Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

TILE 15

“Bɛmanlɩ Asafʋ Yɩ Nyianlɩ Anwʋzɩzɩbɛ Wɔ Dedi Nu”

“Bɛmanlɩ Asafʋ Yɩ Nyianlɩ Anwʋzɩzɩbɛ Wɔ Dedi Nu”

Mansini zʋ ehilalɛmaa nɩ wʋwalɩ asafʋ azʋlɔtʋ yɩ ma be dedi yɛlɩ sɩ

Egyina Asomafo Nnwuma 15:36–16:5 so

1-3. (a) Aninyia yɛ akʋ̃ Pɔɔlʋ ɩ nɩɩ yɩ hɔ yɛlɩ odwokɔbadɛlɛlɛ egyima yɩ a, na nɩ kɛ enii kʋ̃ nɩ yɩ ɩdɩ ise a? (b) Mɩnla yɛ yekozuma wɔ tile eyi nu a?

 NÁ ƆKWAN a ɔsomafo Paul ne aberante no nam so no yɛ mmonkyimmɔnka. Ná wɔretu kwan akɔ nkurow nkurow so. Afei Paul hwɛɛ aberante no komm dwen nea ɛda hɔ retwɛn aberante no ho. Ná aberante no din de Timoteo. Ná Timoteo yɛ aberante a wasi so a ɔde nsi ne ahokeka som Yehowa, na na wadi bɛyɛ mfe 20. Bere a wɔrekɔ wɔn anim a ade resa nyinaa, na ɔne ne kurom Listra ne Ikoniom ntam twe ara na ɛretwe. Dɛn na na ɛda wɔn anim? Paul de, na onim ho biribi efisɛ na ɛno ne n’asɛmpatrɛw akwantu a ɛtɔ so mmienu. Ná onim sɛ wɔbehyia asiane ne ɔhaw pii. Nanso ebia na ɔredwen ho sɛ, Timoteo nso ɛ? Ná obetumi agyina mu anaa?

2 Ná Paul wɔ Timoteo mu ahotoso, nanso ebia ná Timoteo de, onhu ne ho saa. Ná nsɛm bi a esisii nkyɛe ama Paul ahu sɛ ɛsɛ sɛ onya obi a ɔfata a ɔne no betutu akwan. Adwuma a na ɛda ahwɛfo akwantufo yi anim ne sɛ wɔbɛsrasra nsafo na wɔahyehyɛ anuanom den, na na Paul nim sɛ, sɛ adwuma no bɛkɔ yiye a, ɛsɛ sɛ wɔnya atuhoama honhom, na wɔyɛ adwenkoro. Dɛn na ɛmaa Paul tee nka saa? Ebetumi aba sɛ akasakasa a ɛmaa Paul ne Barnaba tetew mu no ka ho bi nti na ɔtee nka saa.

3 Eti yi bɛboa yɛn ama yɛahu nea ɛsɛ sɛ yɛyɛ bere a asɛm bi asi yɛne yɛn nuanom ntam no. Afei nso yebehu nea ɛmaa Paul faa Timoteo ne no kɔyɛɛ asɛmpatrɛw adwuma no, na dwuma titiriw a ɛnnɛ amansin so ahwɛfo di no, ɛbɛma yɛahu ani so yiye.

“Ma Yezialɩ Yɛ Mɛda Yɛhɔ Yegyela Dedimaa Nɩ” (Egy. 15:36)

4. Mɩnla yɛ nɩ Pɔɔlʋ pɛ kɛɛ ɩyɛ wɔ yi odwokɔbadɛlɛlɛ ɔhʋanɩdulɛ mɔɔ ɩtɔ zʋlɔ anwɩ̃ yi nu a?

4 Ti 14 mu no, yehui sɛnea Paul, Barnaba, Yuda, ne Silas kɔhyɛɛ asafo a ɛwɔ Antiokia no den. Mmarima nnan yi de akwankyerɛ kuw no akwankyerɛ a ɛfa twetiatwa ho no kɔmaa anuanom no. Ɛno akyi no, dɛn na Paul yɛe? Ɔde n’akwantu a edi hɔ no ho nhyehyɛe too Barnaba anim. Ɔka kyerɛɛ no sɛ: “Ma yɛnsan nkɔ anuanom nkyɛn wɔ kurow biara a yɛkaa Yehowa asɛm wom no mu, na yɛnkɔhwɛ sɛnea wɔn ho te.” (Aso. 15:36) Ná ɛnyɛ adwene a Paul wɔ ne sɛ wɔrekɔsra wɔn a wɔabɛyɛ Kristofo foforo no kɛkɛ. Asomafo Nnwuma no ma yehu adwene paa a na ɛwɔ Paul asɛmpatrɛw akwantu a ɛtɔ so mmienu no akyi. Nea edi kan no, na ɔbɛkɔ so de mmara a akwankyerɛ kuw no ahyɛ no ama nsafo no. (Aso. 16:4) Nea ɛtɔ so mmienu no, na Paul yɛ ɔhwɛfo kwantufo, enti na esi n’ani so sɛ ɔbɛboa anuanom ama wɔn gyidi ayɛ den. (Rom. 1:11, 12) Sɛnea akwankyerɛ kuw a na ɛwɔ asomafo no bere so yɛɛ nhyehyɛe de hyɛɛ nsafo no nkuran no, sɛn na Yehowa Adansefo ahyehyɛde a ɛwɔ hɔ nnɛ no suasua?

5. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Ɔhʋanɩhilelɛ Okuwu mɔɔ ɩwɔ kɛnɩ nnɛ nɩ boduwa zʋ bɛfa ɔhʋanɩhilelɛ nɩɩ ɛzɩzɩbɛhyɛlɛ bɛma asafʋ azʋlɔtʋ nɩ a?

5 Ɛnnɛ nso Kristo nam Yehowa Adansefo Akwankyerɛ Kuw no so rekyerɛ n’asafo no kwan. Mmarima anokwafo a wɔasra wɔn yi de akwankyerɛ ne nkuranhyɛ ma nsafo a ɛwɔ wiase nyinaa no. Wɔnam nkrataa, nhoma a ɛwɔ Intanɛt so ne nea wɔaprente, nhyiam ahorow, ne akwan foforo so na ɛyɛ saa. Akwankyerɛ Kuw no pɛ sɛ wɔne asafo biara di nkitaho, enti wɔsoma ahwɛfo akwantufo ma wɔkɔsra nsafo no. Akwankyerɛ Kuw no ankasa apaw mpanyimfo a wɔn ho akokwaw mpempem pii wɔ wiase nyinaa ma wɔresom sɛ amansin so ahwɛfo.

6, 7. Mansini zʋ ehilalɛmaa be egyima nɩ be yɛ lɛ mɩnla a?

6 Ɛnnɛ, sɛ amansin so ahwɛfo kɔsra asafo biara a, wɔbɔ mmɔden sɛ wɔbɛbɛn anuanom nyinaa na wɔahyɛ wɔn gyidi den. Sɛn na wɔyɛ no? Wɔdi nhwɛso a tete ahwɛfo akwantufo te sɛ Paul yɛe no akyi. Paul hyɛɛ ɔhwɛfo kwantufo foforo nkuran sɛ: “Ka asɛm no; yere wo ho ka, na ntwentwɛn so, ka no bere a eye ne bere a enye mu, ka anim, fa nteɛso ma, tu fo; fa abotare ne nkyerɛkyerɛ a etu mpɔn yɛ ne nyinaa. . . . Yɛ ɔsɛmpakafo adwuma.”—2 Tim. 4:2, 5.

7 Amansin so ahwɛfo de saa nsɛm yi yɛ adwuma, enti sɛ wɔne wɔn yerenom kɔsra asafo bi a, wɔne adawurubɔfo no fa akwan horow so yɛ asɛnka adwuma no. Saa anuanom yi yɛ asɛmpakafo mmɔdenbɔfo a wɔnim nkyerɛkyerɛ, na wɔn nhwɛso tumi hyɛ anuanom den. (Rom. 12:11; 2 Tim. 2:15) Nea yɛtaa de kae amansin so ahwɛfo kɛse ne ɔdɔ kann a wɔyi no adi kyerɛ anuanom no. Wɔyi wɔn yam som wɔn nuanom, na nsu mu oo, awia mu oo, wɔtutu akwan kɔ mmeae a ɛhɔ kɔ yɛ hu mpo. (Filip. 2:3, 4) Bio nso, amansin so ahwɛfo ma Bible mu ɔkasa ahorow de kyerɛkyerɛ nsafo no, na wɔtu wɔn fo hyɛ wɔn den. Sɛ asafo no mufo nyinaa hwɛ ahwɛfo akwantufo yi abrabɔ suasua wɔn gyidi a, ɛboa wɔn paa.—Heb. 13:7.

“Eyi Nwʋ Pɩlazunɛ Ɩyɛlɩ Kyɩngyɩngyɩ̃” (Egy. 15:​37-41)

8. Mɩnla yɛ Banabasɩ yɛlɩ mmɩlɩ mɔ Pɔɔlʋ hanlɩ kɛɛ bezia bɔhɔ mmeliyema yɩ bɛ ɛkɛnɩ nɩ a?

8 Barnaba penee adwene a Paul de bae sɛ ‘wɔnsan nkɔ anuanom nkyɛn’ no so. (Aso. 15:36) Ná wɔn mmienu no abom ayɛ asɛmpatrɛw adwuma no pɛn maa biribiara kɔɔ yiye. Afei nso, na wɔnim baabi a wɔrebɛkɔ no ne ɛhɔfo. (Aso. 13:2–14:28) Enti na ntease wom sɛ wɔn mmienu no bɛbom ayɛ saa asɛmpatrɛw adwuma a edi hɔ yi. Nanso asɛm bi sii. Asomafo Nnwuma 15:37 bɔ amanneɛ sɛ: “Ná Barnaba abɔ ne tirim sɛ ɔde Yohane a wɔfrɛ no Marko no bɛka wɔn ho akɔ.” Ɛnyɛ sɛ na Barnaba rekyerɛ n’adwene kɛkɛ. Mmom na ‘wabɔ ne tirim’ sɛ, asɛmpatrɛw akwantu a wɔrebɛkɔ no, ɔde ne busuani Marko bɛka wɔn ho akɔ.

9. Mɩnla ti mɔɔ Pɔɔlʋ nɩɩ Banabasɩ bɛ adwɩnɩ iáyiyia yɩ a?

9 Paul ne Barnaba anyɛ adwene. Adɛn ntia? Kyerɛwtohɔ no ka sɛ: “Nanso na Paul ne no nyɛ adwene sɛ wɔde Marko bɛka wɔn ho akɔ, efisɛ ogyaw wɔn hɔ wɔ Pamfilia, na ɔne wɔn ankɔyɛ adwuma no.” (Aso. 15:38) Marko ne Paul ne Barnaba na efii wɔn asɛmpatrɛw akwantu a edi kan no ase, nanso ɔne wɔn anwie. (Aso. 12:25; 13:13) Wɔfii akwantu no ase no, ankyɛ na Marko gyaw wɔn hɔ wɔ Pamfilia san kɔɔ fie wɔ Yerusalem. Bible no nka nea enti a Marko gyaw wɔn hɔ, nanso sɛnea ogyaw wɔn hɔ no, ɛbɛyɛ sɛ na ɔsomafo Paul hu no sɛ antwa yiye. Ebetumi aba sɛ Paul nyaa adwene sɛ Marko nyɛ obi a wɔbetumi de wɔn ho ato no so.

10. Mmɩlɩ mɔ Pɔɔlʋ nɩɩ Banabasɩ bɛ adwɩnɩ iáyiyia nɩ, mɩnla yɛ izili a?

10 Ne nyinaa mu no, na Barnaba asi ne bo sɛ ɔde Marko bɛka wɔn ho. Ná Paul nso awe ahinam so sɛ ɔremma ho kwan. Asomafo Nnwuma 15:39 ka sɛ: “Eyi de akasakasa a emu yɛ den bae, na obiara faa ne kwan.” Barnaba faa Marko kaa ne ho, na wɔfaa po so hyɛn de kɔɔ ne kurom Kipro. Paul de, ɔtoaa n’akwantu no so. Kyerɛwnsɛm no ka sɛ: “Ɛnna Paul faa Silas, na anuanom de Paul hyɛɛ Yehowa nsa sɛ ɔmfa n’adom mmoa no. Afei ofii hɔ kɔe.” (Aso. 15:40) Wɔkɔfaa “Siria ne Kilikia, na ɔhyɛɛ asafo ahorow no den.”—Aso. 15:41.

11. Sɛ abiye yɛ debe tiyia yɛ a, mɩnla subanɩ yɛ yehyinyia na yɛ nɩɩ enii kʋ̃ nɩ yɩ avinli ɩázɩkɛlɩ a?

11 Saa asɛm yi ma yɛkae sɛ wɔwoo yɛn bɔne mu. Ná Paul ne Barnaba yɛ mmarima a akwankyerɛ kuw no ahyɛ da apaw wɔn sɛ wɔn ananmusifo. Ebi mpo a akyiri yi Paul ankasa nso bɛyɛɛ akwankyerɛ kuw no muni. Nanso saa bere yi de, Paul ne Barnaba antumi anhyɛ wɔn abufuw so. Wɔmaa akasakasa yi sɛee wɔn ntam koraa anaa? Ɛwom sɛ na bɔne wɔ Paul ne Barnaba ho de, nanso na wɔyɛ mmarima ahobrɛasefo a wɔwɔ Kristo adwene. Biribiara kyerɛ sɛ akyiri yi, obiara de ne yɔnko bɔne kyɛɛ no, na wɔsan yɛɛ baako somee sɛ Kristofo. (Efe. 4:1-3) Bere bi akyi no, Paul ne Marko boom yɛɛ asafo nnwuma afoforo. aKol. 4:10.

12. Mɩnla subanɩ yɛ nɩ ɩwɔ Pɔɔlʋ nɩɩ Banabasɩ nwʋ mɔɔ ɩsɛ kɛɛ asafʋ nu mbanimbani munwatĩĩ benyia ebiye nnɛ a?

12 Akasakasa a ɛbaa Barnaba ne Paul ntam no yɛ biribi a ebetwaam kɛkɛ; ná ɛnyɛ wɔn suban. Ná nkurɔfo nim Barnaba sɛ obi a ɔwɔ ɔdɔ na ne yam ye. Ɛno nti asomafo no amfa ne din paa Yosef no amfrɛ no, na mmom wɔtoo ne din Barnaba a ɛkyerɛ “Awerɛkyekye Ba.” (Aso. 4:36) Ná wɔnim Paul nso sɛ obi a odwo na ɔwɔ ayamhyehye ma afoforo. (1 Tes. 2:7, 8) Ɛsɛ sɛ mpanyimfo ne amansin so ahwɛfo a wɔwɔ hɔ nnɛ nyinaa bɔ mmɔden suasua Paul ne Barnaba na wɔnya ahobrɛase. Ɛsɛ sɛ wɔyɛ wɔn mfɛfo mpanyimfo ne nguankuw no nyinaa brɛbrɛ.—1 Pet. 5:2, 3.

‘Bɛhanlɩ Kɛɛ Ɩdɩ Enii Baaba’ (Egy. 16:​1-3)

13, 14. (a) Aninyia yɛ lɛ Timoti a, na kɛ ɩyɛlɩ mɔɔ Pɔɔlʋ nwʋnlɩ yɩ a? (b) Mɩnla yɛ ɩmanlɩ Pɔɔlʋ yɩ adwɩnɩ hɔlɩ Timoti zʋ kezile a? (d) Mɩnla egyima yɛ bɛva bɛmanlɩ Timoti a?

13 Paul asɛmpatrɛw akwantu a ɛtɔ so mmienu no mu no, ɔkɔsraa nsafo a ɛwɔ Roma mantam Galatia. Afei “okoduu Derbe ne Listra.” Kyerɛwtohɔ no ka kaa ho sɛ: “Ná osuani bi wɔ hɔ a ne din de Timoteo a ne maame yɛ Yudani gyidini, na na ne papa yɛ Greeceni.”—Aso. 16:1. b

14 Ɛbɛyɛ sɛ Paul hyiaa Timoteo abusuafo no wɔ ne nsrahwɛ a edi kan no mu bɛyɛ afe 47 Y.B. Mfe mmienu anaa mmiɛnsa akyi a Paul kɔɔ hɔ bio no de, n’adwene baa aberante Timoteo so kɛse. Adɛn ntia? Efisɛ na anuanom ‘bɔ [Timoteo] din pa.’ Ɛnyɛ anuanom a wɔwɔ ne kurom no nko ara na na wɔpɛ n’asɛm, na mmom na wɔbɔ no din pa wɔ nsafo foforo nso mu. Bible ka sɛ, na anuanom a wɔwɔ Listra bɔ no din pa. Ɛsan ma yehu sɛ, ɛwom sɛ na efi Listra rekɔ Ikoniom bɛyɛ kilomita 30, nanso ɛhɔ mpo, na anuanom ka Timoteo ho asɛmpa. (Aso. 16:2) Honhom kronkron maa mpanyimfo no akwankyerɛ ma wɔde adwuma a emu yɛ duru hyɛɛ aberante Timoteo nsa. Wɔpaw no sɛ asɛmpatrɛwfo, na wɔkaa sɛ ɔmmoa Paul ne Silas.—Aso. 16:3.

15, 16. Mɩnla yɛ ɩmanlɩ bɛhanlɩ Timoti nwʋ odwokɔba zɔ yɩ a?

15 Ɛyɛɛ dɛn na Timoteo nyaa din pa saa wɔ ne mmeranteberem? N’adwenem na na abue anaa? Anaa ne ho na na ɛyɛ fɛ? Anaa ɔdom akyɛde soronko bi na na ɔwɔ? Nneɛma a ɛtete saa na nnipa taa hwɛ. Bere bi, odiyifo Samuel mpo maa nea ɔde n’ani hui daadaa no. Nanso Yehowa kaee no sɛ: “Ɛnyɛ sɛnea onipa hwɛ ade na Onyankopɔn hwɛ, efisɛ onipa dasani hwɛ nea etua aniwa, na Yehowa de, ɔhwɛ komam.” (1 Sam. 16:7) Enti ɛnyɛ ɔdom akyɛde soronko bi a na Timoteo wɔ nti na ne nuanom Kristofo bɔɔ no din pa, na mmom suban pa a na ɔwɔ ntia.

16 Mfe bi akyi no, ɔsomafo Paul kaa suban pa a na Timoteo wɔ no bi ho asɛm. Asɛm a Paul ka faa Timoteo ho no ma yehu sɛ na Timoteo wɔ adwempa, oyi ne yam som afoforo, na na okum ne ho boa nsafo no. (Filip. 2:20-22) Bio nso, na Timoteo wɔ “gyidi a nyaatwom nnim.”—2 Tim. 1:5.

17. Mɩnla yɛ mmɩlantɩyɛ nɩɩ nɣɛdɛkɛ mɔɔ bɔwɔ kɛnɩ nnɛ nɩ kɔhʋla kɛyɛ kɛva kozumazuma Timoti a?

17 Ɛnnɛ, mmabun pii suasua Timoteo, na wɔyɛ nea ɛsɔ Onyankopɔn ani. Wɔyɛ saa a, ɛma wɔnya din pa wɔ Yehowa ne n’asomfo anim bere a wɔda so yɛ mmabun mpo no. (Mmeb. 22:1; 1 Tim. 4:15) Wɔda no adi sɛ wɔwɔ gyidi a nyaatwom nnim, na wɔmmu brabɔne nsie. (Dw. 26:4) Ne saa nti, sɛnea na Timoteo di dwuma titiriw wɔ asafo no mu no, saa ara na mmabun pii betumi ayɛ. Sɛ wɔtumi bɛyɛ asɛmpa no ho adawurubɔfo, na akyiri yi wɔhyira wɔn ho so ma Yehowa bɔ asu a, hwɛ sɛnea ɛma obiara a ɔwɔ asafo no mu ani gye fa!

“Asafʋ Azʋlɔtʋ Yɩ Bɔ Nwʋ Yɛlɩ Sɩ Wɔ Dedi Nɩ Nu” (Egy. 16:​4, 5)

18. (a) Mɩnla ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ yɛ Pɔɔlʋ nɩɩ Banabasɩ nyianlɩ wɔ mansini egyima yɩ nu a? (b) Mɩnla mfasʋ yɛ asafʋ azʋlɔtʋ nɩ nyianlɩ a?

18 Paul ne Timoteo yɛɛ adwuma mfe pii. Bere a wɔreyɛ ahwɛfo akwantufo adwuma no, akwankyerɛ kuw no ma wɔgyinaa wɔn ananmu yɛɛ nnwuma bebree. Bible ka sɛ: “Bere a wɔnam nkurow no so no, wɔde mmara a na asomafo no ne mpanyimfo a wɔwɔ Yerusalem ahyɛ sɛ wonni so no maa wɔn.” (Aso. 16:4) Ɛda adi sɛ nsafo no de akwankyerɛ a efi asomafo no ne mpanyimfo a wɔwɔ Yerusalem hɔ no yɛɛ adwuma. Osetie a anuanom yɛe nti, “asafo ahorow no kɔɔ so yɛɛ den wɔ gyidi no mu, na wɔn dodow kɔɔ anim daa.”—Aso. 16:5.

19, 20. Mɩnla ti mɔɔ ɩsɛ kɛɛ Kilisinyiamaa bɛyɛ sutiye bɛma bɛzabɛ mɔɔ beli bɛ anyunu nɩ a?

19 Ɛnnɛ nso, sɛ Yehowa Adansefo brɛ wɔn ho ase tie akwankyerɛ a ‘wɔn a wɔdi wɔn anim no’ de ma wɔn no a, wɔnya mfaso pii. (Heb. 13:17) Sɛnea wiase te no resesa, enti ɛho hia sɛ Kristofo di akwankyerɛ ne afotu a “akoa nokwafo ne ɔbadwemma” no de ma wɔn no nyinaa so. (Mat. 24:45; 1 Kor. 7:29-31) Sɛ yɛyɛ saa a, ɛremma yɛnwae mfi nokware no ho, na yɛbɛtena ase a wiase nkekae biara remma yɛn ho.—Yak. 1:27.

20 Paul, Barnaba, Marko, ne mpanyimfo a wɔasra wɔn a wɔtenaa ase asomafo no bere so no, na mfomso wɔ wɔn ho. Saa ara na Kristofo ahwɛfo a wɔwɔ hɔ nnɛ ne Akwankyerɛ Kuw no mufo nso te; wɔn nso, mfomso wɔ wɔn ho. (Rom. 5:12; Yak. 3:2) Nanso esiane sɛ Akwankyerɛ Kuw no di Onyankopɔn Asɛm so ne asomafo no nhwɛso akyi pɛpɛɛpɛ nti, yetumi de yɛn ho to wɔn so. (2 Tim. 1:13, 14) Ne saa nti, nsafo no akɔ so ayɛ den wɔ gyidi no mu.

a Hwɛ adaka a ɛwɔ kratafa 118 a wɔato din “ Marko Nyaa Ɔsom Hokwan Pii” no.

b Hwɛ adaka a ɛwɔ kratafa 121 a wɔato din “ Timoteo Yii Ne Yam ‘Trɛw Asɛmpa No Mu’” no.