1. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ poˆ na˗aˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ laˇ nya˗eu nga?

 Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ tiˬ poˆ na˗aˬ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ heu tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ tehꞈ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ gʼawˬ myahˇ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ˗eu jiˇ baw˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ, aˇ muˇ yaw shuiꞈ˗ahˇ daˬ laˇ ni ya leh jeh luꞈ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼoeˇ dui gaˬ dui dui˗eu nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ ya jawˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ na naˇ shiˇ dzeuˇ˗euˬ yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ na naˇ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗awˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ neh bi byehˇ dzeh˗awˇ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya daˬ luꞈ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh.

2. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ jiˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Aˬ dui jiˇ nui noeˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga? Tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ja sawˇ ma.

3. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ˗euˬ nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nui ma ahˇ˗awˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ dawˬ peh jawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui nui ma nyiˇ ngeh jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 145:18, 19) Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Eˇliˇyaˆ˗ahˇ aˇ naˆ ni nui ma ahˇ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Eˇliˇyaˆ Iˇsaˬleˬlaˆ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ shaˬ dui dui˗eu  aˇ yamˬ˗ahˇ yaw dehꞈ dehꞈ yaꞈ˗euˬ meh. Teu ngeh Yaˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ dui dui luꞈ˗awˇ, Eˇliˇyaˆ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 19:1, 2) Eˇliˇyaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu bawˇlawˇpeh aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ dzeˇ˗eu tehꞈ ngaˇ lehˇ noeˬ˗awˇ, nui ma shaˬ zahˬ mˇ dui dui luꞈ˗eu meh. (1 Sahˬpaˬ 19:10) Miˬyehˇ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Miˬyehˇ mˇ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ pyehˬ gʼeh leꞈ˗awˇ, Eˇliˇyaˆ˗ahˇ nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a, Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni jawˇ gahˬ˗a siˬ lehˇ bi ehˇ le˗euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 19:5, 18.

4. Nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ neh maˬ paˇ caw ba nehˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma ahˇ˗eu lehˇ Maˬkuˆ 10:29, 30-ahˇ haw ngeh aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tiˬ deuˬ na, gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ lehˇ siˬ nya meh. Yuiꞈ nyiˇ deuˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ maˬ paˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ kʼawꞈ ni Yeˬsuˇ˗ahˇ “Nga maꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ byehˇ dzeh yaꞈ jiˇ˗awˇ, nawˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh laˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ nga loˇ. Nga maꞈ aˬ jeˬ za nmˇ” lehˇ tiˬ poˆ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 19:27) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ duˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ paˇ ya kʼoꞈ meh lehˇ saˇ jaˇ jaˬ taˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 10:29, 30-ahˇ gui.) Mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ jaˬ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 9:10) Tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni Yeˬhawˇbaˬ bi caw ba˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya nga lehˇ ja sawˇ ma.

5. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁵ Nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw. (Ja ceuˬ 55:22) Teu naˇ nawˬ˗ahˇ nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ bi siˬ laˇ˗eu meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ maˬ yuˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Kehˇlawˬ b aˬ yawꞈ pehˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ˗aˬ aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ meh. Aˬ yawꞈ “Lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ kʼoꞈ˗eu heu naˇ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ nya lehˇ noeˬ laˇ nya. Kʼoeˇ naˇ nyaˆ taꞈ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ noeˬ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh.

6. Tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ luꞈ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni 1 Beˬtuˆluˆ 5:9, 10 aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehˬ nya lehˇ noeˬ luꞈ˗eu mehˇ  nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ. (1 Beˬtuˆluˆ 5:9, 10-ahˇ gui.) Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ pyeuꞈ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ Hi loˇshiˆ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ zahˬ jaˆ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, ngaˇ loꞈ˗ehˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ dui dui miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

7. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joꞈ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁷ Guiˬ lahˬ shaˇ, Jaˇliꞈ gui, aˬ myah luꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ. Guiˬ lahˬ shaˇ ngeh nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya dzawˇ nehˬ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:7) Aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Mehˇsiˬ˗uˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ miˇ neh yawˬ beh loꞈ˗ehˇ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ gʼoeˇ miˬ˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ luꞈ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ˗eu heu meh. Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ da da maˇ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ miˇ˗a. Yawˬ nah na luꞈ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

8. Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁸ Jaˇliꞈ yawˬ nah na luꞈ gui˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mawˇ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ pyeuꞈ˗eu Biˇ˗ahˇkaꞈ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ neh dawˬ doeˇ ngehˬ gaˇ ya daˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ hawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ ngaˬ˗ahˇ caw ba dui dui miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na˗aˬ Ja ceuˬ 27:10, Iˇsaˬyaˇ 41:10 loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nya˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ noeˬ taˬ˗eu leh jeh˗eu meh. Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na naˇ mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ gui ngeh maˬ ehˇ, teˇ saˇ dawˆ ahˇ taˬ˗euˬ teu˗ahˇ naˇ haˬ˗eu teu naˇ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ maˬ gaˇ laˇ ni caw ba nehˬ nya lehˇ ehˇ˗eu meh.

9. Mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁹ Mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ iˇ˗eu leh jeh. Toˆ˗ehˇ naˇ mehˬ bawˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ neh gʼaˬ za laˇ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Mehˇsiˬ˗uˬ “Ngaˇ zawˇ˗ehˇ shaꞈ dawˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ˗iˇ˗awˇ, aˬ myah luꞈ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu leh jeh˗eu ma. Teu miˇ neh ngaˬ˗ahˇ jiˇ yawˬ ha˗aˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ laˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

10. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ hui˗eu nga?

¹⁰ Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ cawˬ poˆ. Yawˬ ha nehˬ˗ehˇ aˇ shehˆ maˬ duˇ leˇ kʼawꞈ, dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ maˬ duˇ leˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh.  Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ‘aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ jawˇ meh’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 12:12) Tsawˇ kʼaˆ kʼaˆ laˇ˗euˬ deuˬ jiˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya meh. Daˬbiˇ Yawˇnaˆshaˬ taꞈ˗ehˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ nyiˇ dzehˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ naˇ gʼoeˇ dui dui˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 18:1) Aˬ yawꞈ nyaꞈ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba˗euˬ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 23:16-18) Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ Iˬliˬnaˬ “Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ ngaˬ da ngaˬ ma, ngaˬ˗euˬ mehˇ nmˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, ngaˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

11. Muiˬ˗eu cawˬ jawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹¹ Nawˇ shaꞈ dawˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ cawˬ poˆ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Zawˇ˗ehˇ shaꞈ dawˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Laˇnaˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ jaˆ kʼawˬ, Jaˇliꞈ dzaw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ mehˇ nmˇ deuˬ neh caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ ni toˆ˗ehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ neh hawˇ˗eu gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Cawˬ deuˬ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ loˬ˗eu jeˬ maˬ ehˇ nehˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ siˬ nya˗a.

12. Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ muiˬ˗eu cawˬ jawˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹² Cawˬ baw nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu heu meh. Uˬ soe dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Kehˇlawˬ aˬ yawꞈ “Ngaˇ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗awˇ, Ka li zaˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ jiˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu miˇ neh muiˬ˗eu cawˬ gʼawˬ mya ni jawˇ laˇ˗euˬ ma. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ cawˬ teu deuˬ˗ahˇ neh ngaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Ka li zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu heu naˇ, aˬ myah luꞈ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ cawˬ teu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 17:17.

13. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹³ Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ gʼoeˇ law gaˬ law˗ehˇ lmˇ boˬ ni bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya mˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ maˬ paˇ noeˬ meh. (Yoˇhaˬ 13:35) Aˬ dui neh ngehˬ˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ leˇ nya˗eu meh. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ “Ngaˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ ngeh aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ ngaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ caw ba law nmˇ˗aˬ ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ laˇ nya˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ, ngaˇ˗aˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ miˇ˗a lehˇ noeˬ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

14. Aˬ dui tsawˇ shuiꞈ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ pyeuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁴ Yawˬ ha jawˇ paw neh dahˬ beh˗awˇ cawˬ cawˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ oe˗euˬ tsawˇ shuiꞈ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ha nehˬ. (Loˇmaˆ 15:7) Ehˇ kʼawꞈ dawˬ cawˬ puˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ laˇ ni ya leh jeh˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˇ diˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ bi mawˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ laˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ taˬ naˇ haˬ tseˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ gʼoꞈ shaw nya ni leh jeh. Tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ehˇ nehˬ˗eu yaw shaˬ meh. Teu miˇ neh kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ taˬ naˇ haˬ. Toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ bi ehˇ doˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya laˇ deˬ lehˇ maˬ siˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ ehˇ gaˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ naˇ haˬ.

15. Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nui deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹⁵ Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nui ma ahˇ˗awˇ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nui ma ahˇ mehˬ nehˬ naˇ,  yawˬ gʼaˬ na luꞈ jah˗eu jeˬ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Nyiˇ ngeh neh yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ ma neh yaw muiˬ˗ehˇ cu huiˬ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ Meˬliˇsaˬ “Dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ ngaˬ˗euˬ aˬ da tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ ngaˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ nui ma ahˇ nehˬ laꞈ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ngaˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ mawꞈ ngeh naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ gʼaˬ aˬ myah luꞈ jawˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Mawˬliˇsiˬoˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ˗eu gʼaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ tiˬ gʼaꞈ tehꞈ˗ehˇ coꞈ ngeuˇ ni pyeuꞈ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ dawˬ ngehˬ cawˬ nehˬ laꞈ˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ gaˇ jiˇ sheuˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ dzawˇ nehˬ laꞈ˗eu uˬ taꞈ, ngaˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ niˇ gʼa caw nehˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ Meˬliˇsaˬ hawˇ˗eu Mawˬliˇsiˬoˬ nyiˬ gʼaˬ luꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ laˇ taˬ˗euˬ meh.

16-17. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹⁶ Aˬ yawꞈ maꞈ loˬ ngeh caw ba nehˬ. (Gaˬlaˬtiˆ 6:10) Mehˇ nmˇ Liˇoˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ miˇshaˬnaˬliˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ noeˬ˗eu naˇ, gʼawˬ naˆ ni maˬ ngeuˇ kʼawꞈ maˇ diˇ loˬ ngeh caw ba nehˬ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui ngaˇ. Tiˬ nah ngaˇ lawˬ liˬ yeuꞈ˗awˇ gʼoꞈ laˇ ngeh lehˬ laˇ ca laˇ˗euˬ meh. Iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ ngeh, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ teu ngeh nah˗ahˇ miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu ngaˬ˗ahˇ uˬ ciꞈ hawˬ dzaˬ laˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. Teu ngeh nah ngaˇ aˬ jeˬ˗euˬ gʼawˬ nyoeˇ nehˬ˗ehˇ dzaˬ˗euˬ lehˇ maˬ noeˬ nya. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ neh ngaˇ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ nmˇ noeˬ nya si. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ nui ma bi saˇ laˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

¹⁷ Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ mehˬ bawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya ja sawˇ˗awˇ, cawˬ ya cawˬ taꞈ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ uˬ soe dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Kehˇlawˬ “Huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu naˇ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Mehˇ nmˇ deuˬ naˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ yawˬ ha lehˇ miˇ neh ngaˬ˗ahˇ naˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ coꞈ ngeuˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ bi shiˇ˗awˇ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya iˇ dahˬ beh˗eu poˆ aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ˗eu meh. Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ shaˬ zahˬ puˬ luˬ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ siˬ nya ma loˇ? Toˇ˗ehˇ naˇ, nyaˆ taꞈ poˆ keuˆ laˇ˗eu huiˬ˗eu mehˬ  bawˬ˗ahˇ nawˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ nuiˇ caw nehˬ nya mehˇ laˬ?

18. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ kuˇ ngeh 2 Gawˇliˬtu 6:11-13 keuˆ ni˗ahˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga?

¹⁸ Aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ. Nawˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗awˇ cawˬ cawˬ taꞈ ngeh tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ maˬ kuˇ ni taˬ gʼeh. Toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ ‘nui ma jeˇ lo ni pah nehˬ taˬ.’ (2 Gawˇliˬtu 6:11-13-ahˇ gui.) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Meˬliˇsaˬ “Mehˇ nmˇ deuˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ dawˬ deh gʼa laˇ lehˇ kuˇ ngeh maˬ ehˇ, cah byawˬ˗iˇ ma lehˇ kuˇ ngeh maˬ ehˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nawˇ daˬ yah ha nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na jawˇ meh la?

19. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu heu naˇ aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dzehˬ˗eu nga?

¹⁹ Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui neh cawˬ cawˬ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ loˬ˗eu aˇ yamˬ lehˇ baw˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na, nah lah lah bawˬ˗iˬ lawˬ muˇ jahˇ ngeh iˇ kahˇ jawˇ˗eu yaw shaˬ meh. Tiˬ deuˬ na naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ˗euˬ aˇ nahˇ˗ahˇ nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “maˇ maˇ ni nui ma keuˆ˗eu” lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Piˇliˇpiˆ 2:20.

20. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ luꞈ ngeh Maꞈtehˬ 12:48-50 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

²⁰ Aˬ dui˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ bi noeˬ laˇ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya meh lehˇ taˬ ngehˇ. Yeˬhawˇbaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ byah nehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 12:48-50-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ˗eu heu meh. Aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ behˇ dzeˇ aˬ myah luꞈ jawˇ˗eu miˇ neh aˬ dui tiˬ jawˇ˗iˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ.