1. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ beh˗euˬ nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jiˇ jawˇ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yawˬ jeˬ na luꞈ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, nymˇ gawˬ gawˬ˗eu lehˇ jiˇ maˬ baw˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ nui gaˬ neh bi laˆ noeˬ˗awˇ beh˗euˬ meh.—Ja ceuˬ 36:9; 1 Yoˇhaˬ 4:19.

2. Yeˬsuˇ hawˇ˗eu mˬ taˆ zaˬ yo deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ jeˬ hu hu saˬ beh˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ li aˬ yuiꞈ yuiꞈ saˬ heu gʼaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˇ lam aˇ lam gʼaˬ˗ahˇ neh byah˗eu yaw sahˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, “kʼaˇ jawˇ kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ”˗ahˇ maˬ ehˇ beh˗euˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 1:16) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda nehˬ˗ehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. (Dawˬdaˬ 8:30) Kʼoeˇ naˇ, mˬ taˆ zaˬ yo deuˬ jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Laꞈ saˇ maˇ Yeˬsuˇ mˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ beh luꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ haw luꞈ˗eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ maꞈ “laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ guˇ˗euˬ meh.” Mˬ taˆ zaˬ yo deuˬ Miˬyehˇ neh beh˗euˬ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Yawˇbaˆ 38:7; Dawˬdaˬ 8:31) Beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ, nui gahˇ, maˇ jawˆ ni mawˇ duˬ laˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 104:24; Loˇmaˆ 1:20.

3. 1 Gawˇliˬtu 15:21, 22-ahˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ neh lawˇ˗euˬ jeˬ aˬ jeˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh beh˗euˬ muiˬ dui dui˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ nui gaˬ˗euˬ Aˬda yaw dzahˇ˗ahˇ puiˬ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ iˬ baˇ keuˆ le˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 5:12) Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Taˆ lehˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ka kʼoꞈ˗eu gaˇ kawˆ ehˇ˗eu meh.  (Aˇdahˬbeh˗eu 3:15) Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ nya˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu lehˇ kʼaˇ tseˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ nya˗eu meh.—Yoˇhaˬ 3:16; Loˇmaˆ 6:23; 1 Gawˇliˬtu 15:21, 22-ahˇ gui.

4. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Miˬyehˇ neh shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ neh naˇ haˬ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni doˆ laˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? Shiˇ dzeuˇ˗euˬ yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ noeˬ taˬ nya ngaˇ laˬ? Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ geu jeˬ lehˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu nga? Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ, nui gahˇ, nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗awˇ aˇ poeˬ bi taˬ baw dzehˬ laˇ˗eu nga? Nymˬ˗mˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.

5. Shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh maˬ noeˬ tmˬ nya˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ Zaˬmaˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ jiˇ meh lehˇ aˬ dui maˬ noeˬ tmˬ nya˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ teu myaˆ myaˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ naˇ, jeˬ˗iˬ maˬ siˬ dzaˬ laˇ ni luiˬ luiˬ laˬ laˬ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ yaw bahˬ yaw lahˇ˗ehˇ luiˬ luiˬ laˬ laˬ˗ehˇ maˬ mˇ˗a. Aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗awˇ nui saˇ oꞈ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, yaw luiˆ luiˆ˗ehˇ ya bi jaˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 14:33) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ beh mi naˆ˗ehˇ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ miˇ tsaˬ˗ahˇ a lawˆ lawˆ˗ehˇ beh laꞈ˗euˬ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ nui ma aˇ naˆ ni mahˇ˗awˇ nui gahˇ aˇ naˆ ni ahˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ jiˇ ni aˬ yawꞈ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ  dehꞈ laˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, miˇ tsaˬ˗ahˇ lehˬ hmˬ laˆ saˆ ngeh, Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ neh dzeuˇ˗iˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ gaˇ mˇ˗eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ nui ma aˇ naˆ ni mahˇ˗awˇ nui gahˇ aˇ naˆ ni ahˇ˗eu lehˇ bi mawˇ˗eu meh.

6. Gʼaˬkʼehˇ 24:15-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ keuˬ˗eu nga?

⁶ Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ neh dzeuˇ˗iˇ˗euˬ deuˬ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ geuꞈ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ ya mehˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ myaˬ tiˬ paˆ “tsawˇ doeˇ” deuˬ keuˬ˗eu miˇ neh meh. (Gʼaˬkʼehˇ 24:15-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ˗ahˇ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ ya mehˬ˗eu gaˇ heu laꞈ kʼoeˇ, aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Nymˬ˗mˇ iˬ nah loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ ya mehˬ nga laˬ? Tsawˇ shuiꞈ teu deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ biˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jeˬ nah hawˇ˗eu gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ, mehˬ ni ya dzaw nehˬ nga laˬ? Aˬ joˆ˗ehˇ nga lehˇ ya haw meh. Ehˇ kʼawꞈ, Ka li uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ leˇ ngeh, ‘Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu jeˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ byah˗eu meh’ lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. (Iˇsaˬyaˇ 11:9) Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ teu naˇ, gaˇ myaˬ dui dui˗awˇ byawˬ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

7. Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu nga?

⁷ Ka li uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ, Miˬyehˇ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ mˇ mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ mˇ caw nya ni gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:8) Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ taˬ aw gaˇ hawˇ˗eu ‘ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za nya ni, leh jeh dui dui luꞈ’ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ mawꞈ laˇ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 2:12.

8. Shiˇ dzeuˇ˗euˬ aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ noeˬ taˬ nya meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ ehˇ nya˗eu nga?

⁸ Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ noeˬ taˬ nya meh lehˇ ehˇ nya˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gaˇ hu gʼoꞈ dehꞈ laˇ haw˗euˬ deuˬ˗ahˇ haw ngeh, myaˆ pyawˬ, naˇ mehˇ, ngehˬ nya tmˇ nya˗eu jeˬ uˬ taꞈ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ jiˇ, maˬ shiˇ ngeh pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ za kʼoꞈ ngaˇ lehˇ ehˇ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yuꞈ kʼaˆ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗awˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ naˇ, yuꞈ kʼaˆ˗euˬ noeˬ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 9:18, 24; Yoˇhaˬ 11:11-13) Tsawˇ haˬ deuˬ yuꞈ kʼaˆ˗euˬ noeˬ laˇ ngeh, myaˆ pyawˬ, naˇ mehˇ, teˇ saˇ, nui noeˬ, maˬ yuꞈ kʼaˆ ngeh loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh. Laˬzaˬluˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ shiˇ˗euˬ 4 nah byah laˇ˗awˇ behꞈ laꞈ˗iˇ shaw˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ ngeh, aˇ yuiꞈ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ taˆ lehˇ noeˬ taˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, Laˬzaˬluˇ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ taˆ lehˇ noeˬ taˬ nya˗eu meh.—Yoˇhaˬ 11:38-44; 12:1, 2.

9. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ aˬ jeˬ miˇ maˬ pyeuꞈ˗eu nga?

⁹ Ka li uˆ lahˇ ngeh, tiˬ gʼaˬ˗iˬ “naˇ˗eu gawˇ˗eu maˬ baw”˗a lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 33:24; Loˇmaˆ 6:7) Teu miˇ neh shiˇ˗euˬ deuˬ naˇ, loˆ˗eu shaˆ˗eu gʼawˇ mawˇ neh gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Toˆ˗ehˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ gaˬ˗eu deuˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ paˇ siˬ nya˗eu meh. Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Ka li uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ, tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ byah kuꞈ laˇ˗eu meh. Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ ngeh, Yeˬsuˇ Aˬda˗ahˇ Miˇkʼahˬ a kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Teu ngeh naˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ bi byah  kuꞈ jiˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ byah nehˬ jiˇ˗euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 15:24-28; Pah mehˬ˗eu 20:1-3.

10. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ baˬ da neh nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁰ Shaˇ noeˬ haw sheˇ, yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ ya ha ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ nga? Laˬ kʼaˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ cehˇ˗eu miˇ neh ngoeˇ˗eu maˬ siˬ, uiˇ˗eu maˬ siˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caˇ˗awˇ ja ceuˬ˗eu maˬ siˬ. Ehˇ kʼawꞈ yaw duˬ baw˗eu tiˬ jeˬ naˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ laꞈ sawˬ heu hmˬ baˬ da neh nui gaˬ˗euˬ Aˬda yaw dzahˇ˗ahˇ hawˇ˗eu Zaˬmaˇ˗ahˇ gaˬ dui dui laˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

11. Yoˇhaˬ 5:28, 29 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh, tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu nga?

¹¹ Shaˇ noeˬ haw sheˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ nui ma yaw oeˇ lehˆ dzeh˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw ngeh, aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ nga! Heu loꞈ˗ehˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ deuˬ naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ dehꞈ paˇ˗eu deuˬ naˇ, ya shiˇ meh. Miˬyehˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ baˬ da neh miˇ shuiꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi laˆ cawˆ laˇ˗a.—Iˇsaˬyaˇ 65:20; Yoˇhaˬ 5:28, 29-ahˇ gui.

12. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ guiˬ lahˬ aˬ geu jeˬ lehˇ za˗eu nga?

¹² Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ uˆ lahˇ ngeh, Dawˬdaˬ 10:22-ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ guiˬ lahˬ baˬ da neh baw le za le˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ kʼoeˇ maˇ diˇ ngeuˇ law hawˇ ngaˬ˗aˇ lehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ya siˬ ya mawˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu miˇ neh, nui jah paw dzeˇ baw le za le˗eu meh. Ehˇ mawꞈ˗eu naˇ, Ka li nehˬ˗ehˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ duˇ laˇ˗awˇ byah kuꞈ laˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 13:15-17; Eˇpeˇsu 4:23, 24) Tiˬ nah saˇ˗iˬ tiˬ nah jawˇ saˇ doˆ dzehˬ laˇ˗awˇ, nui ma jiˇ muiˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga! (Yawˇbaˆ 33:25) Nymˬ˗mˇ aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ mehˬ kʼehˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

13. Ja ceuˬ 139:1-4-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni˗ahˇ siˬ nya˗eu lehˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ pahˬ mehˬ˗eu nga?

¹³ Uˬ soe ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ shiˇ ngeh˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ dawˆ ahˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Teu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ dui˗euˬ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ngehˬ jeˬ ngehˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ noeˬ taˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ, heu deuˬ˗ahˇ yaw awˇ laꞈ˗ehˇ dawˆ ahˇ kʼoꞈ nehˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma aˇ naˆ ni ahˇ˗eu lehˇ Daˬbiˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 139:1-4-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni siˬ nya˗eu lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya?

14. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni˗ahˇ siˬ nya˗eu lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ˗ahˇ keuˆ ni siˬ nya˗a lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh taˬ kʼahˬ lahˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗eu nui noeˬ nui ma˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Heu naˇ, aˇ naˆ ni gʼaˬ za laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ ha tehꞈ nya lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ behˇ dzeˇ jawˇ˗awˇ, yawˬ nah na luꞈ naˬ liˬ yawˬ peu na luꞈ, aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ haw luꞈ˗eu meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 16:9.

15. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ laˇ˗eu nga?

¹⁵ Ya shiˇ gaˇ guˆ˗eu nui ma heu naˇ, guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu kʼaˆ˗eu keu ka pyeuꞈ meh. Saˬdaˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ keu ka heu˗ahˇ zmˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ  deuˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ cawˬ˗ahˇ puiˬ ni maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ nui jah˗ahˇ byehˇ dzeh ni maˬ ehˇ jahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, keu ka teu aˬ dui˗ahˇ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ laˇ nya˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, muiˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ sehꞈ laˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ paˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya meh lehˇ siˬ nya taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Pah mehˬ˗eu 2:10) Aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh ni jahˇ laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ. (Loˇmaˆ 8:35-39) Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gahˇ aˇ naˆ ni goˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Saˬdaˬ paw jawˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ lmˬ laˇ kʼawꞈ, maˬ bi guˆ˗eu uˬ taꞈ kʼaˬ duˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ bi ziꞈ daˆ leꞈ˗eu meh.

16. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ naˇ haˬ˗eu loˬ nga? Naˇ haˬ˗eu jeˬ˗euˬ heu deuˬ dawˬ kʼoꞈ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma aˇ naˆ ni taˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ nawˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ lmˬ laˇ naˇ, nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ a nehˬ ma laˬ? A nehˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ a nehˬ˗eu nymˬ˗mˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Siˬ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Yawˬ nah na luꞈ ngaˇ noeˬ tsehˆ˗eu gaˇ kawˆ yaw nyiˇ tiˬ hmˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ bi mawˇ luꞈ miˇ˗a la?’ (Luˇkaꞈ 16:10) ‘Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ loˬ˗eu nui jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ biꞈ nehˬ ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ngaˇ jah˗eu lehˇ ngaˬ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ bi mawˇ luꞈ miˇ˗a laˬ?’ (Maꞈtehˬ 6:31-33) Bi mawˇ luꞈ ma lehˇ ehˇ nya naˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, mehˬ hu paw aˬ geu jeˬ lehˇ lawˬ haw laˇ gaˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, kamˬ daˬ nya˗eu meh.—Dawˬdaˬ 3:5, 6.

17. (a) Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ˗eu nga? (b) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ aˇ poeˬ taˬ baw nya˗eu nga?

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ aˬ geu nah laˆ cawˆ˗eu lehˇ nah paˇ paˇ taˬ dzeuˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:36) Nah paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ teu maˬ keuˆ laˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni Miˬyehˇ oˇ oꞈ˗awˇ dawˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ mawꞈ dui dui kʼawꞈ, aˇ yamˬ˗ahˇ oˇ oꞈ˗awˇ dawˬ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 14:14, 15) Laˆ dehꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu tsaˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ keuˆ ni dawˬ luꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:28) Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ nui ma mahˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nui ma mahˇ˗eu miˇ neh aˬ dui hawˇ˗eu tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ ‘iˬ baˇ noeˬ poˆ˗eu’ aˇ yamˬ za˗euˬ ma. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9) Yeˬhawˇbaˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ kaˇ˗euˇ. Aˬ geu jeˬ lehˇ huiˬ nehˬ paˬ nga? “Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, tsaˬ˗eu nui ma neh leh jeh˗eu deuˬ”˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh poˆ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ laˇ˗awˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu heu neh guiˬ lahˬ huiˬ nya˗eu  meh. (Gʼaˬkʼehˇ 13:48, MS) Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ aˬ dui loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za˗eu meh.

18. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma mahˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁸ Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ leˇ˗awˇ, aˬ dui byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ngeh keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni dawˬ˗eu meh. Teu ngeh keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ya haw˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma ya mahˇ nehˬ˗eu meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ naˇ, aˇ dzehˬ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗eu miˇ neh mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ paˇ iˇ˗euˬ meh. “Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nga nyaꞈ neh mehˬ hu paw nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ jiˇ cawˆ˗iˇ jiˇ miˬ˗aˇ” lehˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ nui ma mahˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni leh jeh˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ oˇ dzeuˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ haw˗eu meh. “Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ jeˬ ahˇ gahˬ meh. Aˬ yawꞈ jiˇ naˇ gawˇ taˬ leˇ ni leh jeh dui dui ngaˇ” lehˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ ehˇ˗eu meh. Shaˬ zahˬ˗ahˇ neh dzeuˇ˗iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, leh jeh luꞈ˗eu nymˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nui ma mahˇ nehˬ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh.

19. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, noeˬ tsehˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁹ Miˇ tsaˬ˗ahˇ beh ngeh, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, uˬ duˬ tahˬ˗eu uˬ taꞈ, byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ tehꞈ˗ehˇ byah luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ nga lehˇ. Ka li nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh bi tseˇ doˆ˗euˬ deuˬ jiˇ ni yawˬ ha neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ, muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 4:4, 9-11; 5:9, 10) Nui ma cawˆ˗eu miˇ myaˆ biˇ doˆ˗eu maˬ ngeuˇ ni, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu miˇ neh myaˆ biˇ doˆ˗eu, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ, noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ, shiˇ˗eu jeˬ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ byoˆ˗iˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dehꞈ luˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Pah mehˬ˗eu 21:4) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ, nui gahˇ, nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ kaˇ˗euˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ geu jeˬ lehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:2-4) “Shiˇ˗euˬ gaˇ paˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ” ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ heu˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ dui guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.—Gʼaˬkʼehˇ 24:15.