Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

DƖYƐZUMANLƐ ODWOKƆ 4

Gyehova Iyila Mmɔdɩnɩ Mɔɔ Yɛbɔ Kɛɛ Yɛkɔhɔ Ɛhakɛlɛlilɛ Yɩ Zʋ

Gyehova Iyila Mmɔdɩnɩ Mɔɔ Yɛbɔ Kɛɛ Yɛkɔhɔ Ɛhakɛlɛlilɛ Yɩ Zʋ

“Bɔhɔ́ zʋ bɛyɛ eyi bɛva bɛhakɛ mɩ.”—LK. 22:19.

NDWOMI 19 Niibenyia Nunuma Alɩyɛ

MƆƆ YƐBAZUMA a

1-2. Mɩnla ti mɔɔ ɔlʋbɔ bela yɛkɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ a?

 KƐYƐ alʋbɔ 2,000 mɔɔ idua nu nɩ, Gyisɛsɩ wuli manlɩ yɛ, na iluwalɩ zʋ iwukoli nnwʋanlɩ mɔɔ íni awielɩyɛ nwʋ ɔhʋanɩ ɩmanlɩ yɛ. Ohunluma mɔɔ Gyisɛsɩ ibawu nɩ, ɩhyɛlɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ kɛɛ bɛhakɛ́ yi owulo nɩ. Ɩhanlɩ kɛɛ, boluwa pʋanʋ nɩɩ nwanyɩ la zʋ bɛhakɛ yɩ.—1 Kɔl. 11:23-26.

2 Yetiye Gyisɛsɩ yɩ ahyɛdɩ eyi iluwakɛɛ yɛdɔ yɩ baaba paa. (Dwɔ. 14:15) Ɔlʋbɔ bela, sɛ Ɛhakɛlɛlilɛ mmɩlɩ nɩ twu a, yekile anyɩnlɩzɔlɛ wɔ mɔɔ Gyisɛsɩ ɩyɛ ɩma yɛ nɩ nwʋ. Yede mmɩlɩ yɛbɔ mpayɩ na yɛdwɩnɩndwɩnɩ kezimɔ yenyia yi owulo yɩ zʋ mfasʋ nɩ nwʋ. Akʋ̃ sʋ̃ yɛfa anyɩnlɩlelɛ yɛyɛ sʋ̃maa wɔ dasɩlɛlilɛ nu na yɛtʋ salɛ yɛfʋlɔ mmenii sʋ̃maa ma bɛba egyimalilɛ titili eyi tʋ. Akʋ̃ sʋ̃, yezi yɛ kɛnɣa kɛɛ, yɛlɛ́ma dɩyɛ bela kezi yɛ ɔhʋanɩ kɛɛ yɛkɔhɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ.

3. Mɩnla yɛ yekozunzu nwʋmɔ wɔ dɩyɛzumanlɛ eyi nu a?

3 Wɔ dɩyɛzumanlɛ eyi nu nɩ, yɛkɔnwʋ ahʋanɩ asã be mɔɔ Gyehova yɩ mmenii duwa zʋlɔ bɔ mmɔdɩnɩ kɛɛ bɛkɛhakɛ Gyisɛsɩ yi owulo nɩ: (1) yedi Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ kɛmɔ Gyisɛsɩ hileli kɛɛ yelí nɩ la, (2) yɛtʋ salɛ yɛfʋlɔ mmenii mvʋlɔ ma bɛba Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ, na (3) yɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ ɩávalɩ nwʋmɔ ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ yeyiyia.

YEDI ƐHAKƐLƐLILƐ YƖ KƐMƆ GYISƐSƖ HILELI KƐƐ YELÍ NƖ LA

4. (a) Mɩnla ndwokɔɣizialɛ yɛ ɔlʋbɔ bela yenyia nwʋmɔ munwalɩyɛ wɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ a? (b) Mɩnla ti mɔɔ íni kɛɛ yetindiã nɔhʋanlɛ ndwokɔ eyimmɔ azɩ a? (Luuku 22:19, 20)

4 Ɔlʋbɔ bela sɛ yɛkɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ a, yetiye ndɛnɩ mɔɔ igyĩ Bayɩbʋlʋ yɩ zʋ mɔɔ ɩyɩ ndwokɔɣizialɛ sʋ̃maa munwa. Yesuma sianti mɔɔ adasamaa hyinyia elelɛvʋlɔ nɩɩ kezimɔ enii ɔkʋ̃ yi owulo pɩda mmenii sʋ̃maa bɛ tanɩ. Bɛkakɛ yɛ mɔɔ pʋanʋ nɩɩ nwanyɩ yɩ igyĩ kɛnɩ ma nɩɩ bɛzabɛ mɔɔ bɔwɔ nwʋmɔ ɔhʋanɩ kɛɛ bedi pʋanʋ na bɔnʋ nwanyɩ yɩ be nɩ. (Kɩnga Luuku 22:19, 20.) Akʋ̃ sʋ̃, yɛdwɩnɩndwɩnɩ nyilalɛ mɔɔ igua ɔhʋanɩ nu ɩma bɛzabɛ mɔɔ bɔkɔwʋwa azɩ daabaa wɔ azɩlɛ yɩ zʋ nɩ nwʋ. (Ayɩ. 35:5, 6; 65:17, 21-23) Íni kɛɛ yetindiã nɔhʋanlɛ odwokɔ eyi azɩ. Iluwakɛɛ mmenii sʋ̃maa bɛádɩ yɩ tʋ, na bɛánwʋ kezimɔ Gyisɛsɩ yɩ afɔlɩ yɩ tʋ bʋlɔ. Akʋ̃ sʋ̃, bɛáli Gyisɛsɩ yi owulo nwʋ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ kɛmɔ ihileli kɛɛ yɛyɛ nɩ. Mɩnla ti a?

5. Wɔ adʋwavʋlɔ yɩ bo nu sʋ̃maa bo owulo mɛda nɩ, kɛ mmenii wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ bɛkakɛ Gyisɛsɩ yɩ owulo nɩ bese a?

5 Mmɩlɩ mɔ Gyisɛsɩ yɩ adʋwavʋlɔ bo nu sʋ̃maa wuli mɛda nɩ, ɩákyɛ yɛ awohwi Kilisinyiamaa ɣalɩ asafʋ yɩ nu a. (Mt. 13:24-27, 37-39) Bɛhanlɩ ‘awohwi ndwokɔ bɛva bɔhwɩnlɩ adʋwavʋlɔ nɩ mmɔ belili bɛ mɛda.’ (Egy. 20:29, 30) Bɛ “awohwi ndwokɔ” yɩ nu ɔkʋ̃ yɛ lɛ kɛɛ, Gyisɛsɩ ɩáfa yɩ nnwʋnlamɩ ɩbɔ afɔlɩ “mbɔmɩ ɔkʋ̃ pɛ ɩfa ɩsʋwa mmenii sʋ̃maa bɛ tanɩ” kɛmɔ Bayɩbʋlʋ ikilehile nɩ. Mfomi ɩsɛ kɛɛ ɩkɔ zʋlɔ ɩfa yi eniiwudo yɩ ɩbɔ afɔlɩ mbɔmɩ sʋ̃maa. (Hib. 9:27, 28) Nnɛ, mmenii sʋ̃maa de ɔzɔ awohwi ehilehilelɛ nɩ di. Eɣile bela anzɛnyɩɩ dapɛnɩ bela beyiyia wɔ asɔlɩ aliyia nu bedi mɔɔ Katɩlɩkɩmaa fʋlɔ yɩ kɛɛ “Mass” anzɛnyɩɩ Communion nɩ. b Nsɔlɩ nsɔlɩ sʋ̃maa sʋ̃ wɔ kɛnɩ mɔɔ bɛáda bɛkakɛ Gyisɛsɩ yi owulo yɩ dɩyɛ, naasʋ̃ mɛyɩ po nɩ bɛ asɔlɩ nu maa sʋ̃maa bɛádɩ mɔɔ Gyisɛsɩ yɩ owulo nɩ kile nɩ tʋ. Abiyemmɔ po bizia kɛɛ, ‘Asʋ̃ Gyisɛsɩ yi owulo nɩ kɛma bɛkɛva mɩ tanɩ bɛkɛhyɛ mɩ amba a?’ Mɩnla ti mɔɔ bebizia zɔ a? Iluwakɛɛ abiyemmɔ dudu gua bɛ azʋ̃ nu kɛɛ Gyisɛsɩ yi owulo nɩ ɩlɔ́kʋla ɩkɛma bɛkɛva bɛ tanɩ bɛkɛhyɛ bɛ. Naasʋ̃ mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyisɛsɩ yɩ mɛdalilɛmaa nɔhʋanlɛmaa wʋwa mvʋlɔ ma benyia ntɩyasɩ mɔɔ ɩfata wɔ eyi nwʋ a?

6. Wɔ 1872 nu nɩ, mɩnla ntɩyasɩ yɛ Bayɩbʋlʋ zumanlɛmaa nɩ nyianlɩ a?

6 Wɔ 1870 nɩ, Bayɩbʋlʋ zumanlɛmaa be mɔɔ nɩ Charles Taze Russell li bɛ anyunu nɩ wɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ bɛpɩbɛlɩɩ Bayɩbʋlʋ yi nu ɛzɩzɩbɛ ɛzɩzɩbɛ. Nɩ bɛpɛ kɛɛ bɔnwʋ mɔɔ Gyisɛsɩ yi owulo nɩ kile ankasa nɩɩ kezimɔ bɛkɛhakɛ yi owulo yɩ. Idwuli 1872 nɩ, bɛɣa bɛdɩlɩ yɩ tʋ wɔ Bayɩbʋlʋ yɩ nu kɛɛ amba Gyisɛsɩ iwuli ɩmanlɩ adasamaa munwala. Bɛáfa nɔhʋanlɛ mɔɔ bɔnwʋnlɩ nɩ bowula bɔ nwʋ. Mfomi, boluwalɩ awuuku, newspapers, nɩɩ magezini azʋlɔtʋ zʋ bɔwɔlɩ nwʋmɔ ɛlawulo. Ɩákyɛ bela, bɔwɔlɩ yɩ tʋ kɛɛ bedii Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ mbɔmɩ ɔkʋ̃ ɔlʋbɔ bela bɛva bozumazumanlɩ ɔwɔkɩ Kilisinyiamaa nɩ.

7. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ yenyiaa ɛbɩbɛlɛnu mɔɔ Bayɩbʋlʋ zumanlɛmaa nɩ bɛyɛlɩ nɩ zʋ mfasʋ a?

7 Nnɛ, yenyia ɛbɩbɛlɛnu mɔɔ ɔzɔ Kilisinyiamaa yɩ bɛyɛlɩ nɩ zʋ mfasʋ. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ a? Wɔ Gyehova yɩ mmʋwalɩyɛ zʋ nɩ, yɛɣa yɛdɩ Gyisɛsɩ yɩ afɔlɩwɔlɛ nɩɩ mɔɔ ɩkɛyɛ kɛma adasamaa nɩ munwala tʋ. (1 Dwɔ. 2:1, 2) Yezuma wɔ Bayɩbʋlʋ yi nu sʋ̃ kɛɛ, anyɩnlɩlazʋ anwɩ̃ yɛ ɩwɔ kɛnɩ ɩma bɛzabɛ mɔɔ bɔsɔ Nyamɩnlɩ anyɩ nɩ a. Abiyemmɔ kɔwʋwa azɩ daabaa wɔ sʋlɔ na mmenii abʋmɩ sʋ̃maa sʋ̃ bɛanyia nnwʋanlɩ mɔɔ íni awielɩyɛ wɔ azɩlɛ yɩ zʋ. Sɛ yɛdwɩnɩndwɩnɩ kezimɔ Gyehova dɔ yɛ nɩɩ kezimɔ yenyia Gyisɛsɩ yɩ afɔlɩwɔlɛ nɩ zʋ mfasʋ nɩ nwʋ a, ɩma yebike Gyehova paa. (1 Pit. 3:18; 1 Dwɔ. 4:9) Dɩkɛɛ ye mmeliyema nɔhʋanlɛmaa mɔɔ bɔwʋwalɩ azɩ wɔ ɔwɔkɩ nɩ, yɛtʋ salɛ yɛfʋlɔ mmenii kɛɛ bɛɣɩla bɛhɩnla yɛ nwʋ ma yɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ kɛmɔ Gyisɛsɩ hileli yɛ kɛɛ yɛyɛ nɩ la.

YƐTƲ SALƐ YƐFƲLƆ MMENII MVƲLƆ MA BƐBA ƐHAKƐLƐLILƐ YƖ TƲ

Mɩnla nhyɩhyɛlɩyɛ yɛ ɔkɔhʋla kɛyɛ na ama wʋayɛ sʋ̃maa wɔ Ɛhakɛlɛlilɛ salɛdʋlɛ nwʋ ɛlawulowɔlɛ yɩ nu a? (Kila nkyɩkyɛmi 8-10) e

8. Mɩnla mmɔdɩnɩ yɛ Gyehova yi mmenii bɔ na ama bɛadʋ salɛ bɛavʋlɔ mmenii bɛaɣa Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ a? (Kila mfonyini yi.)

8 Alʋbɔ sʋ̃maa ɛdɩ yɛ Gyehova yi mmenii bɔdʋ salɛ bɔvʋlɔ mmenii mvʋlɔ ma bɛɣa Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ a. Wɔ 1881 nɩ, bɔdʋlɩ salɛ bɔvʋlɔlɩ mmeliyema mɔɔ bɔwɔ United States nɩ ma beyiyialɩ wɔ pika be nu wɔ Allegheny, Pennsylvania, ma bɛyɛlɩ egyimalilɛ titili eyi be. Aɣinzi yi, nɩ asafʋ bela beyiyia bɛyɛ bɛ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ. Wɔ March 1940 nɩ, bezeli ɛlawulowɔlɛmaa munwala kɛɛ, bɔdʋ salɛ bɔvʋlɔ anyɩnlɩlelɛmaa mɔɔ bɔwɔ bɛ azɩlɛ-sini nu nɩ. 1960 yɛ ɩdɩ mmɩlɩ mɔ ili bɔmʋnlɩ mɔɔ Bɛtɩlɩ bɩlɩntɩlɩ salɛdʋlɛ kɛlɛta manlɩ asafʋ azʋlɔtʋ yɩ a. Ɔzʋmɩ ɔzɔ mmɩlɩ nɩ, yɛhyɩhyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ salɛdʋlɛ kɛlɛta abʋmɩ abʋmɩ sʋ̃maa zɛ. Mɩnla ti mɔɔ yɛbɔ mmɔdɩnɩ bela kɛɛ yɛkɔdʋ salɛ yɛkɔvʋlɔ mmenii a?

9-10. Mmɔdɩnɩ mɔɔ yɛbɔ yɛtʋ salɛ yɛfʋlɔ mmenii ma bɛba Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ nɩ, aninyiammɔ yɛ benyia zʋlɔ mfasʋ a? (Dwɔɔnʋ 3:16)

9 Sianti ɔkʋ̃ ti mɔɔ yɛtʋ salɛ yɛfʋlɔ mmenii mvʋlɔ ma bɛba Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ yɛ lɛ kɛɛ, yɛpɛ kɛɛ yɛbʋwa bɛ ma bɔnwʋ nɔhʋanlɛ mɔɔ ɩfalɩ mɔɔ Gyehova nɩɩ Gyisɛsɩ bɛyɛ bɛma yɛ nɩ nwʋ. (Kɩnga Dwɔɔnʋ 3:16.) Yekilaa ɔhʋanɩ kɛɛ mɔɔ bɔkɔnwʋ na bɛkɛdɩ wɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ nɩ, ɩkɛhã bɛ ma bokozuma sʋ̃maa bɛkɛvalɩ Gyehova nwʋ na bɛaɣa bɛazʋ̃mɩ yɩ. Naasʋ̃ mmenii mvʋlɔ be sʋ̃ nyia zʋlɔ mfasʋ.

10 Yɛtʋ salɛ yɛfʋlɔ mmenii mɔɔ beyiaki Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ sʋ̃. Yɛyɛ zɔ yɛfa yɛkakɛ bɛ kɛɛ Gyehova lanwʋ la dɔ bɛ. Bo nu sʋ̃maa de salɛdʋlɛ nɩ tiã numɔ, na sɛ bɛba a, yɛ anyɩ de baaba paa. Sɛ bɛba Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ a, ɩkakɛ bɛ kezimɔ nɩ bɛ anyɩ de wɔ Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ nu. Má yehila Monica kɛɛ ndianwʋ. c Bɔwʋwalɩ yɩ ma izia ɩwɔlɩ dasɩlɛlilɛ tʋ wɔ COVID-19 adimakɛlɛ yɩ mmɩlɩ nu. Mmɩlɩ mɔ ɩhɔlɩ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ be wɔ 2021 nɩ, ɩhanlɩ kɛɛ: “Ɛhakɛlɛlilɛ eyi mɛyɩ, ɩdɩ sʋnʋnkʋ̃ ɩma mɩ. Miyiakili Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ yɩ alʋbɔ 20 ɛdɩ, naasʋ̃ nnɛ mʋhʋla mili mmenii dasɩlɛ mʋdʋ salɛ mʋvʋlɔ bɛ kɛɛ bɛɣɩla Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ. Mɩyɛlɩ mɔɔ mʋkɔhʋla bela kɛɛ mʋkɔdʋ salɛ mʋkɔvʋlɔ mmenii sʋ̃maa iluwakɛɛ mɩ anyɩ sɔ mɔɔ Gyehova nɩɩ Gyisɛsɩ bɛyɛ bɛma mɩ nɩ.” (Ndw. 103:1-4) Sɛ mmenii de yɛ salɛdʋlɛ yɩ tiã nu o, sɛ bɛáde betiã nu o, yɛyɛ mɔɔ yɛkɔhʋla bela yɛtʋ salɛ yɛfʋlɔ bɛ, iluwakɛɛ yezi kɛɛ Gyehova yɩ anyɩ sɔ yɛ mmɔdɩnɩwɔlɛ nɩ.

11. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyehova iyila mmɔdɩnɩ mɔɔ yɛbɔ kɛɛ yɛkɔdʋ salɛ yɛkɔvʋlɔ mvʋlɔ ma bɛkɛɣa Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ nɩ zʋ a? (Hegayɩ 2:7)

11 Gyehova iyila mmɔdɩnɩ mɔɔ yɛbɔ kɛɛ yɛkɔdʋ salɛ yɛkɔvʋlɔ mmenii ma bɛkɛɣa Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ nɩ zʋ. Ɩwɔ numɔ, wɔ 2021 nɩ, COVID-19 adimakɛlɛ yɩ ti, nɩ yɛáyiyia yɛbɔ numɔ dɩyɛ, naasʋ̃ mmenii 21,367,603 yɛ bɛɣalɩ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ tʋ a. Eyi be ilésili kyɩ̃! Yɛkɛhã a, ɩdɩ Gyehova Dasɩvʋlɔmaa mɔɔ bɔwɔ oyuwadɩ munwala nɩ bɔ mmɔnwʋ anwɩ̃ nɩɩ ɔfʋã! Ɩwɔ numɔ, kɛ mmenii dʋdʋ mɔɔ bɛɣalɩ yɛ nwʋmɔ hyinyia Gyehova a. Mfomi mmenii nkʋ̃kʋ̃ nkʋ̃kʋ̃ mɔɔ bɛɣalɩ nɩ yɛ bɔ nwʋ hyinyia yɩ a. (Lk. 15:7; 1 Tim. 2:3, 4) Yede yedi kɛɛ Gyehova luwa yɛ salɛdʋlɛ egyima yɩ zʋ ɩbʋwaa ma yekenyia mmenii mɔɔ bɛlɛ ahʋnlɩnɩba nɩ.—Kɩnga Hegayɩ 2:7.

YƐYƐ ƐHAKƐLƐLILƐ NƖ ƖÁVALƖ NWƲMƆ NDWOKƆZƖZƖBƐ MƆƆ YEYIYIA NƖ

Gyehova iyila mmɔdɩnɩ mɔɔ yɛbɔ yɛkɔ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ zʋ (Kila nkyɩkyɛmi 12) f

12. Mɩnla yɛ ɩkɔhʋla kɛma ɩkɛyɛ sɩ kɛɛ, yɛkɔhɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ be a? (Kila mfonyini yi.)

12 Gyisɛsɩ hyɛlɩ nkɔmɩ kɛɛ sɛ yɛkɔɔ awielɩyɛ mmɩlɩ nu a, yekeyiyia ndwokɔzɩzɩbɛ azʋlɔtʋ sʋ̃maa, ebiye yɛ lɛ mmusunwamaa nɩɩ mmenii mvʋlɔ mɔɔ bokodwodwu bekediyia yɛ, kʋnɛ, adimakɛlɛ nɩɩ mɔɔ ɩkɩnlahɩnla nwʋ. (Mt. 10:36; Mk. 13:9; Lk. 21:10, 11) Ɩyɛ a, ɔzɔ nninyeni nɩ ɩma ɩyɛ sɩ kɛɛ yɛkɔhɔ Gyisɛsɩ yi owulo nwʋ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ tʋ. Mɩnla yɛ ye mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ bɛyɛ bɛva begyina ɔzɔ ndwokɔzɩzɩbɛ nɩ yi munwa a, na mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyehova wʋwalɩ bɛ a?

13. Artem zili yɩ kɛnɣa kɛɛ ɩkɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ mmɩlɩ mɔ nɩ ɩla fiyiadɩ nɩ, mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyehova yilalɩ yɩ mmɔdɩnɩwɔlɛ yɩ zʋ a?

13 Fiyiadɩlalɛ. Ye mmeliyema mɔɔ bediã bɛ fiyiadɩ iluwa be dedi ti nɩ, bɛyɛ mɔɔ bɔkɔhʋla bela kɛɛ bɛkɛhakɛ Gyisɛsɩ yi owulo yɩ. Kɛ ndianwʋ nɩ, wɔ 2020 Ɛhakɛlɛlilɛ mmɩlɩ nu nɩ, bɛvalɩ Artem bedianlɩ aliyia ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be mɔɔ abiliziamaa anlu yɛ bɔwɔ numɔ nɩ nu. Ɩávalɩ nwʋmɔ kɛɛ nɩ ɩla fiyiadɩ nɩ, ɩwɔlɩ mmɔdɩnɩ ɩbɩbɛlɩ nninyeni mɔɔ ɩkɛva ɩkɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ, na ɩyɛlɩ yɩ adwɩnɩ kɛɛ ɩkɛma Ɛhakɛlɛlilɛ ndɛnɩ yɩ ikehile yɩzayɩ yɩ nwʋ. Naasʋ̃ nɩ bɛzabɛ mɔɔ ɩ nɩɩ bɛ wɔ fiyiadɩ kɛnɩ nɩ bɔnʋ sɩgɛlɛtɩ na bɛkã ndɛnɩ evinli sʋ̃. Meti nɩ mɩnla yɛ ɩkɛyɛ a? Izianlɩ bɛ kɛɛ beyiaki sɩgɛlɛtɩ nlʋnlɛ nɩɩ ndɛnɩ evinli yɩ hanlɛ dɔnɩhwɩlɩ ɔkʋ̃ pɛ. Ɩyɛlɩ Artem nnwʋánlɩ kɛɛ beleli bedianlɩ numɔ kɛɛ sɛ itwu Ɛhakɛlɛlilɛ mmɩlɩ nɩ a, bɔlɔ́nʋ sɩgɛlɛtɩ na bɛlɛ́kã ndɛnɩ evinli sʋ̃. Artem hanlɩ kɛɛ, “Mɩhanlɩ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ nwʋ odwokɔ mihileli bɛ.” Ɩwɔ numɔ kɛɛ bɛhanlɩ kɛɛ bɛábɛ kɛɛ bɛtɩ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ nwʋ odwokɔ bela dɩyɛ, naasʋ̃ mmɩlɩ mɔ bɔnwʋnlɩ kezimɔ Artem yɛlɩ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ, beɣizialɩ nwʋmɔ ndwokɔ sʋ̃maa yɩ.

14. Mɩnla mmɔdɩnɩ yɛ Gyehova yi mmenii bɔwɔlɩ bɛyɛlɩ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ ɩávalɩ nwʋmɔ COVID-19 adimakɛlɛ yɩ a?

14 COVID-19 adimakɛlɛ yɩ. Iluwa adimakɛlɛ yɩ ti, Gyehova yi mmenii bɛákʋla beyiyia numɔ bɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ, naasʋ̃ eyi iási bɛ ɔhʋanɩ kɛɛ bɛkɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ. d Asafʋ azʋlɔtʋ mɔɔ bɔwɔ intanɛtɩ wɔ dɩka mɔɔ bɔwɔ nɩ yɛlɩ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ wɔ videoconference zʋ. Na bɛzabɛ mɔɔ béni intanɛtɩ wɔ dɩka mɔɔ bɔwɔ yɩ sʋ̃ ɛ? Wɔ amanlɩ azʋlɔtʋ zʋ nɩ, bɛyɛlɩ nhyɩhyɛlɩyɛ ma bediyeli ndɛnɩ wɔ ɣilediyo nɩɩ TV zʋ. Akʋ̃ sʋ̃, Bɛtɩlɩ azʋlɔtʋ lʋkɔdɩlɩ ndɛnɩ yɩ wɔ ɛdɩndɛlɛ mɔɔ ɩbʋ 500 nu, na ama bɛzabɛ mɔɔ bɔwɔ nnɩka mɔɔ ɩdɩ yɩ nwʋ nɩ, bɛahʋla bɛayɛ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ. Na bɛyɛlɩ nhyɩhyɛlɩyɛ ma mmeliyema mɔɔ nɩ behyinyia ebiye nɩ bɛ sa hanlɩ ebiye.

15. Mɩnla yɛ osuma wɔ Sue yɩ odwokɔ yi nu a?

15 Mmusunwamaa mɔɔ botwodwu betiyia yɛ. Abiyemmɔ wɔ kɛ a, mɔɔ ɩma ɩyɛ sɩ paa kɛɛ bɔkɔhɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ be yɛ lɛ bo mmusunwamaa mɔɔ botwodwu betiyia bɛ. Mɔɔ yɛkãã yɩ be dʋlɩ Bayɩbʋlʋ zumanlɛvʋlɔ be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Sue. Awulobahyɩ ma bɛkɛyɛ Ɛhakɛlɛlilɛ wɔ 2021 nɩ, Sue hanlɩ hileli yɩ Bayɩbʋlʋ kilehilevʋlɔ nɩ kɛɛ, iluwakɛɛ botwodwuu betiyia yɩ wɔ awudo nɩ ti, ɩlɔ́kʋla ɩkɛɣa Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ be. Yɩ Bayɩbʋlʋ kilehilevʋlɔ nɩ ɣɩnganlɩ Luuku 22:44. Na ihilehileli numɔ ihileli yɩ kɛɛ, sɛ yeyiaa ndwokɔzɩzɩbɛ a, ɩsɛ kɛɛ yesumazuma Gyisɛsɩ na yɛbɔ Gyehova mpayɩ na yɛfa yɛ nwʋ yetiã Yɩ zʋ. Awulohyɩnlɩ nɩ, Sue ziyeziyeli pʋanʋ nɩɩ nwanyɩ yɩ na ihilalɩ Ɛhakɛlɛlilɛ Nwɔnɩ Ɔzʋ̃mɩnlɛ titili mɔɔ bɛyɛlɩ wɔ jw.org zʋ nɩ. Ɔzɔ nunuma yɩ, yɩzayɩ nkʋ̃ ɩwʋwalɩ yɩ aliyia nu idiyeli Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ wɔ foonu zʋ. Ɔzɔ nunuma nɩ, Sue hɛlɛlɩ kɛlɛta hɔ manlɩ yɩ Bayɩbʋlʋ kilehilevʋlɔ nɩ kɛɛ: “Anlʋmanlɩ yɩ, ɛhyɛlɩ mɩ ɛzɩzɩbɛ paa. Mɩyɛlɩ mɔɔ mʋkɔhʋla bela mʋhɔlɩ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ be, na Gyehova sʋ̃ wʋwalɩ mɩ baaba paa. Mɩ anyɩ ile baaba paa na mɩla wʋ asɩ sʋ̃maa zɛ!” Wʋzawʋ sʋ̃ sɛ eyiyia ndwokɔzɩzɩbɛ dɩkɛɛ eyi be a, ekila a, Gyehova kɔhʋla kɔwʋwa wʋ a?

16. Mɩnla ti mɔɔ yɛwɔ anwʋlazʋ kɛɛ Gyehova keyila mmɔdɩnɩ mɔɔ yɛbɔ kɛɛ yɛkɔhɔ Ɛhakɛlɛlilɛ nɩ a? (Wulomimaa 8:31, 32)

16 Gyehova anyɩ sɔ mmɔdɩnɩ mɔɔ yɛbɔ kɛɛ yɛkɛhakɛ Gyisɛsɩ yi owulo nɩ. Sa yɛkʋla yenyia anwʋlazʋ kɛɛ sɛ yekile mɔɔ ɩyɛ ɩma yɛ nɩ nwʋ anyɩnlɩzɔlɛ a, sa iyila yɛ. (Kɩnga Wulomimaa 8:31, 32.) Meti, bɛmá yezi yɛ kɛnɣa kɛɛ ɔlʋbɔ eyi, yɛkɔhɔ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ na yɛaminyia yɛ nwʋ yɛayɛ sʋ̃maa wɔ dasɩlɛlilɛ nu wɔ Ɛhakɛlɛlilɛ mmɩlɩ yi nu.

NDWOMI 18 Yɛ Anyɩ Sɔ Elelɛdɩyɛ Nɩ

a Wɔ Twɔkɔ, April 4, 2023 nɩ, mmenii abʋmɩ abʋmɩ sʋ̃maa keyiyia numɔ wɔ oyuwadɩ munwala na bɛahakɛ Kɩlayɩsɩ yi owulo yɩ. Abiyemmɔ wɔ kɛnɩ a, ɔlʋbɔ eyi yɛ ɩdɩ mmɩlɩ mɔ ili bɔmʋnlɩ mɔɔ bɛkɛɣa ebiye a. Bɛzabɛ mɔɔ beyiaki Gyehova yɩ ɔzʋ̃mɩnlɛ na bɛɣalɩ Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ be ahyɛ nɩ kɛɣa ebiye. Abiyemmɔ sʋ̃ keli ndwokɔzɩzɩbɛ azʋlɔtʋ be zʋ na ama bɛahʋla bɛaɣa ebiye. Ɩávalɩ nwʋmɔ kezimɔ wʋ bʋwabɩlɛ ɩdɩ nɩ, nyia anwʋlazʋ kɛɛ Gyehova anyɩ kɔzɔ mmɔdɩnɩ mɔɔ ɔkɔwɔ kɛɣa Ɛhakɛlɛlilɛ yɩ be nɩ.

b Asɔlɩmaa nɩ de di kɛɛ sɛ itwu ɔzɔ mmɩlɩ nɩ a, pʋanʋ nɩɩ nwanyɩ yɩ ɩdanɩ ɩyɛ Kɩlayɩsɩ yɩ nnwʋnlamɩ nɩɩ yɩ mmegyia. Bosunzu kɛɛ eɣile bela mɔɔ bekeli Mass anzɛnyɩɩ Communion nɩ, nɩ bɛlɛ Gyisɛsɩ yɩ nnwʋnlamɩ nɩɩ yɩ mmegyia bɔbɔɔ afɔlɩ.

c Bɛzɩnza anlima yɩ be.

d Kilá ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ jw.org zʋ mɔɔ ise “2021 Memorial Commemoration.”

e MFONYINI NWƲ NDWOKƆ: Ɔzʋmɩ 1960 mɔɔ ɩbaa yɩ, bɛzɩnza Ɛhakɛlɛlilɛ salɛdʋlɛ kɛlɛta yi nu na sikalɛyɩ ɔkʋla pɩlɩntɩ anzɛnyɩɩ ɔtwɩ̃ ebiye kua wʋ foonu zʋ.

f MFONYINI NWƲ NDWOKƆ: Mɔɔ izili yɩ nwʋ yekile—Mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ mɔɔ bɛyɛɛ Ɛhakɛlɛlilɛ mmɩlɩ mɔ bɛsabɛsayɛlɛ izi wɔ manlɩ yi nu nɩ.