1-2. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ luꞈ˗eu nga?

 Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ mˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ yaꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 4:5) Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ Pawˇluˆ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ caw luꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ, teu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˬ duˬ ni ya gʼeh˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 4:2) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ nya˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, laˆ naˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tawˬ˗ahˇ nyehꞈ ahˇ laˇ nya meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu meh.

² Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ laˇ nya˗eu shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ luꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼawˬ mya gʼaˬ nymˇ jiˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ poˆ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ ya mˇ dui dui˗eu miˇ neh koꞈ nah jawˇ nah keuˆ laˇ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ kʼawꞈ gʼaˬ maˬ ahˇ ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ, maˬ taˬ leˇ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗eu baˬ da neh maˬ ehˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, iˇ kahˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ya jawˇ˗eu baˬ da neh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yawˬ ha neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu meh. Nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw pyawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Mehˇliˬ b “Tiˬ poˆ na ngaˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu miˇ neh, nui ma nyiˇ˗awˇ gʼaˬ baˬ˗eu aˇ yamˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. Teu ngeh tsaꞈ gaˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ maˬ paˇ ahˇ˗euˬ miˇ neh yawˬ haˇ yawˬ ha gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya lehˇ noeˬ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh.

3. Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

³ Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ teu˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ nya ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ja sawˇ mi naˆ˗ehˇ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Tiˆmoˇseˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ  ya puˬ kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ luiˆ nya ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ ja sawˇ ma.

4. Pawˇluˆ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga?

⁴ Pawˇluˆ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ bi diˬ˗awˇ, kʼaˬ lo neh bi biˬ˗euˬ meh. Tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, gʼaˬ loˬ dui dui˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 11:23-25) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ tiˬ poˆ na˗aˬ, maˬ muiˬ˗eu paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 7:18, 19, 24) Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ “gʼawˇ mawˇ˗ahˇ daˇ ceh tsawˆ” gaˇ duˇ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ jiˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ nya ni jahˇ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼawˬ mya poˆ shaˇ˗euˬ meh.—2 Gawˇliˬtu 12:7, 8.

5. Pawˇluˆ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ aˬ jeˬ jeˇ mˇ byah˗euˬ nga?

⁵ Pawˇluˆ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ luiˆ nya ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ neh mˇ luiˆ nya˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yaw jeˬ ma jeˬ, Pawˇluˆ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ bi kaꞈ lahˇ taˬ ngeh, aˬ yawꞈ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ aˬ yuiꞈ aˬ tsu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ jiˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Gʼaˬkʼehˇ 28:17; Piˇliˇpiˆ 4:21, 22) Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ sahˬ paˬ˗euˬ hawˇ nymˇ˗ahˇ loꞈ piˇ˗eu yehˇ deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ gʼa laˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 28:30, 31; Piˇliˇpiˆ 1:13) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Miˬyehˇ Pawˇluˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ teu ngeh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu sahˬ boꞈ bi boꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Pawˇluˆ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ heu naˇ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “guˆ˗eu nui ma tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ahˇ ni Miˬyehˇ dawˬ kawˬ mehˬ” gaˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 1:14) Pawˇluˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ nya kʼawꞈ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Teu naˇ, “laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ bi gaˬ doe˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu gaˇ kawˆ” pyeuꞈ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 1:12.

6. 2 Gawˇliˬtu 12:9, 10-ahˇ haw ngeh, Pawˇluˆ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁶ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya˗eu heu naˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗eu, Miˬyehˇ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, “gʼaˬ baˬ˗eu kʼoeˇ˗aˬ, gʼaˬ kʼaˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ ha geuꞈ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 12:9, 10-ahˇ gui.) Pawˇluˆ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, tawˬ˗ahˇ ya uˇ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ nui deuˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tiˬ tiˆ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu miˇ neh meh.

7. Tiˆmoˇseˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga?

⁷ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ pyeuꞈ˗awˇ, zaˬ guˬ jiˇ  pyeuꞈ˗eu Tiˆmoˇseˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗euˬ meh. Pawˇluˆ miˇshaˬnaˬliˬ gaˇ mˇ˗awˇ gaˇ ma doˆ˗iˇ ngeh, Tiˆmoˇseˬ jiˇ iˇ caw˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ bi gʼa kʼoꞈ˗iˇ˗awˇ gʼaˬ bi biꞈ˗iˇ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 4:17) Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ ngaˬ˗ahˇ gaˇ heu˗ahˇ mˇ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ leˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ “Nawˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ neh yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ maˬ ya bi ehˇ ni yahˇ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:12) Kʼoeˇ naˇ teu ngeh yamˬ˗ahˇ Tiˆmoˇseˬ gʼawˇ mawˇ˗ahˇ daˇ ceh tsawˆ gaˇ duˇ˗eu “tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ni jawˇ saˇ maˬ doˆ” ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 5:23) Ehˇ kʼawꞈ Tiˆmoˇseˬ aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ ngeh hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba ngeh, aˬ yawꞈ loˬ˗eu gʼaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ biꞈ nehˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 1:7.

8. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ luꞈ˗eu nga?

⁸ Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni “huiˬ dui dui˗eu baoˬ” biꞈ nehˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 4:7) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ oeˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. Teu naˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ uˬ taꞈ, Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu pyeuꞈ meh.

9. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

⁹ Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gʼaˬ za. Eˇpeˇsu 6:18-ahˇ Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ “aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui shaˇ naˇ Miˬyehˇ caw ba nehˬ laꞈ meh. Bo liˇbiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Jawˇniˬ shaˬ zahˬ puˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma nyiˬ gʼaˬ luꞈ tiˬ yamˬ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ naˇ gawˇ naˇ kʼaˆ laˇ˗euˬ meh. Jawˇniˬ aˬ yawꞈ maꞈ smˇ gʼaˬ luꞈ˗ahˇ haw saˆ˗eu gʼaˇ duˬ, ya leh jeh dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma shiˇ˗euˬ myahˇ laˇ neh hawˇ˗eu, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da jawˇ saˇ doˆ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Jawˇniˬ ehˇ˗eu “Ngaˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ noeˬ shaˬ luꞈ ngeh, ngaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ, gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh.” Jawˇniˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ coeˇ ni aˬ yawꞈ loˬ˗eu gʼaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Bo liˇbiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Lawˇnoˬ jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma kiꞈsaˬ (ma le) naˇ gawˇ naˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh nyaˆ taꞈ tiˬ siˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma shiˇ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ˗ahˇ kamˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngaˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗eu ma. Ngaˇ yawˬ haˇ yawˬ ha hawˇ˗eu aˬ cawˬ ngaˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu naˆ maˬ tseˇ, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma.” Tiˬ poˆ na aˬ dui aˇ dzehˬ˗ehˇ noeˬ shaˬ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ shaˇ paˬ maˬ siˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya dzawˇ nehˬ˗eu maˬ siˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh.—Loˇmaˆ 8:26, 27.

10. Heˬbyehˇ 4:12-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹⁰ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh gʼaˬ za. Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh gʼaˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 15:4) Aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga lehˇ gʼoˆ shaw nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 4:12-ahˇ gui.) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Lawˇnoˬ “Ngaˇ yawˬ miˇ na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu ma. Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu ma. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ paˇ ahˇ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

11. Shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

¹¹ Aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ shaˬ zahˬ  mˇ luꞈ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ ja sawˇ ma. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ Yawˇbaˆ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ neh gʼaˬ yuˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ gui ngeh, “Yawˇbaˆ˗aˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ haw dzeuˇ nga” lehˇ noeˬ nya. Ehˇ kʼawꞈ, aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ duˇ leˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ shiˇ˗euˬ baˬ da neh nui ma shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni jiˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh.

12. Yeˬhawˇbaˬ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga?

¹² Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh gʼaˬ za. Yeˬhawˇbaˬ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh jiˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu meh. Pawˇluˆ “ngaˬ˗euˬ jah˗eu jeˬ baˬ da neh naw maꞈ gʼaˬ ahˇ dzehˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, naw maꞈ˗euˬ jah˗eu jeˬ baˬ da neh ngaˇ gʼaˬ ahˇ dzehˬ laˇ”˗euˬ ma lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 1:11, 12) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Mehˇliˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ ngaˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ luꞈ˗eu lehˇ maˬ siˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu dawˬ tiˬ dawˬ na ngehˬ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ boꞈ sha leꞈ˗eu meh. Teu naˇ ngaˇ loˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma. Ngaˇ loꞈ˗ehˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ haw˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ ngeh jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ ngaˇ˗aˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ noeˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh.”

13. Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ biꞈ nya˗eu nga?

¹³ Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jawˇ duˬ naˇ, aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ heu meh. Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh, yawˬ ha jawˇ paw neh jeˬ hu dahˬ beh˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu leh jeh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Piˇteuˬ mehˬ bawˬ aˇ dahˬ maˬ beh mi naˆ˗ehˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ “Mehˬ bawˬ˗ahˇ nawˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu gʼaˬ za laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nawˇ˗aˬ, zaˬ koꞈ gʼaˬ luꞈ˗ahˇ jiˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nya ni aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ nehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu ngeh, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu miˇ neh myaˆ biˇ dahˬ le˗awˇ, “Ngaˇ iˬ nah dawˬ teu˗ahˇ gaˬ mawꞈ dui dui luꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh.

14. Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁴ Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ neh gʼaˬ za. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh aˬ cawˬ ha geuꞈ, maˬ ha geuꞈ kʼawꞈ ni aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 11:25) Mehˇ nmˇ Saꞈteˇsiˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu nga lehˇ haw ma. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh bi teh doˆ ngeh, ngaˬ˗ahˇ nui ma nyiˇ˗awˇ ‘Aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba paˬ nga’ lehˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗euˬ ma. Saꞈteˇsiˬ tiˬ jeˬ˗iˬ shaˇ noeˬ˗eu maˬ doˆ ni pyeuꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬ nga? Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu meh. Aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh, caw ba nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Saꞈteˇsiˬ ehˇ˗eu “Aˇ yamˬ teu yamˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ kawˇ kawˇ ma˗ehˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ za ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ dui dui˗eu meh. Ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ coꞈ ngehˇ ni bi gʼeh laˇ˗eu jeˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu heu miˇ˗a.”

15. Aˬ dui Mehˇliˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁵ Tiˬ deuˬ na˗aˬ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ yawˬ ha kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Nawˇ toˆ˗ehˇ noeˬ luꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ neh kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw meh lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Mehˇliˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ haw sehˇ. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ pawˇ˗iˇ ngeh, aˬ yawꞈ jahˇ nya˗eu jeˬ gʼawˬ mya maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ gʼawˬ myahˇ tiˬ saꞈ dawˬ kʼoꞈ yaw awˬ awˬ lehˇ tehꞈ˗ehˇ biꞈ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ Jaˇliꞈ gui˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ boꞈ aˇ taꞈ biꞈ˗eu, heu myaˆ tehꞈ˗ehˇ jahˇ jahˇ˗ehˇ jawˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ dawˬ teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ  nya˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ˗awˇ, aˬ yawˇ yawꞈ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ mˇ nya˗eu jeˬ dui dui baw˗eu kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ zmˬ˗eu meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ naˇ maˇ jawˆ ni gʼeh˗awˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nehˬ nya meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.

16. Iˇ kahˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ya jawˇ˗eu deuˬ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui iˇ kahˇ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ ya jawˇ˗eu kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ mawꞈ˗eu nui ma˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ haw saˆ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, saˬ laˬ gʼoˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, saˬ laˬ gʼoˬ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ nya ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui dzeuˇ yaꞈ ngeh mˇ nya˗euˬ jeˬ, nymˬ˗mˇ mˇ nya˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ laˇ naˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya naˇ, shaˬ zahˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya˗eu gʼaˬ ahˇ laˇ˗eu meh.

17. Dawˬtsoˆ 11:6-ahˇ haw ngeh, aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ cawˬ deuˬ nui ma maˬ ahˇ gaˇ duˇ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh ya tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui neh sehˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗euˬ siˬ yoeˬ aˬ geu ngeh dehꞈ laˇ˗eu lehˇ aˬ dui maˬ siˬ nya˗a. (Dawˬtsoˆ 11:6-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ, 80 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ Baˇbaˬlaˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ naˬ gaˬ neh maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ boꞈ˗awˇ neh maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ sahˬ boꞈ tiˬ taꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ neh nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ taˬ˗euˬ jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ˗eu, 2014 kʼoꞈ, Smˇ siˬ ba la 1 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ dawˆ ahˇ nehˬ˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ teu taꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ paˇ ngeuˇ˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu jawˇ gaˇ iˇ keuˆ˗euˬ aˬ yawꞈ maˬ siˬ nya˗aˬ. Miˬ sawˇ yo zaˬ teu gu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ gm leˇ˗eu 27 kʼoꞈ dzehˬ ni byah laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ paˇ dmˬ teu˗ahˇ gui taꞈ˗ehˇ gui˗euˬ meh. Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ nehˬ˗ehˇ do lehˇ ngehˬ cawˬ luꞈ gaˇ duˇ nya lehˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ ehˇ˗eu meh. Teu gaˇ neh taꞈ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ oe dahˬ beh kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gm kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ tiˬ taꞈ baˬ da neh teu naˆ naˆ˗ehˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, mehˇ nmˇ Baˇbaˬlaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gʼaˬ ahˇ leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sehˇ.

18. Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ neh gʼaˬ za˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ paw neh gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ uˬ taꞈ, Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za paˬ˗ehˇ ya jahˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ. Yeˬhawˇbaˬ “aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ”˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 16:9.