•  Anyunumi Ndwokɔ 2

•  Bayɩbʋlʋ Nu Anwʋnyia 3-5

  •  Ndɛnɩ 3

  •  Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu 4

  •  Bayɩbʋlʋ Ɛɣɩngalɛ 5

•  Tú Mpʋnɩ Wɔ Dasɩlɛlilɛ Nu 6-14

  •  Mmɩlɩ Mɔ Ɔbɔɔ Nkɔmmɔwɔlɛ Tʋ 7

  •  Mmɩlɩ Mɔ Ɛkɛyɛɛ Siakehila 8

  •  Adʋwavʋlɔyɛlɛ 9

  •  Wʋ Dedi Mɔɔ Ekehilehile Numɔ 10

  •  Ndɛnɩ 11

  •  Numɔ Ndwokɔ 12

  •  Kezimɔ Bɛkɛyɛ Yɩ 13

  •  Vidiyo Nɩɩ Awuuku Mɔɔ Bɛfa Bedi Egyima 14

•  Kilisinyiamaa Bɛ Ɛbɩlawɔlɛ 15-16

  •  Asafʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛ 16

•  Awielɩyɛ Ndwokɔ 17

•  Ɛhamvʋlɛ Nɩɩ Fʋlɔdulɛ 18

•  Mmɩlɩ 19

•  Mansini Zʋ Ehilalɛvʋlɔ Yɩ Egyelalɛ 20

•  Dapɛnɩ Mɔɔ Bɛkɛyɛ Mansini Anzɛnyɩɩ Manlɩ-Avinli Ayiyialɩyɛ 21

•  Dapɛnɩ Mɔɔ Bɛkɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ 22

•  Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Zʋ Ehilalɛvʋlɔ 23

•  Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Biyianuwʋwalɛvʋlɔ 24

•  Fʋlɔdulɛ Bʋwavʋlɔ 25

•  Aliyia Ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ Yɩ Nu 26

•  Vidiyo Azʋlɔtʋ 27

1. 1. Ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ ɩwɔ kɛlɛta eyi nu nɩ kɔwʋwa bɛzabɛ mɔɔ bɛlɛ egyimalilɛ wɔ Yɛ Kilisinyianɩ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ yɩ tʋ nɩ. Ɩsɛ kɛɛ bɛzabɛ mɔɔ bɛlɛ egyimalilɛ nɩ kɩnga ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ ɩfalɩ be egyimalilɛ yɩ nwʋ wɔ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta nɩɩ ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ ɩwɔ kɛlɛta eyi nu nɩ ansaana bɛaziyeziye be egyimalilɛ yɩ nɩ. Ɩsɛ kɛɛ bɛhyɛ ɛlawulowɔlɛmaa ɛzɩzɩbɛ ma bɛfa bɔ nwʋ bowula sukuulu egyimalilɛ yi nu. Na bɛzabɛ mɔɔ bɛ́dɩ ɛlawulowɔlɛmaa mɔɔ bɛva bɔ nwʋ bɔwɔ́ asafʋ yɩ nɩ, sɛ bede Bayɩbʋlʋ ehilehilelɛ betiã numɔ, na sɛ bɔbɔ bɛ ɛbɩla kɛɛ Kilisinyiamaa a, sa bɔkʋla bɛyɛ egyimalilɛ yɩ be. Sɛ abiye ɩ́dɩ ɛlawulowɔlɛvʋlɔ naasʋ̃ ɩpɛ kɛɛ ɩyɛ egyimalilɛ yɩ be a, ɩsɛ kɛɛ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ zʋ ehilalɛvʋlɔ yɩ, ɩ nɩɩ yɩ sunzu nninyeni mɔɔ ɩsɛ kɛɛ itwu nwʋmɔ nɩ nwʋ na akʋ̃ ɩma ɩnwʋ yɩ kɛɛ ɩfata anzɛnyɩɩ ɩávata. Ɩsɛ kɛɛ enii mɔɔ ɩ nɩɩ suma dɩyɛ (anzɛnyɩɩ yɩ awʋvʋlɔ mɔɔ ɩdɩ Kilisinyianii) bʋwa nu mmɩlɩ mɔ iyiyiaa nɩ. Mɔɔ bɛpɩbɛɛ yɩ wɔ abiye kɛnɩ ansaana ɩavata kɛɛ ɛlawulowɔlɛvʋlɔ mɔɔ ilónumanlɩ nɩ, sɛ abiye pɛ kɛɛ ɩyɛ egyimalilɛ yɩ be a, mɛyɩ la yɛ bɛkɛbɩbɛ wɔ yɩ kɛnɩ a.—od-TW tile 8 nkyɩkyɛmi 8.

1. 2.  Miniti ɔkʋ̃. Dapɛnɩ bela, sɛ bɔtʋ ndwomi na bɔbɔ mpayɩ bowie a, Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ kɛva anyɩnlɩlelɛ kɛla egyimalilɛ nɩ ali. Ɩsɛ kɛɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ fa yɩ adwɩnɩ siye ndwokɔ aditili mɔɔ asafʋ yɩ nɩ kenyia zʋlɔ mfasʋ paa nɩ zʋ.

1.  3.  Ndɛnɩ: Miniti bunlu. Wɔ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta nu nɩ, ɔkɔnwʋ odwokɔtile yɩ nɩɩ ndwokɔ aditili anwɩ̃ anzɛnyɩɩ asã be wɔ ɔfʋã eyi nu. Asafʋ nu ebani anzɛnyɩɩ sʋ̃mɩvʋlɔ mɔɔ ɩfata yɛ ɩsɛ kɛɛ ɩma ndɛnɩ eyi a. Sɛ yetwu Bayɩbʋlʋ buuku fʋlɔ be zʋ wɔ dapɛnɩ Bayɩbʋlʋ ɛɣɩngalɛ yi nu a, sa yedi bɔmʋnlɩ yekila nwʋmɔ vidiyo. Ɛdɩndɛlɛvʋlɔ nɩ kɔhʋla kɛva vidiyo yi nu ndwokɔ be mɔɔ ɩfalɩ odwokɔtile yi nwʋ kɛhɩnla yɩ ndɛnɩ yɩ nwʋ. Naasʋ̃, ɩsɛ kɛɛ ɩkã ndwokɔ aditili mɔɔ ɩwɔ ɔfʋã eyi munwala nwʋ odwokɔ. Akʋ̃ sʋ̃, sɛ mmɩlɩ kɛma ɔhʋanɩ a, ɩsɛ kɛɛ ɩtwɩ̃ adwɩnɩ isiye mfonyini mɔɔ bɛyɛ bɛhɩnla ɔfʋã eyi nwʋ nɩ zʋ. Sa ɩkʋla ɩfa ɛbɩbɛlɛnu mvʋlɔ mɔɔ ɩyɛ nɩ iwula yɩ ndɛnɩ yi nu, naasʋ̃ ɩsɛ ikila kɛɛ, mɔɔ ɩlɛ di egyima nɩ kɔwʋwa ma ikehilehile ndwokɔ aditili yi nu bʋwɔ.

2.  4.  Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu: Miniti bunlu. Ɔfʋã eyi dɩ ndwokɔɣizialɛ nɩɩ munwalɩyɛ egyimalilɛ. Íni kɛɛ enii mɔɔ ikehila egyimalilɛ eyi zʋ nɩ kã anyunumiyɩlɛ anzɛnyɩɩ awielɩyɛ ndwokɔ bela. Asafʋ nu ebani anzɛnyɩɩ sʋ̃mɩvʋlɔ mɔɔ ɩfata yɛ ɩsɛ kɛɛ idi nwʋmɔ egyima a. Ɩsɛ kɛɛ enii mɔɔ ikeli ɔfʋã eyi nwʋ egyima nɩ, biziá ediyelɛmaa nɩ ndwokɔɣizialɛ anwɩ̃ yɩ munwala mɔɔ ɩwɔ kɛnɩ nɩ. Akʋ̃ sʋ̃, ɩkɔhʋla ikezi pɔkɔ kɛɛ bɛkɛɣɩnga anzɛnyɩɩ bɛlɛ́kɩnga ɛhɛlɛlɛ odwokɔ mɔɔ bɔhwɩ̃ adwɩnɩ beziye zʋlɔ nɩ. Ɩsɛ kɛɛ bɛzabɛ mɔɔ bɛkɛma munwalɩyɛ nɩ, bɛma yɩ wɔ anyɩnlɩwulɛ 30 anzɛnyɩɩ mɔɔ iádwu zɔ nu.

3.  5.  Bayɩbʋlʋ Ɛɣɩngalɛ: Miniti anla. Ɩsɛ kɛɛ bɛfa sukuulu egyimalilɛ eyi bɛma sukuulunii mɔɔ ɩdɩ benyia. Ɩsɛ kɛɛ sukuulunii nɩ kɩnga dɩka mɔɔ behile yi kɛɛ ɩɣɩnga nɩ, na íni kɛɛ ɩkã anyunumiyɩlɛ anzɛnyɩɩ awielɩyɛ ndwokɔ bela. Ɩsɛ kɛɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ yɩ ma yɩ anyɩ kɔ kezimɔ ɩkɔwʋwa sukuulumaa nɩ ma bɛkɛɣɩnga ma numɔ kɛla kɛnɩ, bɛkɛɣɩnga ma mmenii mvʋlɔ kɛdɩ yɩ tʋ, ma ɩkɔdʋwadʋwa nu, bekezi yɩ ɔfʋã mɔɔ ihyinyia nɩ zʋ owudo, bɛkɛzɩnza bɛ nnɩ nu, bekele bɔ mʋnlɩ wɔ dɩka mɔɔ ihyinyia, na bɛava bɛzabɛ bɛ nnɩ bɛaɣɩnga. Iluwakɛɛ Bayɩbʋlʋ ɛɣɩngalɛ yɩ be wɔ kɛnɩ mɔɔ ɩwalɩ ɩtɛla ebiye nɩ ti, sɛ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ zʋ ehilalɛvʋlɔ ɩhyɩhyɛ egyimalilɛ nɩ a, ɩsɛ kɛɛ ikila kezimɔ sukuulunii bela yɩ ɛɣɩngalɛ dɩ ansaana ɩava ɩama yɩ.

1. 6.  Miniti bunlu nɩɩ anlu. Bɛhyɩhyɛ dɩyɛzumanlɛ yɩ ɔfʋã eyi na ama abiyela ianyia nwʋmɔ ɔhʋanɩ mɔɔ ɩkɛma ikodu mpʋnɩ wɔ odwokɔbahanlɛ, nkɔmmɔwɔlɛ nɩɩ ehilehilelɛ nu. Sɛ nwʋmɔ ɩba ihyinyia a, sa bɔkʋla bɛma asafʋ nu mbanimbani yɛ sukuulu egyimalilɛ eyi be. Ɩsɛ kɛɛ sukuulunii bela di ozumalɛdɩyɛ mɔɔ ɩwɔ Ehilehilelɛ anzɛnyɩɩ Dɔ Mmenii blohyʋɔ yɩ nu mɔɔ bɛhɛlɛ yɩ wɔ yi egyimalilɛ yɩ nwʋ wɔ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta yi nu nɩ nwʋ egyima. Itwu mmɩlɩ be a, egyimalilɛ eyi, yɩ ɔfʋã be kɛyɛ nkɔmmɔwɔlɛ. Sɛ ɩba yɩ zɔ a, mɛyɩ, ɩsɛ kɛɛ asafʋ nu ebani anzɛnyɩɩ sʋ̃mɩvʋlɔ be mɔɔ ɩfata yɛ idi nwʋmɔ egyima a.—Kila  nkyɩkyɛmi 15 mɔɔ ikilehile kezimɔ ɛkɛyɛ nkɔmmɔwɔlɛ egyimalilɛ yɩ nu nɩ.

2.  7.  Mmɩlɩ Mɔ Ɔbɔɔ Nkɔmmɔwɔlɛ Tʋ: Sa bɔkʋla bɛfa sukuulu egyimalilɛ eyi bɛma sukuulunii mɔɔ ɩdɩ benyia anzɛnyɩɩ baalɛ. Sɛ enii mɔɔ ɩkɛyɛ egyimalilɛ nɩ dɩ benyia a, íni kɛɛ yɩ bʋwavʋlɔ yɛ baalɛ, yɛɛ sɛ baalɛ yɛ ɩkɛyɛ a, íni kɛɛ yɩ bʋwavʋlɔ sʋ̃ yɛ benyia gyɩsɛ bɛdɩ abusunwamaa. Sa Sukuulunii nɩ nɩɩ yɩ bʋwavʋlɔ bɔkʋla bekyina anzɛnyɩɩ bɔbʋwa azɩ. —Sɛ ɛpɛɛ ɔfʋã eyi nɩɩ kezimɔ bɛkɛyɛ yɩ nwʋ ndwokɔ sʋ̃maa a, kila  nkyɩkyɛmi 12 nɩɩ  13.

3.  8. Mmɩlɩ Mɔ Ɛkɛyɛɛ Siakehila: Sa bɔkʋla bɛfa egyimalilɛ eyi bɛma sukuulunii mɔɔ ɩdɩ benyia anzɛnyɩɩ baalɛ. Sɛ enii mɔɔ ɩkɛyɛ egyimalilɛ nɩ dɩ benyia a, íni kɛɛ yɩ bʋwavʋlɔ yɛ baalɛ, yɛɛ sɛ baalɛ yɛ ɩkɛyɛ a, íni kɛɛ yɩ bʋwavʋlɔ sʋ̃ yɛ benyia. (km-TW 5/97 owu. 2) Sa Sukuulunii nɩ nɩɩ yɩ bʋwavʋlɔ bɔkʋla bekyina anzɛnyɩɩ bɔbʋwa azɩ. Ɩsɛ kɛɛ sukuulunii yɛ yi egyimalilɛ yɩ dɩkɛɛ mɔɔ ɩ nɩɩ pika niibenyia yɩ wɔ nkɔmmɔ kyɩ̃ na ɩkɔdʋwa zʋ. —Sɛ ɛpɛɛ ɔfʋã eyi nɩɩ kezimɔ bɛkɛyɛ yɩ nwʋ ndwokɔ sʋ̃maa a, kila  nkyɩkyɛmi 12 nɩɩ  13.

4.  10.  Wʋ Dedi Mɔɔ Ekehilehile Numɔ: Sɛ ɩdɩ ndɛnɩ a, mɛyɩ ɩsɛ kɛɛ sukuulunii mɔɔ ɩdɩ benyia yɛ idi nwʋmɔ egyima a. Sɛ ɩdɩ yɛkile sʋ̃ a, sukuulunii mɔɔ ɩdɩ benyia anzɛnyɩɩ baalɛ yɛ ɩsɛ kɛɛ ɩyɛ a. Sɛ enii mɔɔ ɩkɛyɛ egyimalilɛ nɩ dɩ benyia a, íni kɛɛ yɩ bʋwavʋlɔ yɛ baalɛ, yɛɛ sɛ baalɛ yɛ ɩkɛyɛ a, íni kɛɛ yɩ bʋwavʋlɔ sʋ̃ yɛ benyia gyɩsɛ bɛdɩ abusunwamaa. Ɩsɛ kɛɛ sukuulunii kyina mɔɔ ɩkɛva ɩkɛyɛ ɛbɩbɛlɛnu mɔɔ ɩwɔ yɩ egyimalilɛ yɩ nwʋ nɩ zʋ ɩpɩbɛ yɩ odwokɔɣizialɛ yɩ nwʋ munwalɩyɛ, na iduwa nɣɛlɛbɛ ɔhʋanɩ zʋ ɩyɩ odwokɔɣizialɛ yi munwa ma numɔ da ɛkɛnɩ. Sukuulunii kɔhʋla kezi pɔkɔ kɛɛ ɩkɛva anzɛnyɩɩ ɩlɛ́fa buuku mɔɔ bɔhwɩ̃ adwɩnɩ beziye zʋlɔ nɩ ikeli egyima wɔ yɩ egyimalilɛ nu.

5.  11.  Ndɛnɩ: Ɩsɛ kɛɛ bɛfa sukuulu egyimalilɛ eyi bɛma sukuulunii mɔɔ ɩdɩ benyia na ɩma yɩ kɛɛ ndɛnɩ ikile asafʋ yɩ. Sɛ ndɛnɩ nɩ gyĩ nninyeni mvʋlɔ 1 mɔɔ ɩwɔ Dɔ Mmenii blohyʋɔ yɩ zʋ a, ɩsɛ kɛɛ sukuulunii kile kezimɔ yɛkɛva ɛhɛlɛlɛ ndwokɔ yɩ yekeli egyima wɔ dasɩlɛlilɛ nu. Kɛ ndianwʋ nɩ, ɩkɔhʋla ikehilehile mmɩlɩ mɔ yɛkɔhʋla yɛkɛva ɛhɛlɛlɛ odwokɔ be yekeli egyima, mɔɔ ɛhɛlɛlɛ odwokɔ be yɩ tʋ kile, nɩɩ kezimɔ yɛ nɩɩ mmenii mvʋlɔ kozunzu nwʋmɔ. Sɛ ndɛnɩ yɩ gyĩ Dɔ Mmenii blohyʋɔ yɩ ozumalɛdɩyɛ be zʋ a, mɛyɩ ɩsɛ kɛɛ sukuulunii fa yɩ adwɩnɩ siye kezimɔ yɛkɛva ɔzɔ dɩyɛzumanlɛ ɔfʋã yɩ yekeli egyima wɔ dasɩlɛlilɛ nu nɩ zʋ. Sɛ ɩkɛyɛ bʋwɔ a, sa ɩkʋla ɩtwɩ̃ adwɩnɩ isiye ndianwʋ mɔɔ ɩwɔ ɔfʋã 1 wɔ ɔzɔ ozumalɛdɩyɛ yɩ nu anzɛnyɩɩ ɛhɛlɛlɛ ndwokɔ mvʋlɔ mɔɔ ɩwɔ nu nɩ zʋ.

6.    12.  Numɔ Ndwokɔ: Ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ nkyɩkyɛmi eyi nɩɩ nkyɩkyɛmi mɔɔ ɩdʋwa eyi zʋ nɩ falɩ “Mmɩlɩ Mɔ Ɔbɔɔ Nkɔmmɔwɔlɛ Tʋ” nɩɩ “Mmɩlɩ Mɔ Ɛkɛyɛɛ Siakehila” egyimalilɛ yɩ nwʋ. Meti sɛ bɛákile ɔhʋanɩ pɔkyɩɩ mɔɔ sukuulunii iluwa zʋlɔ ɩyɛ yɩ egyimalilɛ yɩ a, ɩsɛ kɛɛ ɩkã Bayɩbʋlʋ nu nɔhʋanlɛ mɔɔ ɩkɔwʋwa enii mɔɔ ɩ nɩɩ tɩndɛ yɩ na iayiaki odwokɔ be mɔɔ eɣile fʋlɔ bɔkɔdʋwa zʋlɔ. Ɩsɛ kɛɛ sukuulunii fa odwokɔtile mɔɔ ɩfata ɩma bɛ azɩlɛ-sini yi nɩ idi egyima. Sa ɩkʋla isi pɔkɔ kɛɛ ɩkɛva anzɛnyɩɩ ɩlɛ́fa buuku nɩɩ vidiyo mɔɔ ɩwɔ ye Nninyeni Mɔɔ Yɛfa Yekilehile nɩ nu keli egyima. Kɛ ankɩ bokohwi kezimɔ bɛkɛyɛ be egyimalilɛ bokogua be ti nu nɩ, ɩkɛyɛ baaba kɛɛ sukuulumaa nɩ kozuma kezimɔ bɛ nɩɩ mmenii kɔwɔ nkɔmmɔ. Kɛ ndianwʋ nɩ, sa bɔkʋla bekile kɛɛ bɔdwɩnɩ enii mɔɔ bɛ nɩɩ yɩ bɔ nkɔmmɔ nɩ nwʋ, na bɛadɩndɛ kɛmɔ bɛtɩndɛ daabaa nɩ.

7.    13.  Kezimɔ Bɛkɛyɛ Yɩ: Ɩsɛ kɛɛ sukuulunii yɛ egyimalilɛ mɔɔ bɛva bowula yɩ sa wɔ ɔhʋanɩ be zʋ mɔɔ ɩ nɩɩ bɛ kɛnɩ bʋwabɩlɛ nɩ yiyia. Nwʋmɔ ndianwʋ be yɛ dɩ:

   1. (1) Abika Abika Nu: Sɛ bokoluwa ɔhʋanɩ eyi zʋ bɛkɛyɛ be egyimalilɛ nɩ a, mɛyɩ ɩsɛ kɛɛ boduwa ɔhʋanɩ mɔɔ yeduwa zʋ yedi dasɩlɛ wɔ abika abika nu bɛyɛ egyimalilɛ nɩ. Sa ɔkʋla ɔkɔ yɩ kɛnɩ wɔ yɩ awudo, ɔfʋlɔ yɩ wɔ foonu zʋ, anzɛnyɩɩ ɛkɛlɛ kɛlɛta yɩ. Sa ɔkʋla duwa ɔhʋanɩ eyimmɔ zʋ sʋ̃ la ɛyɛ wʋ egyimalilɛ yɩ mmɩlɩ mɔ ɛkɛyɛɛ siakehila nɩ.

   2. (2) Dasɩlɛ Mɔɔ Yedi Mmɩlɩ Mɔ Yéni Dasɩlɛlilɛ Nu: Egyimalilɛ eyi kehile kezimɔ yɛkɛlanɩ nkɔmmɔ kɛkɛ mɔɔ yɛ nɩɩ abiye bɔɔ nu ma ɩkɔhɔ kowieli dasɩlɛlilɛ nu. Sa ɩkʋla ɩyɛ Bayɩbʋlʋ nu odwokɔ mɔɔ yɛ nɩ ebiye kozunzu nwʋmɔ wɔ egyima nu, sukuulu nu, yɛ apaa yi nu, kaalʋ nu, anzɛnyɩɩ dɩka fʋlɔ bela nɩ.

   3. (3) Bagua Nu Dasɩlɛlilɛ: Sa bɛyɛ egyimalilɛ eyi dɩkɛɛ mɔɔ bedii dasɩlɛ wɔ hwiili nwʋ, egyima nu, stiliiti nu, paakɩ zʋ, dɩka mɔɔ bɛ paakɩ kaalʋ nɩɩ dɩka fʋlɔ bela mɔɔ mmenii sʋ̃maa wɔ.

8.  14.  Vidiyo Nɩɩ Awuuku Mɔɔ Bɛfa Bedi Egyima: Egyimalilɛ yɩ be kɛbɩbɛ kɛɛ sukuulunii be kɛva vidiyo anzɛnyɩɩ buuku be keli egyima na ebiye sʋ̃ a, nɩ sukuulunii yɩzayɩ ɩpɛ kɛɛ ɩfa vidiyo anzɛnyɩɩ buuku be idi egyima. Sɛ vidiyo kɩnla yi egyimalilɛ nwʋ anzɛnyɩɩ ɩpɛ kɛɛ ɩyɩ vidiyo be a, ɩsɛ kɛɛ ɩkã nwʋmɔ odwokɔ na bozunzu nwʋmɔ la, naasʋ̃ íni kɛɛ ɩbɔ.

1. 15.  Sɛ bɔtʋ ndwomi bowie a, miniti 15 mɔɔ ɩdʋwa yɩ nɩ kɛyɛ egyimalilɛ mɔɔ ɩlɛ ɔfʋã ɔkʋ̃ anzɛnyɩɩ ɔfʋã anwɩ̃. Ɔfʋã eyi kɔwʋwa ediyelɛmaa nɩ ma bɔkɔnwʋ kezimɔ bɛkɛva Nyamɩnlɩ yɩ Odwokɔ nɩ bekeli egyima. Sɛ bɛáma ɔhʋanɩhilelɛ pɔkyɩɩ be dɩyɛ a, asafʋ ebani anzɛnyɩɩ sʋ̃mɩvʋlɔ mɔɔ ɩfata nɩ kʋla yɛ egyimalilɛ eyi. Naasʋ̃ sɛ ɩdɩ asafʋ nu ahyinyiadɩ dɩyɛ a, mɛyɩ, ɩsɛ kɛɛ asafʋ nu ebani ɩyɛ. Sɛ egyimalilɛ yɩ dɩ ndɛnɩ nɩɩ nkɔmmɔwɔlɛ a, sa ɛdɩndɛlɛvʋlɔ yɩ kʋla biziabizia ndwokɔ mvʋlɔ kɩnla ndwokɔɣizialɛ mɔɔ ɩwɔ ɔzɔ egyimalilɛ yɩ nwʋ nɩ. Ɩsɛ kɛɛ ɩma yɩ anyunumiyɩlɛ yɛ sikalɛ na ama yɛanyia mmɩlɩ sʋ̃maa yɛahã ndwokɔ aditili mɔɔ ɩwɔ numɔ nɩ na ediyelɛmaa sʋ̃ bɛanyia mmɩlɩ sʋ̃maa bɛadɩndɛ. Sɛ nwʋmɔ ba hyinyia kɛɛ bebiziabizia mbiyemmɔ ndwokɔ a, íni kɛɛ bɔbʋwa mmenii yi nu mfomi ɩkɛyɛ bʋwa a, ɩsɛ kɛɛ bɛma bɛba bekyina bama yɩ zʋ na bɛyɩ ndwokɔɣizialɛ yɩ munwa.

2.   16.  Asafʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛ: Miniti anwunluma asã. Ɩsɛ kɛɛ asafʋ nu ebani mɔɔ ɩfata yɛ egyimalilɛ eyi. (Dɩka mɔɔ mbanimbani yɩ bɛásʋ̃ nɩ, sa bɔkʋla bɛma asafʋ nu azʋ̃mɩvʋlɔ mɔɔ bɛfata kila zʋlɔ sɛ nwʋmɔ ba hyinyia a.) Ɩsɛ kɛɛ asafʋ nu mbanimbani munwala bo numɔ zi pɔkɔ wɔ abiye mɔɔ ɩfata kɛɛ ikila Asafʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛ yɩ zʋ. Bɛzabɛ mɔɔ bɛma nwʋmɔ ɔhʋanɩ bɛ kɛɛ behila zʋlɔ nɩ, ɩsɛ kɛɛ bɔkʋla bekila zʋlɔ bʋwɔ na ama bɛali mmɩlɩ zʋ, bɛahwɩ̃ adwɩnɩ bɛaziye ɛhɛlɛlɛ odwokɔ mɔɔ ihyinyia nɩ zʋ, na bɛawʋwa abiyela ma ɩanwʋ kezimɔ ɩkɛva ozumalɛdɩyɛ mɔɔ ɩwɔ numɔ nɩ ikeli egyima. Sɛ bɛzabɛ mɔɔ bɛma nwʋmɔ ɔhʋanɩ bɛ kɛɛ behila zʋlɔ nɩ kɩnga ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ ɩfalɩ kezimɔ bɛyɛ ndwokɔɣizialɛ nɩɩ munwalɩyɛ egyimalilɛ a, sa ɩbʋwa bɛ paa. (w23.04 owu. 24, alɩka) Sɛ bosunzu mɔɔ ɩsɛ kɛɛ bosuma wɔ dapɛnɩ yɩ nu nɩ bʋwɔ bowie na sɛ mmɩlɩ yɩ be ɩka a, nwʋmɔ iáhyinyia kɛɛ bɔkɔwɔ mmɔdɩnɩ bɔkɔhwɩ̃ dɩyɛzumanlɛ yɩ nu na bɛava bɛali mmɩlɩ mɔ ɩha yɩ. Sɛ ɩkɛyɛ bʋwɔ a, dapɛnɩ bela bɛsɩnza enii mɔɔ ikehila ɔzʋlɔ nɩɩ ɛɣɩngalɛvʋlɔ nɩ. Sɛ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ kã kɛɛ bodudua dɩyɛzumanlɛ yɩ zʋ a, mɛyɩ ɩsɛ kɛɛ enii mɔɔ ikilaa ɔzʋlɔ nɩ isi kezimɔ ikodudua dɩyɛzumanlɛ yɩ zʋ nɩ nwʋ pɔkɔ. Ɩpɛ a, ɩlɛ́ma bɛkɛɣɩnga nkyɩkyɛmi yi be.

1. 17.  Miniti asã. Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ yɩ kedĩ dɩyɛzumanlɛ yi nu ndwokɔ aditili be mɔɔ ɩkɔhʋla ɩkɔwʋwa asafʋ yɩ nɩ nu. Akʋ̃ sʋ̃, ɩsɛ kɛɛ ɩbʋbɔ mɔɔ yekozuma wɔ dapɛnɩ mɔɔ ili kɛnɩ yɩ zʋ. Sɛ mmɩlɩ kɛma ɔhʋanɩ a, sa ɩkʋla ɩbʋbɔ mmeliyema mɔɔ bɔwɔ egyimalilɛ wɔ dapɛnɩ mɔɔ ili ɛkɛnɩ nɩ bɛ anlima. Sɛ bɛáma ɔhʋanɩhilelɛ pɔkyɩɩ be dɩyɛ a, sa biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ ɩma nkayɩwɔlɛ bela mɔɔ ihyinyia na ɩkɩnga ahɛlɛta ikile asafʋ yɩ wɔ yɩ awielɩyɛ ndwokɔ yi nu. Íni kɛɛ bɛma nninyeni mɔɔ bɛta bɛyɛ dɩkɛɛ dasɩlɛlilɛ ayiyialɩyɛ nɩɩ Kɩndɔm Hɔɔlʋ iziyeziyelɛ nhyɩhyɛlɩyɛ nwʋ nkayɩwɔlɛ, mfomi ɩsɛ kɛɛ bɛfa bɔbɔ nkayɩwɔlɛ ɔbʋnlɩ yɩ zʋ. Sɛ ɩlɔ́kʋla ɩkɛɣɩnga ahɛlɛta anzɛnyɩɩ ɩkɛma nkayɩwɔlɛ mvʋlɔ iluwakɛɛ awielɩyɛ ndwokɔ mmɩlɩ mɔ ɩha nɩ ɩásʋ a, mɛyɩ ɩsɛ kɛɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ ma mmeliyema mɔɔ bɛkɛyɛ egyimalilɛ wɔ Kilisinyiamaa Bɛ Ɛbɩlawɔlɛ ɔfʋã ɛkɛnɩ nɩ tudua bo ndwokɔ yɩ zʋ. (Kila  nkyɩkyɛmi 16 nɩɩ  19.) Sa bɔtʋ ndwomi na bɛawɔ mpayɩ bɛava bɛabɔ dɩyɛzumanlɛ nɩ.

1. 18.  Sɛ sukuulunii bela yɛ egyimalilɛ nɩ iwie a, Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ wɔ kɛyɛ miniti ɔkʋ̃ mɔɔ ikegyina mɔɔ ɩsɛ kɛɛ sukuulunii idi nwʋmɔ egyima nɩ zʋ ɩkamvʋ yɩ na itu yɩ fʋlɔ. Sɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ ɩtʋʋ salɛ ɩkɔvʋlɔ sukuulunii be a, ɩlɛ́kã mɔɔ sukuulunii nɩ ikeli nwʋmɔ egyima nɩ nwʋ odwokɔ pɔkyɩɩ. Naasʋ̃, sɛ ɩyɛ egyimalilɛ nɩ iwie a biyianuwʋwalɛvʋlɔ yɩ kɛhamvʋ yɩ kɛmɔ ɩfata. Mɛyɩ mɛda nɩ, sa ɩkʋla ɩkã mɔɔ sukuulunii nɩ ilili nwʋmɔ egyima na isi sianti mɔɔ ɩyɛlɩ yɩ bʋwɔ nɩ zʋ owudo anzɛnyɩɩ ɩzʋ̃ annidi nu ikilehile sianti mɔɔ ɩsɛ kɛɛ idi ɔzɔ ɔfʋã nɩ nwʋ egyima bʋwɔ eɣile fʋlɔ nɩ nu. Akʋ̃ sʋ̃, biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ kɔhʋla kɛhã egyimalilɛ nɩ yɩ ɔfʋã be mɔɔ ɩtɩ nɣanlɩ kɛɛ ɩkɔwʋwa sukuulunii anzɛnyɩɩ ediyelɛmaa nɩ nwʋ odwokɔ. Sa ɩkʋla ikyina dɩyɛzumanlɛ pɔkyɩɩ anzɛnyɩɩ fʋlɔdulɛ mɔɔ ɩwɔ Dɔ Mmenii blohyʋɔ, Ehilehilelɛ blohyʋɔ anzɛnyɩɩ Ɔsom Sukuu buuku yi nu zʋ ɩma fʋlɔdulɛ wɔ ahanlɩ wɔ mmɩlɩ mɔ bowie dɩyɛzumanlɛ yɩ anzɛnyɩɩ mmɩlɩ fʋlɔ.—Sɛ ɛpɛ kɛɛ ɔnwʋ ndwokɔ sʋ̃maa falɩ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩɩ fʋlɔdulɛ bʋwavʋlɔ be egyimalilɛ nɩ nwʋ a, kilá  nkyɩkyɛmi 19,  24, nɩɩ  25.

1. 19.  Ɩsɛ kɛɛ egyimalilɛmaa nɩɩ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ di bɛ mmɩlɩ zʋ pɛpɛɛpɛ. Ɩwɔ numɔ kɛɛ behile mmɩlɩ tɩndɩnlɩ mɔ ɩsɛ kɛɛ egyimalilɛ bela mɔɔ ɩwɔ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta idi dɩyɛ, naasʋ̃ sɛ bedi ɔfʋã be nwʋ egyima bʋwɔ bowie na sɛ mmɩlɩ be kã po a, eyi iáhile kɛɛ ɩsɛ kɛɛ mɔɔ idii ɔzɔ ɔfʋã nwʋ egyima nɩ fa ndwokɔ mvʋlɔ kɩnla nwʋ kɔbʋmɩ kɛɛ yɩ mmɩlɩ kodwu. Sɛ egyimalilɛvʋlɔ yɩ be di mmɩlɩ a, ɩsɛ kɛɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ anzɛnyɩɩ fʋlɔdulɛ bʋwavʋlɔ yɩ tu yɩ fʋlɔ wɔ ahanlɩ. (Kila  nkyɩkyɛmi 24 nɩɩ  25.) Ɩsɛ kɛɛ dɩyɛzumanlɛ yɩ munwala mɔɔ ndwomi nɩɩ mpayɩwɔlɛ kɩnla nwʋ nɩ, di dɔnɩhwɩlɩ 1 nɩɩ miniti 45.

1. 20.  Sɛ mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ ba kyela asafʋ nɩ a, ɩsɛ kɛɛ bɛyɛ egyimalilɛ yɩ nɩ kɛmɔ bɛhyɩhyɛ yɩ wɔ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta yi nu naasʋ̃ bɛlɛ́yɛ Asafʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛ nɩ. Sa miniti 30 ndɛnɩ mɔɔ mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ kɛma nɩ ba siye Asafʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛ nɩ yɩ agyia nu. Ansaana ɩkɛma yɩ ndɛnɩ nɩ, Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ kɔwʋwɔ egyimalilɛ mɔɔ bɛyɛ nɩ zʋ, ɩkɔhwɩ̃ adwɩnɩ ikeziye dapɛnɩ fʋlɔ egyimalilɛ nɩ zʋ, ɩkɛma nkayɩwɔlɛ mɔɔ ihyinyia, ɩkɛɣɩnga ahɛlɛta mɔɔ ihyinyia, na akʋ̃ ɩadʋ salɛ ɩavʋlɔ mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ nɩ. Sɛ mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ yɩ ma yɩ ndɛnɩ iwie a, ɩkɛyɩ ndwomi ɔkʋ̃ ma bɔkɔdʋ na bɛava bɛabɔ dɩyɛzumanlɛ nɩ. Sa ɩkʋla ɩtʋ salɛ ɩfʋlɔ eliyema benyia be ma ɩba ɩbɔ mpayɩ ma bɔpɔ. Íni kɛɛ bɛyɛ egyimalilɛ bela wɔ aliyia ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ yɩ nu wɔ mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ yɩ egyelalɛ yɩ nu. Sa okuwu ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be mɔɔ bowula asafʋ be tʋ kʋla yɛ be dɩyɛzumanlɛ wɔ mmɩlɩ mɔ mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ nɩ ɩsʋ̃mɩɩ asafʋ yɩ nɩ. Naasʋ̃, ɩsɛ kɛɛ okuwu ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ nɩ ba kɩnla asafʋ mɔɔ bowula bɔtʋ nɩ nwʋ ma betiye mansini zʋ ehilalɛvʋlɔ yɩ ndɛnɩ nɩ.

1. 21.  Wɔ dapɛnɩ mɔɔ bɛkɛyɛ mansini anzɛnyɩɩ manlɩ-avinli ayiyialɩyɛ nɩ, íni kɛɛ bɛyɛ dɩyɛzumanlɛ bela. Ɩsɛ kɛɛ bɛkakɛ asafʋ yɩ kɛɛ, abiyela anzɛnyɩɩ abusunwa bela izuma mɔɔ ankɩ yekozuma wɔ dɩyɛzumanlɛ yɩ tʋ wɔ ɔzɔ dapɛnɩ nɩ.

1. 22.  Sɛ Ɛhakɛlɛlilɛ si wɔ dapɛnɩ avinli a, yɛlɛ́yɛ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ bela.

1. 23.  Mbanimbani munwala kɛyɩ asafʋ nu ebani ɔkʋ̃ ma ɩkɔzʋ̃mɩ kɛɛ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ zʋ ehilalɛvʋlɔ. Ɩsɛ kɛɛ ikila kɛɛ dɩyɛzumanlɛ eyi kɔhɔ zʋlɔ pɛpɛɛpɛ na bɛayɛ ma ɩ nɩɩ ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ ɩwɔ nwʋmɔ nɩ iayiyia. Ɩsɛ kɛɛ ɩ nɩɩ fʋlɔdulɛ bʋwavʋlɔ di nkitanwʋ. Sɛ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta nɩ ɩba la pɛ a, Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ zʋ ehilalɛvʋlɔ nɩ, kɛhyɩhyɛ egyimalilɛ mɔɔ ɩwɔ ɔzɔ aziyianɩ anwɩ̃ yɩ munwala nu kɛma mmeliyema yɩ. Meti mɔɔ ɩdɩ sukuulu egyimalilɛ nɩɩ mɔɔ ɩ́dɩ sukuulu egyimalilɛ munwala yɩzayɩ yɛ ɩkɛhyɩhyɛ a na yɩzayɩ sʋ̃ la yɛ ikehile enii mɔɔ ɩkɛyɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ dapɛnɩ bela a. Ɩsɛ kɛɛ enii mɔɔ ɩkɛma ɩkɛyɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ yɛ abiye mɔɔ mbanimbani munwala bele yɩ betiã numɔ kɛɛ ɩkʋla ɩyɛ ɔzɔ. (Kila  nkyɩkyɛmi 3-16 nɩɩ  24.) Sɛ ɩhyɩhyɛɛ sukuulu egyimalilɛ yɩ a, ɩsɛ kɛɛ izunzu sukuulunii yɩ ɔlʋbɔ, yɩ ozumalɛnwʋnlɛ nɩɩ ɛdɩndɛlɛ nu fanwʋdi mɔɔ ɩlɛ wɔ ɔzɔ egyimalilɛ yɩ nwʋ nɩ, na sɛ ɩhyɩhyɛɛ egyimalilɛ nɣalɩyɛ nɩ sʋ̃ a, ɔzɔ la yɛ ɩsɛ kɛɛ ɩyɛ a. Ɩsɛ kɛɛ ɩkyɩkyɛ egyimalilɛ yɩ nɩ kɛyɛ dapɛnɩ asã ansaana egyimalilɛ nɩ yɩ mmɩlɩ iadwu. Ɩkɛva Yɛ Kilisinyianɩ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ Egyimalilɛ kɛlɛta (S-89) nɩ ɩkɛhyɩhyɛ sukuulu egyimalilɛ nɩ. Ɩsɛ kɛɛ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ zʋ ehilalɛvʋlɔ nɩ kila kɛɛ ɩkɛva egyimalilɛ munwala mɔɔ ɩhyɩhyɛ nɩ be ɩkɔwɔ nkayɩwɔlɛ ɔbʋnlɩ yɩ zʋ. Sa asafʋ nu mbanimbani kʋla ma asafʋ nu ebani fʋlɔ anzɛnyɩɩ asafʋ nu sʋ̃mɩvʋlɔ be bʋwa yɩ. Naasʋ̃, asafʋ nu mbanimbani nkʋ̃ la yɛ ɩsɛ kɛɛ bɛhyɩhyɛ ɔfʋã mɔɔ ɩ́dɩ sukuulu egyimalilɛ nɩ a.

1. 24.  Dapɛnɩ bela, asafʋ nu ebani ɔkʋ̃ kɛyɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ kɛma Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ nɩ. (Dɩka mɔɔ mbanimbani yɩ bɛásʋ̃ nɩ, sa bɔkʋla bɛma asafʋ nu azʋ̃mɩvʋlɔ mɔɔ bɛfata kila zʋlɔ sɛ nwʋmɔ ba hyinyia a.) Mɛyɩ yɛ ɩkɛhã anyunumiyɩlɛ nɩɩ awielɩyɛ ndwokɔ yɩ a. Ɩkɔdʋ salɛ ɩkɔvʋlɔ mmenii mɔɔ bɔwɔ egyimalilɛ nɩ, na sɛ asafʋ nu mbanimbani yɩ bɛásʋ̃ a, sa ɩkʋla ɩyɛ egyimalilɛ yɩ ɔfʋã be sʋ̃, yi titili egyimalilɛ mɔɔ bɛkɛyɩ vidiyo la mɔɔ nkɔmmɔwɔlɛ ɩáhɩnla nwʋmɔ nɩ. Sɛ bɛyɛ egyimalilɛ bela bowie a, ɩsɛ kɛɛ ndwokɔ mɔɔ ɩkɛhã nɩ yɛ sini. Asafʋ nu mbanimbani munwala yɛ bekezi pɔkɔ wɔ ebani mɔɔ ɩfata kɛɛ ɩyɛ egyimalilɛ eyi a. Ɩyɛ la a, sa bɛma mbanimbani mɔɔ bɛfata mɔɔ bɛyɩ bɛ nɩ kɛyɛ biyianuwʋwalɛmaa. Sa bɔkʋla bɛma Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ zʋ ehilalɛvʋlɔ nɩ yɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ mbɔmɩ sʋ̃maa tɛla mbanimbani nɣalɩyɛ mɔɔ bɛfata nɩ, naasʋ̃ bɛ ɛkɛnɩ bʋwabɩlɛ yɛ ikehile a. Sɛ ebani be fata kɛɛ ikila Asafʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛ yɩ zʋ a, ebiye a, ɩkɔhʋla ɩkɛvata kɛɛ ɩyɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ. Yesiãã bɛ, bɛma ɩwʋwa bɛ adwɩnɩ nu kɛɛ, ɩsɛ kɛɛ ebani mɔɔ ɩkɛyɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ zʋ̃ ɔlɔlɛ nu fa ɛhamvʋlɛ ma mmenii mɔɔ bɛkɛyɛ sukuulu egyimalilɛ nɩ na sɛ nwʋmɔ ba hyinyia a, ɩfa fʋlɔdulɛ ɩma bɛ. Biyianuwʋwalɛvʋlɔ yɩ kehila sʋ̃ kɛɛ bokowie ayiyialɩyɛ yɩ wɔ mmɩlɩ nu pɛpɛɛpɛ. (Kila  nkyɩkyɛmi 17 nɩɩ  19.) Sɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ yɩ pɛ yɩ na sɛ ɔhʋanɩ wɔ bama yɩ zʋ a, sa bɔkʋla bɛfa mayɩkɩ ɔkʋ̃ sʋ̃ besiye kɛnɩ bɛma yɩ. Meti sɛ ɩtʋʋ salɛ ɩkɔvʋlɔ egyimalilɛvʋlɔ be a, nɩ egyimalilɛvʋlɔ yɩ sʋ̃ ɩhɔ igyina mayɩkɩ ɔkʋ̃ mɔɔ ɩwɔ ndɛnɩmanlɛ ɔbʋnlɩ nwʋ nɩ. Ɔzɔ la sʋ̃ yɛ biyianuwʋwalɛvʋlɔ nɩ kɔhʋla kɔwʋwa bama nɩ zʋ wɔ mmɩlɩ mɔ Bayɩbʋlʋ ɛɣɩngalɛ nɩɩ Tú Mpʋnɩ Wɔ Dasɩlɛlilɛ Nu ɔfʋã nɩ ɩkɔlɩ ɔzʋlɔ nɩ. Eyi ɩlɛ́ma bɛkɛzɩkɛ mmɩlɩ sʋ̃maa.

1. 25.  Sɛ ɩkɛyɛ bʋwɔ a, ɩkɛyɛ baaba kɛɛ bɛkɛma asafʋ nu ebani mɔɔ ɩdɩ ɛdɩndɛlɛvʋlɔ mɔɔ yɩ nwʋ ɩwʋkwa kɛyɛ egyima eyi. Fʋlɔdulɛ bʋwavʋlɔ yɩ, yi egyima yɛ lɛ kɛɛ sɛ nwʋmɔ ɩba ihyinyia a, ɩkɛma mbanimbani nɩɩ azʋ̃mɩvʋlɔ fʋlɔdulɛ wɔ ahanlɩ. Egyimalilɛ mɔɔ ɩkɔhʋla ɩkɛva nwʋmɔ fʋlɔdulɛ ɩkɛma yɛ lɛ egyimalilɛ mɔɔ bɛkɛyɛ wɔ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ Dɩyɛzumanlɛ tʋ, bagua nu ndɛnɩ nɩɩ Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ anzɛnyɩɩ Asafʋ Bayɩbʋlʋ Dɩyɛzumanlɛ zʋ ehilalɛ anzɛnyɩɩ yɩ ɛɣɩngalɛ. (Kila  nkyɩkyɛmi 19.) Sɛ mbanimbani mɔɔ bɔkʋla bɛma ndɛnɩ na bekilehile bʋwɔ zʋ̃nɩ wɔ asafʋ yi nu a, mɛyɩ, sa bɔkʋla bɛzɩnza nu ɔlʋbɔ bela ma ebani fʋlɔ mɔɔ ɩfata sʋ̃mɩ kɛɛ fʋlɔdulɛ bʋwavʋlɔ. Naasʋ̃ nwʋmɔ iahyinyia kɛɛ bɛyɛ egyimalilɛ bela bowie a, ɩkɛma fʋlɔdulɛ bɛ.

1. 26.  Sa asafʋ yɩ kʋla yɛ sukuulu egyimalilɛ yɩ be wɔ aliyia ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ yɩ nu kɛmɔ sukuulumaa nɩ bɔ dʋdʋ ɩdɩ. Ɩsɛ kɛɛ aliyia ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ bela inyia fʋlɔdulɛvʋlɔ mɔɔ ɩfata, sɛ ɩkɛyɛ bʋwɔ a, ɩsɛ kɛɛ ɩyɛ asafʋ nu ebani. Sɛ nwʋmɔ ba hyinyia a, sa bɔkʋla bɛma asafʋ nu sʋ̃mɩvʋlɔ be mɔɔ ɩfata nɩ yɛ. Ɩsɛ kɛɛ asafʋ nu mbanimbani munwala si abiye mɔɔ ɩkɛyɛ egyimalilɛ eyi nwʋ pɔkɔ. Na ɔzɔ la yɛ ɩsɛ kɛɛ besi pɔkɔ kɛɛ ebiye a, bɛkɛma enii ɔkʋ̃ kɛyɛ anzɛnyɩɩ ɩyɛ a, bɛkɛzɩnza nu. Ɩsɛ kɛɛ fʋlɔdulɛvʋlɔ yɩ di ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ ɩwɔ  nkyɩkyɛmi 18 nu nɩ mɛda. Sɛ bɛyɛ egyimalilɛ nɩ be wɔ aliyia ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ yi nu a, mɛyɩ dɩyɛ, sɛ bɛyɛ Pɩbɛlɩ Bayɩbʋlʋ Yi Nu mɔɔ ɩwɔ Bayɩbʋlʋ Nu Anwʋnyia ɔfʋã ɛkɛnɩ nɩ bowie a, bɛmá sukuulumaa nɩ hɔ aliyia ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ yi nu. Ɩsɛ kɛɛ bɛma besia bɛba bɛkɩnla mmeliyema nɣalɩyɛ yɩ nwʋ mmɩlɩ mɔ bɛyɛ́ sukuulu egyimalilɛ mɔɔ itualɩ yɩ tʋ nɩ.

1. 27.  Sa bɛyɩ vidiyo azʋlɔtʋ be wɔ dɩyɛzumanlɛ yɩ tʋ. Sa bɛfa ɔzɔ vidiyo azʋlɔtʋ mɔɔ yekehila wɔ dapɛnɩ avinli dɩyɛzumanlɛ yɩ tʋ nɩ bokua JW Library® app yɩ zʋ na abiyela ɩahʋla ɩahwɩ̃ ebiye.

© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania

S-38-AHN 11/23