1. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ ja dahˬ beh nehˬ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh zahˬ leˇ nya˗eu nga?

 Nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya dahˬ beh laˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya lehˇ noeˬ miˇ˗a siˬ laˬ? Nawˇ nawˬ neh ya dzaw˗euˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ heu naˇ, maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu miˇ neh aˬ cawˬ deuˬ jiˇ siˬ nya mawꞈ˗eu yawˬ duˬ baw meh lehˇ noeˬ˗eu paˬ. Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ heu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah neh dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ biꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw jiˇ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh lehˇ jah ziꞈ˗eu ma. (Ja ceuˬ 119:105) Teu miˇ neh nawˇ nawˬ neh ya siˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ cawˬ deuˬ hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ ja nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ myaˬ tiˬ paˆ maˬ ha geuꞈ˗eu miˇ neh nawˬ˗ahˇ zahˬ leˇ˗eu paˬ.

2-3. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?

² Aˬ dui aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ cawˬ maˬ ha geuꞈ gaˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ caw ba˗eu laꞈ kʼoeˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a Yaw jeˬ ma jeˬ, Yuˇdaˆ˗euˬ zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗euˬ mehˬ lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ ha geuꞈ˗a. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu Laˬzaˬluˇ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ jiˇ leh jeh˗eu meh.—Yoˇhaˬ 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ aˬ yawꞈ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:39-44) Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu Yoˇhaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ “Ngaˬ˗ahˇ jah˗eu nui ma poˆ poˆ laˆ laˆ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ guiˬ lahˬ huiˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 11:2, 3, 6) Toˆ˗ehˇ naˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu nga?

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

 ⁴ Heu kawˆ hawˇ˗eu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ jah˗eu jeˬ maˬ bi byoˆ˗iˇ ni hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ neh˗iˬ maˬ bi laˆ tsoˬ laˇ ni aˬ jeˬ ya jahˇ nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

5. Tiˬ deuˬ na Yeˬsuˇ˗ahˇ Meˬsiˇya maˬ ngeuˇ˗a lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ nya˗eu nga?

⁵ Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬsuˇ neh huiˬ laˇ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ haw˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ mehˬ nya dui dui˗awˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gʼawˬ mya jeˬ jahˇ nya meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, Yeˬsuˇ˗ahˇ iˇ shaˬ shaˬ˗eu laꞈ saˇ maˇ˗euˬ aˬ liˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ cawˬ deuˬ teu naˆ naˆ˗ehˇ aˬ yeˇ maˬ huiˬ˗a lehˇ haw˗eu Naˬzaˬlehˇ meuˬ˗ahˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬlahˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗eu Naˬdaˬneˬlaˇ kʼawꞈ ni “Naˬzaˬlehˇ meuˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ mˇ doˆ laꞈ nya˗eu tsawˇ haˬ jawˇ tehꞈ˗a loˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 1:46) Toˆ˗ehˇ ehˇ˗eu teu naˇ Yeˬsuˇ jawˇ˗eu Naˬzaˬlehˇ meuˬ˗aˬ, teu naˆ naˆ˗ehˇ aˇ yeˇ maˬ huiˬ˗eu lehˇ haw˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, Meˬsiˇya˗aˬ Naˬzaˬlehˇ meuˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Behˬlehˬhehˬ meuˬ˗ahˇ dehꞈ le meh lehˇ Miˇkaˬ 5:2 laꞈ kʼoeˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

6. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya ni caw ba nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˬ jeˬ jaˆ˗eu nga?

⁶ Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ nga? Muiˇ˗eu deuˬ Meˬsiˇya aˬ gaˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ le˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ myaˆ haw maˬ cawˬ˗a lehˇ bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 53:8) Maˇ diˇ naˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ duꞈ yawˇ ni ehˇ taˬ dzeuˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ duꞈ yawˇ ni siˬ nya paˬ˗ehˇ leh jeh naˇ, Yeˬsuˇ˗aˬ Behˬlehˬhehˬ meuˬ˗ahˇ dehꞈ le˗awˇ Sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 2:4-7) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ neh dehꞈ le˗euˬ jawˇ duˬ˗aˬ, Miˇkaˬ 5:2 laꞈ kʼoeˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni maˬ siˬ nya mi na˗ehˇ kawˇ maˇ˗ehˇ daˇ˗eu miˇ neh meh.

7. Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu nga?

⁷ Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya mawˇ ngaˇ laˬ? Ya mawˇ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ smˇ muiˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ maˬ ngeuˇ˗a. Myaˆ pyawˬ naˇ mehˇ jiˇ maˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ maˬ ya dzaw haw˗euˬ dahˇ taˆ zaˬ pyeuꞈ”˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 4:13) Tiˬ gʼaˬ na˗aˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ zahˇ mehˬ˗eu dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ dzaw goˇ taˬ˗euˬ miˇ neh Jaˇliꞈ maˬ mehˬ nya˗eu paˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ “Aˬmeˬliˇkaˬ˗euˬ zahˇ” lehˇ noeˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ laˆ kʼoeˇ neh shiꞈ bymˇ tiˬ bymˇ jawˇ˗eu tehꞈ meh. Tiˬ deuˬ na˗aˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ jah˗a lehˇ ehˇ˗awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ “Kawˇmyuˬniˬ aˇ muˇ” maˬ ngeuˇ naˇ “Aˬmeˬliˇkaˬ˗euˬ kʼoeˬ shoe haw˗eu deuˬ” maˬ ngeuˇ naˇ “zahˇ˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni tuˆ tehˬ taˬ˗euˬ deuˬ” lehˇ maˬ siˬ˗ehˇ ja bu˗eu meh. Gʼawˬ mya gʼaˬ toˆ˗ehˇ ja bu taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dawˬ tawˆ luꞈ maˬ siˬ nya jiˇ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a.

8. Gʼaˬkʼehˇ 17:11-ahˇ haw ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ aˬ geu deuˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁸ Aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ maˬ bi byoˆ˗iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nya˗eu nga? Gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ duˬ˗eu loˬ˗eu meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ boꞈ˗euˬ Luˇkaꞈ jiˇ “aˇ dahˬ beh ngeh neh gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ duˬ taˬ˗euˬ” meh. Teuˇ naˇ aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ “aˬ diˇ ngeuˇ” gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh meh. (Luˇkaꞈ 1:1-4) Gaˇ hu˗euˬ Beˬliˇmeuˬ˗ahˇ  jawˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ Luˇkaꞈ loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ ngeh gaˇ kawˆ teu maˇ diˇ ngeuˇ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ siˬ duˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Heˬbyehˇ˗euˬ Jaˇliˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 17:11-ahˇ gui.) Teu gaˇ duˇ ni, nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ deuˬ jiˇ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ neh mehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya sheu cehˆ haw˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu nga, aˬ yawꞈ maꞈ neh mehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw ngaˇ laˬ lehˇ ya pyehˆ tseˇ haw˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ cawˬ neh maˬ ngeuˇ gaˇ ja taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah leˇ˗a.

9. Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ jahˇ ngeh, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

⁹ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ ngaˇ lehˇ siˬ duˬ˗eu gʼaˇ duˬ “mˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ” bi jahˇ mawꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 16:1) Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ bi jahˇ mawꞈ˗eu teu naˇ Daˬyeˬlaˇ 7:13, 14 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw bahˬ˗euˬ miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ teu bi byah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ maˬ keuˆ laˇ˗aˬ siˬ. Maˇ diˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu lehˇ jah paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ mawˇ mawꞈ˗eu zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ jahˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a.—Maꞈtehˬ 16:4.

10. Yeˬsuˇ Iˇsaˬyaˇ neh Meˬsiˇya gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ byah˗euˬ nga?

¹⁰ Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ nga? Bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ Meˬsiˇya nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ “aˬ yawꞈ teˇ saˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ guˇ ni, gaˇ ma kʼoeˇ taˆ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ maˬ ya gaˬ˗a” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 42:1, 2) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh ciˬ cuˇ saˆ ni mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma lawˬ muˇ maˬ tsoˆ˗eu uˬ taꞈ, zahˇ paw taꞈ˗eu mehˬ tsoeˬ jiˇ maˬ dm˗a, aˇ yaˬ jaˆ˗eu tsawˇ myahˇ jiˇ maˬ bi kuˇ˗a. Yeˬsuˇ˗ahˇ nyehꞈ gʼeh˗awˇ naˇ haˬ tseˇ luꞈ ngeh, sahˬ paˬ Heˬloˆ Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ gaˇ mawˇ mawꞈ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˬ jahˇ nehˬ˗aˬ. (Luˇkaꞈ 23:8-11) Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu heu pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ “dawˬ mehˬ mehˬ˗iˇ˗eu lehˇ ngaˇ oe˗euˬ ma” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Maˬkuˆ 1:38.

11. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˇ deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu nga?

 ¹¹ Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya mawˇ ngaˇ laˬ? Ya mawˇ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ tsoˆ muiˬ taˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma deuˬ˗ahˇ ya leˇ˗awˇ, tsawˇ myahˇ doˆ˗eu zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ gaˇ neh oe˗euˬ maˬ siˬ˗eu bawˬ˗iˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ ya leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗eu deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya ngaˇ laˬ? Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ oeˬ˗eu deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ Bawˬdzaˬnymˇ naˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ tsoˆ muiˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, buˇ coeˆ ni gʼeh˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ aˇ yaˬ jaˆ˗eu mehˬ tsoeˬ maˬ dm˗eu uˬ taꞈ, maˬ bi taˬ huiˬ˗a. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui jah˗eu jeˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗aˬ, shaw laꞈ luiˆ ni gʼeh˗awˇ, aˬ poeˬ lawˬ muˇ jiˇ maˬ lawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ maˬ naˇ haˬ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a.

12. Heˬbyehˇ 11:1, 6-ahˇ haw ngeh, aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹² Aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ maˬ bi byoˆ˗iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nya˗eu nga? Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “jah˗eu kʼoeˇ˗aˬ, Miˬyehˇ dawˬ kawˬ ya gaˬ˗euˬ miˇ neh jah˗awˇ, Miˬyehˇ dawˬ kawˬ ya gaˬ˗euˬ kʼoeˇ˗aˬ, Ka li˗euˬ dawˬ baˬ da neh ya gaˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 10:17) Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ maˬ taˬ˗eu bawˬ˗iˬ deuˬ aˇ naˆ ni byawˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, bawˬ˗iˬ teu˗ahˇ maˬ jahˇ ni aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. “Jah˗eu jeˬ maˬ ahˇ naˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni maˬ dehꞈ nya˗a.” Teu miˇ neh aˬ dui tsaˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ heu neh aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ paˬ˗ehˇ ya jahˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 11:1, 6-ahˇ gui.) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ poˆ mawˇ˗euˬ lehˇ yaw duˬ bi baw˗eu gʼaˇ duˬ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ gaˇ ya mawˇ˗eu maˬ loˬ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jiˇ bi jah ziꞈ laˇ˗eu meh.

13. Tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu nga?

¹³ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ maˬ dzaˬ˗eu zahˇ maˬ jahˇ˗eu miˇ neh, iˇ cuꞈ shawˇ  Yoˇhaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ zahˬ leˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jawˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 9:14-17) Paˬliˬsehˇ hawˇ˗eu muiˇ˗eu deuˬ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ maˬ mˇ caw gaˇ ja bu˗awˇ, Yeˬsuˇ jawˇ nah ngeh nah jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ saˆ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nui ma pehˇ dui dui˗eu meh. (Maˬkuˆ 3:1-6; Yoˇhaˬ 9:16) Aˬ yawꞈ maꞈ jawˇ nah˗euˬ zahˇ˗ahˇ mˇ caw luꞈ ma lehˇ ehˇ kʼawꞈ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ ahˬ dzaˬ ka dzaˬ gaˇ naˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ehˇ ni bi jaˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ gaˇ Yeˬsuˇ dehˬ nehˬ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ nui ma pehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 21:12, 13, 15) Yeˬsuˇ Naˬzaˬlehˇ meuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ kʼoeˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh, tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, nui jah maˬ ahˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗euˬ miˇ neh, tsawˇ haˬ deuˬ nui ma pehˇ dui dui˗eu meh. (Luˇkaꞈ 4:16, 25-30) Tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ tmˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ˗eu miˇ neh Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a.—Maꞈtehˬ 11:16-19.

14. Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ tsaˬ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ neh jahˇ doˆ laꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu nga?

¹⁴ Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ “Tsawˇ haˬ heu deuˬ ngaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ ma ehˇ kʼawꞈ, mehˬ boeˬ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ, nui ma tiˬ gaˇ bi jaˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗aˬ, tiˬ jo tiˇ jo mehˬ ka leꞈ˗euˬ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ tehꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 29:13) Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu teu naˇ tsaˬ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ tsawˇ haˬ zaˬ neh jahˇ doˆ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ˗eu deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

15. Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗eu nga?

¹⁵ Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya mawˇ ngaˇ laˬ? Ya mawˇ meh. Tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ dehꞈ le˗euˬ aˇ nah bawˬ˗iˬ hawˇ˗eu Kiˇsuiˬmaˆ bawˬ˗iˬ lawˬ muˇ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Sa ˇkiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗a. Tiˬ deuˬ na naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ bawˬ˗iˬ lawˬ muˇ jahˇ gaˇ maˬ gm leˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ tsaˬ˗eu tsawˇ shiˇ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ mˇ caw˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, nui ma pehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ luꞈ ma lehˇ jah˗eu kʼawˬ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ ya leˇ naˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗a.—Maˬkuˆ 7:7-9.

16. Ja ceuˬ 119:97, 113, 163-165 ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga, aˬ jeˬ˗ahˇ ya yahˇ˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ maˬ bi byoˆ˗iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nya˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya gaˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 119:97, 113, 163-165-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ naˇ, aˬ yawꞈ maˬ ya leˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ mˇ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ neh˗iˬ bi laˆ tsoeˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a.

17. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu nga?

¹⁷ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tiˬ deuˬ na miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ poˆ laˇ paˇ laˇ gaˇ geuꞈ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Meˬsiˇya aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu Loˇmaˆ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ ni caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ sahˬ paˬ bi geuꞈ˗eu lehˇ leh jeh ngeh, Yeˬsuˇ laꞈ maˬ daˬ˗a. (Yoˇhaˬ 6:14, 15) Piˇ ma deuˬ hawˇ˗eu nui deuˬ, Yeˬsuˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗awˇ, Loˇmaˆ deuˬ nui ma pehˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ biꞈ taˬ˗euˬ aˇ yaˬ˗ahˇ yuˇ kʼoꞈ laˇ gaˇ guˆ˗eu meh. Teu miˇ neh Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu teu naˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ baˬ da neh meh.

18. Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Meˬsiˇya nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ aˬ geu deuˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗eu nga?

¹⁸ Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ ehˇ taˬ˗euˬ nga? Meˬsiˇya aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh gʼaˬ leˇ meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ jaˆ kʼawꞈ, dawˬ teu maˬ keuˆ laˇ miˇ  naˆ˗ehˇ aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ gʼaˇ duˬ ya kamˇ shiˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 53:9, 12) Toˆ˗ehˇ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Meˬsiˇya nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ tmˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nymˬ˗mˇ mehˬ kʼehˬ˗ahˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ laˆ piˇ nehˬ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗eu miˇ neh meh.—Yoˇhaˬ 6:26, 27.

19. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya leˇ˗eu nga?

¹⁹ Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya mawˇ ngaˇ laˬ? Ya mawˇ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ taꞈ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yuiꞈ tseˇ ngeh aˬ dui jiˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui tsawˇ haˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ tseˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 8:4-7) Tiˬ deuˬ na˗aˬ aˬ dui sahˬ boꞈ dzaw nymˇ hawˇ˗eu naˇ gawˇ laˆ saˆ duˬ lawˬ muˇ tsoˆ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu lawˬ muˇ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh meh lehˇ jiˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui miˇ tsaˬ heu siˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ laˆ piˇ ni tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗euˬ miˇ neh aˬ dui˗ahˇ maˬ ya leˇ˗a.

20. Maꞈtehˬ 7:21-23 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ naˬ ba tiꞈ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

²⁰ Aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ maˬ bi byoˆ˗iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nya˗eu nga? (Maꞈtehˬ 7:21-23-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗ahˇ bi mˇ yaꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ naˬ ba tiꞈ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu jeˬ, tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ baˬ da neh maˬ ya bi paˇ˗iˇ˗a. Aˬ dui tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ mawꞈ kʼawꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ mehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˬ gʼoeˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma.

21. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

²¹ Heu kawˆ˗ahˇ aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu gaˇ kawˆ oeˬ kawˆ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu gaˇ kawˆ oeˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ ma. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ naˇ, aˬ dui dzaˇ˗i gaˇ kawˆ oeˬ kawˆ˗ahˇ paˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ ni maˬ gʼeh ni, jah˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ dah gʼeh ni bo saˆ daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ.