1. Miˬyehˇ˗ahˇ guˆ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗euˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ guˆ˗eu loˬ nga?

 Ka li zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗eu meh, guˆ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na gʼaˇ duˬ naˇ, gaˬ˗eu hawˇ˗eu guˆ˗eu heu beu gaˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui ehˇ mawꞈ˗eu guˆ˗eu jeˬ heu naˇ, yaw dzuˬ puiˆ puiˆ˗ehˇ guˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ. Aˬ dui aˬ myah myah˗ahˇ maˬ duˇ˗eu guˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ja sawˇ gʼeh ma. Nymˬ˗mˇ ja sawˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu guˆ˗eu jeˬ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗aˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh yaw zeu baw˗awˇ, taˬ huiˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi deuˬ laˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ mˇ mawꞈ˗a.—Ja ceuˬ 111:10; Dawˬdaˬ 8:13.

2. Ja ceuˬ 86:11 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Daˬbiˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ, aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ nga?

² Ja ceuˬ 86:11 ehˇ lahˬ˗ahˇ gui. b Aˬ dui dawˬ teu˗ahˇ gui ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu sahˬ paˬ Daˬbiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ guˆ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ siˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Daˬbiˇ neh shaˇ˗euˬ dawˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Dahˬ beh˗eu kawˆ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh yaw zeu baw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu lehˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

3. Moˇseˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nga?

³ Moˇseˬ kʼaˬ lo lo kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ ngeh, yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ yaw shehꞈ iˇ tsehˆ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Teu naˇ tsawˇ haˬ  zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Moˇseˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗aˬ, gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗awˇ, caw ba nya˗eu meh. Yaw awˇ laꞈ˗ehˇ nui ma maˬ pehˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ˗awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ ziˇ aˇ heˇ aˇ muiˇ ziˇ keuˆ ni ziꞈ˗awˇ, maˬ muiˬ maˬ jaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu iˬ baˇ˗ahˇ oˇ dzeuˇ nya˗eu meh’ lehˇ ehˇ gaˇ ya gaˬ˗euˬ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 33:17-23; 34:5-7) Moˇseˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ kʼaˇ zmˬ ngeh, gaˇ kawˆ heu˗ahˇ noeˬ mawˇ leˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh Moˇseˬ aˇ nah naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˬ’ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu teu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 28:58.

4. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw zeu baw laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu aˬ jeˬ nga?

⁴ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ lehˇ kuˇ˗eu tsawˇ myahˇ˗ahˇ kʼaˇ shaˇ noeˬ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ, nui gaˬ, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ hawˇ˗eu nui deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 77:11-15.

5-6. (a) Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) Doˆ˗iˇ˗eu 3:13, 14 hawˇ˗eu Iˇsaˬyaˇ 64:8-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga?

⁵ Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ dawˬ tsuiꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ jeˬ siˬ nya taˬ deˬ? Jaˇliꞈ paw nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ, Yeˬhawˇbaˬ lehˇ ehˇ˗eu tsawˇ myahˇ heu˗euˬ dawˬ tsuiꞈ naˇ, “Aˬ yawꞈ bi pyeuꞈ ma” lehˇ ehˇ gaˇ nui ma tsaˬ˗eu meh. Dawˬ tsuiꞈ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ laˆ tsoeˬ nya˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ kʼawꞈ bi pyeuꞈ laˇ nya˗eu lehˇ bi siˬ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu miˇ neh aˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ byah nya˗eu meh. (Doˆ. 3:13, 14-ahˇ gui.) Aˬ dui˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ shaˇ noeˬ lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ bi mˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ bi byah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ aˬ jeˬ kʼawꞈ bi pyeuꞈ nya˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 64:8-ahˇ gui.) Heu deuˬ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗awˇ,  aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗a.—Iˇsaˬyaˇ 46:10, 11.

7. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw dzehˬ laˇ nya˗eu nga?

⁷ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ caw ba˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya gaˇ aˬ dui zahˬ leˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 8:3, 4) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah nya ni aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw zeu baw dzehˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ lehˇ ehˇ˗eu tsawˇ myahˇ heu myahˇ naˇ, yaw zeu baw dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Tsawˇ myahˇ heu naˇ, aˬ yawꞈ kʼaˇ pyeuꞈ˗eu jeˬ, kʼaˇ mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ, mehˬ hu paw kʼaˇ mˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ, heu deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu meh.—Ja ceuˬ 89:7, 8.

8. Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:2, 3-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh mawꞈ˗eu nga?

⁸ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˇ leˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ˗ahˇ dawˬ caˇ tiˬ bymˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 31:19) Kʼoeˇ naˇ, Moˇseˬ˗ahˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:2, 3-ahˇ gui.) Aˬ dui Jaˇliꞈ heu nyiˬ deuˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ maˬ laˆ zaꞈ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˇ dzehˬ˗ehˇ muiˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ shawˇ˗eu miˇ neh maˬ kuˇ doˆ kʼmˬ˗eu lehˇ jiˇ maˬ bi noeˬ mawꞈ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Moˇseˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ huiˬ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ mehˬ gaˇ ya gaˬ ngeh aˇ naˆ ni muiˬ˗eu nga! Moˇseˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah bi ziꞈ laˇ˗awˇ, sahˬ lahˬ aˇ bawˇ˗ahˇ ga daˆ˗eu uˬ yehˇ uˬ dziꞈ loꞈ˗ehˇ shiˬ keuˇ ni bi gʼeh laˇ˗eu meh. Aˬ dui tawˇ neh, Moˇseˬ loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nya˗eu nga?

9. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ muiˬ laˇ shawˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga?

⁹ Aˬ dui iˇ kahˇ doe ni hawˇ˗eu tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ neh Yeˬhawˇbaˬ lehˇ kuˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ bi haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu sahˬ boꞈ deuˬ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ uˬ taꞈ, gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ bi haw nya meh. Aˬ dui gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ ma doˆ˗iˇ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui gaˬ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˇ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼaˇ yehꞈ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ dzawˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh nui gaˬ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw shuiꞈ shuiꞈ lehˇ gʼeh leˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ dahˬ beh˗eu poˆ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ, aˬ cawˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ muiˬ laˇ shawˇ laˇ ni mˇ gaˇ duˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ ja bu taˬ˗euˬ mehˬ bahˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˆ shaw˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui mehˬ˗eu jeˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ shiˬ keuˇ ni gʼeh leˇ˗awˇ gʼaˬ ahˇ leˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.—Iˇsaˬyaˇ 65:13, 14.

10. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ hawˇ˗eu, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi mˇ mawꞈ˗eu lehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ya mehˬ nehˬ˗eu nga?

¹⁰ Aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗awˇ zmˬ nya laˇ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu lehˇ mehˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ teu loꞈ˗ehˇ bi pyeuꞈ leˇ nya ngaˇ laˬ? Muiˬ˗eu dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ siˬ nya˗awˇ taˬ huiˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ haw sheˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ siˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ zahˇ teu biꞈ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˇ diˇ maˬ gaˬ˗a. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:1-6) Teu miˇ neh, aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu  dawˇ˗eu zahˇ hawˇ˗eu, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi mˇ mawꞈ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a.

11. Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ hawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ mehˬ nehˬ ba jawˬ˗ehˇ, Zahˇ dawˬ teu biꞈ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ jiˇ gaˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ shaˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ muiˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 119:97, 111, 112) Ehˇ kʼawꞈ, dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ zahˇ dawˬ˗euˬ naˇ kah jaˆ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ maˬ mawˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ noeˬ leˇ˗a. Teu miˇ neh aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ “Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ kʼoeˇ taˬ jahˇ, heu jahˇ˗awˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nga lehˇ noeˬ nya? Gaˇ kawˆ heu Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?” lehˇ naˇ haˬ nya meh. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ni hawˇ˗eu yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ jaˆ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ gaˬ laˇ ni caw ba nehˬ naˇ, aˬ dui neh mehˬ˗euˬ jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗awˇ, zahˇ dawˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu Zahˇ dawˬ teu biꞈ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ jiˇ gaˬ laˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 119:68) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗awˇ, miˬ dzaˬ neh lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ kamˬ daˬ coeˇ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 3:12-15.

12. Tiˬ poˆ Daˬbiˇ˗euˬ nui ma aˬ joˆ˗ehˇ biˇ paˆ˗euˬ ngaˬ? Teu baˬ da neh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

¹² Ja ceuˬ 86:11 laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tsahˇ naˇ, “nui ma yaˆ uiˬ nehˬ laꞈ” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ Sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ dawˬ heu˗ahˇ bi boꞈ˗euˬ meh. Daˬbiˇ yaw dehꞈ dehꞈ ngeh, nui ma biˇ paˆ˗eu heu naˇ aˇ naˆ ni awˬ˗eu lehˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Tiˬ poˆ Daˬbiˇ nymˇ mˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ luꞈ ngeh, aˬ cawˬ˗euˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ iˇ cuꞈ dzuiꞈ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu ngeh Daˬbiˇ˗euˬ nui ma yaˆ uiˬ taˬ˗euˬ ngaˇ laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ biˇ paˆ taˬ˗euˬ nga laˬ? Aˬ yawꞈ ‘aˬ cawˬ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ˗a’ lehˇ ehˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ siˬ nya luꞈ meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 20:17) Ehˇ kʼawꞈ Daˬbiˇ zaˬ miˬ zaˬ teu gʼaˬ˗ahˇ haw˗eu maˬ tsehˆ leˇ˗a. Aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma tiˬ paˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ mawꞈ kʼawꞈ, dzaˇ˗i tiˬ paˆ naˇ Baˬsheˬba˗ahˇ geuꞈ mawꞈ˗eu meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ gaˬ laꞈ˗awˇ guˆ laꞈ˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ aˬ yawꞈ haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ˗euˬ uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu iˬ baˇ maˬ ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ bi keuˆ le˗euˬ meh.—2 Saˬmeuˬlaˆ 11:1-5, 14-17; 12:7-12.

13. Daˬbiˇ nui ma˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ yaˆ uiˬ kʼoꞈ nya˗euˬ lehˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga?

¹³ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗euˬ baˬ da neh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ paˇ muiˬ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 12:13; Ja ceuˬ 51:2-4, 17) Teu ngeh neh naˇ, Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma biˇ paˆ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni ya shaˬ˗awˇ nui ma aˇ naˆ ni ya cawˆ˗eu lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ nui ma yaˆ uiˬ  nya ni caw ba nehˬ ngaˇ laˬ? Caw ba nehˬ mehˬ. Aˇ nah naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ ‘Daˬbiˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ saˇ jaˇ ziꞈ meh’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 11:4; 15:3.

14. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ jeˬ ya naˇ haˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁴ Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ saˇ tiˇ jiˇ biꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ maˬ ehˇ, nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu mˇ laˇ˗euˬ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ Saˬdaˬ ngaˬ˗euˬ nui ma biˇ paˆ ni lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ ceh ceh luꞈ miˇ˗a loˇ?’ lehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh.

15. Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu heu naˇ, yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ laˆ noeˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga?

¹⁵ Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ tiˬbiˬ maˬ ngeuˇ naˇ iˇteuꞈnehꞈ laꞈ kʼoeˇ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ laˆ noeˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ ya mawˇ naˇ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ le? Nawˇ aˇ baˇ teu naˇ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ pyeuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ gaˇ lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, teu naˇ Saˬdaˬ nawˬ˗euˬ nui ma bi biˇ paˆ˗eu gʼaˇ duˬ zmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ nya ngaˇ laˬ? (2 Gawˇliˬtu 2:11) Aˇ baˇ teu deuˬ naˇ, deuˆ haˬ neh miˬ dzaˬ ceuꞈ paˆ luꞈ˗eu zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu meh. Dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ceuꞈ ahˇ leꞈ kʼawꞈ, ceuꞈ ceuꞈ˗ehˇ ceuꞈ naˇ miˬ dzaˬ nyiˬ paˆ˗ehˇ paˆ˗iˇ˗eu meh. Nawˇ shaˇ noeˬ ngeh heu naˇ, yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu nga? Dahˬ beh ngeh aˇ baˇ teu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ bi lehˬ laˇ nya gaˇ duˇ kʼawꞈ, aˇ nah naˇ aˬ dui˗ahˇ yaw awˇ laꞈ˗ehˇ iˬ baˇ bi mˇ nya˗awˇ aˬ dui˗euˬ nui ma bi biˇ paˆ nya˗eu uˬ taꞈ, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ laˆ cawˆ nya˗eu meh. Teu miˇ neh, nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ bi ahˇ laˇ ni yahˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu baw ni leh jeh daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ.

16. Aˬ dui lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁶ Saˬdaˬ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ˗ahˇ bi shaˇ noeˬ˗eu aˇ baˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ dui˗ahˇ bi mˇ bahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nui jeˬ˗ahˇ jiˇ zmˬ˗eu meh. Teu ngeh aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui yawˬ ha jawˇ paw pyawˬ˗eu yaw awˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui ‘Heu naˆ ni tehꞈ neh˗aˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh bi teh doˆ gaˇ maˬ keuˆ˗eu paˬ leˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗a’  lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu teu naˇ lehˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ ‘Saˬdaˬ gaˇ kawˆ heu zmˬ˗awˇ ngaˬ˗euˬ nui ma biˇ paˆ ni leh jeh luꞈ nga laˬ? Ngaˇ teu maˬ muiˬ˗eu lehˇ siˬ nya kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ geuꞈ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ ngaˇ laˬ? Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ leˇ nya laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ gaˇ mahˇ bi kaˬ iˇ nya laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ˗eu muiˬ dzehˬ meh. Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ dawˇ coe ni dawˬ kʼoꞈ biꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ. (Yaˬkoˆ 1:5) Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ neh “Saˬdaˬ˗oˇ, doˆ˗iˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui jiˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh.—Maꞈtehˬ 4:10.

17. Nui ma biˇ paˆ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh maˬ muiˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁷ Nui ma biˇ paˆ˗eu heu naˇ, yaw muiˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu baw duiˇ behˆ zaˬ tiˬ muˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ tsawˇ myahˇ doˆ mawꞈ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ zahˇ kʼaˇ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ mui˗a, tiˬ gʼaˬ na naˇ aˬ yuiꞈ gʼaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗a. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ muˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya meh laˬ? Maˬ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ mehˬ bawˬ gm˗eu aˇ muˇ tehꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh. Nawˬ˗euˬ nui noeˬ, nui ma, nui kʼahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ yaˆ uiˬ taˬ naˇ, nawˬ˗euˬ nui ma gʼaˬ leˇ˗euˬ aˇ muˇ teu muˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu meh. Saˬdaˬ nawˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ nui ma bi biˇ paˆ mawꞈ˗awˇ, nawˬ˗euˬ nui noeˬ, nui ma, nui kʼahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ nehˬ˗ehˇ tahˬ poˆ˗ehˇ bi gʼeh mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˬ˗euˬ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ gʼaˇ duˬ ya bi pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 22:36-38) Teu miˇ neh, Saˬdaˬ neh nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ taˬ bi biˇ paˆ.

18. Miˇkaˬ 4:5-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ deˬ?

¹⁸ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ “Ngaˇ nawˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ guˆ nya ni ngaˬ˗euˬ nui ma yaˆ uiˬ nehˬ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, kʼaˇ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ caw˗eu leh jeh luꞈ˗uˇ. Yawˬ nah na luꞈ gaˇ kawˆ yaw huiˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yaw nyiˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, noeˬ tsehˆ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu lehˇ bi mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ bi za˗eu meh. (Dawˬdaˬ 27:11) Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ bawˇlawˇpeh Miˇkaˬ loꞈ˗ehˇ “Nga maꞈ law nmˇ˗aˬ, nga maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ laꞈ kʼoeˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ cah ma” lehˇ ehˇ nya˗eu meh.—Miˇkaˬ 4:5, MS.