Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

DƖYƐZUMANLƐ ODWOKƆ 38

Nnwuakula, Kɛ Bɛpɛ Kɛɛ Bɛ Ɛbɩlawɔlɛ Ɩyɛ Ise a?

Nnwuakula, Kɛ Bɛpɛ Kɛɛ Bɛ Ɛbɩlawɔlɛ Ɩyɛ Ise a?

“Dɩyɛnunwʋnlɛ kɔwɔ wʋ nwʋ banɩ.”—ƐƔƐ. 2:11.

NDWOMI 135 Gyehova Yɩ Dɩyɛzianlɛ Yɛ Lɛ Kɛɛ: “Mɩ Ɣa, Yɛ Nɣɛlɛbɛvʋlɔ”

MƆƆ YƐBAZUMA a

1. Mɩnla ti mɔɔ asɛdɩ mɔɔ nɩ iwula Gyehowahyɩ, Yuzaya nɩɩ Dwosaya bɛ sa nɩ ɩyɛ sɩ a?

 FA YƖ kɛɛ ɛdɩ kuakula yɛ bɛyɛlɩ wʋ bulombunli wɔ Nyamɩnlɩ yɩ mmenii zʋ a! Ankɩ kɛ ɛkɛva wu tumi keli egyima keze a? Bayɩbʋlʋ yɩ kã nnwuakula sʋ̃maa mɔɔ bɛɣa bɛyɛlɩ awulombunli wɔ Dwuuda nɩ nwʋ odwokɔ. Kɛ ndianwʋ nɩ, nɩ Gyehowahyɩ wɔ alʋbɔ 7, Yuzaya wɔ alʋbɔ 16, yɛɛ Dwosaya sʋ̃ wɔ alʋbɔ 8. Ɩkɛyɛ kɛɛ nɩ asɛdɩ eyi ɩ́la azɩ ɩma bɛ! Naasʋ̃ ɩávalɩ nwʋmɔ kɛɛ nɩ ɩyɛ sɩ nɩ, Gyehova nɩɩ mmenii mvʋlɔ wʋwalɩ bɛ ma bɛyɛlɩ mɔɔ ɩtɩnɣɛ.

2. Mɩnla ti mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yesuma Gyehowahyɩ, Yuzaya nɩɩ Dwosaya be ndianwʋ yɩ nwʋ dɩyɛ a?

2 Yɛ́dɩ awulombunli, naasʋ̃ sa yɛkʋla yesuma debe wɔ mmenii asã eyimmɔ bɛ kɛ. Sa yɛkʋla yesuma debe wɔ abɔkɔ baaba nɩɩ abɔkɔ tanɩ mɔɔ bezizili munwala nɩ nu. Wɔ bo odwokɔ yɩ nu nɩ, yɛkɔnwʋ sianti mɔɔ ihyinyia kɛɛ yɛfa ɔhɔnwʋmmɔba, yɛkã yɛ nwʋ azɩ, na yɛkɔ zʋlɔ yɛyɛ mɔɔ ɩsɔ Gyehova anyɩ.

FÁ ƆHƆNWƲMMƆ BAABA

Sa yɛkʋla yesumazuma Gyehowahyɩ iluwa ɔhɔnwʋmmɔba mɔɔ yekediye bɔ fʋlɔdulɛ nɩ zʋ (Kila nkyɩkyɛmi 3, 7) c

3. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Ɔsɔfʋ Ebani Gyehoyada wʋwalɩ Bulombunli Gyehowahyɩ ma izizili abɔkɔ baaba a?

3 Suma debe wɔ abɔkɔ baaba mɔɔ Gyehowahyɩ zizili yi nu. Mmɩlɩ mɔ nɩ Bulombunli Gyehowahyɩ dɩ kuakula nɩ, izili pɔkɔ baaba. Nɩ yɩ papa iwu, meti idiyeli Ɔsɔfʋ Ebani nɔhʋanlɛvʋlɔ Gyehoyada yi odwokɔ. Gyehoyada hilehileli Gyehowahyɩ kɛɛ yɩzayɩ yi kunlu ɣalɛ. Iluwa Gyehoyada yɩ ndianwʋba ti, Gyehowahyɩ zili pɔkɔ kɛɛ ɩkɔzʋ̃mɩ Gyehova na ɩwʋwalɩ mmenii mvʋlɔ sʋ̃ ma bɛyɛlɩ zɔ. Gyehowahyɩ hilalɩ sʋ̃ ma beziyeziyeli Gyehova yɩ asɔlɩ pika yɩ.—2 Mm. 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Sɛ yɛdɔ Gyehova yɩ mmɛla na yɛfa yɛyɛ egyima a, mɩnla mfasʋ yɛ yenyia a? (Ɛɣɛlɛwulɛ 2:​1, 10-12)

4 Sɛ wʋ Bayɩbʋlʋ kilehilevʋlɔ anzɛnyɩɩ wʋ awʋvʋlɔ bekilehilee wʋ ma ɔkɔlɔ Gyehova na wʋava yɩ mmɛla wʋawɔ wʋ ɛbɩla a, nɩ bɛmaa akyɛdɩ mɔɔ ɩtʋ bʋlɔ wʋ. (Kɩnga Ɛɣɛlɛwulɛ 2:​1, 10-12.) Wʋ awʋvʋlɔ kɔhʋla koluwa ahʋanɩ azʋlɔtʋ zʋ bɛkɛdɩdɩ wʋ. Kila kezimɔ eliyema baalɛ be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Katya yɩ papa wʋwalɩ yɩ ma izizili abɔkɔ baaba. Eɣile bela, sɛ yɩ papa ɩ nɩɩ yɩ bɔkɔɔ sukuulu a, bosunzu awulohyɩnlɩyɛ odwokɔ yɩ nwʋ. Katya hanlɩ kɛɛ, “Eyi wʋwalɩ mɩ ma sɛ miyiyia odwohilalɛ be a, mʋkʋla mɩyɛ mɔɔ ɩtɩnɣɛ.” Na sɛ ɛtɩ nɣanlɩ kɛɛ Bayɩbʋlʋ nu ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ wʋ awʋvʋlɔ fa ma wʋ nɩ, ɩáma enyia fanwʋdi sʋ̃ ɛ? Mɩnla yɛ ɩkɔwʋwa wʋ ma ɛkɛyɛ sutiye a? Eliyema baalɛ be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Anastasia hanlɩ kɛɛ, nɩ yɩ awʋvʋlɔ kilehile sianti mɔɔ bɛhyɩhyɛ mmɛla bɛma yɩ nɩ nu bekile yɩ. Ɩhanlɩ kɛɛ, “Eyi wʋwalɩ mɩ ma mʋnwʋnlɩ kɛɛ bɛáhyɩhyɛ mmɛla kɛɛ bɛlɛ bɛhyɛɛ mʋ zʋ, mfomi bɔdɔ mɩ na bɛpɛ kɛɛ bɔbɔ mʋ nwʋ banɩ.”

5. Kɛ wʋ nyɛlɩyɛ kɔhʋla kɛhã Gyehova nɩɩ wʋ awʋvʋlɔ keze a? (Ɛɣɛlɛwulɛ 22:6; 23:​15, 24, 25)

5 Sɛ etiye Bayɩbʋlʋ nu fʋlɔdulɛ mɔɔ wʋ awʋvʋlɔ fa ma wʋ nɩ a, ɩkɛma bɛ anyɩ kele baaba. Mɔɔ ihyinyia paa nɩ, Nyamɩnlɩ sʋ̃ yɩ anyɩ kele na ɛ nɩɩ yɩ ɔhɔnwʋvalɛ yɩ nu kɛyɛ sɩ. (Kɩnga Ɛɣɛlɛwulɛ 22:6; 23:​15, 24, 25.) Eyi ti mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yesumazuma ndianwʋ mɔɔ Gyehowahyɩ yɛlɩ mmɩlɩ mɔ nɩ ɩdɩ kuakula nɩ a.

6. Gyehoyada wuli nɩ, aninyiammɔ bɔ fʋlɔdulɛ yɛ Gyehowahyɩ diyeli a, na mɩnla yɛ ɩzʋ̃ numɔ ɩɣalɩ a? (2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 24:​17, 18)

6 Suma debe wɔ abɔkɔ tanɩ mɔɔ Gyehowahyɩ zizili yi nu. Mmɩlɩ mɔ Gyehoyada wuli nɩ, Gyehowahyɩ valɩ ɔhɔnwʋmmɔ tanɩ. (Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 24:​17, 18.) Idiyeli Dwuuda mbanimbani mɔɔ bɛálɔ Gyehova nɩ bɔ fʋlɔdulɛ. Ebiye a wʋzawʋ sʋ̃ ekele kediã numɔ kɛɛ ankɩ ɩsɛ kɛɛ Gyehowahyɩ ɩtwɩ̃ yɩ nwʋ wɔ bɔ nwʋ, iluwakɛɛ bɛáyɛ dɩyɛ baaba. (Ɛɣɛ. 1:10) Naasʋ̃ idiyeli bɔ fʋlɔdulɛ tanɩ nɩ mfomi. Mmɩlɩ mɔ yɩ wʋa Zakalɩya yɛlɩ kɛɛ ituu yi fʋlɔ nɩ, Gyehowahyɩ ɩmanlɩ bohunli yi. Kila nkwasɩyadɩ kʋ̃ mɔɔ ɩyɛlɩ! (2 Mm. 24:​20, 21; Mt. 23:35) Ahyɛasɩ yɩ, nɩ Gyehowahyɩ dɩ bulombunli mɔɔ idi nɔhʋanlɛ, naasʋ̃ alɔbɔ odwokɔ yɛ lɛ kɛɛ ɩɣa ɩyɛlɩ ɔvʋakɩlɛvʋlɔ nɩɩ wudivʋlɔ. Awielɩyɛ kʋlaa nɩ, yɩzayɩ yɩ nkɛlɛ hunli yi. (2 Mm. 24:​22-25) Naasʋ̃ sɛ ɩhɔlɩ zʋlɔ idiyeli Gyehova nɩɩ bɛzabɛ mɔɔ bɔdɔ yɩ nɩ a, ankɩ sa isi yi bʋwɔ baaba! Mɩnla yɛ osuma wɔ yɩ ndianwʋ yɩ nu a?

7. Aninyiammɔ yɛ ɩsɛ kɛɛ ɛfa bɔ ɔhɔnwʋ a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)

7 Dɩyɛ ɔkʋ̃ mɔɔ yesuma wɔ pɔkɔ tanɩ mɔɔ Gyehowahyɩ zili yi nu yɛ lɛ kɛɛ, ɩsɛ kɛɛ yɛfa ɔhɔnwʋmmɔ baaba, ɔhɔnwʋmmɔ mɔɔ bɔdɔ Gyehova na bɛpɛ kɛɛ bɛma yɩ anyɩ de nɩ. Ɔhɔnwʋmmɔ mɔɔ bɛdɩ zɔ nɩ, sa bɔbʋwa yɛ ma yɛyɛ mɔɔ ɩdɩ baaba. Íni kɛɛ yɛfa yɛ atipɛnɩmaa nkʋ̃ la ɔhɔnwʋ. Kakɛ kɛɛ, nɩ Gyehowahyɩ yɩ ɔhɔnwʋ Gyehoyada dɩ ebani ɩtɛla yɩ kʋlaa. Bizia wʋ nwʋ kɛɛ: ‘Asʋ̃ ɔhɔnwʋmmɔ mɔɔ mʋwɔ nɩ, bɔbʋwa mɩ ma minyia dedi kezile wɔ Gyehova nu a? Asʋ̃ bɛfa Gyehova yɩ mmɛla bɔbɔ bɛ ɛbɩla na bɛhyɛ mɩ ɛzɩzɩbɛ ma mɩyɛ zɔ a? Asʋ̃ bɛ nɩɩ mɩ bɔ Gyehova nɩɩ nɔhʋanlɛ yɩ nwʋ nkɔmmɔ a? Sɛ nwʋmɔ ba hyinyia kɛɛ botu mʋ fʋlɔ a, asʋ̃ bɛyɛ zɔ a?’ (Ɛɣɛ. 27:​5, 6, 17) Nɔhʋanlɛ odwokɔ yɛ lɛ kɛɛ, sɛ wʋ ɔhɔnwʋmmɔ yɩ bɛálɔ Gyehova a, mɛyɩ nɩ ɩsɛ kɛɛ eyiaki bɛ ɔhɔnwʋvalɛ. Naasʋ̃ sɛ bɔdɔ Gyehova a, mɛyɩ nɩ sa bɔbʋwa wʋ!—Ɛɣɛ. 13:20.

8. Sɛ yɛlɛ sohyiya midiya yedii egyima a, mɩnla yɛ ɩsɛ kɛɛ yesunzu nwʋmɔ a?

8 Nnɛ, sa yɛkʋla yeduwa sohyiya midiya zʋ yɛ nɩɩ ye mmusunwamaa nɩɩ yɛ ɔhɔnwʋmmɔ di nkitanwʋ. Naasʋ̃ mmenii sʋ̃maa fa mɔɔ bɔhʋla bɛyɛ anzɛnyɩɩ mɔɔ bɔdɔ nwʋ mfonyini anzɛnyɩɩ vidiyo betiã ɛkɛnɩ bɛfa botu bɔ nwʋ. Sɛ ɛfa sohyiya midiya edi egyima a, bizia wʋ nwʋ kɛɛ: ‘Asʋ̃ adwɩnɩ yɛ lɛ kɛɛ mɩkɛma mvʋlɔ kɔnwʋ kɛɛ mɩzamɩ sʋ̃ mʋwɔ kɛ a? Asʋ̃ mʋ bʋtayɩ yɛ lɛ kɛɛ mɩkɛva mɩkɛhyɛ mvʋlɔ ɛzɩzɩbɛ a, anzɛnyɩɩ kɛ bɛkɛhamvʋ mɩ? Asʋ̃ mɩma bɛzabɛ mɔɔ bɔwɔ intanɛtɩ yɩ zʋ nɩ benyia mu nzunzunlɩyɛ, mɩ ɛdɩndɛlɛ nɩɩ mɩ nyɛlɩyɛ zʋ tumi wɔ ɔhʋanɩ mɔɔ ɩávata zʋ a?’ Eliyema Nathan Knorr mɔɔ nɩ ɩsʋ̃mɩ kɛɛ Ɔhʋanɩhilelɛ Okuwu nu enii nɩ, ɩvalɩ fʋlɔdulɛ eyi ɩmanlɩ kɛɛ: “Áma ɔbɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ ɛkɛyɛ mɔɔ osunzu kɛ ɩkɛma mmenii kɛbɛ wʋ odwokɔ. Yɛ mɔɔ Gyehova pɛ yɩ mfomi na ɩkɛma bɛzabɛ mɔɔ bɔdɔ Gyehova munwatĩĩ kɛbɛ wʋ odwokɔ.”

ƖSƐ KƐƐ YƐKƆ ZƲLƆ YƐKÃ YƐ NWƲ AZƖ

9. Mɩnla yɛ Gyehova wʋwalɩ Yuzaya ma ɩyɛlɩ a? (2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 26:​1-5)

9 Suma debe wɔ abɔkɔ baaba mɔɔ Yuzaya zizili yi nu. Mmɩlɩ mɔ Bulombunli Yuzaya dɩ abɩlantɩyɛ nɩ, nɩ ɩkã yɩ nwʋ azɩ. Nɩ “yi kunlu tuli nɔhʋanlɛ Nyamɩnlɩ yɩ nwʋ.” Na alʋbɔ 68 mɔɔ ɩva ɩwʋwalɩ azɩ nɩ, numɔ sʋ̃maa nɩ la, inyianlɩ Gyehova yi nyilalɛ. (Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 26:​1-5.) Yuzaya lili amanlɩ sʋ̃maa zʋ nkunimi na ɩwʋwalɩ ma Gyelusalamɩ nyianlɩ banɩwɔlɛ. (2 Mm. 26:​6-15) Pɩlazunɛ bela íni nwʋmɔ kɛɛ, mɔɔ Nyamɩnlɩ wʋwalɩ Yuzaya ma ɩhʋla ɩyɛlɩ nɩ manlɩ yɩ anyɩ leli paa.—Odw. 3:​12, 13.

10. Mɩnla yɛ ɩdʋlɩ Yuzaya a?

10 Suma debe wɔ abɔkɔ tanɩ mɔɔ Yuzaya zizili yi nu. Bulombunli Yuzaya yɛ nɩ ikile mɔɔ ɩsɛ kɛɛ mmenii mvʋlɔ bɛyɛ a. Ebiye a, eyi manlɩ inyianlɩ adwɩnɩ kɛɛ sa ɩkʋla ɩyɛ mɔɔ ɩpɛ bela. Eɣile ɔkʋ̃ be, iluwa ahantanɩ ti, Yuzaya hɔlɩ Gyehova yɩ asɔlɩ pika yɩ nu kɛnɩ kɛɛ ɩkɛyɩba ɛɣɛlɛ vʋãmɛ. Nɩ eyi dɩ debe mɔɔ awulombunli béni ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ kɛɛ bɛyɛ. (2 Mm. 26:​16-18) Ɔsɔfʋ Ebani Azɛlaya wɔlɩ mmɔdɩnɩ kɛɛ ikodu fʋlɔ yɩ, naasʋ̃ Yuzaya valɩ ɛya. Alɔbɔ odwokɔ yɛ lɛ kɛɛ, Yuzaya ɩákɔ zʋlɔ idi nɔhʋanlɛ ɩma Gyehova, meti Gyehova manlɩ kokobe yɛlɩ yɩ. (2 Mm. 26:​19-21) Sɛ Yuzaya hɔlɩ zʋlɔ hanlɩ yɩ nwʋ azɩ a, ankɩ sa isi yi bʋwɔ!

Kɛ ankɩ yɛkɛva mɔɔ yɛhʋla yɛyɛ nɩ yekodu yɛ nwʋ nɩ, ɩsɛ kɛɛ yɛfa nwʋmɔ animinyiamɩ munwatĩĩ yɛma Gyehova mfomi (Kila nkyɩkyɛmi 11) d

11. Mɩnla yɛ yɛyɛ a, ikehile kɛɛ yɛkã yɛ nwʋ azɩ a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)

11 Yuzaya nyianlɩ tumi nɩ, yɩ ɛɣɛlɛ vili nninyeniba mɔɔ Gyehova yɛlɩ manlɩ yɩ munwatĩĩ. Mɩnla yɛ yesuma wɔ nu a? Ɩsɛ kɛɛ yɛkakɛ kɛɛ, nninyeniba mɔɔ yenyia wɔ yɛ ɛbɩlawɔlɛ nu nɩɩ ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ mɔɔ yɛ sa kã wɔ Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu nɩ, yi munwala zʋ̃ Gyehova kɛ. Kɛ ankɩ yɛkɛva mɔɔ yɛhʋla yɛyɛ yekodu yɛ nwʋ nɩ, ɩsɛ kɛɛ yɛfa nwʋmɔ animinyiamɩ yɛma Gyehova mfomi. b (1 Kɔl. 4:7) Ɩsɛ kɛɛ yɛzʋ̃ kãnwʋazɩ nu yede yetiã numɔ kɛɛ yɛáli munli, meti ɩsɛ kɛɛ bɛtɩnɣɛdɩnɣɛ yɛ. Eliyema benyia be mɔɔ inyia kɛyɛ alʋbɔ 60 hɛlɛlɩ kɛɛ: “Muzuma kɛɛ, sɛ abiye da mʋ mfʋmɩ ali kile mɩ a, íni kɛɛ mɩfa ɛya. Sɛ bɛkã mɩ anyunu wɔ mfʋmɩ be mɔɔ ɩyɛ a midi nɩ nwʋ a, mʋbɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ mɩkɛyɛ nwʋmɔ debe na mɩahɔ zʋ mɩazʋ̃mɩ Gyehova.” Nɔhʋanlɛ odwokɔ yɛ lɛ kɛɛ, sɛ yetiye Gyehova na yɛkɔ zʋlɔ yɛkã yɛ nwʋ azɩ a, yekenyia anyɩnlɩlelɛ ankasa.—Ɛɣɛ. 22:4.

KƆ ZƲLƆ PƖBƐ GYEHOVA

12. Mmɩlɩ mɔ Dwosaya dɩ abɩlantɩyɛ nɩ, mɩnla yɛ ɩyɛlɩ ɩva ɩbɩbɛlɩ Gyehova a? (2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 34:​1-3)

12 Suma debe wɔ abɔkɔ baaba mɔɔ Dwosaya zizili yi nu. Dwosaya wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ ɩpɩbɛɛ Gyehova nɩ, nɩ inyia alʋbɔ 16. Nɩ ɩpɛ kɛɛ isuma Gyehova nwʋ dɩyɛ na ɩyɛ yɩ apɛdɩ. Naasʋ̃ kɛɛ bulombunli mɔɔ ɩdɩ kuakula nɩ, nɩ ɩ́la azɩ ɩma yɩ. Ɔzɔ mmɩlɩ yɩ, iluwakɛɛ nɩ mmenii sʋ̃maa sʋ̃mɩ awʋzʋmɩ ti, nɩ ihyinyia kɛɛ Dwosaya nyia akɛnɣazɩzɩbɛ na ama ɩahʋla iabigyia nɔhʋanlɛ ɔzʋ̃mɩnlɛ sʋlɔ ebiyekʋ̃. Amba sʋ̃, inyianlɩ akɛnɣazɩzɩbɛ! Ansaana Dwosaya keli alʋbɔ 20 nɩ, ɩwɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ ituu awohwi ɔzʋ̃mɩnlɛ tʋ wɔ manlɩ yi nu.—Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 34:​1-3.

13. Sɛ eyila wʋ nwʋ zʋ ma Gyehova a, kɛ ɩkɛhã wʋ ɛbɩlawɔlɛ ikeze a?

13 Sɛ ɛdɩ kuakula ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ po a, sa ɔkʋla osumazuma Dwosaya, iluwa Gyehova mɔɔ ɛkɛbɩbɛ yɩ na wʋazuma yi subanɩ nwʋ dɩyɛ nɩ. Sɛ ɛyɛ zɔ a, ɩkɛma ekenyia ɛpɛ kɛɛ ekeyila wʋ nwʋ zʋ ɛkɛma yɩ. Kɛ eyi kɛhã wʋ ɛbɩlawɔlɛ keze a? Luke nlumanlɩ nɩ, nɩ inyia alʋbɔ 14. Ɩhanlɩ kɛɛ, “Ɔzʋ̃mɩ nnɛ mɔɔ ɩkɔɔ yɩ, mɩkɛva Gyehova mikeli bɔmʋnlɩ wɔ mɩ ɛbɩlawɔlɛ nu na mɩawɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ mɩkɛma yɩ anyɩ kele.” (Mk. 12:30) Sɛ wʋzawʋ sʋ̃ ɛyɛ zɔ a, ekenyia nyilalɛ sʋ̃maa!

14. Mɩnla yɛ nnwuakula be bɛyɛɛ bɛkɛva bokozumazuma Bulombunli Dwosaya a?

14 Mɩnla ndwokɔzɩzɩbɛ yɛ nnwuakula mɔɔ bɔsʋ̃mɩ Gyehova nɩ bɔkɔhʋla bekeyiyia a? Johan nlumanlɩ nɩ, nɩ inyia alʋbɔ 12. Ɩhanlɩ kɛɛ, yɩ kɩlasɩmaa wɔlɩ mmɔdɩnɩ kɛɛ bɛkɛhyɛ yɩ ma ɩkɔnlʋ sɩgɛlɛtɩ mɔɔ bɛyɛ yɩ ɩlɛtɩlɔnɩkɩ mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ vape nɩ. Mɔɔ ɩkɔwʋwa yɩ na iagyina ɔzɔ nhyɛ yɩ munwa nɩ, Johan hakɛlɩ yɩ nwʋ kɛɛ, sɛ ɩnʋ̃ sɩgɛlɛtɩ mɔɔ bɛyɛ yɩ ɩlɛtɩlɔnɩkɩ yɩ a, sa ɩkʋla ɩsɩkɛ yɩ pɔkɔdɩlɛ na ɩkɛzɩkɛ ɩ nɩɩ Gyehova avinli sʋ̃. Rachel nlumanlɩ nɩ, nɩ inyia alʋbɔ 14. Ɩhanlɩ mɔɔ ɩwʋwalɩ yɩ ma ɩhʋla igyinanlɩ ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ iyiyialɩ wɔ sukuulu nɩ munwa. Ɩhanlɩ kɛɛ: “Mɔɔ ɩkɔlɩ zʋlɔ wɔ sukuulu nɩ, mikila kezimɔ ɩfalɩ Gyehova nɩɩ Bayɩbʋlʋ yɩ nwʋ. Kɛ ndianwʋ nɩ, sɛ yesumaa abakɔsɛmɩ nwʋ dɩyɛ a, ɩma Bayɩbʋlʋ nu ndwokɔ anzɛnyɩɩ nkɔmɩhyɛ ba mɩ adwɩnɩ nu. Anzɛnyɩɩ sɛ mɩ nɩɩ abiye yɛbɔɔ nkɔmmɔ wɔ sukuulu a, mʋdwɩnɩ ɛhɛlɛlɛ ndwokɔ mɔɔ mʋkɔhʋla mɩ nɩɩ yɩ kɔwɔ nwʋmɔ nkɔmmɔ nɩ nwʋ.” Ebiye a, ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ eyiyiaa nɩ, ɩdɩ sʋnʋnkʋ̃ wɔ mɔɔ Bulombunli Dwosaya yiyialɩ nɩ nwʋ, naasʋ̃ sa ɔkʋla ɛyɛ wʋ dɩyɛ wɔ nɣɛlɛbɛ nu na wʋali nɔhʋanlɛ kɛmɔ Dwosaya yɛlɩ nɩ. Sɛ osuma kɛɛ ekeli ndwokɔzɩzɩbɛ zʋ wɔ wʋ nnwuakula nu a, ɩkɔwʋwa wʋ ma ɔkɔhʋla kegyina mɔɔ eɣile be ekeyiyia nɩ yɩ munwa.

15. Mɩnla yɛ ɩwʋwalɩ Dwosaya ma ɩvalɩ nɔhʋanlɛlilɛ ɩzʋ̃mɩnlɩ Gyehova a? (2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 34:​14, 18-21)

15 Bulombunli Dwosaya nyianlɩ alʋbɔ 26 nɩ, ɩwɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ isiyeziyee asɔlɩ pika yɩ. Mmɩlɩ mɔ bɛyɛɛ ɔzɔ egyima yɩ nɩ, bɔnwʋnlɩ “Gyehova yɩ Mmɛla buuku mɔɔ iluwa Mosisi zʋ ɩva ɩmanlɩ nɩ.” Mmɩlɩ mɔ bulombunli yi dɩlɩ mmɛla yɩ nu odwokɔ nɩ, ndɛndɛ la ɩwɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ ɩlɛ ɩyɛɛ egyima. (Kɩnga 2 Mmɩlɩzʋdwokɔ 34:​14, 18-21.) Ebiye a, ɔbɔɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ ɛkɛɣɩnga Bayɩbʋlʋ yɩ eɣile bela, sɛ ɔzɔ a, kɛ ɩkɔɔ ise a? Asʋ̃ ɛyɛ nkyɩkyɛmi azʋlɔtʋ mɔɔ ɩkɔhʋla kɔwʋwa wʋ nɩ ndwɩ a? Luke mɔɔ yɛhã yɩ nwʋ odwokɔ daada nɩ, ɩkɛlɛ ndwokɔ azʋlɔtʋ mɔɔ ɩkɔwʋwa yɩ nɩ ikua buuku nu. Sɛ ɛyɛ zɔ a, ɩkɔwʋwa wʋ ma ɛkɛhakɛ Bayɩbʋlʋ nkyɩkyɛmi azʋlɔtʋ nɩɩ ozumalɛdɩyɛ mɔɔ ɩwɔ numɔ mɔɔ ɛpɛ kɛɛ ɛfa ɛyɛ egyima nɩ. Sɛ ɔnwʋ Bayɩbʋlʋ yɩ nu bʋwɔ na wʋ anyɩ ba deli nwʋmɔ a, ɩkɛma ekenyia ɛpɛ kɛɛ ɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova. Na kɛmɔ Nyamɩnlɩ Odwokɔ wʋwalɩ Dwosaya ma ɩyɛlɩ mɔɔ ɩtɩnɣɛ nɩ, ɩkɔwʋwa wʋzawʋ sʋ̃.

16. Mɩnla ti mɔɔ Dwosaya lili mfʋmɩ kezile be a, na mɩnla yɛ yesuma wɔ nu a?

16 Suma debe wɔ pɔkɔ tanɩ mɔɔ Dwosaya zizili yi nu. Dwosaya nyianlɩ kɛyɛ alʋbɔ 39 nɩ, ilili mfʋmɩ kezile be mɔɔ ɩmanlɩ ɩvalɩ yɩ nnwʋanlɩ idualɩ zʋlɔ. Ɩvalɩ yɩ nwʋ idianlɩ yɩzayɩ yɩ nwʋ zʋ na ɩápɩbɛ Gyehova yɩ ɔhʋanɩhilelɛ. (2 Mm. 35:​20-25) Sa yɛkʋla yesuma debe wɔ odwokɔ eyi nu. Ɩávalɩ nwʋmɔ alʋbɔ mɔɔ yeli anzɛnyɩɩ mmɩlɩ tɩndɩnlɩ mɔɔ yɛva yezuma Bayɩbʋlʋ yɩ nɩ, ɩsɛ kɛɛ yɛkɔ zʋlɔ yɛpɩbɛ Gyehova. Eyi kile kɛɛ ɩsɛ kɛɛ yɛbɔ mpayɩ eɣile bela yɛfa yɛpɩbɛ yɩ ɔhʋanɩhilelɛ, yesuma yi odwokɔ yɩ, na yetiye Kilisinyiamaa mɔɔ bɔ nwʋ ɩwʋkwa nɩ bɔ fʋlɔdulɛ. Eyi ɩlɛ́ma yekeli mfʋmɩ kezile na yɛ anyɩ kele.—Gye. 1:25.

NNWUAKULA, SA BƐ ANYƖ KƲLA DE WƆ BƐ ƐBƖLAWƆLƐ NU

17. Mɩnla ozumalɛdɩyɛ yɛ yenyia yɩ wɔ Dwuuda awulombunli asã yɩ bɛ kɛ a?

17 Sɛ ɛdɩ kuakula a, nninyeni sʋ̃maa wɔ kɛnɩ mɔɔ ɩyɛ anyɩnlɩlelɛ mɔɔ sa ɔkʋla ɛyɛ. Gyehowahyɩ, Yuzaya nɩɩ Dwosaya bo odwokɔ yɩ ma yɛnwʋ kɛɛ, nnwuakula kɔhʋla kezizi abɔkɔ mɔɔ nɣɛlɛbɛ wɔ numɔ na bɛawɔ ɛbɩla mɔɔ ɩkɛma Gyehova anyɩ kele. Ɩwɔ numɔ, mmenii eyimmɔ lili mfʋmɩ mɔɔ ɩáma nninyeni kɔ bʋwɔ ma bɛ dɩyɛ, naasʋ̃ sɛ osumazuma nninyeniba mɔɔ bɛyɛlɩ nɩ na ɔbɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ elédi mfʋmɩ mɔɔ belili nɩ be a, wʋ anyɩ kɔhʋla kele.

Devidi valɩ Gyehova ɔhɔnwʋ nɩ, nɩ ɩdɩ kuakula. Gyehova bɛlɩ yi odwokɔ na izili yi bʋwɔ (Kila nkyɩkyɛmi 18)

18. Ma Bayɩbʋlʋ nu ndianwʋ̃ mɔɔ ikile kɛɛ ɔkɔhʋla kenyia anyɩnlɩlelɛ wɔ wʋ ɛbɩlawɔlɛ nu. (Kila mfonyini yi sʋ̃.)

18 Nnwuakula mvʋlɔ wɔ Bayɩbʋlʋ yɩ nu mɔɔ bɛvalɩ Gyehova ɔhɔnwʋ, Gyehova bɛlɩ bo odwokɔ, na izili bɔ bʋwɔ. Devidi kɩnla ɔzɔ nnwuakula yɩ nwʋ. Yɩ nnwuakula nu pɛɛ yɛ izili pɔkɔ kɛɛ ɩkɔzʋ̃mɩ Gyehova a. Na aɣinzi yi, ɩɣa ɩyɛlɩ Bulombunli mɔɔ idi nɔhʋanlɛ. Ɩwɔ numɔ kɛɛ idwuli dɩka be nɩ, Devidi lili mfʋmɩ dɩyɛ, naasʋ̃ Gyehova nwʋnlɩ yɩ kɛɛ ɩdɩ nɔhʋanlɛvʋlɔ. (1 Aw. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Sɛ osuma Devidi yɩ ɛbɩlawɔlɛ nwʋ dɩyɛ a, ɩkɛhyɛ wʋ ɛzɩzɩbɛ ma ɛkɛva nɔhʋanlɛlilɛ ɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova. Sa ɔkʋla sʋ̃ osuma Maakɩ nɩɩ Timoti bɔ nwʋ dɩyɛ sʋ̃maa. Ɛkɛɣa ɔkɔnwʋ kɛɛ, pɔkɔ mɔɔ bezili kɛɛ bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova nɩ, ɩmanlɩ Gyehova anyɩ leli na bɛzabɛ sʋ̃ bɛ anyɩ leli.

19. Kɛ wʋ ɛbɩlawɔlɛ kɔhʋla kɛyɛ keze a?

19 Mɔɔ ɛkɛyɛ yɩ nnɛ nɩ, yɛ ikehile kezimɔ wʋ ɛbɩlawɔlɛ kɛyɛ eɣile be a. Sɛ wʋáfa wʋ nwʋ tiã wʋzawʋ wʋ ntɩyasɩ zʋ na ɛfa wʋ nwʋ etiã Gyehova zʋ a, ɩkɔwʋwa wʋ ma ekezizi abɔkɔ mɔɔ nɣɛlɛbɛ wɔ numɔ. (Ɛɣɛ. 20:24) Sa ɔkʋla enyia anyɩnlɩlelɛ nɩɩ nyilalɛ wɔ wʋ ɛbɩlawɔlɛ nu. Kakɛ kɛɛ Gyehova anyɩ sɔ mɔɔ ɛyɛ ɛma yɩ nɩ. Dɩyɛ baaba bela íni kɛnɩ mɔɔ ɩtɛla yɛ nnwʋanlɩ mɔɔ yɛkɛva yɛkɔzʋ̃mɩ Gyehova, yɛ Zɩ mɔɔ ɩwɔ ɔlɔlɛ nɩ.

NDWOMI 144 Fá Wʋ Anyɩ Siye Bʋtayɩ Yɩ Zʋ!

a Nnwuakula, Gyehova zi kɛɛ beyiyia ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ ɩkɔhʋla ɩkɛhã bɛ nɩɩ yɩ ɔhɔnwʋvalɛ. Kɛ ɩkɛyɛ na bɛazizi abɔkɔ mɔɔ ɩkɛma bɔ sʋlɔ Ɛzɩlɛ nɩ yɩ anyɩ kele a? Yɛbazunzu nnwuakula mmenyia asã be mɔɔ bɛɣa bɛyɛlɩ awulombunli wɔ Dwuuda bɛ ndianwʋ nɩ nwʋ. Kila mɔɔ ɔkɔhʋla kozuma wɔ bɔ pɔkɔzilɛ azʋlɔtʋ nu.

b Kila alɩka mɔɔ ise “Kila Wʋ Nwʋ Bʋwɔ Wɔ ‘Nabalaba Kãnwʋazɩ’ Nwʋ” mɔɔ ɩwɔ odwokɔ mɔɔ ise “Asʋ̃ Nwʋmɔ Hyinyia Kɛɛ Enyia Ɔhɔnwʋmmɔ Sʋ̃maa Wɔ Intanɛtɩ Zʋ a?” wɔ jw.org zʋ.

c MFONYINI NWƲ ODWOKƆ: Eliyema baalɛ be mɔɔ yɩ nwʋ ɩwʋkwa ɩlɛ fʋlɔdulɛ ɩmaa eliyema baalɛ kɛdɛkɛ be.

d MFONYINI NWƲ ODWOKƆ: Eliyema baalɛ be mɔɔ ɩwɔ egyimalilɛ wɔ ayiyialɩyɛ tʋ ɩlɛ yɩ nwʋ itiãã Gyehova zʋ na ɩlɛ mɔɔ ɩhʋla ɩyɛ munwatĩĩ nwʋ animinyiamɩ ɩmaa Gyehova.