Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ

“Aˬ cawˬ jawˇ gaˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ”

“Aˬ cawˬ jawˇ gaˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ”

Ehˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ gawˬ jawˬ deuˬ˗ahˇ nga maꞈ Paˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ yehˇ deuˬ jawˇ doe taˬ˗euˬ ma. Teu naˇ teu kʼahˬ˗ahˇ guiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ deuˆ ngeh yamˬ˗ahˇ pyeuꞈ meh. Ba la uˬ tsaˇ maˬ tsehˬ˗eu uˬ ciꞈ tiˬ miˇ˗ahˇ ngaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ miˬ beuˆ baꞈ˗awˇ, kʼaˇ shuiꞈ pehˇ zeuˇ gawˬ taˬ˗euˬ naˇ kʼah yawꞈ luꞈ˗eu ma. Maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ ngaˇ jawˇ paw cah laꞈ˗eu teˇ saˇ tiˬ saˇ ya gaˬ˗euˬ miˇ neh, saꞈ jiˇ maˬ gʼawˇ peuˬ ni maˬ luˆ maˬ laˆ peuˬ ni guˆ sehꞈ miˇ˗a. Ngaˇ zaˬ guˬ guˬ dzawˇ dzawˇ laˇ˗euˬ tehꞈ siˬ miˇ neh, ngaˇ jiˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ maˬ sehꞈ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, ngaˬ˗ahˇ jiˇ maˬ bi sehꞈ mawꞈ nya. Teu miˇ neh “Miˬyehˇ˗oˇ caw ba nehˬ laꞈ” lehˇ guˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma.

Ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ poˆ dahˬ beh˗euˬ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ bi paˇ˗iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh miˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ja tawꞈ leꞈ mi naˆ˗ehˇ, ngaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ poˆ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗euˬ nyiˇ ngeh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jeˬ hu dzawˇ nehˬ mawꞈ nya.

Ngaˬ da˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ

Ngaˇ 1937 kʼoꞈ Paˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ laꞈ taˆ paw pyawˬ˗ahˇ jaˆ˗eu kʼaˬ lo kʼaˬ gʼeuˬ duˬ˗eu meuˬ pyeuꞈ˗eu Guˇsaꞈ˗neˬ meuˬ˗ahˇ dehꞈ le˗euˬ ma. Ngaˬ da kʼaˬ lo kʼaˬ gʼeuˬ duˬ gaˇ mˇ˗eu meh. Ngaˬ da ngaˬ˗ahˇ gaˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw ni hawˇ˗eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bye ni jiˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Kʼaˬ lo kʼaˬ gʼeuˬ duˬ˗eu gaˇ mˇ zaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ lehˬ laˇ ca laˇ nya˗eu gaˇ˗ahˇ ya mˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ kawˆ di ni za geuˇ˗eu jeˬ maˬ za˗a. Ngaˬ da aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, gaˇ mˇ zaˬ˗euˬ aˬ kawˬ˗aˬ˗ahˇ haw piˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ˗euˬ zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ, jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ shuiˇ gaˇ jiˇ ngaˬ da maˬ ya leˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ myaˬ tiˬ paˆ smˇ muiˬ muiˬ kʼawꞈ, tiˬ nah˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ dzaˬ loꞈ ni shaˬ˗eu kʼaˬ gʼeuˬ duˬ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ hawˇ˗eu pyuˇ daˬ gʼoˆ˗eu meh. Ngaˬ da zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ mehˬ˗a. Nga pehˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ja haw˗aˬ.

Ngaˇ huiˬ laˇ ngeh, ngaˬ˗ahˇ jiˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bye laˇ˗euˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ Paˇlaˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu yawˬ kʼahˬ yawˬ˗ahˇ neh pawˇ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ tseˇ paˆ gaˇ maˬ ya leˇ nya˗a. Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ baw duiˇ behˆ niˇ gʼa˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ ya cawˬ taꞈ gaˇ ya leˇ miˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ, ngaˬ ma jiˇ Paˇlaˬ tsawˇ jeuˬ maˬ ngeuˇ˗a, Poˆlehˬ tsawˇ jeuˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca maˬ tseˇ paˆ ni yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ kawˆ di ni nui saˇ oꞈ˗eu aˇ yamˬ bi jaˆ mawꞈ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Ngaˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ laˇ

Ngaˇ yehˇ geuꞈ ngeh

Ngaˬ˗ahˇ 1957 kʼoꞈ˗ahˇ yehˇ geuꞈ le lehˇ kuˇ˗eu meh. Teu miˇ neh ngaˇ aˇ dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Ehˬjiˇliˬ˗yaˬ gawˬ jawˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ ma. “Miˬyehˇ˗oˇ caw ba nehˬ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ gʼaˬ˗awˇ, haw pyawˇ gʼeh ngeh muiˇ˗eu deuˬ˗euˬ yehˇ maˬ ngeuˇ ni mahˬ tahˬ laˆ tiˬ mawˇ pyeuꞈ˗eu miˇ maˬ gaˇ˗a siˬ. Teu ngeh miˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu guiˇ deuˆ ngeh ya puˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ ngaˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh dehꞈ le˗euˬ nga? Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ kʼahˬ lahˇ meh laˬ? Aˬ myah luꞈ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ za nya paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ? lehˇ siˬ nya mawꞈ laˇ nyaˬ.

Aˇ nah naˇ ngaˬ ma hawˇ˗eu ngaˬ da jawˇ gaˇ gʼa˗iˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ Paˇlaˬ dawˬ neh boꞈ taˬ˗euˬ koꞈ dawˬ zaˬ lahˇ˗euˬ Jaˇliꞈ tiˬ dmˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˇ Ehˬjiˇliˬ˗yaˬ˗ahˇ gʼoꞈ laˇ ngeh Jaˇliꞈ teu dmˬ˗ahˇ gui dahˬ beh˗euˬ ma. Ngaˇ ya leˇ dui dui˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ naˇ Pah mehˬ˗eu 21:3, 4 ma. Teu gaˇ “Nymˬ˗mˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nymˇ tsawˇ haˬ zaˬ jawˇ gaˇ jaˆ le˗euˬ meh. . . . Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ myaˆ biˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ siˆ shawˇ nehˬ tehꞈ˗a. Shiˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ˗ehˇ, noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗eu jeˬ, ngoeˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh. Yaw oeˇ kʼoeˇ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ byoˆ jiˇ˗euˬ meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Ngaˇ toˆ˗ehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ya gaˬ haw˗aˬ siˬ. Ngaˬ˗ahˇ ‘Heu maˇ diˇ pyeuꞈ leˇ nya meh laˬ leˇ heu’ lehˇ noeˬ laˇ nya. Teu ngeh ngaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ siˬ nya nya.

1959 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˇ yehˇ geuꞈ gʼaˬ˗awˇ, Paˬ˗lahˬsoˬ lehˇ kuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ gʼawˬ mya jeˬ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ Yeˬhawˇbaˬ lehˇ kuˇ˗eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ neh bi haw nehˬ laꞈ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 83:18) Paˬ˗lahˬsoˬ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ˗awˇ, miˇ tsaˬ heu tiˬ siˬ siˬ lah ni baˬlaˬdiˇsuˆ bi pyeuꞈ laˇ˗eu uˬ taꞈ, Pah mehˬ˗eu 21:3, 4-ahˇ dawˬ mˇ byah meh lehˇ jiˇ dzawˇ nehˬ laꞈ˗eu meh.

Ngaˬ neh ya siˬ˗euˬ teu ngaˬ˗ahˇ ya leˇ dui dui˗awˇ, pyeuꞈ leˇ nya paˬ˗ehˇ gaˇ kahˇ jiˇ dahˇ˗eu meh. Zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ ahˇ˗eu jeˬ mehˬ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ nui ma pehˇ dui dui laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dehˬ˗iˇ mawꞈ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nymˬ˗mˇ keuˆ ni ngaˬ˗ahˇ ngaˬ da loꞈ˗ehˇ noeˬ luꞈ nya siˬ. Tiˬ pawꞈ˗iˬ nui ma maˬ mahˇ nya. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ taˆ lehˇ laˆ piˇ mawꞈ nya.

Ngaˇ nui ma mahˇ nya ni Paˬ˗lahˬsoˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ nui deuˬ caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗ahˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui˗euˬ gaˇ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu maˬ ngeuˇ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇ kʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ ma lehˇ dzawˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ gaˇ heu a nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:14; Luˇkaꞈ 4:43) Tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ nui jah aˬ joˆ˗ehˇ jaˆ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ kʼoꞈ˗eu lehˇ jiˇ ya dzaw˗euˬ ma. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ kʼaˆ˗aˬ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ya ceh dzaˬ˗a. Aˬ yawꞈ˗aˬ, tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ ya gaˬ”˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 2:24.

Ngaˇ ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗awˇ, 1959 kʼoꞈ huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ ma. Mehˬ bawˬ teu˗ahˇ Ehˇjaˬliˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ nehˬ˗ehˇ taˆ lehˇ ya leˇ miˇ˗a. Teu gaˇ neh naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ bawˬ dzaˬ dahˬ beh˗iˇ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ 1960 kʼoꞈ˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ ma. Ehˇjaˬliˬ˗aˬ, nya dui dui˗eu zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu laꞈ sawˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 19:14.

Jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah

Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ

Dzeuˇ laꞈ˗euˬ yaw myaˬ kʼoꞈ˗ahˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗awˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ˗euˬ ma. Ngaˬ neh ya siˬ˗euˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˇ naˆ ni shaˬ˗eu gaˇ maˬ kaˬ mˇ luiˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya taˬ aw˗awˇ, Dawˬdaˬ 15:22 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ya mˇ caw˗eu meh. Teu gaˇ “Tseˇ dawˬ yaˇ dawˬ naˇ˗eu guiˬ lahˬ baw˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.

1965 kʼoꞈ˗ahˇ Paˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ mˇ ngeh

1964 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˇ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ teu aˇ naˆ ni ngeuˇ˗eu lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Teu ngeh kʼoꞈ˗ahˇ ngaˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ya mˇ dahˬ beh laˇ˗awˇ, aˇ muˇ doe˗iˇ˗awˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ nui jah ziꞈ laˇ ni gʼaˬ ya biꞈ iˇ˗euˬ ma. Teu ngeh ngaˇ 27 kʼoꞈ tehꞈ de siˬ. Teu miˇ neh ngaˇ noeˬ dahˇ maˬ doe laˇ˗euˬ siˬ miˇ neh tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ mˇ lehˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ yaw lehˬ teu˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ ngaˇ, noeˬ dahˇ doe˗awˇ bym dui nya dui dui˗awˇ “tseˇ dawˬ yaˇ dawˬ naˇ˗eu” deuˬ˗ahˇ neh jiˇ gʼawˬ mya jeˬ ya dzaw˗euˬ ma.

Ngaˬ˗ahˇ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ noeˬ nya siˬ. Pehˇliˬ˗suiꞈ meuˬ˗euˬ aˇ muˇ tiˬ muˇ˗ahˇ gʼa˗iˇ ngeh, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ dawˬ ui cuiˆ na ngehˬ cawˬ nya meh laˬ lehˇ naˇ haˬ laˇ˗eu meh. Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Za meh” lehˇ ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ ma.

Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ “Aˬ myah myah naˇ saˬ laˬ gʼoˬ iˇ kahˇ tiˬ kahˇ iˇ naˇ, aˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ iˇ˗a?” lehˇ naˇ haˬ˗eu meh.

“Naˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ laˆ saˆ˗iˇ nga neh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma.

Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Ehˇ kʼawꞈ nawˇ naˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗awˇ nui jah paw gʼaˬ kʼaˆ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, nga maꞈ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu deuˬ hawˇ˗eu zawˇ˗ehˇ shaꞈ dawˇ nya˗eu deuˬ maˬ ehˇ, tsawˇ shuiꞈ deuˬ maˬ ehˇ, jawˇ luꞈ˗eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ yamˬ biꞈ˗awˇ cawˬ cawˬ taꞈ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼa˗iˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.”

Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ naˇ, maˇ diˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗awˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu meh. Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dui dui gaˇ ya mawˇ ngeh, ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ngaˇ mˇ lehˬ˗euˬ lehˇ ha geuꞈ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ taꞈ lehˇ mˇ caw˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a.

1969 kʼoꞈ hawˇ˗eu 1973 kʼoꞈ˗ahˇ Pehˇliˬ˗suiꞈ meuˬ˗ahˇ jahˇ˗eu miˇkʼahˬ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ, ngaˬ˗ahˇ gʼawˬ nyoeˇ dzaˇ saꞈ mˇ˗eu paw bi sheuˬ gʼeh laꞈ˗euˬ meh. 1973 kʼoꞈ˗euˬ mehˬ bawˬ teu poˆ˗ahˇ, ngaˬ nah luꞈ 60,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ ya bi dzaˬ˗euˬ ma. Teu ngeh ngaˬ˗ahˇ gaˇ teu˗ahˇ maˬ ha geuꞈ peuˬ nya. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ heu˗ahˇ mˇ luiˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Dawˬdaˬ 15:22 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ja cawˬ˗eu heu meh. Ngaˇ gʼawˬ nyoeˇ dzaˇ saꞈ mˇ˗eu paw noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ˗euˬ ma. Teu laꞈ kʼoeˇ shaˬ jiˇ ahˬ˗eu deuˬ, gʼawˬ paꞈ gʼawˬ nyoeˇ ka˗eu deuˬ, gʼawˬ nyoeˇ dzaˇ saꞈ mˇ˗eu deuˬ, myawˬ zeuˇ˗eu deuˬ, keuˬ˗eu meh. Nga maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba˗awˇ kah dui dui˗eu gaˇ heu˗ahˇ mˇ luiˆ nya˗euˬ ma.

1973 kʼoꞈ˗ahˇ nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ˗ahˇ Paˇlaˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ gaˇ mˇ laˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. Ngaˇ ya mˇ dahˬ beh˗euˬ gaˇ heu naˇ, ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ dzaˇ˗i shaˬ dui dui˗eu gaˇ tiˬ hmˬ pyeuꞈ meh. Ehˇpaˬliˇka paw pyawˬ˗ahˇ jaˆ˗eu Kehˇmaˬlmˬ miˇkʼahˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ paˇ dmˬ deuˬ ya sha nehˬ˗eu heu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ 1970 kʼoꞈ˗ahˇ neh 1993 kʼoꞈ˗ahˇ keuˆ ni aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ taˬ˗euˬ meh. Heu poˆ jiˇ uˬ duˬ kawꞈ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Teu˗ahˇ Paˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ saˇ naˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ haw mawˇ˗awˇ “Kehˇmaˬlmˬ miˇkʼahˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ yamˬ law tsaˬ˗eu dzaˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ loˬ luꞈ nga. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi dzaˬ kaˇ˗euˇ” lehˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ bi nehˬ laꞈ˗eu meh. Ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ nga maꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi dzaˬ nya˗euˬ ma.

1973 kʼoꞈ˗ahˇ Naiˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ aˬ myah myah˗ahˇ maˬ duˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ

Kehˇmaˬlmˬ miˇkʼahˬ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ mawˇ dzoeˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Kehˇmaˬlmˬ miˇkʼahˬ˗euˬ miˇ kaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ iˇ˗eu ma. Nui kʼaˬ, nui gahˇ ahˇ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh teu deuˬ naˇ Kehˇmaˬlmˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ teu aˬ myah luꞈ maˬ tsehˆ leˇ ni sha ahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Nga maꞈ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. Laˆ tsoeˬ taˬ˗euˬ 20 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Kehˇmaˬlmˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ heu tiˬ taꞈ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ maˬ za ni maˬ gʼeh haw˗aˬ.

Kehˇmaˬlmˬ miˇkʼahˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ 1977 kʼoꞈ˗ahˇ Ehˇjaˬliˬ nga nyaꞈ Niˇjiˬliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Kehˇmaˬlmˬ˗ahˇ˗euˬ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ miˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ dzoeˇ

Ngaˇ ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ

Ngaˇ Ehˇjaˬliˬ nehˬ˗ehˇ zaˬ haˬ pyeuꞈ luꞈ ngeh neh aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw muiˬ teu, sheuˬ dahˬ dzaˬ gʼaˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ paˇ mawˇ duˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Jiˇ cehˇ baˇ˗eu teu ngeh nah˗euˬ uˬ ciꞈ taw paw ngeh neh Ehˇjaˬliˬ ngaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ mawꞈ nya lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ laꞈ lehˇ ehˇ˗eu meh. Nga nyaꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ teu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh.

Ehˇjaˬliˬ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, 1973 kʼoꞈ˗ahˇ nga nyaꞈ˗ahˇ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ laˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. Teu ngeh ngaˬ˗ahˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, ui cuiˆ maˬ tsehˆ maˇ tsehˆ˗ehˇ gʼeh˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ Ehˇjaˬliˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ taˬ dzeuˇ˗euˬ miˇ neh, aˇ maꞈ aˇ muˇ neh kʼaˇ bi mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ nga loˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 13:17) Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ ehˇ naˇ ngaˇ aˬ jeˬ paˇ ehˇ nya˗eu. Aˇ nah naˇ nga nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ jawˇ iˇ˗euˬ ma. Tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ laꞈ˗euˬ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ naˇ, nui gahˇ ahˇ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh nga nyaꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗awˇ, gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ tseˇ mˇ nya˗euˬ ma.

Paˇlaˬ miˇ kʼahˬ Beˬdeˬlaˇ˗euˬ aˇ yehˆ yaˇ kmˇ˗ahˇ Ehˇjaˬliˬ nga nyaꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ

Nga nyaꞈ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh keuˆ ni Ehˇjaˬliˬ bym dui nya dui dui˗awˇ, ngaˬ˗ahˇ caw ba nya dui dui˗eu miˬ zaˬ pyeuꞈ luꞈ meh siˬ. Aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ dzaw nymˇ myaˬ tiˬ paˆ gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ neh mehˬ˗eu meh. Ehˇjaˬliˬ nga nyaꞈ 70 kʼoꞈ dzehˬ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ dzaw˗eu leh jeh˗awˇ, gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ ma. Ngaˇ Paˇlaˬ Beˬdeˬlaˆ˗euˬ Gawˬmiˬtiꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, gaˇ myaˬ dui dui˗eu miˇ neh aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ dawˬ dzaw˗eu jiˇ shaˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Ehˇjaˬliˬ nga nyaꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba˗euˬ ma. Nymˬ˗mˇ nga nyaꞈ 80 kʼoꞈ dzehˬ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, mehˬ bawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ hawˇ˗eu Paˇlaˬ dawˬ neh lehˬ hmˬ luꞈ ma siˬ. Nga nyaꞈ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗eu ma. Nga nyaꞈ neh gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ dzaw˗eu leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˬbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh.

Nga nyaꞈ neh za˗euˬ muiˬ dui dui˗eu guiˬ lahˬ tiˬ jeˬ naˇ 2017 kʼoꞈ˗ahˇ Niˬ˗yuˬ Yawˇ Pehˇteu saˬ Gʼawˇ˗ciˬtaoˬbeuˇ dzaw nymˇ˗ahˇ ya iˇ˗euˬ heu ma. Dzaw nymˇ heu naˇ, saˇ naˇ˗euˬ Gawˬmiˬtiꞈ deuˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ miˬ zaˬ jiˇ iˇ nya˗eu dzaw nymˇ pyeuꞈ meh.

Yeˬhawˇbaˬ huiˬ dui dui˗eu Saˬ laˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:20) Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu zaˬ guˬ deuˬ hawˇ˗eu tsawˇ kʼaˆ deuˬ maˬ ehˇ, muiˬ dui dui˗eu nui gahˇ za˗eu teu naˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 4:5-8) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu zaˬ guˬ deuˬ naˇ, nui jah paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗awˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Dawˬdaˬ 9:9-ahˇ jiˇ “Tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ naˇ, tsawˇ gahˇ ahˇ dzehˬ laˇ tehꞈ˗a. Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ naˇ, siˬ laˇ gahˇ laˇ dzehˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗eu meh.

Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ 60 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ Ehˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ gawˬ jawˬ˗ahˇ ba la uˬ tsaˇ maˬ tsehˬ˗eu uˬ cuiꞈ tiˬ miˇ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nymˬ˗mˇ keuꞈ ni tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ noeˬ laˇ nya siˬ. Teu ngeh ngaˇ mehˬ hu paw ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ dawˬ luꞈ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗aˬ. Ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ˗ahˇ muiˬ dui dui˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu nui gahˇ ahˇ˗awˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ daˆ leꞈ ma lehˇ noeˬ tsoꞈ taˬ˗euˬ ma.