Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ aˇ poeˬ baw˗eu yawˇ˗ahˇ duˇ˗eu mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ luꞈ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ gʼoꞈ laˇ ngeh “mˬ kʼoeˇ taˆ” laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Luˇkaꞈ 15:7, 10) Nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya puˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Shaˬ zahˬ teu naˇ aˬ jeˬ nga? Nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ jiˇ sahˬ paˬ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Daˬbiˇ iˬ baˇ bi pyehˬ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, ‘Ngaˬ˗euˬ iˬ baˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ taˬ˗euˬ’ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 40:12; 65:3) Tiˬ gʼaˬ na Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha nui ma cawˆ dui dui˗awˇ, mˇ lehˬ miˬ˗a lehˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ noeˬ gʼeh nya˗eu meh. Nyiˬ tseˇ kʼoꞈ dzehˬ ni bi teh doˆ˗euˬ Iˇsaˬbeˬ “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ mehˬ lehˇ ha geuꞈ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. a Nawˇ gʼaˬ baˬ luꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ tiˬ poˆ paˇ cawˆ kʼoꞈ˗iˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 24:10) Ehˇ kʼawꞈ nawˬ˗ahˇ toˆ˗ehˇ taˬ bi pyeuꞈ laˇ.

Tiˬ gʼaˬ na naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni ya jahˇ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ nya gaˇ guˆ˗eu meh. Ehˇtoˬ˗aˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ gʼaˬ ngeh, aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ ngeh mˇ˗euˬ shaˇ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ ngehˇ jiˇ˗euˬ gaˇ duˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ deuˬ na toˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu miˇ neh Ka li zaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

Yaw jeˬ ma jeˬ, jaˬ lehˇ lehˇ ma˗euˬ baˬ da neh yawˬ ha˗euˬ iˇ kahˇ cawˆ˗iˇ dui dui˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ. Iˇ kahˇ˗ahˇ paˇ tsoˆ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ aˇ naˆ ni jiˇ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ shaˬ leˇ nya˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ cawˆ˗iˇ dui dui˗euˬ meh. Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ  cawˬ taꞈ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni yaw kʼaˆ˗ehˇ ya leh jeh meh lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh.

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “Laˇ˗awˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ma” lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 1:18) Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ “gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗eu” gʼaˇ duˬ leh jeh dzeuˇ˗euˬ meh. Nawˇ toˆ˗ehˇ leh jeh˗euˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ neh ja bu taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ngehˬ kʼoꞈ tmˇ kʼoꞈ nya˗eu meh.—Dawˬdaˬ 27:11.

Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗eu heu neh, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni leh jeh˗euˬ meh. Miˬyehˇ jiˇ nawˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ peh le ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 4:8) Nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ heu naˇ, muiˬ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˆ tehꞈ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Nawˇ nawˬ˗euˬ Aˬda hawˇ˗eu nawˬ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni ya jahˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

Nawˇ maˇ diˇ mˇ nya˗eu aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu meh. Nawˇ nawˬ neh ya dzaw dahˬ beh˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngehˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Nawˇ Ka li zaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ pyeuꞈ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu, mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu heu deuˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ ya mˇ kʼoꞈ˗eu meh. Aˇ pyaˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ngehˬ cawˬ. Mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nawˇ huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ luꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ maˬ shaˇ keuˆ peuˬ gaˇ aˬ yawꞈ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 8:26) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ”, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ aˇ naˆ ni cawˬ mawꞈ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ. (Loˇmaˆ 12:12) Aˬdeˬ˗leˬ “Ngaˬ neh mˇ˗euˬ iˬ baˇ heu naˇ huiˬ dui dui nya lehˇ noeˬ laˇ nya. Shaꞈ jiˇ shaꞈ dawˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ poˆ na luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ gʼaˬ ngeh toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ ahˇ˗euˬ meh. Nui ma jiˇ saˇ dzehˬ laˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ guiˬ lahˬ aˬ jeˬ jeˇ ya shaˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya naˇ Ja ceuˬ yaw huiˬ 51 hawˇ˗eu 65 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Daˬbiˇ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ haw nya meh.

Aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ. Teu naˇ nawˬ˗ahˇ nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 19:7-11) Piˇleˬpeˬ “Ngaˇ Jaˇliꞈ gui˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ maˬ mˇ˗euˬ miˇ neh nui jah gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma cawˆ leˇ ni mˇ˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ paˇ mˇ mawꞈ miˇ˗a. Teu miˇ neh ngaˇ aˬ myah luꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇ jiˇ toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu meh. Nawˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya pyehˆ tseˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya naˇ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh.

Mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ kʼoꞈ laˇ ni leh jeh. Aˬ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ tiˬ deuˬ na yawˬ ha˗ahˇ aˬ cawˬ maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw˗eu maˬ siˬ lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu meh. Laˬliˇsaˬ “Ngaˬ˗ahˇ shaꞈ dawˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ muˇ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ˗euˬ gʼaˬ lehˇ noeˬ laˇ nya. Ngaˇ gʼawˬ myahˇ ni yawˬ haˇ yawˬ ha toˆ,˗ehˇ noeˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ nui deuˬ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ. (“ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jahˇ nya˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.) Mehˇ nmˇ deuˬ nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗awˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 17:17.

Nawˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ kʼoꞈ laˇ ni aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Nawˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ˗iˇ nya˗eu meh. Teu naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Mehˇ nmˇ Piˇleꞈ “Mehˇ nmˇ deuˬ ngaˇ gʼoꞈ laˇ gaˇ dawˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw nya lehˇ noeˬ laˇ nya. Kʼoeˇ naˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ngaˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ dzeuˇ˗euˬ lehˇ noeˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni jiˇ caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—“ Nawˇ jahˇ nya˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.

Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni leh jeh luꞈ ngeh, Saˬdaˬ “jaˬ lehˇ lehˇ ma” loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ jiˇ naˇ tiˬ jeˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 4:13) Teu miˇ neh nawˇ yawˬ ha˗euˬ jahˬ˗eu jeˬ ziꞈ ni hawˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni leh jeh˗eu heu neh lehˬ hmˬ dah taˬ luꞈ˗uˇ.

Yeˬhawˇbaˬ yawˇ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ “Byoˆ˗iˇ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ ngaˇ poˆ˗awˇ, gaˇ bahˬ iˇ bahˬ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ teh kʼoꞈ laꞈ˗awˇ, laˆ tahˬ laˆ naˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jaˆ gʼaˬ kaˬ uꞈ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, naˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ jaˆ gʼaˬ laˆ saˆ nehˬ ma” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 34:16) Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ jiˇ cawˬ ba nehˬ mawꞈ meh lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ.