Het jy al met eetstokkies geëet?

DEUR ONTWAAK!-MEDEWERKER IN TAIWAN

’N MENS kan op die dogtertjie se gesig sien dat sy haar ete baie geniet. In haar linkerhand is ’n bakkie wat vol rys, klein stukkies groente en vis is. In haar regterhand is ’n paar dun bamboesstokkies. Sy gebruik die stokkies en tel stukkies kos op en sit dit dan netjies in haar mond. Soms hou sy die bakkie by haar lippe en skep dan die rys met ’n paar vinnige bewegings in haar mond in. Dit lyk alles so natuurlik, maklik en netjies.

Wat die dogtertjie in haar hand hou, is natuurlik die beroemde eetstokkies (chopsticks). In Chinees word hulle k’oeai tzoe (Pinyin, kuaizi) genoem, wat “vinniges” beteken. Die Engelse woord “chopsticks” kom glo van die Pidgin-Engelse woord chop, wat “vinnig” beteken. Hoe dit ook al sy, dit word in feitlik elke huis in Suidoos-Asië gevind. Miskien het jy dit al probeer gebruik wanneer jy by ’n Chinese restaurant uitgeëet het. Maar weet jy waar die idee van eetstokkies ontstaan het? Of hoe en waar dit die eerste keer gebruik is? En wil jy weet hoe om dit reg te gebruik?

Hoe eetstokkies lyk

Eetstokkies is dun stokkies wat omtrent 20 tot 25 sentimeter lank is. Die boonste helfte van die stokkie is gewoonlik vierkantig. Dit maak dit makliker om vas te hou en keer dat dit op die tafel rondrol. Die onderste helfte is gewoonlik gerond. Japannese eetstokkies is dikwels korter en het ’n skerper punt as Chinese eetstokkies.

In hierdie tyd van massaproduksie voorsien baie restaurante klaar verpakte eetstokkies wat nog aan die bokant aan mekaar vas is. ’n Mens moet hulle uitmekaar trek voor jy dit kan gebruik. Omdat hulle net eenkeer gebruik word, is sulke eetstokkies gewoonlik van hout of bamboes gemaak. Eetstokkies wat in duurder restaurante of in huise gebruik word, is dikwels baie mooi en word van gepoleerde bamboes, verniste hout, plastiek, vlekvrye staal of miskien selfs van silwer of ivoor gemaak. Op party word gedigte uitgekerf of iets op geverf.

Hoe om eetstokkies te gebruik

Baie besoekers aan Oosterse lande soos China en Japan is verstom wanneer hulle sien hoe ’n klein kindjie wat miskien net twee jaar oud is, met ’n paar eetstokkies eet wat heeltemal te groot vir hom lyk. In ’n japtrap is die bakkie leeg en die kleinding se magie vol. Dit lyk regtig maklik.

Wil jy met ’n paar eetstokkies probeer eet? Aan die begin sal jy dit dalk moeilik vind om die eetstokkies te laat doen wat jy wil hê hulle moet doen, maar met ’n bietjie oefening word dit maklik en word die eetstokkies soos ’n verlenging van jou hand.

Eetstokkies word net in een hand gehou, gewoonlik die regterhand. (Sien die foto’s op bladsy 15.) Eerstens moet jy jou hand bak maak, met jou duim weg van jou vingers af. Sit een eetstokkie tussen jou duim en jou ander vingers en laat dit teen die basis van jou  wysvinger en die punt van jou ringvinger rus. Sit dan die tweede eetstokkie parallel met die eerste een en hou dit met jou duim en wys- en middelvinger vas, soos jy ’n potlood sal vashou. Tik die punte op die tafel om hulle gelyk te kry. Hou nou die onderste eetstokkie stil en beweeg die boonste een deur jou wys- en middelvingers op en af te beweeg. Oefen totdat jy die punte van die eetstokkies maklik bymekaar kan bring. Jy is nou gereed om hierdie veelsydige instrumente te gebruik om enige van die heerlike happies op te tel wat as deel van ’n Chinese ete bedien word—van ’n enkele ryskorrel tot ’n kwarteleier! Eetstokkies is baie geskik om Chinese kos mee te eet omdat dit gewoonlik in klein stukkies opgesny is.

Wat van geregte waarin ’n hoender, ’n eend of ’n varkkruisstuk heel bedien word, sonder dat dit in klein stukke opgesny is? Gewoonlik word die vleis so gaargemaak dat die eetstokkies maklik gebruik kan word om klein stukkies kos af te breek. Eetstokkies is ideaal vir vis, wat gewoonlik heel bedien word; jy kan grate makliker daarmee vermy as met ’n mes en vurk.

Wat van rys? As dit ’n informele geleentheid is, kan jy die rysbakkie met jou linkerhand optel, na jou mond toe bring en die rys met die eetstokkies in jou mond inskep. By ’n formeler geleentheid sal jy egter die rys met die eetstokkies optel, ’n klein bietjie op ’n slag.

Wat van sop, wat altyd deel is van ’n Chinese ete? ’n Porseleinlepel word gewoonlik voorsien. Maar as daar noedels of kluitjies of stukkies groente, vleis of vis in die sop is, kan jy gerus probeer om die kos met die eetstokkies in jou regterhand op te tel en dit met die lepel in jou linkerhand na jou mond te help bring.

Etiket en eetstokkies

Wanneer jy na ’n Chinese huis vir ’n ete genooi word, is dit goed om bewus te wees van Chinese tafelmaniere of etiket. In die eerste plek word verskeie bakke in die middel van die tafel gesit. Wag tot die gasheer of die hoof van die gesin sy eetstokkies optel en vir almal die teken gee dat hulle kan begin. Dit is die gepaste tyd om jou eetstokkies op te tel en voort te gaan.

 Anders as party Westerse etes word die bakke nie om die tafel rondgestuur nie. Almal by die tafel bedien hulleself. Tydens ’n gesinsete sal elke gesinslid gewoonlik sy of haar eie eetstokkies gebruik om kos van die gemeenskaplike bakke te neem en dit reguit in hulle mond te sit. Dit word nietemin as slegte maniere beskou om jou kos te slurp, die punte van jou eetstokkies te lek of deur die gereg te krap vir jou gunstelingporsie. Moeders in die Ooste leer hulle kinders om nie die punte van hulle eetstokkies te byt nie, nie net omdat hulle besorg is oor higiëne nie, maar ook omdat dit die voorkoms van die eetstokkies bederf.

Ter wille van gaste word opskeplepels of ekstra eetstokkies soms voorsien. Dit word gebruik om porsies van die bakke in die middel van die tafel in ’n ander bak of in jou rysbak oor te skep. Moet egter nie aanstoot neem as jou gasheer sy eetstokkies gebruik om ’n lekker porsie op te tel en dit dan in jou bakkie sit nie. Hy wil maar net seker maak dat sy geëerde gas die beste porsie kry!

Dit word as slegte maniere beskou om met die eetstokkies te beduie, net soos dit met messe en vurke die geval is. Dit is net sulke slegte maniere om iets anders op te tel terwyl jy nog jou eetstokkies in jou hand het. Sit dus eers jou eetstokkies neer as jy die opskeplepel moet gebruik of ’n servet of ’n teekoppie moet optel. Klein, aantreklike eetstokkiestaanders word dikwels hiervoor voorsien.

Wanneer jy klaar geëet het, moet jy jou eetstokkies netjies neersit, terugsit en wag. Dit is slegte maniere om van die tafel op te staan voor almal klaar is. Dit is weer eens die gasheer of die gesinshoof wat die ete beëindig deur op te staan en almal te nooi om die tafel te verlaat.

Noudat jy weet hoe om dit te gebruik, moet jy net ’n paar eetstokkies kry en daarmee oefen. As iemand jou weer na ’n Chinese restaurant of na hulle huis vir ’n Chinese ete nooi, kan jy gerus ’n paar eetstokkies probeer gebruik. Dit sal dalk selfs die kos beter laat smaak!

[Venster op bladsy 14]

Die geskiedenis van eetstokkies

Party Chinese geleerdes meen dat die eerste eetstokkies nie gebruik is om mee te eet nie, maar wel vir kookdoeleindes. Klein stukkies rou kos is in blare toegedraai, en stokkies is gebruik om warm klippies in die blare te sit. So kon kos gaargemaak word sonder dat die kok hom brand! Later in die geskiedenis is eetstokkies gebruik om stukkies kos uit die kookpot te verwyder.

Die eerste eetstokkies is waarskynlik van hout of bamboes gemaak. * Dit is een rede waarom dit byna onmoontlik is om presies te sê wanneer dit die eerste keer gebruik is. Party meen dat eetstokkies reeds in die Sjang-dinastie (ongeveer die 16de tot die 11de eeu v.G.J.) in China gebruik is. ’n Geskiedkundige dokument van net ná Confucius se tyd (551-479 v.G.J.) praat van kos wat uit sop ‘geknyp’ word, wat toon dat die een of ander soort eetstokkies gebruik is.

Teen die tyd van die vroeë Han-dinastie (206 v.G.J. tot 220 G.J.) was dit blykbaar ’n algemene gebruik om met eetstokkies te eet. ’n Graf van daardie tydperk is in Tsjangsja, Hunan-provinsie, opgegrawe waarin ’n stel verniste eetgerei gevind is, wat eetstokkies ingesluit het.

Die Japannese, die Koreane, die Viëtnamese en ander in die Ooste gebruik ook eetstokkies, en dit is hoofsaaklik vanweë die invloed van die Chinese kultuur.

[Voetnoot]

[Prente op bladsy 15]

Met ’n bietjie oefening sal jy dit regkry