Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

mustafahacalaki/DigitalVision Vectors via Getty Images

BƆHƆ́ ƆZƲLƆ BƆWƖƐNƖ!

Mahyini Mɔɔ Ɩyɛ Yɩ Egyima Kɛɛ Enii—Asʋ̃ Ɩkɔwʋwa Yɛ Anzɛnyɩɩ Ɩkɛha Yɛ?—Mɩnla Yɛ Bayɩbʋlʋ Yɩ Kã a?

Mahyini Mɔɔ Ɩyɛ Yɩ Egyima Kɛɛ Enii—Asʋ̃ Ɩkɔwʋwa Yɛ Anzɛnyɩɩ Ɩkɛha Yɛ?—Mɩnla Yɛ Bayɩbʋlʋ Yɩ Kã a?

 Aɣile asã yɩ, oyuwadɩ yɩ nu adumivʋlɔ, sayɩnsɩmaa, nɩɩ ɩlɛtɩlɔnɩkɩ mahyini nwʋ nnimidimaa hã mfasʋ kezile mɔɔ ɩwɔ mahyini mɔɔ ɩyɛ yɩ egyima kɛɛ enii (artificial intelligence anzɛnyɩɩ AI) nɩ zʋ. Ɩwɔ numɔ kɛɛ bede betiã numɔ kɛɛ mfasʋ kezile wɔ zʋ dɩyɛ, naasʋ̃ ɩyɛ a, bɔdwɩnɩ kezimɔ mmenii kɔhʋla kɛva keli egyima wɔ ɔhʋanɩ mɔɔ ɩávata zʋ nɩ nwʋ.

  •   “AI bɔ egyima paa na ɩma enii yɩ ɛbɩlawɔlɛ du mpʋnɩ . . . Naasʋ̃ mmɩlɩ ɔkʋ̃ yɩ nu la sʋ̃, ɩkɔhʋla ɩkɛva yɛ banɩwɔlɛ ikediã asianɩ nu, ɩkɔhʋla ikediyiadiyia yɛ fanwʋdi zʋ na ɩkɔhʋla ɩkɛyɩ yɛ ɛɣɩntanlɛ ndwokɔ be ali. Akʋ̃ sʋ̃, ɩkɔhʋla ɩkɛma ɩkɛyɛ sɩ kɛɛ yekenyia kã-ma-mɩhã-biye manlɩwulɛ nu anwʋlazʋ.”—Kamala Harris, United States manlɩbani yɩ abediyiakyili, May 4, 2023.

  •   Alɔkɩtamaa mɔɔ bɔwɔ oyuwadɩ munwala bo okuwu be yɛɛ mmenii be mɔɔ bɔnwɩ̃ wɔ adimakɛlɛzalɛ nu mɔɔ Dr. Frederik Federspiel ɩla be ti nɩ, bɛhɛlɛlɩ wɔ May 9, 2023, wɔ BMJ Global Health a nu kɛɛ, “ɩwɔ numɔ kɛɛ mahyini mɔɔ ɩyɛ yɩ egyima kɛɛ enii (AI) bʋwa paa wɔ adimakɛlɛzalɛ nu dɩyɛ naasʋ̃ ɩkɔhʋla ɩkɛva yɛ pɔkɔdɩlɛ ikediã asianɩ kezile be nu.”

  •   “Kakɩ yɩ po, mmenii kʋla duwa AI zʋ pɩndɩ awohwi ndwokɔ. Na ɩlɛ́kyɛ bela sa ɩkʋla ɩma mmenii sʋ̃maa be egyima fi bɛ sa. Na mɔɔ ɩha ɩlɛtɩlɔnɩkɩ mahyini nwʋ nnimidimaa bo nu be yɛ lɛ kɛɛ, mmɩlɩ ɩkɔɔ zʋlɔ nɩ, AI ɩkɔhʋla ɩkɛva ɔhawʋ kezile ɩkɛɣa adasamaa zʋ.”—The New York Times, May 1, 2023.

 Sɛ mmenii kɛva AI keli egyima ma ɩkɔwʋwa adasamaa anzɛnyɩɩ kɛha bɛ a, mmɩlɩ ɩkɔlɩ ɔzʋlɔ nɩ, sa ɩda ali. Mɩnla yɛ Bayɩbʋlʋ yɩ kã a?

Sianti mɔɔ enii yɩ mmɔdɩnɩwɔlɛ ma yɛtɩ nɣanlɩ kɛɛ yɛ banɩwɔlɛ ɩla asianɩ nu

 Bayɩbʋlʋ bʋwa yɛ ma yɛnwʋ sianti mɔɔ adasamaa bɔlɔ́kʋla bekezi yi pi kɛɛ mmenii kɛva ɩlɛtɩlɔnɩkɩ mahyini mɔɔ bɛyɛ nɩ kɛyɛ dɩyɛba mmɩlɩ munwatĩĩ.

  1.  1. Sɛ mmenii bɛlɛ adwɩnɩba po a, ebiye a, bɔlɔ́nwʋ ɔhawʋ mɔɔ ɩzʋ̃ bɛ nyɛlɩyɛ nu ɩkɛɣa nɩ nu.

    •   “Ɔhʋanɩ be wɔ kɛ mɔɔ ɩtɩnɣɛ wɔ enii yɩ anyɩ zʋ naasʋ̃ ɩkɔ iwieli owulo nu.”—Ɛɣɛlɛwulɛ 14:12.

  2.  2. Abiye lɔ́kʋla kehile mmenii mvʋlɔ kɛɛ bɛva egyima be mɔɔ ɩyɛ nɩ beli egyima wɔ ɔhʋanɩ baaba anzɛnyɩɩ tanɩ zʋ.

    •   “Mikeyiaki [mi egyima] kɛnɩ mɩkɛma enii mɔɔ ikeli mɩ mɛda ɩkɛɣa nɩ. Na aninyia yɛ izi kɛɛ ɩkɛyɛ nɣɛlɛbɛvʋlɔ anzɛnyɩɩ kwasɩya a? Naasʋ̃ ikeli dɩyɛ bela mɔɔ mʋwɔ mmɔdɩnɩ mɩva mɩ nɣɛlɛbɛ mɩbɩbɛ wɔ oyuwadɩ yɩ nu nɩ munwala zʋ.”—Odwokɔhanlɛvʋlɔ 2:18, 19.

 Nninyeni eyimmɔ mɔɔ yɛáhila yɩ ɔhʋanɩ nɩ ma yɛnwʋ sianti mɔɔ yehyinyia yɛ Wɔlɛvʋlɔ yɩ ɔhʋanɩhilelɛ.

Enii mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yenyia anwʋlazʋ wɔ yi nu

 Yɛ Wɔlɛvʋlɔ yɩ wɔ anʋhʋba kɛɛ ɩlɛ́ma ɔhʋanɩ kyɩ̃ ma mmenii anzɛnyɩɩ ɩlɛtɩlɔnɩkɩ mahyini mɔɔ mmenii yɛ nɩ kɛzɩkɛ azɩlɛ yɩ anzɛnyɩɩ adasamaa.

  •   “Azɩlɛ yɩ kɔwʋwa kɛnɩ daabaa.”—Odwokɔhanlɛvʋlɔ 1:4.

  •   “Ɛdɩnɣɛlɛmaa yɛ bekenyia azɩlɛ yɩ a, na bɔkɔwʋwa ɔzʋlɔ daabaa.”—Ndwomi 37:29.

 Yɛ Wɔlɛvʋlɔ yɩ duwa Bayɩbʋlʋ yɩ zʋ ma yenyia ɔhʋanɩhilelɛ mɔɔ ɩkɔhʋla ɩkɛma yekenyia azʋ̃nudwolɩyɛ nɩɩ banɩwɔlɛ wɔ eɣile be. Sɛ ɛpɛ kɛɛ ɔnwʋ sʋ̃maa falɩ mɔɔ Bayɩbʋlʋ ɩkã nɩ nwʋ a, kɩnga “Mɩnla Yɛ Ɩkɛma Ikezi Wʋ Bʋwɔ Eɣile Be a?” nɩɩ “Eɣile Be Baaba Nwʋ Anyɩnlɩlazʋ.”

a Ɩzʋ̃ odwokɔ mɔɔ ise “Threats by Artificial Intelligence to Human Health and Human Existence” nu. Na Frederik Federspiel, Ruth Mitchell, Asha Asokan, Carlos Umana, nɩɩ David McCoy yɛɛ bɔwɔlɩ numɔ bɛhɛlɛlɩ a.