1-2. Aˬ jeˬ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ nga, 1 Beˬtuˆluˆ 2:21 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw laˇ ni caw ba nehˬ˗eu?

 Shaˬ zahˬ guˆ gaˆ myaˬ˗eu ngehˇ ga tsahˬ˗ahˇ gaˇ ma doˆ˗iˇ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nawˇ jiˇ keuˬ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu gʼaˬ mehˬ hu paw neh sheuˬ gʼeh luꞈ˗eu miˇ neh, naˇ kʼah paw aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ kuiˇ pehˬ zaˇ dahˇ yaꞈ˗euˬ meh. Iˇ luꞈ ngeh tiˬ jawˇ tiˬ kʼehˬ naˇ gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ maˬ paˇ ya mawˇ˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ. Ehˇ kʼawꞈ ni kʼahˬ lahˇ˗eu maˬ loˬ˗a, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ kuiˇ pehˬ zaˇ dahˇ yaꞈ˗euˬ miˬ neh.

² Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui jiˇ, shaˬ zahˬ guˆ gaˆ myaˬ˗eu ngehˇ ga tsahˬ˗ahˇ duˇ˗eu haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ ya cah luꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ byah kuꞈ˗eu gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Teu gʼaˬ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ Ka li pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ maˬ gʼawˬ˗iˇ ni yaw muiˬ˗ehˇ caw teh nya˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:21) Jaˇliꞈ heu deuˆ naˇ, Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ Jaˇliꞈ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ puiˇ kʼawˬ˗eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ jiˇ gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui bi caw teh˗eu gʼaˇ duˬ pehˬ zaˇ bi dahˇ yaꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh caw teh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ joˆ˗ehˇ caw teh nya˗eu nga? Nymˬ˗mˇ aˬ dui naˇ haˬ˗eu jeˬ heu smˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma.

3. Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

³ Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Teu naˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:9, 10; Dawˬdaˬ 4:26) Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ, gaˇ ma cah ngeh dahˇ yaꞈ˗euˬ aˬ kuiˇ pehˬ zaˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu meh. Teu miˇ neh  tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, tsawˇ haˬ teu gʼaˬ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.

4. Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

⁴ Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Yeˬsuˇ neh dehꞈ yaˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ caw gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jaˇliꞈ daˬ ma hmˬ˗ahˇ Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ neh daˬ dzeuˇ oˇ dzeuˇ nya˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu dzaˇ˗i gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:18-25) Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ neh kʼaˇ ngehˬ kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ aˬ dui dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

5. Maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗aˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ nya meh laˬ?

⁵ Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya ngaˇ laˬ? Dzaw geuꞈ nya meh. Noeˬ miˇ˗a laˬ Beˬtuˆluˆ aˬ dui˗ahˇ Ka li˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ caw teh lehˇ maˬ ehˇ ni “Ka li˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh dzaw geuꞈ˗eu leh jeh naˇ, aˬ dui “Yeˬsuˇ Ka li dehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ dehꞈ” lehˇ gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—1 Yoˇhaˬ 2:6.

6-7. Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga?

⁶ Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ. Aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ yaꞈ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 8:29) Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ leh jeh˗eu deuˬ˗eu dawˬ peh jiˆ peh le˗eu yaw duˬ baw meh.—Yaˬkoˆ 4:8.

⁷ Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ “Ngaˬ˗ahˇ kʼaˇ ya mawˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗aˬ, Aˬda˗ahˇ  ya mawˇ˗euˬ gaˇ duˇ meh” lehˇ ehˇ nya˗eu meh. (Yoˇhaˬ 14:9) Yeˬsuˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ coiˬ doi naˇ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗awˇ, naˇ gawˇ naˇ˗eu zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ ehˇ, noeˬ keuˆ nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 1:40, 41; 5:25-34; Yoˇhaˬ 11:33-35) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzaw geuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.

8. Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ miˇ tsaˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁸ Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ, haiˬ˗eu miˇ tsaˬ baˬ da neh noeˬ tsoˆ taˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ iˇ˗ni caw ba nehˬ. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ “Miˇ tsaˬ heu˗ahˇ ngaˇ gʼaˬ leˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 16:33) Yeˬsuˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ nya˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw dehꞈ dehꞈ ngeh miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu jeˬ uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ neh maˬ bi uˆ lahˇ˗euˬ miˇ neh meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ oe˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ yaw zeu bi baw ni mˇ˗eu gʼaˇ duˬ oe˗euˬ lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗a. Aˬ dui tawˇ neh? Miˇ tsaˬ heu aˬ dui neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ ni gʼeu pyawˇ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, aˬ dui jiˇ “miˇ tsaˬ heu˗ahˇ gʼaˬ leˇ” nya˗eu meh.—1 Yoˇhaˬ 5:5.

9. Aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za ni aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁹ Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za ni caw ba nehˬ. Smˇ muiˬ muiˬ˗eu zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za ni aˬ jeˬ ya jahˇ da lehˇ naˇ haˬ laˇ ngeh, Yeˬsuˇ “Ngaˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh laˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 19:16-21) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Ka li pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ jah˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ‘Ngaˬ˗euˬ yawˇ deuˬ ngaˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ ngaˇ biꞈ ma’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 10:24-29) Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu baꞈ dzah dzah gaˇ jawˇ luꞈ˗eu Niˇgawˇdeˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ “Zaˬmaˇ˗ahˇ kʼaˇ jah˗eu tsawˇ haˬ . . . mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ jah˗eu lehˇ mˇ byaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ dehꞈ˗eu jeˬ za meh.—Maꞈtehˬ 7:14.

10. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Yoˇhaˬ 17:3)

¹⁰ Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jeˬ hu yaw muiˬ˗ehˇ ya siˬ nya˗eu meh. (Yoˇhaˬ 17:3-ahˇ gui.) Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ “siˬ nya˗eu” gʼaˇ duˬ, maˬ tsehˆ leˇ ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ ni aˬ yawꞈ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ hawˇ˗eu noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗euˬ aˇ naˆ ni myahˇ laˇ˗euˬ  kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh.

11. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗eu gaˇ kawˆ ahˇ nga?

¹¹ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu sahˬ boꞈ heu oeˬ dmˬ˗ahˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ Maꞈtehˬ, Maˬkuˆ, Luˇkaꞈ, Yoˇhaˬ, heu deuˬ pyeuꞈ meh. Teu oeˬ dmˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ naˇ, Yeˬsuˇ mehˬ˗eu jeˬ, mˇ˗eu jeˬ, noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ “shaˇ noeˬ” nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 12:3) Heu naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ bi jaˆ yaꞈ˗euˬ lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui teu oeˬ dmˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh nya˗eu meh.

12. Aˬ dui laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ nga?

¹² Aˬ dui laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ coeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, gui˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya pyehˆ tseˇ˗awˇ, ya shaˇ sawˇ˗eu meh. (Yawˇshuˆ 1:8 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ) Teu oeˬ dmˬ˗ahˇ shaˇ sawˇ nya ni maˬ ehˇ, ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ zmˬ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ nyiˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma.

13. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ˗ahˇ gui ngeh yaw dehꞈ dehꞈ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh nya˗eu nga?

¹³ Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu˗ahˇ gui luꞈ ngeh yawˬ ha jiˇ teu laꞈ kʼoeˇ ahˇ luꞈ˗eu lehˇ noeˬ. Aˬ dui gui luꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu laꞈ kʼoeˇ jawˇ leˇ˗awˇ, aˬ dui aˬ jeˬ ya mawˇ de, aˬ jeˬ ya gaˬ de, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya lehˇ shaˇ noeˬ haw. Toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui aˇ maꞈ aˇ muˇ neh boꞈ doˆ jahˆ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ poˆ tseˇ nya meh. Mehˬ shi naˇ kʼah jaˆ˗eu dawˬ deuˬ˗ahˇ poˆ tseˇ˗awˇ, gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ poˆ tseˇ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui gui luꞈ˗eu gaˇ kawˆ teu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ nui dmˬ˗ahˇ jiˇ paˇ haw lahˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, tiˬ gʼaˬ neh maˬ boꞈ ahˇ˗euˬ jeˬ, dzaˇ˗i tiˬ gʼaˬ naˇ duꞈ yawˇ ni boꞈ ahˇ taˬ nyaꞈ˗eu miˇ neh meh.

14-15. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ˗ahˇ neh dehꞈ ziˇ˗ahˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁴ Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ  dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ˗ahˇ neh ya gui˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ zmˬ˗iˇ. (Yoˇhaˬ 13:17) Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ gʼaˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Gaˇ kawˆ heu laꞈ kʼoeˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ nya˗eu nga? Nui deuˬ˗ahˇ caw ba ngeh aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ nya˗eu nga?’ Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ja nehˬ naˇ muiˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui gaˬ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya ja nehˬ˗eu meh.

¹⁵ Uˬ soe ja sawˇ yaꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ teu nyiˬ jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ ja sawˇ ma. Heu naˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ neh haw mawˇ˗euˬ iˇ shaˬ shaˬ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh.

16. Maˬkuˆ 12:41-ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ taˬ˗euˬ nga?

¹⁶ Gui luꞈ˗eu gaˇ kawˆ teu laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha jiˇ ahˇ˗eu lehˇ noeˬ. (Maˬkuˆ 12:41-ahˇ gui.) Teu ngeh naˇ A.D. 33 Niˬsaˬ ba la 11 nah˗ahˇ Yeˬsuˇ ya shiˇ˗eu tiˬ jaw ehˇ gʼaˬ ni ca ngeh meh. Teu ngeh zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ muiˇ laˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ nah ga ni mehˬ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na˗aˬ,Yeˬsuˇ˗euˬ baoˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ naˇ haˬ tseˇ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ deuˬ na naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ naˇ haˬ zahˬ˗eu lehˇ leh jeh˗eu meh. (Maˬkuˆ 11:27-33; 12:13-34) Teu gaˇ neh naˇ Yeˬsuˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ tsahˇ yawˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh. Teu naˇ zaˬ miˬ zaˬ deuˬ˗euˬ jawˇ duˬ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Teu gaˇ pyuˇ daˬ bahˬ keuˆ deuˬ jaˆ˗eu meh. Yeˬsuˇ pyuˇ daˬ bahˬ keuˆ mawˇ laˇ gaˇ nuiˇ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ pyuˇ dawˆ laˇ gaˇ haw luꞈ˗eu meh. Smˇ muiˬ smˇ baw deuˬ pyuˇ mehˇ byaˆ gʼawˬ mya ni damˬ laˇ˗eu meh. Teu ngeh Yeˬsuˇ pyuˇ mehˇ byaˆ gʼawˬ mya ni ga ahˇ iˇ˗eu teˇ saˇ ya gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

17. Maˬkuˆ 12:42 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu shaˬ dui dui˗eu miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹⁷ Maˬkuˆ 12:42-ahˇ gui. Tiˬ kʼehˬ naˇ Yeˬsuˇ “shaˬ dui dui˗eu miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ”˗ahˇ haw mawˇ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 21:2) Aˬ yawꞈ dzaˬ˗eu dawˇ˗eu lawˬ muˇ kʼawꞈ maˬ zeuˇ nya gaˇ keuˆ ni shaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ daˬ bahˬ keuˆ dawˬ peh iˇ˗awˇ guiˬ shuiˇ mehˇ byaˆ nyiˬ byaˆ aˬ za za˗ehˇ dawˆ ahˇ gʼeh˗euˬ meh. Mehˇ byaˆ nyiˬ byaˆ tehꞈ miˇ teˇ saˇ jiˇ maˬ gaˬ laˇ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˇ myaˆ dawˆ ahˇ˗euˬ lehˇ Yeˬsuˇ siˬ nya˗eu meh. Mehˇ byaˆ teu naˇ teu ngeh yamˬ˗ahˇ zmˬ˗eu pyuˇ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ poeˬ kʼaˇ teˬ˗eu mehˇ byaˆ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ neh dawˆ˗euˬ teu nyiˬ byaˆ naˇ aˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ yaˇ˗eu jaˆ tseuˆ tiˬ mawˇ˗ahˇ jiˇ maˬ zeuˇ tsehˆ nya˗a.

18. Maˬkuˆ 12:43, 44-ahˇ haw ngeh Yeˬsuˇ miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ˗euˬ pyuˇ daˬ dawˆ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ehˇ˗eu nga?

¹⁸ Maˬkuˆ 12:43, 44-ahˇ gui. Yeˬsuˇ miˬ coeˬ miˬ ma teu gʼaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗awˇ “Shaˬ dui dui˗eu miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ˗aˬ, pyuˇ daˬ kʼaˇ dawˆ laˇ˗euˬ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ, aˬ cawˬ myaˆ maˬ tseˇ damˬ˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ “nui deuˬ˗aˬ [smˇ muiˬ smˇ baw deuˬ], gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ yuˇ doˆ˗awˇ damˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗aˬ, shaˬ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ dzeˇ ni, kʼaˇ ahˇ˗eu dawˬ tawˆ luꞈ damˬ jiˇ˗euˬ meh” lehˇ paˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ kʼaˇ jaˆ˗eu pyuˇ˗ahˇ dawˆ ahˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ haw teˬ hawˬ piˇ nehˬ meh lehˇ nui ma taˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh.—Ja ceuˬ 26:3.

19. Yeˬsuˇ neh shaˬ dui dui˗eu miˬ coeˬ miˬ ma˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁹ Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ˗iˇ. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ shaˬ dui dui˗eu miˬ coeˬ miˬ ma˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?’ lehˇ naˇ haˬ. Miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ maˬ biꞈ nya kʼawꞈ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ kʼaˇ jaˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ biꞈ  nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ Aˬda˗euˬ mehˬ shi miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ neh biꞈ˗euˬ heu naˇ, aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ dui dzaw geuꞈ nya˗eu aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh aˬ dui˗euˬ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ taˬ˗awˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya mˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:37; Gawˇlawˇsehˇ 3:23) Aˬ dui tsaꞈ gaˬ gaˇ maˬ ehˇ, mehˬ bawˬ mˇ gaˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ aˇ myaˆ tehꞈ˗ehˇ mˇ nya kʼawꞈ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

20. Aˬ dui miˬ coeˬ miˬ ma˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh ya dzaw˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga?

²⁰ Aˬ dui miˬ coeˬ miˬ ma˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga? Yawˬ ha mˇ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu maˬ siˬ lehˇ noeˬ luꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ siˬ nya ma laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ, jawˇ saˇ maˬ doˆ miˇ, gʼaˬ maˬ ahˇ miˇ, gaˇ hu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ maˬ paˇ mˇ nya˗euˬ miˇ neh yawˬ haˇ yawˬ ha gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya, aˇ poeˬ maˬ baw nya, lehˇ noeˬ luꞈ˗eu aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ siˬ nya ma laˬ? Kʼaˆ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗eu miˇ neh mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ oe nya ni nui ma nyiˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ siˬ nya ma loˇ? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “muiˬ ni” ngehˬ˗eu heu neh caw ba nehˬ nya meh. (Eˇpeˇsu 4:29) Aˬ dui miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ heu neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ meh lehˇ jah ziꞈ leˇ niˇ caw ba nehˬ nya meh. (Dawˬdaˬ 15:23; 1 Teˇsaˬloˇni 5:11) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ aˇ myaˆ tehꞈ˗ehˇ mˇ nya kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ luꞈ gaˇ ja ceuˬ nehˬ˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh gaˇ duˇ˗eu meh.

21. Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ de?

²¹ Guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ duꞈ yawˇ ni yaw myaˬ jeˬ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Heu naˇ aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya ni hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ sahˬ boꞈ teu oeˬ dmˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ ngeh maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ ngeh maˬ ehˇ, pyehˆ tseˇ nya meh. Aˬ dui neh pyehˆ tseˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ, gui luꞈ˗eu gaˇ kawˆ laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha jawˇ luꞈ˗eu lehˇ noeˬ˗awˇ, ya siˬ˗euˬ jeˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ maˇ diˇ zmˬ˗iˇ. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ yawꞈ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jiˇ naˇ haˬ˗eu loˬ meh. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ maˬ shiˇ mi naˆ˗ehˇ ngehˬ saˬ saˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ ja sawˇ ma.