1. Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ dahˇ aˬ joˆ˗ehˇ tsoeˬ˗eu nga?

 Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ, naw maꞈ naˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu tiˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Nawꞈ maˬ jawˇ saˇ doˆ˗awˇ, gʼaˬ kʼaˆ dui dui˗eu uˬ taꞈ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇcaw ba nehˬ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 20:29) Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ kʼoꞈ nyiˇ˗awˇ noeˬ dahˇ maˬ doe laˇ ngaˬ siˬ lehˇ aˬ cawˬ nawˬ˗ahˇ haw˗eu paˬ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ aˇ kʼoꞈ yaw nyiˇ nga lehˇ˗aˬ nawˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ mehˬ shi nawˇ naˇ yaw zeu baw laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ nui ma taˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ gʼawˬ mya jeˬ mˇ mawˇ nya meh.

2. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

² Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Daˬbiˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Yuˇdaˆ˗euˬ sahˬpaˬ nyiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Aˬsaˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga lehˇ haw˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ jiˇ haw ma.

3. Mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

³ Daˬbiˇ zaˬ guˬ ngeh gʼawˬ mya jeˬ nya˗eu meh. Teu naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dui dui˗awˇ, deuˇ˗mˬ jiˇ diˬ nya dui dui˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ neh tseˇ˗euˬ sahˬ paˬ Sawˇluˆ ˗ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ nya˗eu jeˬ teu neh laˆ byawˬ nehˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:16, 23) Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ, nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu tiˬ jeˬ na jaˆ ma laˬ? Nawˇ tiˬ jeˬ na nya˗eu yaw duˬ baw meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ  gaˇ maˬ ehˇ, mehˬ bawˬ mˇ gaˇ maˬ ehˇ, tehˇbeˬ˗leꞈ hawˇ˗eu caˆ keu ka deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ zmˬ nya ni caw ba nehˬ nya meh. Naw maꞈ˗euˬ nya˗eu jeˬ teu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh.

4. Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ya ahˇ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

⁴ Daˬbiˇ yawˬ nah na luꞈ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ˗awˇ, nui ma taˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ aˬ yawꞈ aˬ da˗euˬ yawˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ bo˗eu meh. Aˬ yawꞈ gaˇ teu yaw awˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ mˇ˗eu meh. Aˇ nah naˇ Daˬbiˇ sahˬ paˬ Sawˇluˆ˗ahˇ “Sahˬ paˬ˗oˇ, ngaˇ˗aˬ ngaˬ da˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ bo saˆ haw piˇ˗eu gʼaˬ ma. Aˇ laˬ jaˬ shiˇ hawˇ˗eu kʼaˬ hmˇ deuˬ yawˇ zaˬ baꞈ dzaˬ laˇ ngeh, ngaˇ caw teh gʼeh˗awˇ ceh˗iˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, yawˇ zaˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗euˬ ma” lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 17:34, 35) Daˬbiˇ yawˇ bo˗eu teu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗awˇ, yawˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni haw piˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ jiˇ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu heu naˇ, Daˬbiˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

5. Ja ceuˬ 25:14-ahˇ haw ngeh mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁵ Daˬbiˇ zaˬ guˬ ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni leh jeh˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu deuˇ˗mˬ diˬ nya naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ Daˬbiˇ˗euˬ Miˬyehˇ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu maˬ gʼaˬ ni Daˬbiˇ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ jiˇ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 25:14-ahˇ gui.) Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ laˇ ni leh jeh˗eu heu meh. Teu baˬ da neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ ya mˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

6. Tiˬ gʼaˬ na Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga?

⁶ Daˬbiˇ ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ naˇ aˬ cawˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw nyiˇ nga siˬ, noeˬ dahˇ maˬ doe nga siˬ lehˇ noeˬ˗eu heu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ Gawˇliˇyaˆ nehˬ˗ehˇ deuˆ iˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh Sawˇluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Nawˇ˗aˬ aˬ li zaˬ guˬ tehꞈ nga siˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 17:31-33) Yaw beh jiˇ Daˬbiˇ˗euˬ aˇ doˆ Daˬbiˇ˗ahˇ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ mˇ nga lehˇ dehˬ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 17:26-30) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗awˇ, yaw nyiˇ nga siˬ lehˇ maˬ noeˬ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ mˇ ngaˬ lehˇ maˬ noeˬ˗a. Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ Gawˇliˇyaˆ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 17:45, 48-51.

7. Aˬ dui Daˬbiˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁷ Aˬ dui Daˬbiˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui nui ma gʼawˬ mahˇ ni ya taˬ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ yaw nyiˇ ngeh neh siˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ na aˬ dui huiˬ  laˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ zaˬ pyeuꞈ luꞈ nga siˬ lehˇ haw˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ˗ehˇ maˬ haw˗a. Aˬ yawꞈ aˬ dui aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni ya leh jeh˗eu meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni Miˬyehˇ neh beh˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗awˇ, teu naˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 8:3, 4; 139:14; Loˇmaˆ 1:20) Aˬ dui jahˇ nya˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, gʼaˬ za˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gʼoe˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ nawˬ˗ahˇ uiˇ dzaˬ laˇ meh laˬ? Toˆ˗ehˇ ngeuˇ naˇ, nawˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˬ za˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu paˇ dmˬ uˬ taꞈ, biˬdiˬoˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗awˬ. Aˬ dui lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˇ ya puˬ ngeh, Miˬyehˇ caw ba nehˬ laꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ cawˬ deuˬ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe gaˇ ya mawˇ ngeh, nawˬ˗ahˇ nui ma taˬ coeˇ laˇ˗eu meh.

8-9. Daˬbiˇ˗ahˇ sahˬ paˬ maˬ ya geuꞈ˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni dawˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁸ Daˬbiˇ dzaˇ˗i shaˬ zahˬ tiˬ hmˬ paˇ ya puˬ˗euˬ meh. Daˬbiˇ˗ahˇ sahˬ paˬ bi geuꞈ˗eu lehˇ tseˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yuˇdaˆ˗euˬ sahˬ paˬ maˇ diˇ ya geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ ya dawˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:13; 2 Saˬmeuˬlaˆ 2:3, 4) Aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni dawˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ nui ma cawˆ cawˆ˗ehˇ jawˇ ngeh to˗aˬ, kʼaˇ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ Piˇliˇtiˆ˗ahˇ cehˆ jawˇ˗iˇ ngeh aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh˗awˇ, Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ loꞈ piˇ gaˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 27:1-12.

⁹ Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ Daˬbiˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Yawˬ ha jaˆ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh. Mehˇ nmˇ Liˇkaˬdoˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. b Aˬ yawꞈ yaw nyiˇ ngeh neh huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ geuꞈ nya nga siˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nui ma pehˇ˗awˇ gʼaˬ baˬ ngeh to˗aˬ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Haw kʼoꞈ gʼeh ngeh ngaˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ Miˬyehˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu deuˬ jawˇ gaˇ gʼa kʼoꞈ iˇ˗eu ma. Gʼa kʼoꞈ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ yaw poˆ na luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ˗eu ma. Ngaˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ya mehˬ dahˬ beh˗euˬ ma. Ngaˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ ngehˬ˗ehˇ mˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ nui kʼaˬ tsmˬ dzehˬ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ Liˇkaˬdoˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ luꞈ˗eu meh.

10. Daˬbiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ jah˗euˬ nga?

¹⁰ Daˬbiˇ ya puˬ˗eu dzaˇ˗i gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Daˬbiˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Piˇliˇtiˆ˗ahˇ cehˆ jawˇ˗iˇ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ muiˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ deuˆ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ maˬ jawˇ ngeh muiˇ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ nyehꞈ gʼeh˗euˬ meh. Daˬbiˇ naˇ guiˇ deuˆ˗eu zawˇ˗ehˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ka kʼoꞈ doˆ˗iˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗euˬ meh. Daˬbiˇ piˇ ma Aˬbyaˬdaˬ˗ahˇ neh tiˬ tiꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Tsawˇ haˬ kʼoeˇ deuˬ˗euˬ mehˬ nah ngaˇ caw teh˗iˇ˗awˬ loˇ?” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw teh˗iˇ˗awˬ. Nawˇ yawˬ jeˬ na luꞈ za kʼoꞈ tehꞈ˗aˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 30:7-10) Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

11. Aˬ dui maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹¹ Maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ˗awˬ. Aˬ ma aˬ da hawˇ˗eu noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ  haw˗awˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ laꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma taˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗euˬ “laꞈ sawꞈ” pyeuꞈ˗eu lehˇ haw˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:8) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui sahˬ paˬ Aˬsaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ haw ma.

12. Aˬ saˬ sahˬ paˬ geuꞈ beh beh laˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ nga?

¹² Sahˬ paˬ Aˬsaˬ zaˬ guˬ ngeh taˬ aw˗awˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Aˬbiˇyaˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ sahˬ paˬ geuꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ deuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗awˇ “aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˬ poeˬ aˬ bawˇ deuˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ deuˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ ni, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ dawˬ biꞈ˗euˬ meh.” (2 Laˬsaˬbaˬ 14:1-7) Kʼoeˇ naˇ Iˬdiˬyoˇbyaˇ pyeuꞈ˗eu Zeˬlahˬ˗euˬ guiˇ maꞈ tiˬ lam gʼaˬ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ deuˆ laˇ ngeh sahˬ paˬ Aˬsaˬ nui gahˇ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, gʼaˬ baˬ˗eu guiˇ maꞈ tiˬ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ dui dui˗eu guiˇ maꞈ tiˬ maꞈ loꞈ˗ehˇ nawˇ caw ba nya˗eu meh. Nga maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nga maꞈ˗ahˇ nymˬ˗mˇ caw ba le˗awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nga maꞈ nawˬ˗ahˇ gʼoe ma’ lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬsaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ jah ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬsaˬ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh “Suˬdaˬ (Iˬdiˬyoˇbyaˇ) guiˇ maꞈ˗ahˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ deuˆ gʼaˬ” nehˬ˗euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 14:8-12.

13. Aˇ nah naˇ Aˬsaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹³ Yehˇ tiˬ lam gʼaˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu yehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Aˬsaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh guiˇ maꞈ teu deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ haiˬ˗eu sahˬ paˬ Bawˬshaˬ deuˆ laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu jeˬ maˬ gʼoe ni Suˇliˆ˗euˬ sahˬ paˬ˗ahˇ gʼoe iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ neh teu loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ teu naˇ laiꞈ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Haˬnaˬniˇ neh Aˬsaˬ˗ahˇ “Nawˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ nawˇ maˬ gʼoe˗ehˇ, Suˇliˆ sahˬ paˬ˗ahˇ nawˇ laꞈ jeuˬ shaˇ˗euˬ miˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ sahˬpaˬ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ nawˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh cehˆ dzeuˇ˗euˬ meh” lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh neh taꞈ naˇ, Aˬsaˬ guiˇ ya deuˆ daˆ  leꞈ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 16:7, 9; 1 Sahˬpaˬ 15:32) Heuˬ gaˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

14. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼoe nya˗eu nga? 1 Tiˆmoˇseˬ 4:12-ahˇ haw ngeh, aˬ dui teu˗ahˇ mˇ caw naˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ paˬ nga?

¹⁴ Aˬ dui aˬ myah luꞈ taˬ aw˗awˇ aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gʼoe˗eu meh. Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ ngeh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗awˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gʼoe daˆ leꞈ˗eu meh. Aˬ dui huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ nui deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh tawˇ neh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ˗eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ biˬdiˬoˬ hawˇ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ dawˬ caˇ naˇ haˬ˗eu, aˬ jeˬ mui niˇ gʼa˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu, aˬ jeˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ nui gahˇ˗ahˇ maˬ ya gʼoe˗a. Aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ poˆ˗awˇ Jaˇliꞈ zahˇ teu˗ahˇ ya mˇ caw˗eu meh. (Dawˬdaˬ 3:5, 6) Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ yaw zeu baw dzehˬ laˇ˗eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 4:12-ahˇ gui.

15. 2 Laˬsaˬbaˬ 18:1-3; 19:2-ahˇ haw ngeh sahˬ paˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ aˬ jeˬ mˇ lehˬ˗euˬ nga?

¹⁵ Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh mˇ lehˬ laˇ˗eu baw meh. Ehˇ kʼawꞈ heu neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ mˇ nya ni taˬ bi laˆ tsoeˬ. Sahˬ paˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ uˆ lahˇ dahˬ beh laˇ ngeh “aˬ yawꞈ aˬ da˗euˬ Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ˗eu meh.” Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ pyehˬ gʼeh˗awˇ, Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ doe ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ bi mehˬ iˇ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 17:4, 7) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ aˬ yawꞈ noeˬ tsehˆ lehˬ dui dui˗euˬ jaˆ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ pyehˬ gʼeh˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi mehˬ bi tsoˆ paˇ iˇ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 18:1-3; 19:2-ahˇ gui.) Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

16. Aˬ dui Laˇjiˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁶ Aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ ngeh aˬ dui nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ya ha geuꞈ˗awˇ ya mˇ caw˗eu meh. Aˬ dui jiˇ zaˬ guˬ tiˬ deuˬ na loꞈ˗ehˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ˗eu heu naˇ, yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. Aˬ dui mehˇ nmˇ Laˇjiˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ ngeh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh “Teu ngeh  ngaˬ˗ahˇ huiˬ laˇ naˇ aˬ jeˬ mˇ˗eu lehˇ jiˇ maˬ siˬ nya nya. Ngaˬ˗ahˇ kʼawꞈ zaˬ guˬ tiˬ deuˬ na loꞈ˗ehˇ mehˬ bawˬ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu naˆ maˬ tseˇ mui niˇ gʼa gaˇ hawˇ˗eu byawˬ gʼa muˆ gʼa gaˇ ya leˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ gaˇ haw mawˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗euˬ meh. Laˇjiˬ ehˇ˗eu “Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ 1 Tiˆmoˇseˬ 4:8 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh.” Laˇjiˬ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ mˇ caw˗euˬ meh. Teu gaˇ neh naˇ aˬ yawꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Laˇjiˬ “Ngaˇ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗euˬ taꞈ naˇ, gʼawˬ mya kʼoꞈ maˬ gʼeh˗ehˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ nya laˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

17. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ kʼaˆ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

¹⁷ Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ kʼaˆ deuˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ “nui ma gm˗awˇ” Miˬyehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ taꞈ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. (Zeˬpaˬniˇ 3:9, MS) Aˬ yawꞈ maꞈ nawˇ gʼaˬ kʼaˆ˗awˇ, leh jeh˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ nui ma shaˬ dehꞈ dehꞈ dehꞈ˗ehˇ mˇ gaˇ ya leˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naw maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh.—1 Yoˇhaˬ 2:14.

18. Dawˬdaˬ 27:11-ahˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

¹⁸ Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ Yeˬhawˇbaˬ naw maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ nui ma taˬ dui dui meh lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Miˬyehˇ˗euˬ aˇ nah maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ laˇ˗eu zaˬ guˬ guiˇ maꞈ deuˬ jawˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 110:1-3) Miˬyehˇ nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ nehˬ mawꞈ meh lehˇ siˬ nya meh. Teu miˇ neh nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ maˬ ehˇ, oˇ oꞈ luꞈ˗uˇ. Kʼoeˇ naˇ nawˇ mˇ lehˬ˗awˇ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ ngeh, heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ nui noeˬ nui duˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw luꞈ˗uˇ. (Heˬbyehˇ 12:6) Nawˇ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luꞈ˗uˇ. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ nawˬ˗euˬ mˬ taˆ Aˬda nui kʼahˇ shiˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ˗eu heu meh.—Dawˬdaˬ 27:11-ahˇ gui.