa e nɛ́ nɔ́ yayami ko ngɛ Paulo he nɛ́ tsɔɔ kaa e “sa gbenɔ loo tsu womi,” se akɛnɛ Yuda bi ɔmɛ so ngɔ wo Paulo he he je ɔ, Lisia ngɔ Paulo kɛ ya ha amlaalo Fɛlis, konɛ e bu e nya nɛ a po ɔ tue, nɛ e mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ sane ɔ he.​—Níts. 23:25-30.

9. (a) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ a te si kɛ wo he blɔ nɛ Paulo ngɛ kaa Roma no ɔ? (b) Mɛni he je nɛ eko ɔ, wa maa da mlaa nya he blɔ nɛ wa ngɛ kaa ma bi ɔ nɔ kɛ fã wa he ɔ?

9 Anɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ Lisia ngma a ji anɔkuale lo? Dɛbi. E ngɛ kaa nɔ́ nɛ e ngɛ hlae nɛ e sa amlaalo ɔ hɛ mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi Roma no nɛ́ Paulo ji ɔ he je nɛ e kpɔ̃ lɛ ɔ. Jehanɛ hu ɔ, e wui nɔ ta kaa e ha nɛ “a wo lɛ kɔsɔkɔsɔ enyɔ,” nɛ e wui nɔ ta kaa pee se ɔ, e fã kaa “a fiaa lɛ kpa kɛ bi lɛ e nya mi.” (Níts. 21:30-34; 22:24-29) Enɛ ɔ nɛ Lisia pee ɔ tsɔɔ kaa e te si kɛ si he blɔ nɛ Paulo ngɛ kaa Roma no ɔ. Mwɔnɛ ɔ, Satan guɔ nihi nɛ a peeɔ kpɛii ngɛ lakpa jami he ɔ a nɔ kɛ waa Mawu we bi yi mi, nɛ a bɔɔ mɔde kaa a maa tsi he blɔ nɛ wa ngɛ kaa wa jaa Mawu faa nya. Se kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, behi fuu ɔ, Mawu we bi daa mlaa nya he blɔ nɛ a ngɛ kaa ma bi ɔ nɔ kɛ fãa a he.

“E Ngɔ Ye Nya Kaa Ma Je Imi Nitsɛ Ye Nya” (Ní Tsumi 23:35–24:21)

10. Mɛni munyuhi nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ a kɛ po Paulo nya?

10 Benɛ Paulo ngɛ Kaisarea a, “a bu e he ngɛ Hɛrode matsɛ we ɔ” konɛ e mlɛ nihi nɛ a te si kɛ si lɛ ɔ nɛ á je Yerusalɛm kɛ ba. (Níts. 23:35) Ligbi enuɔ se ɔ, Osɔfo Nɔkɔtɔma Anania, mlaa lelɔ nɛ a tsɛɛ lɛ Tɛtulo ɔ kɛ nikɔtɔma amɛ a kuu ko ba hia si. Tɛtulo sɛ hlami nɛ e je Fɛlis yi ngɛ nɔ́ nɛ e ngɛ pee ha Yuda bi ɔmɛ ɔ he konɛ e kɛ plɛ e yi mi nɛ e bua nɛ jɔ e he. b Kɛkɛ nɛ Tɛtulo bɔni Paulo sane ɔ he munyu tumi, nɛ e kale Paulo kaa “e ji lohwe nɔ́ puɛlɔ, nɛ e ngɛ atua tsɔmi si tlee ngɛ Yuda bi tsuo nɛ a ngɛ zugba a nɔ hehi tsuo nɛ nimli ngɛ ɔmɛ a kpɛti, nɛ e ji Nazarɛt bi ɔmɛ a jami kuu ɔ nya dalɔ. Jehanɛ se hu ɔ, e ka kaa e ma ble sɔlemi we ɔ, enɛ ɔ he ɔ, wa nu lɛ.” Yuda bi kpa amɛ “hu fĩ e se, nɛ a ngɛ dee ke ní nɛ ɔmɛ tsuo ngɛ mi niinɛ.” (Níts. 24:5, 6, 9) Nya pomihi nɛ a kɛ ba Paulo nɔ kaa e ngɛ atuã tsɔmi si tlee, nɛ e ji jami kuu nɛ e he ngɛ gbeye ɔ nya dalɔ, nɛ e ble sɔlemi we ɔ ji munyu nɛ hɛdɔ ngɛ he nɛ a kɛ po e nya, nɛ enɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ a bu lɛ gbenɔ fɔ.

11, 12. Mɛni blɔ nɔ Paulo gu kɛ fã e he ngɛ e nya nɛ a po ɔ he?

11 Jehanɛ lɛɛ a ha Paulo he blɔ kaa e tu munyu. E je sisi ke: “Ma je imi nitsɛ ye nya.” E ha nɛ e pee heii kaa nɔ́ nɛ a ngɛ dee ɔ be mi. Bɔfo Paulo ble we sɔlemi we ɔ, nɛ e ha we nɛ ni ɔmɛ nɛ a tsɔ atuã. E de ke e je Yerusalɛm ‘maa pee jehahi fuu ji nɛ ɔ,’ nɛ e ba konɛ e ngɔ “mɔbɔ nami nike níhi” kɛ ba ha Kristofohi nɛ hwɔ nɛ ba a kɛ yi mi wami ha nɛ a ngɛ ohia yee ɔ. Paulo de ke loko e maa sɛ sɔlemi we ɔ, e “he tsɔ ngɛ kusumi nya” nɛ e ‘bɔɔ mɔde wawɛɛ konɛ e he nile nɛ e ko bu lɛ fɔ ngɛ Mawu kɛ nimli a hɛ mi.’​—Níts. 24:10-13, 16-18.

12 Paulo kplɛɛ nɔ kaa e jaa e nɛmɛ a Mawu ngɛ “nɔ́ nɛ a ngɛ tsɛe ke jami kuu ko ɔ nya.” Se e ma nɔ mi kaa e heɔ “níhi tsuo nɛ a ngma ngɛ Mlaa a kɛ Gbali ɔmɛ a mi ɔ yeɔ.” Nɛ kaa bɔ nɛ e ji ngɛ nihi nɛ a po e nya a a blɔ fa mi ɔ, Paulo hu he ye kaa “a ma tle nihi nɛ a da kɛ nihi nɛ a dɛ tsuo si kɛ je gbeje.” Kɛkɛ nɛ Paulo de e nya poli ɔmɛ kaa a ha mɛ odasehi nɛ tsɔɔ kaa munyu nɛ a kɛ po Paulo nya a ji anɔkuale. E de ke: “Ha nɛ nyumu nɛ ɔmɛ nitsɛmɛ nɛ a ngɛ hiɛ ɔ nɛ a tsɔɔ tɔ̃mi nɛ a na benɛ i ya da Sanhedri ɔ hɛ mi ɔ, lɛɛ nɔ́ kake pɛ nɛ a ma nyɛ ma de ji kaa benɛ i daa si ngɛ a kpɛti ɔ, i kpa ngmlaa kɛ de ke: ‘Gbogboehi a si tlemi ɔ he je nɛ a ngɛ mi kojoe ngɛ nyɛ hɛ mi ɔ nɛ!’”​—Níts. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Mɛni he je nɛ nɔ́ nɛ Paulo pee ɔ ji nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha wɔ ngɛ bɔ nɛ wa maa fã wa he ha ngɛ ma nikɔtɔmahi a hɛ mi ɔ he ɔ?

13 Paulo pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha wɔ ke e ba mi kaa a ngɔ wɔ kɛ ya ma nikɔtɔmahi a hɛ mi ngɛ wa jami ɔ he je, nɛ a po wa nya kaa wa ha nɛ basabasa peemi ngɛ nɔ yae, aloo wa ngɛ atuã tsɔe kɛ ngɛ nɔ yemi ɔ sie aloo a po wa nya kaa wa ji “jami kuu nɛ a he ngɛ gbeye.” Paulo tu we munyu ngɔngɔɛhi kɛ gbe amlaalo ɔ yi mi kaa bɔ nɛ Tɛtulo pee ɔ. Paulo pee kpoo nɛ e je bumi kpo. Paulo kɛ hɛ si kami tsu ní, e ha nɛ e munyu ɔ ngɛ heii nɛ e tu anɔkuale ɔ hulɔ. Paulo de kaa “Yuda bi komɛ nɛ a je Asia kpokpa a nɔ” nɛ́ a po e nya kaa e ble sɔlemi we ɔ be lejɛ ɔ benɛ e ngɛ munyu ɔ tue ɔ, nɛ lɔ ɔ he ɔ, ngɛ mlaa nya a, e sa nɛ e kɛ mɛ tsuo nɛ́ a je a gbi kpo konɛ ke a ngɛ nɔ́ ko kɛ si lɛ ɔ, a de.​—Níts. 24:18, 19.

14 E sa kadimi wawɛɛ kaa, Paulo yi gbeye kaa e maa tu munyu kɛ fã níhi nɛ e heɔ yeɔ ɔ he. Paulo kɛ kã tu e hemi kɛ yemi ngɛ gbogboehi a si tlemi ɔ mi ɔ he munyu, e ngɛ mi kaa lɔ ɔ ha nɛ basabasa peemi te si ngɛ Sanhedri ɔ mohu. (Níts. 23:6-10) Paulo ma gbogboehi a si tlemi he hɛ nɔ kami ɔ nɔ mi benɛ e ngɛ níhi nɛ e heɔ yeɔ ɔ he fãe ɔ. Mɛni he je? Ejakaa Paulo ngɛ anɔkuale nɛ kɔɔ Yesu kɛ e si tlemi ɔ he ɔ fiɛɛe​—nɛ enɛ ɔ ji nɔ́ ko nɛ si temi kɛ woli ɔmɛ he we yi. (Níts. 26:6-8, 22, 23) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, yi mi tomi titli he je nɛ a ngɛ Paulo kojoe ɔ ji kaa akɛnɛ e he gbogboehi a si tlemi ɔ, kɛ titli ɔ, Yesu si tlemi ɔ ye ɔ he je.

15 Kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, wa ma nyɛ maa ye odase kɛ kã, nɛ jehanɛ hu, wa ma nyɛ ma ná he wami womi kɛ je munyu nɛ Yesu tu ɔ mi. E de e kaseli ɔmɛ ke: “Ye biɛ ɔ he je ɔ, nihi tsuo maa nyɛ nyɛ. Se nɔ nɛ e ma fĩ si kɛ ya si nyagbe ɔ, a ma he e yi wami.” Anɛ e sa kaa waa ye gbeye ngɛ nɔ́ nɛ wa ma de ɔ he lo? Dɛbi, ejakaa Yesu wo wɔ si ke: “Ke a ngɔ nyɛ kɛ yaa nɛ a kɛ nyɛ ya wo a dɛ mi ɔ, nyɛ ko sɛ hlami nɛ nyɛɛ hi haoe ngɛ nɔ́ nɛ nyɛ ma de ɔ he; mohu ɔ, nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a maa ngɔ kɛ ha nyɛ ngɛ jamɛ a ngmlɛfia a mi ɔ, nyɛ de lɔ ɔ, ejakaa pi nyɛ nɛ nyɛ ngɛ munyu ɔ tue ɔ, se mohu mumi klɔuklɔu ɔ.”​—Maak. 13:9-13.

“Fɛlis Ye Gbeye” (Ní Tsumi 24:22-27)

16, 17. (a) Mɛni Fɛlis de, nɛ mɛni e pee benɛ e ngɛ Paulo sane ɔ yee ɔ? (b) Mɛni he je nɛ eko ɔ, Fɛlis ye gbeye ɔ, se mɛni yi mi tomi he je nɛ e ha nɛ a ngɔ Paulo kɛ ba e ngɔ si abɔ ɔ?

16 Pi enɛ ɔ ji kekleekle be nɛ Amlaalo Fɛlis nu níhi nɛ Kristofo ɔmɛ heɔ yeɔ ɔ he. Ngmami ɔ de ke: “Se akɛnɛ Fɛlis le Blɔ nɛ ɔ [e ji munyungu nɛ a kɛ tsɛɛ Kristofohi a jami ɔ ngɛ jamɛ a be ɔ mi] he sanehi fuu he je ɔ, e tsɛ̃ a munyu ɔ ngɔ to, nɛ e de ke: ‘Be fɛɛ be nɛ Lisia nɛ ji ta buli a nyatsɛ ngua a ma kple kɛ ba a, ma ma nyɛ sane nɛ ɔmɛ a nya si.’ Nɛ e fã ta buli a nɔkɔtɔma a kaa e ha nɛ a wo nyumu ɔ tsu, se a ha nɛ́ e ye e he bɔɔ, nɛ́ a ngmɛ e we bi ɔmɛ blɔ nɛ a ba tsu e hiami níhi ha lɛ.”​—Níts. 24:22, 23.

17 Ligbi komɛ a se ɔ, Fɛlis, kɛ e yo Drusila, nɛ ji Yuda no ɔ, tsɔ nɛ a ya ngɔ Paulo kɛ ba, nɛ a “bu Kristo Yesu mi hemi kɛ yemi ɔ he munyu nɛ e tu ɔ tue.” (Níts. 24:24) Se kɛ̃ ɔ, benɛ Paulo ngɛ “dami kɛ he nɔ yemi kɛ kojomi nɛ ma a he munyu tue ɔ, Fɛlis ye gbeye.” E ma nyɛ maa ba lɛ kaa e ye gbeye ejakaa e he nile hao lɛ akɛnɛ e pee ní yayamihi ngɛ e si himi mi ɔ he je. Lɔ ɔ he ɔ, e ha nɛ Paulo je lejɛ ɔ. E de lɛ ke: “Moo ya lolo, se ke i ná he blɔ ɔ, ma tsɔ nɛ a ba tsɛ mo kɛ ba ekohu.” Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Fɛlis tsɔ nɛ a ngɔ Paulo kɛ ba e ngɔ si abɔ ngɛ lɔ ɔ se. Pi akɛnɛ e suɔ nɛ́ e le anɔkuale ɔ he je nɛ e pee jã, se mohu ɔ, e ngɛ blɔ hyɛe kaa Paulo ma ha lɛ nyɔ mi ní.​—Níts. 24:25, 26.

18. Mɛni he je nɛ Paulo tu “dami kɛ he nɔ yemi kɛ kojomi nɛ ma a he munyu” kɛ tsɔɔ Fɛlis kɛ e yo ɔ?

18 Mɛni he je nɛ Paulo tu “dami kɛ he nɔ yemi kɛ kojomi nɛ ma a he munyu” kɛ tsɔɔ Fɛlis kɛ e yo ɔ? Mo kai kaa, a suɔ nɛ a le nɔ́ nɛ “Kristo Yesu mi hemi kɛ yemi” nɛ nɔ ko ma ná a biɔ nɛ e pee. Paulo le kaa Fɛlis kɛ e yo ɔ a je mi ba hí kulaa, a yi mi wa nɛ a yi dami sane, enɛ ɔ he ɔ, e ha nɛ a le nɔ́ nɛ Mawu hyɛɛ blɔ kaa nɔ ko nɛ e suɔ kaa e pee Yesu se nyɛɛlɔ ɔ nɛ́ e pee. Nɔ́ nɛ Paulo de ɔ tsɔɔ slɔɔto agbo nɛ ngɛ Mawu dami mlaa amɛ kɛ bɔ nɛ Fɛlis kɛ e yo ɔ baa a je mi ha a a kpɛti. Jinɛ e sa nɛ enɛ ɔ ko ye bua mɛ nɛ́ a ko na kaa, adesahi tsuo maa bu akɔtaa ha Mawu ngɛ níhi nɛ a susuɔ, níhi a deɔ, kɛ níhi nɛ a pee ɔ he, nɛ nɔ́ nɛ pe kulaa a, kojomi nɛ Mawu maa kojo mɛ ɔ he hia kulaa pe kojomi nɛ Fɛlis maa kojo Paulo ɔ. E be nyakpɛ kaa enɛ ɔ ha nɛ Fɛlis “ye gbeye”!

19, 20. (a) Ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ, mɛni e sa kaa waa pee ke nihi pee a ní kaa nɔ́ nɛ a bua jɔ wa sɛ gbi ɔ he se kɛ̃ ɔ, a sume nɛ á pee tsakemi ngɛ a si himi mi ɔ? (b) Kɛ wa plɛ kɛ le kaa pi Paulo huɛ ji Fɛlis ha kɛɛ?

19 Ngɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ, wa ma nyɛ maa na ni komɛ nɛ a ngɛ kaa Fɛlis. Sisije ɔ, e maa pee kaa nɔ́ nɛ a bua jɔ anɔkuale ɔ he, se ngɛ anɔkuale mi ɔ, a suɔ nɛ á di a we akɔnɔ níhi mohu a se. E sa nɛ waa kɛ hɛ si kami nɛ tsu ní ke wa ngɛ mɔde bɔe kaa wa maa ye bua nihi kaa jã. Se kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ, waa kɛ mi mi jɔmi ma nyɛ ma de mɛ níhi nɛ e sa kaa a pee konɛ a sa Mawu hɛ mi. Eko ɔ, Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ ma ha nɛ a tsake. Se ke wa yɔse kaa a pee we a juɛmi kaa a ma tsake kɛ je a blɔ yayami ɔmɛ a he ɔ, lɛɛ e sa nɛ wa si mɛ, nɛ́ wa ya hlá nihi nɛ a ngɛ anɔkuale ɔ se blɔ hlae ɔ.

20 Ngɛ Fɛlis blɔ fa mi ɔ, munyuhi nɛ nyɛɛ se ɔ ha nɛ nɔ́ tutuutu nɛ ngɛ e tsui mi ɔ je kpo heii: “Jeha enyɔ se ɔ, Pɔkio Fɛsto ba ye Fɛlis se; nɛ akɛnɛ Fɛlis suɔ kaa e maa sa Yuda bi ɔmɛ a hɛ mi he je ɔ, e si Paulo ngɛ tsu ɔ mi.” (Níts. 24:27) E ngɛ heii kaa pi Paulo huɛ ji Fɛlis. Fɛlis le kaa nihi nɛ a piɛɛ “Blɔ ɔ” he ɔ pee we nɔ́ ko kɛ tsɔɔ kaa a ngɛ si tee kɛ ngɛ nɔ yemi ɔ sie, nɛ a wui ni kpahi he wami nɛ a pee jã hulɔ. (Níts. 19:23) Jehanɛ hu e le kaa Paulo tɔ̃ we Roma mlaa a ekoeko nɔ. Se kɛ̃ ɔ, Fɛlis ha nɛ a si Paulo ngɛ tsu ɔ mi konɛ e kɛ “sa Yuda bi ɔmɛ a hɛ mi.”

21. Mɛni lɛ ba Paulo nɔ benɛ Pɔkio Fɛsto ba pee amlaalo ɔ, nɛ mɛni lɛ e wo Paulo he wami?

21 Kaa bɔ nɛ nyagbe kuku nɛ ngɛ Ní Tsumi yi 24 ɔ mi ɔ tsɔɔ, Paulo ngɛ tsu womi mi loloolo benɛ Pɔkio Fɛsto ba ye Fɛlis se kaa amlaalo ɔ. Enɛ ɔ ha nɛ e he ba hia nɛ Paulo nɛ ya da ma nikɔtɔma slɔɔtohi a hɛ mi konɛ e fã e he. Niinɛ, a ngɔ bɔfo nɛ ngɛ kã nɛ ɔ “kɛ ba matsɛmɛ kɛ amlaalohi a hɛ mi.” (Luka 21:12) Kaa bɔ nɛ wa maa na a, pee se ɔ, Paulo ya ye odase ngɛ nɔ yelɔ nɛ ngɛ blɔ nya ngua pe kulaa a hɛ mi. Ngɛ si fɔfɔɛ nɛ ɔmɛ tsuo a mi ɔ, Paulo hemi kɛ yemi ɔ mimiɛɛ we. Atsinyɛ jemi ko be he kaa Yesu munyu ɔ wo lɛ he wami. E de lɛ ke: ‘Moo pee kã!’

a Hyɛ daka nɛ ji “ Fɛlis​—Amlaalo Ngɛ Yudea.”

b Tɛtulo na Fɛlis si ngɛ “tue mi jɔmi babauu” nɛ e ngɔ kɛ ba ma a mi ɔ he je. Se anɔkuale sane ji kaa, benɛ Fɛlis ji amlaalo ngɛ Yudea a, basabasa peemi ya nɔ wawɛɛ pe benɛ amlaalo kpa amɛ nɛ a sɛ e hlami ɔ ye nɔ ɔ kɛ ya si benɛ a tsɔ atuã kɛ si Roma. Jehanɛ se hu Tɛtulo tu we anɔkuale benɛ e de Fɛlis ke Yuda bi ɔmɛ ‘naa lɛ si wawɛɛ’ ngɛ tsakemihi nɛ Fɛlis pee ɔ he ɔ. Anɔkuale sane ji kaa Yuda bi ɔmɛ a kpɛti nihi babauu sume e sane akɛnɛ e ji nɔ yelɔ nɛ yi mi wa, nɛ́ jehanɛ se hu benɛ Yuda bi ɔmɛ tsɔ atuã nɛ́ e tsi nya a, e tsu yi wu tso ní ɔ he je.​—Níts. 24:2, 3.