Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

Asʋ̃ Ezi a?

Asʋ̃ Ezi a?

Mɩnla yɛ ɩma yɛnwʋ kɛɛ nɩ ndwomi nwʋ hyinyia tɩɩtɩɩ Yizilayamaa yɩ a?

NƖ NDWOMI nwʋ hyinyia paa wɔ Yizilayamaa bɛ amamɩlɛ nu. Bayɩbʋlʋ yɩ ta kã mmenii mɔɔ bɔbɔɔ ndwomi nɩɩ mmenii mɔɔ bɔtʋʋ ndwomi nwʋ odwokɔ. Nɔhʋanlɛ nu nɩ, Bayɩbʋlʋ yɩ ɔfʋã kezile nɩ la dɩ ndwomi. Kɛ ndianwʋ nɩ, bɛhɛlɛlɩ Ndwomi buuku yi, Sɔlɔmɔnʋ Ndwomi, nɩɩ Alɔbɔ Ndwomi kɛɛ bɔdʋ́ yɩ kɛɛ ndwomi. Buuku be mɔɔ ɩkã kezimɔ nɩ ɛbɩlawɔlɛ dɩ wɔ Bayɩbʋlʋ mmɩlɩ nu nɩ kã kɛɛ, Bayɩbʋlʋ yɩ ma ɩda ali petee kɛɛ nɩ Yizilayamaa yɩ fa ndwomi di egyima wɔ ahʋanɩ azʋlɔtʋ zʋ wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu.

Kezimɔ nɩ bɛfa ndwomi bedi egyima wɔ bɛ ɛbɩlawɔlɛ nu. Nɩ Yizilayamaa yɩ bɔ ndwomi anzɛnyɩɩ bɔtʋ ndwomi bɛfa bɛda bɛ nɣanlɩdɩlɛ ali. (Ayɩ. 30:29) Sɛ nɩ bɔsʋwa bulombunli fʋlɔ, azogyiamaa di nkunimi wɔ kʋnɛ nu, anzɛnyɩɩ bedii ɔzʋ̃mɩnlɛ nu awuwa be a, nɩ mmaalɛ wʋsʋ awʋsʋba, na bɔtʋ anyɩnlɩlelɛ ndwomi bɛfa bede bɛ anyɩ. (Ndɛ. 11:34; 1 Sa. 18:​6, 7) Akʋ̃ sʋ̃, nɩ sɛ Yizilayamaa bedii abiye yi owulo nwʋ alɔbɔ a, nɩ bɔtʋ alɔbɔ ndwomi. (2 Mm. 35:25) Pɩlazunɛ bela íni nwʋmɔ kɛɛ, nɩ Yizilayamaa nɩ bɛ anyɩ deli ndwomi nwʋ baaba, ɔzɔ yɛ McClintock and Strong’s Cyclopedia yɩ kile a.

Nɩ Yizilaya awulombunli yi bɛ anyɩ deli ndwomi nwʋ. Bulombunli Sɔɔlʋ manlɩ Devidi ɣa zʋ̃mɩnlɩ wɔ yɩ ahɩmfiye kɛnɩ kɛɛ ndwomidʋlɛvʋlɔ. (1 Sa. 16:​18, 23) Aɣinzi yi mɔɔ Devidi ɣa yɛlɩ bulombunli nɩ, ɩyɛlɩ nninyeni mɔɔ bɛfa bɔbɔ ndwomi, ɩhyɩhyɛlɩ ndwomi mɔɔ ɩyɛ fɛ, na ɩyɩlɩ mmenii mɔɔ aɣinzi yi nɩ bɔtʋ ndwomi wɔ Gyehova yɩ asɔlɩ pika yɩ nu kɛnɩ. (2 Mm. 7:6; Em. 6:5) Nɩ Bulombunli Sɔlɔmɔnʋ wɔ mmenyia nɩɩ mmaalɛ mɔɔ bɔtʋ ndwomi wɔ yɩ ahɩmfiye kɛnɩ.—Odw. 2:8.

Nɩ Yizilayamaa yɩ fa ndwomi di egyima wɔ Gyehova ɔzʋ̃mɩnlɛ nu. Mmenyia 4,000 yɛ nɩ bɔbɔ ndwomi wɔ Gyelusalamɩ asɔlɩ pika yi nu kɛnɩ a. (1 Mm. 23:5) Nɩ bɛfa ɛlawulo, samunlo, nɩɩ abentiyia bɔbɔ ndwomi. (2 Mm. 5:12) Naasʋ̃ kɛ mmenii eyi mɔɔ bɔ nwʋ wʋkwa wɔ ndwomiwɔlɛ nu nɩ nkʋ̃ la yɛ nɩ bɛfa ndwomi bɔsʋ̃mɩ Gyehova a. Nɩ sɛ Yizilayamaa bɔfʋʋ bɔkɔhɔ Gyelusalamɩ bɔkɔhɔ keli awuwa azʋlɔtʋ yɩ a, nɩ bo nu sʋ̃maa tʋ ndwomi. Nɩ bɔfʋlɔ ndwomi eyi Ndwomi Mɔɔ Bɛfa Bɔfʋ File. (Ndw. 120-134) Dwuumaa bo ndwokɔ be kã kɛɛ, nɩ Yizilayamaa yɩ tʋ Ndwomi buuku yi yɩ ɔfʋã be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Hallel a wɔ Ahʋanɩnwʋmɔ Awuwa yɩ tʋ.

Ndwomi nwʋ lanwʋ la hyinyia Nyamɩnlɩ mmenii. (Gye. 5:13) Yɛtʋ ndwomi yɛyɩ Gyehova ayɛlɛ. (Ɛfɩ. 5:19) Ɩma ɔkʋ̃yɛlɛ ba yɛ nɩɩ ye mmeliyema Kilisinyiamaa avinli. (Kol. 3:16) Na sɛ yeyiyiaa ndwokɔzɩzɩbɛ sʋ̃ a, ɩhyɛ yɛ ɛzɩzɩbɛ. (Egy. 16:25) Ndwomi dɩ ɔhʋanɩ mɔɔ ɩyɛ anyɩnlɩlelɛ mɔɔ yeduwa zʋlɔ yɛda yɩ ali kɛɛ yɛwɔ Gyehova nu dedi na yɛdɔ yɩ.

a Dwuumaa bɔfʋlɔ Ndwomi 113 kɔbʋmɩ 118 kɛɛ Hallel Ndwomi, na mɛyɩ yɛ nɩ bɔtʋ bɛyɩ Gyehova ayɛlɛ a.