Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

YI 16

“Moo Po Mi Kɛ Ba Makedonia”

“Moo Po Mi Kɛ Ba Makedonia”

Akɛnɛ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ kplɛɛ blɔ nya ní tsumi nɛ a kɛ wo a dɛ ɔ nɔ, nɛ a kɛ bua jɔmi fĩ si ngɛ yi mi wami mi he je ɔ, lɔ ɔ ngɔ jɔɔmihi fuu kɛ ba

A kɛ da Ní Tsumi 16:6-40 ɔ nɔ

1-3. (a) Kɛ mumi klɔuklɔu ɔ kudɔ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ ha kɛɛ? (b) Mɛni níhi a he wa ma susu?

 YI KOMƐ je Filipi ngɛ Makedonia, nɛ e kɛ we nɛ a ba su pa nyafii ko nɛ ji Gangites ɔ he. A pɔɔ pa a nya bami, nɛ a ba hiɔ si ngɛ lejɛ ɔ nɛ a sɔleɔ kɛ haa Israel Mawu ɔ. Nɛ Yehowa ngɛ a he hɛ toe.​—2 Kron. 16:9; La 65:2.

2 Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, nyumu komɛ je Listra ngɛ Galatia woyi je nɛ́ e kɛ Filipi puje he je he kɛmi maa pee kilomita 800 ɔ. Ligbi komɛ a se ɔ, a ba su Roma gbɛjegbɛ ko nɛ a kɛ tɛhi dla nɔ ɔ nɔ, nɛ lejɛ ɔ ngɛ kɛ yaa ma a pusinɔ he je ngɛ Asia kpokpa nɛ nihi babauu ngɛ mi ɔ nɔ. Nyumu nɛ ɔmɛ​—nɛ ji Paulo, Silas, kɛ Timoteo ɔ suɔ kaa a maa nyɛɛ gbɛjegbɛ nɛ ɔ nɔ kɛ ya Efeso kɛ ma kpahi a mi, konɛ a ya fiɛɛ sane kpakpa nɛ kɔɔ Kristo he ɔ ha nihi akpehi abɔ ngɛ lejɛ ɔ. Se loko a maa je a blɔ hiami ɔ sisi po ɔ, mumi klɔuklɔu ɔ tsi a nya, se Baiblo ɔ tsɔɔ we blɔ nɔ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ gu kɛ tsi a nya a. Mumi klɔuklɔu ɔ tsi a nya konɛ a ko fiɛɛ ngɛ Asia. Mɛni he je? Kɛ gu mumi klɔuklɔu ɔ nɔ ɔ, Yesu kudɔ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ. E suɔ kaa a hia blɔ kɛ ya gu Asia Nyafii ɔ nɔ nɛ́ a po Aegea Wo ɔ kɛ ba pa nyafii ɔ nɛ a tsɛɛ lɛ Gangites ɔ he.

3 Wa ma nyɛ maa kase nɔ́ ko nɛ he hia mwɔnɛ ɔ ke wa susu blɔ nɔ nɛ Yesu gu kɛ kudɔ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ kɛ ya Makedonia a he. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu ní komɛ nɛ ya nɔ ngɛ Paulo blɔ hiami enyɔne kɛ ha e ma se sane kpakpa fiɛɛmi ní tsumi ɔ maa pee jeha 49 K.F.S. ɔ mi ɔ he.

“Mawu Tsɛ Wɔ” (Ní Tsumi 16:6-15)

4, 5. (a) Mɛni lɛ ba benɛ e piɛ bɔɔ nɛ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ maa su Bitinia a? (b) Mɛni yi mi kpɔ nɛ kaseli nɛ ɔmɛ mwɔ, nɛ mɛni lɛ je mi kɛ ba?

4 Akɛnɛ mumi klɔuklɔu ɔ ha we Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ blɔ nɛ a fiɛɛ ngɛ Asia he je ɔ, a hia blɔ kɛ ya ma a yiti je ngɛ Bitinia konɛ a ya fiɛɛ ngɛ lejɛ ɔ. Loko a ma nyɛ ma ya su lejɛ ɔ, e ma bi nɛ a nyɛɛ ligbihi fuu ngɛ blɔhi nɛ a nɔ sɛ mu, nɛ́ a ngɛ Frigia kɛ Galatia a kpɛti ngɛ hehi nɛ nihi bɔɔ pɛ lɛ a ngɛ lejɛ ɔ nɔ. Se benɛ e piɛ bɔɔ nɛ a maa su Bitinia a, Yesu gu mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ tsi a nya ekohu. (Níts. 16:6, 7) Enɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ a yi mi nɛ pee mɛ enyɔɔnyɔ. A le nɔ́ nɛ a maa fiɛɛ, kɛ bɔ nɛ a ma plɛ kɛ fiɛɛ ha, se a li he nɛ a maa fiɛɛ ngɛ. Ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, wa ma nyɛ ma de ke, a si sinya nɛ ma ha nɛ a ya Asia a, se a bli we ha mɛ. Jehanɛ hu a si sinya nɛ ma ha nɛ a ya Bitinia a, se lɔ ɔ hu a bli we ha mɛ. Se loloolo ɔ, Paulo ma e juɛmi nya si kaa e maa ya nɔ maa hi sie kɛ ya si e maa na sinya ko nɛ a ma bli ha lɛ lo. Kɛkɛ nɛ nyumu nɛ ɔmɛ mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ́ e ngɛ kaa nɔ́ nɛ sisi numi be he. A kpale a se, nɛ a nyɛɛ kɛ be mahi fuu a he maa pee kilomita 550 kɛ ya si benɛ a ba su lɛ si dami he nɛ ngɛ Troya a, nɛ ngɛ lejɛ ɔ, a ma nyɛ maa sɛ lɛ mi kɛ ya Makedonia. (Níts. 16:8) Ngɛ lejɛ ɔ, Paulo kpale si sinya a si etɛne, nɛ amlɔ nɛ ɔ lɛɛ a bli ha lɛ.

5 Sane Kpakpa ngmalɔ Luka, nɛ́ e ya piɛɛ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ a he ngɛ Troya a ngma nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ. E ngma ke: “Nyɔ ɔ mi ɔ, a je nina ko kɛ tsɔɔ Paulo​—Makedonia nyumu ko daa si ngɛ lejɛ ɔ, nɛ e ngɛ lɛ pɛɛ kpae ke: ‘Moo po mi kɛ ba Makedonia nɛ o ba ye bua wɔ.’ Benɛ e na nina a nɔuu pɛ ɔ, wa bɔ mɔde kaa wa maa ya Makedonia, ejakaa wa ma nya si kaa Mawu tsɛ wɔ konɛ wa ya jaje sane kpakpa a kɛ tsɔɔ mɛ.” a (Níts. 16:9, 10) Amlɔ nɛ ɔ lɛɛ Paulo le he nɛ e maa fiɛɛ ngɛ. Moo hyɛ bɔ nɛ Paulo bua maa jɔ wawɛɛ ha kaa e kɔni mi jɔ̃ we, se mohu e ya nɔ nɛ e bɔ mɔde kaa e maa su oti nɛ e kɛ ma e hɛ mi kaa e maa fiɛɛ ngɛ ma kpahi a nɔ ɔ he! Oya nɔuu nɛ nyumu eywiɛ nɛ ɔmɛ sɛ lɛ mi kɛ ya Makedonia.

“Enɛ ɔ he ɔ, wa sɛ lɛ mi kɛ je Troya.”​—Ní Tsumi 16:11

6, 7. (a) Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ nɔ́ nɛ ya nɔ ngɛ Paulo blɔ hiami ɔ mi ɔ mi? (b) Mɛni nɔ mi mami nɛ Paulo níhi a si kpami ɔ ma nyɛ ma ha nɛ wa ná?

6 Mɛni wa ma nyɛ maa kase kɛ je sane nɛ ɔ mi? Mo kadi munyu nɛ ɔ: Benɛ Paulo hia blɔ kɛ yaa Asia a loko mumi klɔuklɔu tsi e nya kaa e ko fiɛɛ ngɛ lejɛ ɔ, nɛ benɛ e piɛ bɔɔ nɛ e maa su Bitinia a loko Yesu tsi e nyɛ nɛ́ e ko fiɛɛ ngɛ lejɛ ɔ, nɛ jehanɛ hu benɛ e su Troya a loko Yesu kudɔ lɛ kɛ ya Makedonia. Yesu nɛ ji asafo ɔ Yi ɔ ma nyɛ maa gu jamɛ a blɔ nɔ nɔuu kɛ kudɔ wɔ mwɔnɛ ɔ. (Kol. 1:18) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, eko ɔ, be kɛkɛɛ ji nɛ ɔ nɛ wa ngɛ susue kaa wa ma sɔmɔ kaa blɔ gbali aloo wa maa hia kɛ ya he nɛ fiɛɛli fuu a he hia ngɛ. Se eko ɔ, e ma nyɛ maa ba lɛ kaa ja benɛ wa pee níhi nɛ ma ha nɛ waa su jamɛ a oti ɔ he loko Yesu maa gu Mawu mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ tsɔɔ wɔ blɔ. Mɛni he je? Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Lɔle kudɔlɔ ma nyɛ ma kudɔ e lɔle ɔ kɛ ya hiɔ nɔ loo muɔ nɔ, se loko e ma nyɛ maa pee jã a, ja lɔle ɔ ngɛ nyɛɛe. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ Yesu kudɔɔ wɔ konɛ wa bli wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ mi, se ja wa bɔ wa he mɔde wawɛɛ kaa wa maa pee jã.

7 Se ke wa nyɛ we nɛ waa su otihi nɛ waa kɛ ma wa hɛ mi ɔ he oya nɔuu ɔ, mɛni wa maa pee? Anɛ e sa nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃, nɛ́ wa susu kaa Mawu mumi ɔ kudɔɔ we wɔ lo? Dɛbi. Mo kai kaa Paulo hu kɛ nyagbahi kpe nɛ́ ha we nɛ e su otihi nɛ e kɛ ma e hɛ mi ɔ he mla. Se e ya nɔ nɛ e hla zugba kpɔ nɛ ma nyɛ maa fiɛɛ ngɛ mi kɛ ya si e na he nɛ e maa fiɛɛ ngɛ jehanɛ. Ke wa ya nɔ nɛ wa fĩ si nɛ wa hlá ‘sinya ngua ko nɛ e ma ha nɛ wa tsu ní’ ɔ, wɔ hu Yehowa maa jɔɔ wɔ.​—1 Kor. 16:9.

8. (a) Moo kale bɔ nɛ Filipi ma a ngɛ ha. (b) Mɛni lɛ ya nɔ nɛ́ e ngɛ bua jɔmi benɛ Paulo ya fiɛɛ ngɛ he nɛ “a sɔleɔ ngɛ” ɔ?

8 Benɛ a ba su Makedonia kpokpa a nɔ se ɔ, Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ hia blɔ kɛ ya Filipi​—nɛ ji ma nɛ e mi bi ɔmɛ fĩaa kaa a ji Roma bi ɔ. Níhi fuu nɛ a ngɛ Filipi ma a mi ɔ ngɛ kaa níhi nɛ a ngɛ Roma a nɔuu, nɛ Roma ta buli fuu nɛ a ba he jɔɔmi ɔ hu ngɛ ma nɛ ɔ mi. Ngɛ ma a agbo ɔ se ngɛ pa nyafii ko he ɔ, ma se sane kpakpa fiɛɛli nɛ ɔmɛ na he ko nɛ a susu kaa “a sɔleɔ ngɛ.” b Ngɛ Hejɔɔmi ligbi ɔ nɔ ɔ, a ya lejɛ ɔ nɛ a ya na yihi fuu nɛ a bua a he nya konɛ a ja Mawu. Kaseli ɔmɛ hi si nɛ a kɛ mɛ tu munyu. Yo ko nɛ a tsɛɛ lɛ Lidia a “ngɛ tue bue, nɛ Yehowa bli e tsui mi gbajaa.” Nɔ́ nɛ Lidia kase kɛ je ma se sane kpakpa fiɛɛli nɛ ɔmɛ a ngɔ ɔ ta e tsui he wawɛɛ nɛ lɔ ɔ ha nɛ a baptisi e kɛ e we ɔ tsuo. Kɛkɛ nɛ e ha nɛ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ nɛ a piɛɛ e he ɔ ba hi e we ɔ mi. c​—Níts. 16:13-15.

9. Mɛni blɔ nɔ nɛ nihi babauu nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ gu kɛ kase Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nɛ mɛni jɔɔmi lɛ je mi kɛ ba?

9 Hyɛ bɔ nɛ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ a bua maa jɔ ha benɛ a baptisi Lidia a! Paulo bua maa jɔ wawɛɛ kaa e kplɛɛ nine fɔmi kaa e ‘po mi kɛ ba Makedonia’ a nɔ, nɛ Yehowa suɔ kaa e maa gu e kɛ e huɛ ɔmɛ a nɔ kɛ ha yihi nɛ ɔmɛ nɛ a baa a he si ɔ a sɔlemi heto! Mwɔnɛ ɔ, nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi​—nɛ a ji nihewi kɛ yihewi, nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi, nihi nɛ a sɛ we gba si himi mi kɛ nihi nɛ a sɛ gba si himi mi ɔ​—a kpɛti nihi babauu hiaa kɛ yaa hehi nɛ Matsɛ Yemi fiɛɛli fuu a he hia ngɛ. E ji anɔkuale kaa, a kɛ nyagbahi fuu kpeɔ, se a kɛ bua jɔmi fĩɔ si ejakaa a kɛ ni komɛ kpeɔ nɛ a bua jɔɔ Baiblo ɔ mi anɔkuale ɔ he kaa Lidia. Anɛ o ma nyɛ maa pee tsakemihi nɛ maa ye bua mo konɛ o nyɛ nɛ o hia kɛ ya hehi nɛ a hia fiɛɛli fuu ngɛ lo? Ke o pee jã a, o ma ná jɔɔmihi fuu. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu nyɛminyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ Aaron, nɛ́ e ye maa pee jeha 20 nɛ e hia kɛ ya je Central Amerika ma a eko nɔ ɔ he nɛ o hyɛ. Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ nihi nɛ a sɔmɔ ngɛ ma kpahi a mi ɔ a blɔ fa mi ɔ, lɛ hu e de ke: “Ma kpa nɔ nɛ i ya sɔmɔ ngɛ ɔ ye bua mi nɛ i hɛ kɛ su Yehowa he, nɛ huɛ bɔmi kpakpa ngɛ i kɛ lɛ wa kpɛti. I bua jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he ngɛ hiɛ ɔ. Amlɔ nɛ ɔ, i kɛ nihi kpaanyɔ kaseɔ Baiblo ɔ!”

Kɛ wa ma plɛ kɛ “po mi kɛ ba Makedonia” mwɔnɛ ɔ ha kɛɛ?

“Asafo Kuu ɔ . . . Te Si Kɛ Wo Mɛ” (Ní Tsumi 16:16-24)

10. Mɛni nɛ daimonio ɔmɛ pee konɛ nihi nɛ a te si kɛ wo Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ?

10 E ngɛ heii kaa Satan mi mi fu kaa nihi ngɛ sane kpakpa a nɔ kplɛɛe, nɛ a ngɛ mɛ baptisie ngɛ je ɔ mi hehi nɛ eko ɔ be ko nɛ be ɔ nɔ ko nɔ ko ti si kɛ wui e kɛ e daimonio ɔmɛ ngɛ ɔ. Nɔ́ jemi ko be he kaa daimonio ɔmɛ a he ngɛ mi nɛ nihi te si kɛ wo Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ ɔ nɛ! Be ko benɛ a ya he nɛ a sɔleɔ ngɛ ɔ, mawayo ko nɛ mumi yayami ngɛ e mi, nɛ́ e gu níhi nɛ maa ba hwɔɔ se nɛ́ e deɔ nihi ɔ nɔ kɛ ha nɛ́ e nyɔmtsɛmɛ ɔmɛ ná ní ɔ nyɛɛ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ a se, nɛ e ngɛ ngmlaa kpae ke: “Nyumu nɛ ɔmɛ ji Mawu Hiɔwe Lokoo No ɔ nyɔguɛhi, nɛ a ngɛ yi wami hemi blɔ ɔ jajee kɛ ngɛ nyɛ tsɔɔe.” Eko ɔ, daimonio ɔmɛ ha nɛ yiheyo nɛ ɔ tu munyu nɛ ɔmɛ konɛ e kɛ ha nɛ nihi nɛ a susu kaa, níhi nɛ Paulo ngɛ tsɔɔe kɛ nɔ́ nɛ lɛ hu e deɔ nihi kaa e maa ba hwɔɔ se ɔ tsuo je Mawu ngɔ. Enɛ ɔ ma ha nɛ nihi kɛ a juɛmi be nɔ́ nɛ Kristo se nyɛɛli anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ ngɛ dee ɔ nɔ mae. Se Paulo hia mumi yayami ɔ, nɛ lɔ ɔ ha nɛ yiheyo ɔ ma e nya.​—Níts. 16:16-18.

11. Benɛ a hia daimonio ɔ kɛ je yiheyo ɔ mi ɔ, mɛni lɛ ba Paulo kɛ Silas nɔ?

11 Benɛ yiheyo ɔ nyɔmtsɛmɛ ɔmɛ na kaa yiheyo ɔ nyɛ we nɛ e ná sika kɛ ha mɛ hu ɔ, a mi mi fu wawɛɛ. A gbla mɛ kɛ ya jua a nɔ, he nɛ kojoli, nɛ a daa Roma ma a nane mi kɛ hyɛɛ sanehi a mi ɔ kojoɔ ngɛ ɔ. Yiheyo ɔ nyɔmtsɛmɛ ɔmɛ le kaa kojoli ɔmɛ sume Yuda bi ɔmɛ, nɛ a le kaa kojoli ɔmɛ fĩaa kaa a ji Roma bi. Enɛ ɔ he ɔ, a de kojoli ɔmɛ kaa Paulo kɛ Silas ngɛ tsɔɔmihi nɛ Roma bi ɔmɛ kɛ mɛ kpa we gbi ɔ tsɔɔe, nɛ lɔ ɔ ngɔ nyagba kɛ ngɛ bae. Oya nɔuu nɛ nihi nɛ a ngɛ tue bue ɔ pee nɔ́ ko ngɛ nɔ́ nɛ a nu ɔ he. “Asafo kuu ɔ [nɛ a ngɛ jua a nɔ ɔ] pee kake nɛ a te si kɛ wo mɛ [nɛ ji Paulo kɛ Silas],” nɛ kojoli ɔmɛ fã kaa “a fiaa mɛ kpa.” Nɛ lɔ ɔ se ɔ, a ya wo Paulo kɛ Silas tsu. Nɔ nɛ e hyɛɛ nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ a nɔ ɔ ngɔ mɛ kɛ ya wo se tsu ɔ mi, nɛ e bɔ a nane ɔmɛ pã. (Níts. 16:19-24) Tsu ɔ mi wo diblii kpii benɛ tsu womi he nɔ hyɛlɔ ɔ nga sinya a, nɛ e ngɛ heii kaa Paulo kɛ Silas nyɛ we nɛ a na a sibi saminya. Se Yehowa lɛɛ e ngɛ mɛ hyɛe.​—La 139:12.

12. (a) Kɛ Kristo kaseli ɔmɛ na yi mi wami ha kɛɛ, nɛ mɛni he je? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Satan kɛ nihi nɛ e ngɛ mɛ kudɔe ɔ guɔ kɛ waa Kristo kaseli ɔmɛ yi mi mwɔnɛ ɔ?

12 Jeha komɛ nɛ be ɔ, Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: “A maa wa nyɛ yi mi.” (Yoh. 15:20) Enɛ ɔ he ɔ, benɛ Paulo kɛ e huɛ ɔmɛ po mi kɛ ya Makedonia a, a le kaa nihi maa te si kɛ wo mɛ. Benɛ a kɛ yi mi wami kpe ɔ, a nu sisi kaa akɛnɛ Satan mi mi fu mɛ ɔ he je nɛ nihi te si kɛ wo mɛ ɔ nɛ, se pi nɛ́ Yehowa kua mɛ. Mwɔnɛ hu ɔ, nihi nɛ Satan ngɛ mɛ kudɔe ɔ peeɔ a ní kaa bɔ nɛ nihi nɛ a te si kɛ wo Paulo ngɛ Filipi ɔ pee ɔ. Nɔ sisili tuɔ wa he lakpa munyu ngɛ sukuu, kɛ ní tsumi hehi, konɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ nihi nɛ a te si kɛ wo wɔ. Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, jami ɔmɛ teɔ si kɛ woɔ wɔ, nɛ a poɔ wa nya kaa wa ngɛ tsɔɔmihi nɛ nihi kɛ wɔ kpa we gbi ɔ tsɔɔe, nɛ lɔ ɔ ngɔ nyagba kɛ ngɛ bae. Ngɛ he komɛ ɔ, a kongoɔ wa nyɛmimɛ ɔmɛ, nɛ a woɔ mɛ tsu. Se Yehowa ngɛ lɛ tsuo hyɛe.​—1 Pet. 3:12.

‘A Baptisi Mɛ Amlɔ Nɔuu’ (Ní Tsumi 16:25-34)

13. Mɛni lɛ ha nɛ nyumu ɔ nɛ hyɛɛ nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ a nɔ ɔ bi ke: “Mɛni e sa kaa ma pee konɛ a he ye yi wami” ɔ?

13 Paulo kɛ Silas maa hia be, konɛ a kɛ ná he wami akɛnɛ a kongo mɛ jamɛ a ligbi ɔ he je. Maa pee nyɔ mi kpɛti ɔ, Paulo kɛ Silas ná he wami ekohu, nɛ a “ngɛ sɔlee nɛ a ngɛ lae kɛ ngɛ Mawu yi jee.” Tlukaa nɛ zugba mimiɛɛ, nɛ tsu womi he ɔ hoso! Tsu womi he nɔ hyɛlɔ ɔ te si nɛ e na kaa sinya a bli kɛ fɔ si, nɛ e ye gbeye kaa nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ tu fo kɛ je. E le kaa a maa gbla e tue ke nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ je, enɛ ɔ he ɔ, “e hia klaate nɛ́ jinɛ e yaa gbe e he.” Se Paulo kɛ gbi nɛ nya wa de ke: “Koo ye o he awi, ejakaa wɔ tsuo wa ngɛ hiɛ ɔ!” Kɛkɛ nɛ e bi mɛ ke: “Awetsɛmɛ, mɛni e sa kaa ma pee konɛ a he ye yi wami?” Paulo kɛ Silas be nyɛe ma he e yi wami; jã Yesu pɛ. Lɔ ɔ he ɔ, a ha lɛ heto ke: “Mo he Nyɔmtsɛ Yesu nɛ o ye, nɛ a ma he mo kɛ o we mi bimɛ ɔmɛ tsuo nyɛ yi wami.”​—Níts. 16:25-31.

14. (a) Mɛni yemi kɛ buami nɛ Paulo kɛ Silas kɛ ha nyumu ɔ nɛ hyɛɛ nihi nɛ a wo mɛ tsu ɔ a nɔ ɔ? (b) Mɛni jɔɔmi nɛ Paulo kɛ Silas ná akɛnɛ a kɛ bua jɔmi fĩ si ngɛ yi mi wami mi ɔ he je?

14 Anɛ tsu womi he nɔ hyɛlɔ ɔ sane bimi ɔ je e tsui mi lo? Paulo ná nɔ mi mami kaa e je e tsui mi niinɛ. Nyumu nɛ ɔ ji Ma Je No, nɛ e li Ngmami ɔ he nɔ́ ko. Loko e ma nyɛ ma ba pee Kristofo no ɔ, e sa kaa e kase Ngmami ɔ mi sisije anɔkuale ɔmɛ nɛ́ e kplɛɛ a nɔ. Lɔ ɔ he ɔ, Paulo kɛ Silas ngɔ be kɛ “tu Yehowa munyu ɔ kɛ tsɔɔ lɛ.” Akɛnɛ a ngɔ a juɛmi kɛ ma Ngmami ɔ mi munyu nɛ a ngɛ tue ɔ nɔ wawɛɛ he je ɔ, a hɛ je yeyee nɛ a nu he benɛ a kongo mɛ ɔ nɔ. Tsu womi he nɔ hyɛlɔ ɔ na bɔ nɛ a plaa ngɛ a se mi ha a, nɛ e ya fɔ a pa amɛ a nɔ ha mɛ. Kɛkɛ nɛ “a baptisi lɛ kɛ e we ɔ tsuo amlɔ nɔuu.” Paulo kɛ Silas ná jɔɔmi nɛ se be akɛnɛ a kɛ bua jɔmi fĩ si ngɛ yi mi wami mi ɔ he je!​—Níts. 16:32-34.

15. (a) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Yehowa Odasefohi fuu nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ kaseɔ Paulo kɛ Silas a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ? (b) Mɛni he je nɛ e sa kaa waa ya nɔ nɛ wa slaa nihi nɛ a ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi ɔ?

15 Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Paulo kɛ Silas a blɔ fa mi ɔ, Yehowa Odasefohi fuu nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ fiɛɛ sane kpakpa a be mi nɛ a ngɛ tsu womi mi, nɛ Yehowa jɔɔ mɛ wawɛɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be ko ɔ, ngɛ ma ko nɛ a tsi wa ní tsumi ɔ nya ngɛ ɔ mi ɔ mi ɔ, Odasefohi tsuo nɛ a ngɛ lejɛ ɔ maa pee lafa mi 40 kase anɔkuale ɔ ngɛ tsu womi he! (Yes. 54:17) Mo kadi hu kaa, tsu womi he nɔ hyɛlɔ ɔ bi nɛ́ a ye bua lɛ benɛ zugba a mimiɛɛ ɔ se. Jã nɔuu nɛ mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ni komɛ nɛ a kplɛɛ we Matsɛ Yemi sɛ gbi ɔ nɔ be ko nɛ be ɔ, ma nyɛ ma ba kplɛɛ nɔ ke a kɛ si fɔfɔɛ ko kpe nɛ e hoso mɛ ngɛ a si himi mi. Ke wa ya nɔ nɛ wa slaa nihi nɛ a ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa pee klaalo kaa wa maa ye bua mɛ ke a pee klaalo kaa waa ye kɛ bua mɛ.

“Amlɔ Nɛ ɔ, Anɛ A Ngɛ Wa He Ngmɛɛe Ngɛ Laami Mi Lo?” (Ní Tsumi 16:35-40)

16. Mɛni ba benɛ a fiaa Paulo kɛ Silas kpa a se?

16 Benɛ a kongo Paulo kɛ Silas se e nɔ jena a, kojolɔ ɔ fã kaa a je mɛ ngɛ tsu ɔ mi. Se Paulo de ke: “E ngɛ mi kaa Roma bi ji wɔ mohu lɛɛ, se a fiaa wɔ tso ngɛ ma hɛ mi nɛ a wo wɔ tsu, be mi nɛ a bui wɔ fɔ. Amlɔ nɛ ɔ, anɛ a ngɛ wa he ngmɛɛe ngɛ laami mi lo? Ohoo, wa be kpo jee! Ha nɛ mɛ nitsɛmɛ a ba nɛ a ba je wɔ kpo.” Benɛ a ba le kaa Roma bi ji mɛ ɔ, kojolɔ ɔ “ye gbeye,” ejakaa a tɔ̃ he blɔhi nɛ nyumu nɛ ɔmɛ ngɛ kaa ma bi ɔ nɔ. d Sane ɔ hɛ mi tsake jehanɛ. A kongo kaseli ɔmɛ ngɛ ma hɛ mi; amlɔ nɛ ɔ lɛɛ e he ba hia nɛ kojolɔ nɛ kpa mɛ pɛɛ ngɛ ma hɛ mi. A kpa Paulo kɛ Silas pɛɛ kaa a je Filipi. Kaseli enyɔ ɔmɛ kplɛɛ nɔ kaa a maa je, se kekleekle ɔ, a ngɔ be kɛ wo kaseli ehe ɔmɛ he wami. Nɛ lɔ ɔ se ɔ, a je ma a mi.

17. Akɛnɛ Paulo kɛ Silas fĩ si ngɛ yi mi wami mi he je ɔ, mɛni ji nɔ́ ko nɛ e he hia nɛ́ kaseli ehe ɔmɛ kase?

17 Ke a je bumi kpo kɛ ha he blɔhi nɛ Paulo kɛ Silas ngɛ kaa Roma bi ɔ, jinɛ eko ɔ, lɔ ɔ ko ha we nɛ a ko fiaa mɛ kpa. (Níts. 22:25, 26) Se kɛ̃ ɔ, lɔ ɔ ko nyɛ ko ha nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a ngɛ Filipi ɔ ko susu kaa, a da he blɔhi nɛ a ngɛ kaa ma bi ɔ nɔ kɛ ye a he ngɛ yi mi wami nɛ a kɛ maa kpe ngɛ sane kpakpa he ɔ he. Kɛ lɔ ɔ ko sa nyɛmimɛ nɛ pi Roma bi ji mɛ ɔ a hemi kɛ yemi ɔ he ha kɛɛ? Se Roma mlaa a pui a he piɛ konɛ a ko fiaa mɛ kpa. Enɛ ɔ he ɔ, kɛ gu yi mi wami nya nɛ Paulo kɛ Silas da a nɔ ɔ, a pee nɔ hyɛmi nɔ́ kɛ ha kaseli ehe ɔmɛ. A nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ tsɔɔ mɛ kaa nihi nɛ a ji Kristo kaseli ɔ ma nyɛ ma fĩ si ngɛ yi mi wami mi. Jehanɛ hu ɔ, akɛnɛ Paulo kɛ Silas de pee se kaa Roma bi ji mɛ he je ɔ, lɔ ɔ ha nɛ kojolɔ ɔ kplɛɛ nɔ ngɛ ma hɛ mi kaa a tɔ̃ mlaa. Enɛ ɔ ma ha nɛ hwɔɔ se ɔ, kojolɔ ɔ maa hyɛ saminya konɛ e ye ma a mlaa a nɔ, konɛ lɔ ɔ nɛ po Kristofo ɔmɛ a he piɛ nɛ a ko te si kɛ wo mɛ ngɛ jamɛ a blɔ ɔ nɔ hu.

18. (a) Ngɛ mɛni blɔ nɔ nɛ Kristofohi nɔ hyɛli nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ kaseɔ Paulo nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ? (b) Ngɛ mɛni blɔ nɛ wa ‘fãa sane kpakpa he nɛ wa ngɔɔ kɛ maa si ngɛ mlaa nya’ ngɛ wa be nɛ ɔ mi?

18 Mwɔnɛ ɔ, nɔ hyɛli nɛ a ngɛ Kristofohi asafo ɔ mi ɔ peeɔ nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ haa wɔ. Nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ nɔ hyɛli nɛ ɔmɛ ngɛ blɔ hyɛe kaa nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ́ a pee ɔ, mɛ nitsɛmɛ hu a peeɔ. Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ Paulo blɔ fa mi ɔ, wɔ hu wa susuɔ níhi a he kɛ yaa tsitsaa konɛ waa le bɔ nɛ waa kɛ he blɔhi nɛ wa ngɛ ngɛ mlaa nya a ma tsu ní ha, kɛ be nɛ e sa kaa wa kɛ tsu ní kɛ po wa he piɛ. Wa ngɔɔ sanehi kɛ yaa kojomi he tsɔwihi aloo kojomi he nguahi konɛ wa kɛ po he blɔhi nɛ wa ngɛ ngɛ mlaa nya a he piɛ ke e he hia nɛ waa pee jã, bɔ nɛ pee nɛ waa ya nɔ nɛ wa sɔmɔ Yehowa. Yi mi tomi he je nɛ wa peeɔ jã ji kaa, ‘waa kɛ maa fã sane kpakpa a he nɛ waa ngɔ kɛ ma si ngɛ mlaa nya,’ kaa bɔ nɛ Paulo ngma kɛ ya ha Filipi asafo ɔ maa pee jeha nyɔngma se benɛ a wo lɛ tsu ngɛ lejɛ ɔ, se pi kaa waa kɛ ma tsake nɔ yelɔ ɔ. (Filip. 1:7) Se ngɛ bɔ nɛ kojomi he ɔmɛ maa ma a juɛmi nya si ngɛ sane nɛ ɔmɛ a he ha a tsuo se ɔ, wa fia wa pɛɛ si kaa wa maa ya nɔ maa “jaje sane kpakpa a” ngɛ he fɛɛ he nɛ Mawu mumi ɔ maa tsɔɔ wɔ blɔ kɛ ya.​—Níts. 16:10.

b Eko ɔ, a sume nɛ Yuda bi ɔmɛ nɛ a ma kpe he ngɛ ma a mi akɛnɛ Roma ta buli fuu nɛ a ba he jɔɔmi ɔ ngɛ ma nɛ ɔ mi ɔ he je. Aloo e ma nyɛ maa ba lɛ kaa Yuda nyumuhi nɛ a ngɛ ma a mi ɔ sui nyɔngma​—nɛ ji nihi abɔ nɛ́ ke e hí kulaa a e sa nɛ a na loko a ma nyɛ maa to kpe he sisi ɔ.

d Roma mlaa a tsɔɔ kaa e sa nɛ a ye ma bi ɔmɛ a sane ngɛ blɔ nɛ da nɔ, nɛ e sɛ nɛ a gbla ma a mi nɔ ko tue ngɛ ma hɛ mi be mi nɛ a yí e sane lolo nɛ́ a maa bu lɛ fɔ.