1-2. (a) Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya gʼoe˗eu nga? (Ja ceuˬ 37:3, 4) (b) Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

 Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ luꞈ de laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ maˬ myahˇ laˇ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ de laˬ? Toˆ˗ehˇ naˇ nawˇ nawˇ, gaˬ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ dehꞈ gʼeh mawꞈ˗eu paˬ. Ehˇ kʼawꞈ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya puˬ nya˗awˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu jiˇ baw˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ piˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni deuˬ gʼeh˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya laˇ˗awˇ, nymˇ dahˬ jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw naˇ, nymˇ dahˬ˗ahˇ deuˬ laˇ nya˗awˇ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na ya puˬ˗eu uˬ taꞈ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ jiˇ byoˆ iˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 37:3, 4-ahˇ gui.

² Heu kawˆ naˇ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, nymˇ dahˬ baw˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ hawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ˗eu uˬ taꞈ, nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu na˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

3-4. Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ nya˗eu nga?

³ Tiˬ deuˬ na naˇ nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ cawˬ mˇ˗eu loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗awˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ da aˬ ma hawˇ˗eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ zaˬ kawˇ ma˗ehˇ baw˗awˬ lehˇ nyehꞈ shuꞈ laˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ cawˬ deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ jiˇ iˇ kahˇ zeuˇ˗awˇ, iˇ kahˇ˗ahˇ laˆ muiˬ˗euˬ myawˬ deuˬ zeuˇ˗awˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ laˇ nya˗eu meh.

⁴ Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ saˇ tiˇ maˬ taˬ naˇ dziˇ dzoˆ daˆ laˇ nya˗awˇ, dziˇ dzoˆ tsoeˬ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, nyiˬ gʼaˬ luꞈ aˇ yamˬ tiˬ byah ni gaˇ mˇ gaˇ ya leh jeh˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ naˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu gaˇ maˬ ehˇ, aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ biꞈ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ pyuˇ gʼawˬ mya ni za˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu gaˇ˗ahˇ neh maˬ ya doˆ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ aˇ yamˬ mˇ dzehˬ˗eu miˇ neh tiˬ poˆ na mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ oe˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ huiˬ gʼeh˗eu aˬ kawˬ˗aˬ smˇ˗iˇ nya˗eu meh.

5. Ka˗law hawˇ˗eu Maˬliˬsaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

⁵ Yaw myaˬ gʼaˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ poˆ gaˇ leh jeh˗eu heu naˇ, maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ biꞈ nehˬ nya˗a lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Ka˗law hawˇ˗eu Maˬliˬsaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. b Aˬ yawꞈ nyaꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ beh beh ngeh dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ saˇ lehˆ ni ya jawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, nyiˬ gʼaˬ luꞈ aˇ yamˬ tiˬ byah ni gaˇ mˇ gaˇ leh jeh˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ laˬ kʼaˬ maˬ cehˇ˗a. Ka˗law “Nga nyaꞈ jawˇ gaˇ myawˬ gahˬ deuˬ tiˬ byah ni jaˆ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ nya. Maˇ diˇ ya ehˇ naˇ nga nyaꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ suˬ saˬ dui dui˗awˇ, noeˬ shaˬ˗eu jeˬ jiˇ gʼawˬ mya jeˬ jaˆ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ poˆ gaˇ leh jeh˗eu heu naˇ, maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ biꞈ nya˗a lehˇ nawˬ˗euˬ myaˆ neh ya mawˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ taˬ baˬ siˬ, yaw muiˬ˗ehˇ dehꞈ mehˬ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˇ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, nawˬ˗ahˇ gʼawˬ mya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Nymˬ˗mˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu deuˬ sahˬ paˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

6. Yeˬhawˇshaˬpaˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh Dawˬdaˬ 3:5, 6 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw˗euˬ nga?

⁶ Kʼaˬ dzeˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu deuˬ˗oˇ, naw maꞈ ya mˇ˗eu gaˇ myaˬ dui dui˗eu miˇ neh, tiˬ poˆ na maˬ mˇ coeˇ nya lehˇ noeˬ laˇ miˇ˗a laˬ? Nawˇ toˆ˗ehˇ noeˬ luꞈ naˇ, sahˬ paˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ sahˬ paˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ˗eu gaˇ jaˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ huiˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ˗euˬ nga? Yeˬhawˇshaˬpaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu taˆ deuˬ tsoˆ˗awˇ, yehˇ 1,160,000 gʼaˬ dzehˬ ni laˆ uiˬ taˬ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 17:12-19) Aˇ yamˬ ui cuiˆ myahˇ laˇ ngeh Yeˬhawˇshaˬpaˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Aˬmoˬ tsawˇ jeuˬ hawˇ˗eu Mawˇbaˆ tsawˇ jeuˬ uˬ taꞈ, Eˬdoˬ gawˬ  jawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ gm leˇ taˬ˗euˬ guiˇ guiˇ maꞈ aˬ yawꞈ pehˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ guiˇ deuˆ leˬ ma lehˇ ehˇ˗awˇ laˆ guˆ le˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 20:1, 2) Yeˬhawˇshaˬpaˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ Yeˬbawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ, gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Dawˬdaˬ 3:5, 6 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗euˬ meh. (Gui.) 2 Laˬsaˬbaˬ 20:5-12 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gʼoe˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ˗euˬ nga?

7. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga?

⁷ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗ahˇ Leˬbiˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yaˬhaˬzeˬlaˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ dawˬ ngehˬ cawˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ “Jawˇ duˬ yuˇ˗awˇ loꞈ tawˬ˗awˬ. Sahˬpaˬ Miˬyehˇ naw maꞈ˗ahˇ bi gʼaˬ leˇ nehˬ laꞈ gaˇ naw maꞈ ya mawˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 20:13-17) Teu naˇ aˬ myah myah guiˇ deuˆ˗eu loꞈ˗ehˇ nmˇ maˬ duˇ leˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ dawˬ heu naˇ tsawˇ haˬ jawˇ gaˇ neh maˬ ngeuˇ ni Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ meh. Yeˬhawˇshaˬpaˇ Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh Miˬyehˇ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ iˇ mawˇ ngeh, guiˇ deuˆ nya dui dui˗eu yehˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ ni, guiˇ deuˆ˗eu keu ka maˬ ahˇ˗eu dawˬ caˇ caˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ shi paw bi cah˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗ahˇ nui ma maˬ bi cawˆ ni muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 20:18-23.

8. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁸ Kʼaˬ dzeˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu deuˬ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Naw maꞈ nymˇ jiˇ˗ahˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ˗eu gaˇ jaˆ˗eu meh. Teu miˇ neh naw maꞈ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ na˗aˬ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh yawˬ haˇ yawˬ ha laˆ piˇ nya ma lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ taˬ gʼoe. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laˆ lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jeˬ hu shaˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ shaˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh boꞈ doˆ jahˇ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh nui noeˬ nui duˇ poˆ˗awˇ, teu˗ahˇ mˇ caw. Tiˬ gʼaˬ na naw maꞈ Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw gaˇ nui ma maˬ tsaˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, naw maꞈ˗ahˇ laiꞈ˗eu lehˇ ngaˇ lehˇ kʼawꞈ ehˇ laˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ tehꞈ˗ehˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ maˇ diˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nya˗eu meh lehˇ ehˇ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇshaˬpaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu lehˇ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ neh mˇ mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗aˬ. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ jiˇ nawˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗eu yaw duˬ baw meh. (Ja ceuˬ 37:28; Heˬbyehˇ 13:5) Miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ ni aˬ jeˬ jeˇ paˇ jahˇ nya˗eu nga?

9. Aˬ dui bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗eu miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

⁹ Iˇsaˬyaˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗euˬ meh. Iˇsaˬyaˇ naˇ bawˇlawˇpeh pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ jiˇ “bawˇlawˇpeh ma” lehˇ kuˇ taˬ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ jiˇ bawˇlawˇpeh˗euˬ gaˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ taˬ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ gaˇ duˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 8:1-4) Aˬ yawꞈ nyaꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

10. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ mawꞈ dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁰ Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ˗eu heu neh, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗awˇ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ teu aˬ joˇ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma  taˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. c (Tiˇtuˆ 1:2) Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ tiˬ jeˬ na byah laˇ ni aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ shaˇ noeˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ maˬ keuˆ le miˆ naˆ˗ehˇ miˇ kʼahˬ doe ni laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ ya tsaꞈ gaˬ meh lehˇ ehˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ byah laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:14) Miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ luꞈ˗eu lehˇ ngehˬ˗ehˇ jah ziꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh.

11. Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ paˇ iˇ˗euˬ kʼawꞈ ni aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga, aˬ jeˬ miˇ neh?

¹¹ Aˇ kʼoꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu Biˇgiˇla hawˇ˗eu Aˬguˇla˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ˗awˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ neh doˆ iˇ˗awˬ lehˇ Loˇmaˆ˗euˬ sahˬ paˬ Gaˬlawˇdiˇ dawˬ biꞈ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ neh jawˇ daˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ jawˇ duˬ yaw shuiꞈ˗ahˇ pawˇ iˇ˗awˇ, saˬ paˇ sehˬ gʼawˆ guꞈ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ poˇ laˇ paˇ laˇ˗euˬ jeˬ baˬ da neh Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu maˬ taˬ ni gʼeh ngaˬ˗a laˬ? Maˬ, maˬ gʼeh˗aˬ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh teu gaˇ˗euˬ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ maꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ dzehˬ˗eu meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 18:18-21; Loˇmaˆ 16:3-5) Teu naˇ maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ pyeuꞈ ngaˇ.

12. Miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw aˬ jeˬ miˇ neh aˇ pyaˇ daˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹² Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗eu heu neh Biˇgiˇla hawˇ˗eu Aˬguˇla˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu lehˇ ja sawˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu aˇ yamˬ naˇ zaˬ haˬ pyeuꞈ ngeh yamˬ˗ahˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw aˇ pyaˇ daˬ nya˗awˇ, aˇ pyaˇ teu˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh naˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu lehˇ  ya mawˇ˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 4:9, 12) Laˇseuˬ hawˇ˗eu Eˇliˇsaˬbehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Laˇseuˬ “Nga nyaꞈ zaˬ haˬ pyeuꞈ ngeh neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ paw aˬ jeˬ jeˇ mˇ˗eu lehˇ ja cawˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Eˇliˇsaˬbehˆ jiˇ “Toˆ˗ehˇ ja cawˬ taˬ˗euˬ teu naˇ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh nga nyaꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ paˇ iˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ miˇ neh aˇ nah naˇ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ dzehˬ˗eu Maiˇkoˬ˗loˬniˇshaˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ meh.

13. Ja ceuˬ 28:7-ahˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ naˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

¹³ Miˬ sawˇ yo zaˬ gʼawˬ mya gu jiˇ mehˇ nmˇ Laˇseuˬ hawˇ˗eu Eˇliˇsaˬbehˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu mehˬ˗eu gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ˗eu leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw aˇ pyaˇ daˬ˗awˇ, aˇ pyaˇ teu˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni leh jeh naˇ muiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ ya mawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ neh gaˇ ya mawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 28:7-ahˇ gui.

14. Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ Maꞈtehˬ 6:25, 31-34 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ jah ziꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?

¹⁴ Miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ˗ahˇ neh jiˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ ya mawˇ dahˬ beh˗awˇ, teu gaˇ neh ba la koꞈ siˬ˗ahˇ neh tiˬ kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ naˇ ngaˬ shaˬ poˆ˗eu gaˇ mˇ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah cah teh le˗awˬ lehˇ kuˇ ngeh, Beˬtuˆluˆ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Luˇkaꞈ 5:1-11) Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Teu naˇ nui gahˇ ahˇ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ. Beˬtuˆluˆ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ nui ma tsaˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ aˇ yamˬ tiˬ yamˬ˗ahˇ keuˆ ni Beˬtuˆluˆ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ jiˇ iˇ caw˗euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (1 Gawˇliˬtu 9:5) Beˬtuˆluˆ˗euˬ miˬ zaˬ naˇ, dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, Beˬtuˆluˆ kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh yaw muiˬ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:1-7) Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ, Miˬyehˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ meh lehˇ ehˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ jah ziꞈ meh lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 6:25, 31-34-ahˇ gui.

15. Aˬ dui Tiˇyaˇgoˬ hawˇ˗eu Iˇsaˬtaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹⁵ Nawˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ ˗euˬ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Jahˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, miˬ sawˇ yo zaˬ nui deuˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gui˗eu heu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, “Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ” lehˇ ehˇ˗eu jaˆ tawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gui nya meh. Gaˇ kawˆ teu naˇ Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Tiˇyaˇgoˬ hawˇ˗eu Iˇsaˬtaˆ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ mawꞈ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Tiˇyaˇgoˬ “Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gui ngeh, nga nyaꞈ˗ahˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗awˇ sheuˬ gʼeh nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ myaˆ neh mawˇ mawꞈ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Pehˇlaˬguˬ˗aiˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗awˇ 2014-ahˇ neh naˇ Pawˇtuˇgiˬ dawˬ ngehˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ meh. Iˇsaˬtaˆ “Ngaˬ˗ahˇ Eˇpeˇsu 3:20-ahˇ ya leˇ nya, nga nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh dawˬ teu maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ gaˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya mawˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Pawˇluˆ Eˇpeˇsu˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ shaˇ˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ dzehˬ meh lehˇ kamˬ˗euˬ meh. Dawˬ teu naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ maˇ diˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu meh.

16. Aˇ kʼoꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw aˇ pyaˇ daˬ nya ni caw ba nehˬ nya˗eu deuˬ naˇ aˬ geu deuˬ nga?

¹⁶ Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ aˇ kʼoꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu  nui deuˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ deuˬ na Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ laꞈ˗euˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh naw maꞈ yawˬ ha neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ poˆ kʼoꞈ˗eu loˬ nga lehˇ noeˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ haw. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 22:17, 19) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ naw maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw aˇ pyaˇ daˬ˗awˇ, aˇ pyaˇ teu˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh.

17. Ka˗law hawˇ˗eu Maˬliˬsaˬ aˬ jeˬ ya puˬ˗eu nga? Aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹⁷ Tiˬ poˆ na Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh yawˬ ha neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ laˇ˗eu kʼawꞈ jaˆ meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Ka˗law hawˇ˗eu Maˬliˬsaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ yuˇ taꞈ˗awˇ smˇ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Piˇlehˬ saˇ naˇ˗ahˇ tsoˆ˗eu gaˇ paw caw ba iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ teu gaˇ ba la koꞈ siˬ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ ya jawˇ nga lehˇ ya siˬ ngeh nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Eˇlaˬbiˬ dawˬ ngehˬ˗eu dzaw nymˇ˗ahˇ daˆ laˇ˗awˬ lehˇ bi kuˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ dzaˇ˗i miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ Eˇlaˬbiˬ dawˬ ngehˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Maˬliˬsaˬ “Gaˇ kawˆ yawˬ kawˆ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ, yawˬ ha neh tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mˇ haw˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ nya. Ehˇ kʼawꞈ ngaˬ˗euˬ myaˆ neh Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ neh maˬ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ehˇ caw ba nehˬ laꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ haw ngeh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ gʼoe naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

18. Nymˇ dahˬ baw˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ daˆ leꞈ nya ni aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁸ Nymˇ dahˬ˗aˬ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ nehˬ oe˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 19:5, 6) Yeˬhawˇbaˬ nymˇ dahˬ baw˗eu deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 5:18) Aˇ kʼoꞈ yawˬ kʼaˆ˗ehˇ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ˗oˇ nymˬ˗mˇ naw maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ luꞈ de lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ haw. Nawˇ Miˬyehˇ neh biꞈ taˬ˗euˬ laꞈ sawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh luꞈ ma laˬ? Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ dzawˇ nehˬ. Yawˬ ha nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ poˆ haw˗awˇ teu˗ahˇ mˇ caw. Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ za˗eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni za˗eu yaw duˬ baw meh.