Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 41
Jaˇliꞈ dzaw zaˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni mehˬ—Aˇ tsehˆ 1
“Naw maꞈ˗aˬ, Ka li neh boꞈ ahˇ leꞈ˗awˇ nga maꞈ neh hehˇ leꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ tiˬ dzeh pyeuꞈ˗eu meh.”—2 Gawˇliˬtu 3:3.
Dawˬ caˇ 78 “Miˬyehˇ dawˬ kawˬ mehˬ nehˬ”
Kawˆ shawˆ a
Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ dzaw zaˬ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ ya mawˇ˗eu taꞈ˗ehˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ? (Aˇ deuˆ 1-ahˇ haw)
1. 2 Gawˇliˬtu 3:1-3 aˬ dui˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)
Aˬ dui˗euˬ aˇ muˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Nawˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Maꞈtehˬ 28:19) Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu teu gʼaˬ nawˬ˗euˬ dzaw zaˬ pyeuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nawˬ˗ahˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ˗awˇ, laˬ kʼaˬ paˇ cehˇ dzehˬ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? (1 Teˇsaˬloˇni 2:19, 20) Iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ yaw shuiꞈ deuˬ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˇ muˇ muˇ lah ni˗euˬ “gaˇ kawˆ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ” pyeuꞈ meh.—2 Gawˇliˬtu 3:1-3-ahˇ gui.
2. (a) Aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya shaˇ noeˬ˗eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh? (b) Jaˇliꞈ dzaw˗eu heu naˇ aˬ jeˬ nga? (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.)
2 Dzeuˇ laꞈ˗euˬ 4 kʼoꞈ yaw kaˬ˗ahˇ miˇ kʼahˬ doe ni ba la yawˬ siˬ na luꞈ 10,000,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw luꞈ˗eu meh. b Heu naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ nga loˇ? Teu 4 kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ 280,000 gʼaˬ dzehˬ ni iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui dzeˇ luꞈ˗eu dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni aˇ yamˬ biꞈ˗eu heu kaˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh kawˇ ma˗ehˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma. Aˇ yamˬ jiˇ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 7:29; 1 Beˬtuˆluˆ 4:7.
3. Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ dzaw zaˬ˗ahˇ mehˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ jeˬ ja sawˇ˗eu nga?
3 Zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ miˇ kʼahˬ doe ni jaˆ˗eu Beˬdeˬlaˇ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu lehˇ caw tseˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Heu kawˆ hawˇ˗eu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu deuˬ hawˇ˗eu miˇshaˬnaˬliˬ deuˬ uˬ taꞈ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw ma. c (Dawˬdaˬ 11:14; 15:22) Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ yaw muiˬ˗ehˇ dzaw nya˗eu gʼaˇ duˬ, mehˬ˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu dzaw˗eu gʼaˬ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Heu kawˆ˗ahˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya jahˇ˗eu 5 jeˬ˗ahˇ haw ma.
Yawˬ jaw na luꞈ dzaw
Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ gaˇ na nuiˇ˗awˇ dzaw˗eu za meh laˬ lehˇ naˇ haˬ (Aˇ deuˆ 4-6-ahˇ haw)
4. Aˬ dui iˇ kahˇ mehˬ shi Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu gaˇ kawˆ tehꞈ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ jeˬ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
4 Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ nymˇ sahˇ gʼaˬ˗ahˇ iˇ kahˇ mehˬ shi Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, nymˇ sahˇ gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ ni caw ba nehˬ dahˬ beh˗eu jeˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ dzaw nehˬ nya˗awˇ, yawˬ jaw na luꞈ maˬ dzaw nehˬ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na nymˇ sahˇ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ naˬ gaˬ naˬ ba shaˇ taˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ boꞈ sha nehˬ˗eu meh. Gʼawˬ mya gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ba la gʼawˬ mya siˬ jahˇ laꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ dzaw zaˬ deuˬ Jaˇliꞈ dzaw gaˇ teu naˆ ni tehꞈ˗ehˇ leh jeh˗awˇ aˇ yamˬ teu myaˆ tehꞈ˗ehˇ biꞈ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ngaˇ laˬ? Teu tiˆ˗ahˇ le keuˆ˗eu yaw shaˬ meh.
5. Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ Luˇkaꞈ 14:27-33-ahˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga?
5 Yeˬsuˇ yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ ciˬ cehˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nymˇ nymˇ goˇ tsoˆ mawꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu guiˇ deuˆ mawꞈ˗eu sahˬ paˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ nymˇ nymˇ goˇ tsoˆ˗eu gʼaˬ aˇ saˬ tsoˆ saˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, ‘jeˬ huˬ nuiˇ˗awˇ ya sawˇ duˬ’ meh lehˇ ehˇ˗awˇ, guiˇ deuˆ mawꞈ˗eu sahˬ paˬ gʼaˬ jiˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw nya ngaˇ laˬ lehˇ haw˗eu gʼaˇ duˬ, ‘jeˬ huˬ nuiˇ˗awˇ ya shaˇ sawˇ’ meh lehˇ lehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 14:27-33-ahˇ gui.) Teu gaˇ duˇ ni Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ mawꞈ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ dui nehˬ˗ehˇ yawˬ jaw na luꞈ dzaw lehˇ gʼaˬ ya biꞈ˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?
6. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ kawˇ ma˗ehˇ huiˬ lahˇ mahˇ laˇ ni aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?
6 Aˬ dui iˇ kahˇ mehˬ shi dzaw luꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ aˇ yamˬ ui cuiˆ zmˬ myahˇ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ tiˬ deuˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu ja sawˇ nya˗eu meh. Nymˇ sahˇ gʼaˬ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ Jaˇliꞈ dzaw gaˇ daˬ laˇ shawˬ˗euˬ naˇ, tiˬ gaˇ na nuiˇ iˇ˗awˇ ja sawˇ˗eu maˬ ngeuˇ maˇ˗iˬ lehˇ naˇ haˬ haw. Nymˇ sahˇ gʼaˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ aˇ naˆ ni taˬ baw nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ kawˇ ma˗ehˇ huiˬ lahˇ mahˇ laˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ dzaw laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ nyiˬ poˆ dzaw˗eu maˬ ngeuˇ maˇ˗iˬ lehˇ naˇ haˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ jaw laꞈ kʼoeˇ tiˬ poˆ maˬ ngeuˇ naˇ nyiˬ poˆ dzaw˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Aˬ dui ya jahˇ˗eu nui jeˬ jiˇ jaˆ˗eu meh.
Dzaw˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ poˆ na luꞈ lehˬ hmˬ
Jaˇliꞈ dzaw˗eu gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ˗awˇ, dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ (Aˇ deuˆ 7-9-ahˇ haw)
7. Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ, mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ poˆ na luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ nya˗eu nga?
7 Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ, mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ poˆ na luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗eu meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ deuˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ gui˗awˇ dahˬ beh nya˗eu meh. Teu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tsahˇ hawˇ˗eu uˬ dzah yaw huiˬ yaw zaˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ deuˆ yawꞈ˗euˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gui lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ baˇ hawˇ˗eu teu kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu biˬdiˬoˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ noeˬ keuˆ. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ zmˬ iˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ dzawˇ nehˬ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ.—Neˬhaˬmiˇ 8:8; Dawˬdaˬ 15:28.
8. Gawˇlawˇsehˇ 1:9, 10 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ dui˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?
8 Mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh, Jaˇliꞈ dzaw zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ loˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Aˬ dui neh Jaˇliꞈ˗ahˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ dzaw zaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ mehˬ ahˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ. (Gawˇlawˇsehˇ 1:9, 10-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ gʼoˆ shaw yaw shaˬ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, maˬ ha geuꞈ coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ jaˆ nga lehˇ naˇ haˬ. Aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, dzaw zaˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba˗eu heu pyeuꞈ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh.
9. Mehˬ˗eu gʼaˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ maˬ dzaw mi naˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?
9 Aˬ dui yawˬ jawˇ na luꞈ Jaˇliꞈ dzaw˗eu heu naˇ, dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ, heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ ni caw ba nehˬ meh lehˇ noeˬ tmˬ˗eu ma. (Maꞈtehˬ 5:3, 6) Dzaw˗eu jeˬ˗ahˇ neh tiˬ byah tiˬ loꞈ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, dzaw zaˬ deuˬ yawˬ ha dzaw luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma ya ahˇ˗eu meh. Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha dzaw˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma ahˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui yawˬ poˆ na luꞈ maˬ dzaw mi naˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ taˬ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ jeˬ hu neh ya gui taˬ˗awˇ, gaˇ kawˆ teu aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga lehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga? Aˬ dui dzaw zaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ˗eu lehˇ ya dzawˇ nehˬ˗eu meh. d Aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼaˇ naˇ haˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ biꞈ˗eu dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ poˆ nya˗eu lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu dawˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ kawˆ taˬ˗eu heu naˇ, dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ noeˬ taˬ nya ni caw ba nehˬ meh lehˇ ehˇ nehˬ. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ myah myah ngehˬ˗eu jeˬ˗ehˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ lehˇ ehˇ nehˬ. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gʼoˆ shaw nga lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ mˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ nya˗eu nui jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ.
Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ yawˬ nah na luꞈ ngehˬ cawˬ ni mehˬ
Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ (Aˇ deuˆ 10-11-ahˇ haw)
10. Yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Dzaw zaˬ deuˬ Jaˇliꞈ gui˗eu gaˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?
10 Mehˬ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, dzaw zaˬ deuˬ yawˬ nah na luꞈ ya mˇ˗eu jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ yawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗eu meh. Dzaw zaˬ deuˬ teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu heu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. (Yawˇshuˆ 1:8; Ja ceuˬ 1:1-3) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Yawˬ nah na luꞈ “Jaˇliꞈ gui˗eu—Biˇ taˬ˗euˬ jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu aˇ taꞈ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu lehˇ bi haw nya meh. e Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu gaˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ neh ya gui˗euˬ jeˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ.—Gʼaˬkʼehˇ 17:11; Yaˬkoˆ 1:25.
11. Dzaw zaˬ deuˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya nya˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?
11 Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ yawˬ nah na luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ. Aˬ dui Jaˇliꞈ maˬ dzaw mi naˆ˗ehˇ maˬ ehˇ, dzaw gʼaˬ ngeh maˬ ehˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh dzaw zaˬ nehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, guiˬ lahˬ shaˇ ngeh dzaw zaˬ˗ahˇ jiˇ ngehˬ keuˆ. Aˬ yawꞈ nawˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ shaˇ˗eu lehˇ ya mawˇ ngeh, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ ya siˬ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ uˬ moˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu lehˇ jiˇ ya siˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 6:9; Yoˇhaˬ 15:16) Aˬ dui˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ, (Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ˗eu) guiˬ lahˬ shaˇ (Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu) naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˇ naˆ ni gʼoeˇ leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Yaˬkoˆ 4:8) Aˬ dui˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ heu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ.
Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni caw ba nehˬ
12. Mehˬ˗eu gʼaˬ dzaw zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?
12 Dzaw zaˬ deuˬ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni ya bi ahˇ leˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Nui ma heu naˇ, aˬ dui˗euˬ nui kʼahˇ hawˇ˗eu nui noeˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗awˇ, laꞈ mˇ keuˆ˗iˇ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ mehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ keuˆ ni mehˬ ahˇ nya˗eu miˇ neh meh. (Luˇkaꞈ 24:15, 27, 32) Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ cawˬ cawˬ nya˗eu maˇ diˇ jawˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ Aˬda hawˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, Cawˬ jiˇ pyeuꞈ meh lehˇ mawˇ leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 25:4, 5) Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ kʼaˇ dzaw nehˬ ngeh, aˬ jeˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu maˬ kaˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu nui gaˬ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ muˇ kʼaˆ kʼaˆ ni ngehˬ keuˆ. (Doˆ˗iˇ˗eu 34:5, 6; 1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7) Yeˬsuˇ “aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ˗eu zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ yaw beh dawˬ” naˇ, “nawˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˬ” lehˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:37, 38) Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh gaˬ ni leh jeh˗awˇ caw ba luꞈ˗uˇ.
13. Mehˬ˗eu gʼaˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ siˬ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?
13 Aˬ dui dzaw zaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ ngeh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˬ˗eu gaˇ kawˆ ja nehˬ. Heu naˇ dzaw zaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ ya gʼoeˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gaˬ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 73:28) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ, baoˬ, heu deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu tsahˇ jaˆ miˇ˗a loˇ? Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ ja nehˬ˗awˇ, heu naˇ aˬ dui˗ahˇ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ bi gaˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ bi siˬ. Ehˇ kʼawꞈ dzaw zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ ya jahˇ˗eu nui jeˬ paˇ jaˆ˗a siˬ.
Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe ni laˆ noeˬ nehˬ
Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw dahˬ beh laˇ ngeh neh mehˬ bawˬ˗ahˇ oe lehˇ gʼaˬ biꞈ (Aˇ deuˆ 14-15-ahˇ haw)
14. Heˬbyehˇ 10:24, 25-ahˇ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ˗eu mehˬ bawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga?
14 Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ bi le keuˆ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ oe ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu heu meh. Gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu deuˬ, kawˇ ma˗ehˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu dzaw zaˬ deuˬ naˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ taˆ lehˇ oe˗eu deuˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 111:1) Jaˇliꞈ mehˬ˗eu tiˬ deuˬ na, dzaw zaˬ deuˬ Jaˇliꞈ dzaw gaˇ neh gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗euˬ kʼawꞈ, teu naˇ tiˬ paˆ tehꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ dzaˇ˗i tiˬ paˆ˗ahˇ za mawꞈ naˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ ya oe meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ dzaw zaˬ nehˬ˗ehˇ Heˬbyehˇ 10:24, 25-ahˇ gui˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ jeˇ za˗eu lehˇ ehˇ nehˬ. Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ nga maꞈ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu nga? f lehˇ ehˇ˗eu biˬdiˬoˬ pah˗awˇ bi haw. Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ oe ni maˬ byehˇ lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ nya ni caw ba nehˬ.
15. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe ni aˬ joˆ˗ehˇ laˆ noeˬ nehˬ nya˗eu nga?
15 Aˬ dui˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ oe haw˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ poˆ na tehꞈ˗ehˇ oe naˇ tawˇ neh, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui neh bawˬ dzaˬ saˬ saˬ poˆ˗ahˇ neh ya dzaw˗euˬ jeˬ aˇ naˆ ni muiˬ˗eu lehˇ ja nehˬ haw˗awˬ tawˇ. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗eu lehˇ cawˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ cawˬ˗eu naˆ maˬ tseˇ, oe mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ nymˬ˗mˇ zmˬ luꞈ˗eu Loꞈ˗eu nymˇgoˇ hawˇ˗eu Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu Bawˬ dzaˬ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ biꞈ nehˬ˗awˇ, nyaˆ taꞈ poˆ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ. Aˬ yawꞈ˗ahˇ nawˇ aˬ geu kawˆ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ dzehˬ nya lehˇ naˇ haˬ. Aˬ yawꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe dahˬ beh ngeh, aˬ dui nehˬ˗ehˇ bawˬ dzaˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ neh iˇ haw˗euˬ zahˇ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗eu naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ nya lehˇ mawˇ leˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 14:24, 25) Dzaw zaˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu yaw muiˬ˗ehˇ dehꞈ˗eu gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu meh.
16. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga?
16 Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nya˗eu nga? Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ yawˬ jaw na luꞈ Jaˇliꞈ dzaw˗awˇ, maˬ dzaw mi naˆ˗ehˇ yawˬ poˆ na luꞈ lehˬ hmˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu heu neh, dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ laˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ yawˬ nah na luꞈ ngehˬ cawˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni leh jeh˗eu uˬ taꞈ, mehˬ bawˬ˗ahˇ oe lehˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu ma. (“ Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni dzaw zaˬ deuˬ ya jahˇ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.) Ehˇ kʼawꞈ teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ, nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ mehˬ˗eu deuˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, ya mˇ˗eu 5 jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh.
Dawˬ caˇ 76 Nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya?
a Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ mehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ “noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kʼawˆ beˬ paˇ” nya ni caw ba gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. 2020 kʼoꞈ˗euˬ, kʼoꞈ lah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ pyeuꞈ˗eu Maꞈtehˬ 28:19 heu naˇ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ heu, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Heu kawˆ hawˇ˗eu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ nga lehˇ haw ma.
b Dzawˇ lahˬ: Aˬ dui tiˬ gʼaˬ paˬ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ zmˬ˗awˇ yawˬ jawˇ na luꞈ aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ˗ehˇ ja sawˇ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw nehˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw˗eu lehˇ tiˬ poˆ mˇ mawˇ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, nyiˬ poˆ dzaw dzeuˇ˗awˇ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw tawꞈ˗eu lehˇ mawˇ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ sawˇ nya meh.
c Kʼoeˇ uˬ taꞈ, heu nyiˬ kawˆ laꞈ kʼoeˇ 2004 kʼo, Shiꞈ siˬ ba la hawˇ˗eu 2005 kʼoꞈ, Ngaˬ siˬ ba la˗ahˇ˗euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu aˇ taꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu “Dzaw zaˬ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu jaˆ tawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ jiˇ ahˇ meh.
d Jaˇliꞈ dzaw zaˬ˗ahˇ jeˬ hu lehˬ hmˬ taˬ lehˇ mehˬ lehˇ ehˇ˗eu 4 peu ga leˇ˗eu biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw. Biˬdiˬoˬ teu naˇ, JW Laiˇbaˬliˬ laꞈ kʼoeˇ, Aˇ baˇ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ > Nga maꞈ˗euˬ bawˬ dzaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ > Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ paw bym laˇ lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ haw.
e Jahˇ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ > Paˇ dmˬ & boˬloˬshaˬ lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ haw.
f jw.org®˗ahˇ > Jahˇ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ > biˬdiˬoˬ > Nga maꞈ˗euˬ bawˬ dzaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ > Tsaꞈ gaˬ gaˇ zmˬ˗eu keu ka lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ haw.
