Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 45

Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ziꞈ dah ni gaˬ daˆ leꞈ

Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ziꞈ dah ni gaˬ daˆ leꞈ

“Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ˗awˬ.”—Zaˬkaˬliˇ 7:9, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ.

Dawˬ caˇ 107 Miˬyehˇ nui gaˬ˗euˬ aˇ baˇ pyeuꞈ

Kawˆ shawˆ a

1-2. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

 Aˬ dui ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Dawˬdaˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ, nawˬ˗ahˇ taˬ bi byehˇ dzeh. . . . Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ naˇ˗aˬ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ mehˬ shi, gʼoeˇ mˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tsawˇ myahˇ muiˬ˗eu jeˬ poˆ mawˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗awˇ “Gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ, yawˬ ha˗ahˇ muiˬ laˇ duˬ jaˆ˗awˇ” “Nawˇ ziˇ baw ziˇ za nya ni, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu nui ma ahˇ˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh.—Dawˬdaˬ 3:3, 4, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018; 11:17; 21:21.

2 Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ laꞈ kʼoeˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ smˬ kawˆ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Dahˬ beh˗eu kawˆ naˇ aˬ dui ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ aˬ dui˗ahˇ jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui aˬ myah luꞈ gaˬ gʼeh˗eu cawˬ jawˇ laˇ˗eu meh. Smˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ mehˬ hu paw aˬ dui guiˬ lahˬ za˗eu uˬ taꞈ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ jiˇ za˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh “Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.—Zaˬkaˬliˇ 7:9, MS.

3. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

3 Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ oeˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Luˇta˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Nymˬ˗mˇ iˬ nah ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

Aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

4. Aˬ dui ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Maˬkuˆ 10:29, 30)

4 Aˬ dui dzeuˇ yaꞈ˗euˬ kawˆ˗ahˇ ya siˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 9:4) Aˬ dui ‘Miˬyehˇ gaˬ dui dui˗eu zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ laˇ ni leh jeh’ mawꞈ˗eu ma. (Eˇpeˇsu 5:1) Teu miˇ neh aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ mawꞈ˗eu ma.—Maˬkuˆ 10:29, 30-ahˇ gui.

5-6. Yaw jeˬ ma jeˬ teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ mˇ duˬ teu tsahˇ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu nga?

5 Aˬ dui ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ ngehˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ nui gaˬ heu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mˇ mawˇ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw nya˗eu gʼaˇ duˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga lehˇ sheu cehˆ haw ma. Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

 6 Gaˇ mˇ duˬ tiˬ tsahˇ˗ahˇ gʼawˬ mya tseˇ kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ehˇ nya meh. Aˬ yawꞈ teu gaˇ mˇ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ baw leˬ gʼaˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mawˇ haw˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, gaˇ mˇ duˬ teu tsahˇ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ zahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ nui ma tsaˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ gaˇ mˇ duˬ teu tsahˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ya leˇ˗eu kʼawꞈ, pyuˇ aˬ yawꞈ siˬ yawꞈ za˗eu miˇ neh nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ heu naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗eu gaˇ maˬ za˗eu kʼoeˇ keuˆ ni gaˇ mˇ duˬ heu tsahˇ˗ahˇ, gaˇ˗ahˇ neh gʼaˬ naˬ yuˇ˗eu aˇ yamˬ maˬ tsaˬ laˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni mˇ daˆ leꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ meh.

7-8. (a) Aˬ dui˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ dui Luˇta sahˬ boꞈ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

7  Aˬ deuˆ 6˗ahˇ ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ beuˇ gaˇ˗eu jeˬ naˇ, nui ma keuˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ ya mˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ ni, nui ma keuˆ˗eu miˇ neh meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Daˬbiˇ Yawˇnaˆshaˬ˗euˬ aˬ da aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ leh jeh kʼawꞈ, Yawˇnaˆshaˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu meh. Yawˇnaˆshaˬ shiˇ dzeuˇ˗awˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ ngeh keuˆ ni Yawˇnaˆshaˬ˗euˬ aˬ li Meˬpiˇbawˇshehˆ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh.—1 Saˬmeuˬlaˆ 20:9, 14, 15; 2 Saˬmeuˬlaˆ 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

8 Aˬ dui Luˇta sahˬ boꞈ˗ahˇ neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui Luˇta sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, teu aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma. b

Luˇta˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

9. Nawˇmi Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ byehˇ dzeh nehˬ laꞈ˗eu nga lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ˗eu nga?

9 Luˇta sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ Nawˇmi hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ kuiˬ ma Luˇta hawˇ˗eu Bawˇza˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. Bawˇza naˇ Nawˇmi˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ pyeuꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ guˆ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh, Nawˇmi aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ Mawˇbaˆ meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ jawˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ shiˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ naˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ meh. Aˬ nah naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ luꞈ jiˇ shiˇ˗euˬ meh. (Luˇta 1:3-5; 2:1) Toˆ˗ehˇ ya puˬ ngeh Nawˇmi nui ma cawˆ dui dui˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw nga lehˇ noeˬ gaˇ keuˆ ni gʼaˬ baˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ” meh lehˇ ehˇ˗awˇ, “Baoˬ huiˬ˗eu Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ bi keuˆ le˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu uˬ taꞈ, “Baoˬ huiˬ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh byehˇ dzeh nehˬ laꞈ˗awˇ, bi shaˬ bi zahˬ laꞈ˗euˬ” meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh.—Luˇta 1:13, 20, 21.

10. Yeˬhawˇbaˬ Nawˇmi˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

10 Nawˇmi˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ Nawˇmi˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh ni aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬbawˇbaˬ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ nawˬ dzaˬ˗eu kʼoeˇ˗aˬ, aˬ dzawˬ aˇ gah˗euˬ lawˇ behˇ˗ahˇ, yawˬ ha shaˇ baꞈ gaˇ duˇ˗eu meh” lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 7:7) Nawˇmi˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh jawˇ meh lehˇ gʼoˆ shaw nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ loˬ luꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga? (1 Saˬmeuˬlaˆ 2:8) Miˬyehˇ Luˇta˗ahˇ Nawˇmi˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. Luˇta nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ Nawˇmi˗ahˇ gʼaˬ ahˇ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ luꞈ meh siˬ lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Luˇta˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

11. Mehˇ nmˇ deuˬ, nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh caw ba nehˬ˗eu nga?

11 Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ. Luˇta Nawˇmi˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗euˬ loꞈ˗ehˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 12:25; 24:10) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ jiˇ “Nui ma baˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗awˬ. Gʼaˬ byehˆ byehˆ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗awˬ. Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ kʼoeˇ taˆ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh.—1 Teˇsaˬloˇni 5:14.

Aˬ dui nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ ngeh gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu heu neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ nya (Aˇ deuˆ 12-ahˇ haw)

12. Aˬ dui nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

12 Aˬ dui nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi jah ziꞈ˗eu heu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu yawˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ caw ba ngeh mawˇ˗eu yaw duˬ baw meh.(Ja ceuˬ 41:1) Dawˬdaˬ 19:17-ahˇ “Iˇ shaˬ zaˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ dziˇ dzoˆ paˇ nehˬ gaˇ duˇ˗awˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ dziˇ dzoˆ tsoeˬ nehˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.

Awˇpaˬ Mawˇbaˆ meuˬ˗ahˇ gʼoꞈ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, Luˇta Nawˇmi˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh ni ‘Nawˇ kʼaˇ iˇ gaˇ ngaˇ iˇ ma’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇ deuˆ 13-ahˇ haw)

13. Luˇta hawˇ˗eu Awˇpaˬ aˬ jeˬ beu gaˇ˗eu nga? Luˇta ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ daˆ leꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

13 Aˬ dui Nawˇmi˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ shiˇ dzeuˇ ngeh Nawˇmi˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ pyehˆ tseˇ haw naˇ, ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Nawˇmi “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, dzaˬ la gʼo cehˇ gʼawˬ mya ni bi za le˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ” ngeh yawˬ ha˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ iˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. (Luˇta 1:6) Dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ kuiˬ ma nyiˬ gʼaˬ luꞈ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ oe caw˗euˬ meh. Gaˇ ma˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh Nawˇmi aˬ yawꞈ˗euˬ kuiˬ ma nyiˬ gʼaˬ luꞈ˗ahˇ Mawˇbaˆ meuˬ˗ahˇ gʼoꞈ iˇ˗awˬ lehˇ smˬ poˆ keuˆ ni ehˇ nehˬ ngeh “Awˇpaˬ gʼaˬ, Nawˇmi˗ahˇ mehˬ cuˇ cuˇ nehˬ yaꞈ˗awˇ, gʼoꞈ˗iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Luˇta gʼaˬ Nawˇmi˗ahˇ maˬ byehˇ coeˇ˗a.” (Luˇta 1:7-14) Nawˇmi neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Awˇpaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Luˇta naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼoꞈ iˇ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ Nawˇmi˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh Nawˇmi nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. (Luˇta 1:16, 17) Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ teu naˇ ya mˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ ni aˬ yawꞈ nui ma keuˆ˗eu miˇ neh meh. Luˇta ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

14. (a) Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ jeˬ jahˇ luꞈ˗eu nga? (b) Heˬbyehˇ 13:16-ahˇ haw ngeh Miˬyehˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu nga?

14 Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ naˇ noeˬ taˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Gaˇ hu loꞈ˗ehˇ duˇ ni nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ mawˇ haw˗euˬ kʼawꞈ, ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ luꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ shaˬ luꞈ zahˬ luꞈ ngeh mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ taˆ lehˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Dahˬ beh˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Maˬgeˬdawˇniˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ, noeˬ taˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ luꞈ zahˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˇ yamˬ hawˇ˗eu myawˬ gahˬ deuˬ “maˬ gʼeh nya gaˇ keuˆ ni kʼawꞈ damˬ˗eu” meh. (2 Gawˇliˬtu 8:3) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ gaˇ ya mawˇ ngeh aˇ naˆ ni nui kʼahˇ shiˇ paˬ nga.—Heˬbyehˇ 13:16-ahˇ gui.

Nymˬ˗mˇ iˬ nah ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

15-16. Luˇta aˬ yawꞈ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?

15 Aˬ dui Luˇta neh Nawˇmi˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. Aˬ dui tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw ma.

16 Gʼaˬ byehˆ taˬ byehˆ. Dahˬ beh ngeh Nawˇmi Luˇta˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ maˬ bi oe caw mawꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Luˇ ta gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ˗eu miˇ neh “Aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Luˇta noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ gaˇ Nawˇmi ya siˬ ngeh, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ ehˇ ni, ciˬ cuˇ ni jawˇ˗euˬ meh.”—Luˇta 1:15-18.

17. Aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

17 Mˇ caw nya˗eu jeˬ. Aˬ dui nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba ngeh nui ma ya mahˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ gʼaˬ byehˆ maˬ ya byehˆ˗a. Dahˬ beh ngeh mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:2) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ nah nmˇ ha geuꞈ meh lehˇ noeˬ tmˬ nya˗eu meh.

18. Luˇta aˬ jeˬ miˇ neh nui ma cawˆ nya˗eu nga?

18 Yaw awˬ˗ehˇ nui ma taˬ pehˇ. Nawˇmi hawˇ˗eu Luˇta Behˬlehˬhehˬ meuˬ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ˗iˇ ngeh Nawˇmi aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ kaˬ taꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ “Heu gaˇ neh ngaˇ doˆ˗iˇ ngeh, yawˬ jeˬ na luꞈ jaˆ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ ni, ngaˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ahˇ ni, yawꞈ ngehꞈ˗ehˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ laˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇta 1:21) Dawˬ teu˗ahˇ ya gaˬ ngeh Luˇta˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Luˇta Nawˇmi˗euˬ gaˇ dzeˇ jawˇ˗awˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ngoeˇ caw˗awˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, gʼawˬ mya nah tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ cah cah˗ehˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ gʼoꞈ keuˆ laˇ ngeh Nawˇmi “Ngaˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ahˇ ni, yawꞈ ngehꞈ˗ehˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ laˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nawˇmi neh ngehˬ˗euˬ dawˬ teu naˇ, Luˇta neh mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw gaˇ duˇ˗eu meh. Luˇta nui ma aˇ naˆ ni cawˆ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Nawˇmi˗ahˇ maˬ byehˇ dzehˬ˗a.

19. Aˬ dui˗ahˇ nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

19 Mˇ caw nya˗eu jeˬ. Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ, aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ caw ba kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ laˇ ni ngehˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ yaw awˬ˗ehˇ nui ma taˬ pehˇ. Caw ba˗eu jeˬ loˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ taˬ byehˇ dzeh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nya˗eu nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ.—Dawˬdaˬ 17:17.

Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Bawˇza˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (Aˇ deuˆ 20-21-ahˇ haw)

20. Luˇta˗ahˇ mehˬ hu paw cah daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

20 Gʼaˬ za˗eu loˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ. Luˇta Nawˇmi˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ luꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ jiˇ gʼaˬ za˗eu loˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Bawˇza˗ahˇ Luˇta˗ahˇ gʼaˬ biꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. Bawˇza Luˇta˗ahˇ “Nawˇ kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu baˬ da neh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ luꞈ˗uˇ. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ aˬ dahˇ uˬ moˆ, nawˇ tah uˇ laˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ biꞈ laꞈ luꞈ˗uˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Dawˬ heu naˇ Luˇta˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ leˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Luˇta Bawˇza˗ahˇ “Nawˇ ngaˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, dawˬ nahˬ yu ni ngehˬ cawˬ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh, ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ ahˇ dui dui laˇ nya” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇta 2:12, 13) Bawˇza neh ngehˬ˗euˬ dawˬ teu naˇ, Luˇta˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ mehˬ hu paw cah daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

21. Iˇsaˬyaˇ 32:1, 2-ahˇ haw ngeh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

21 Mˇ caw nya˗eu jeˬ. Tiˬ poˆ na aˬ cawˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu deuˬ jiˇ gʼaˬ za˗eu loˬ meh. Bawˇza Luˇta Nawˇmi˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ haw mawˇ˗awˇ ja ceuˬ nehˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ loˬ ngeh yamˬ˗ahˇ ja ceuˬ nehˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ hu paw cah daˆ leꞈ˗eu gʼaˬ ahˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 32:1, 2-ahˇ gui.

Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

22-23. Nawˇmi˗euˬ nui noeˬ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ iˇ˗euˬ nga, Aˬ jeˬ miˇ neh? (Ja ceuˬ 136:23, 26)

22 Bawˇza, Luˇta hawˇ˗eu Nawˇmi˗ahˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇta 2:14-18) Bawˇza neh jahˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Nawˇmi aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? Nawˇmi “Shiˇ dzeuˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, dehꞈ luꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ luꞈ˗uˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇta 2:20) Nawˇmi˗euˬ nui noeˬ paˇ iˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh ngeh Nawˇmi myaˆ biˇ ju ju˗ehˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh byehˇ dzeh nehˬ laꞈ”˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu kʼawꞈ ni, nymˬ˗mˇ naˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ Yeˬhawˇbaˬ “Aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ” pyeuꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ aˬ jeˬ miˇ neh paˇ iˇ˗euˬ nga?

23 Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh Nawˇmi Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ luꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Nawˇmi Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ laˇ ngeh jiˇ Yeˬhawˇbaˬ Luˇta˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Luˇta 1:16) Kʼoeˇ naˇ Nawˇmi Yeˬhawˇbaˬ ‘Aˬ yawꞈ pehˬ˗ahˇ haw piˇ paˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ’ pyeuꞈ˗eu. Bawˇza˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu Luˇta˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ meh. c (Luˇta 2:19, 20) Nymˬ˗mˇ Nawˇmi ‘Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh haw ngaˬ. Ngaˬ˗euˬ behˇ dzeˇ aˬ myah luꞈ jawˇ law hawˇ ngaˬ˗aˇ’ lehˬ noeˬ˗eu paˬ. (Ja ceuˬ 136:23, 26-ahˇ gui.) Nawˇmi Luˇta hawˇ˗eu Bawˇza aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ maꞈ smˇ gʼaˬ luꞈ aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ.

24. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ ya mˇ mawˇ daˆ leꞈ˗eu nga?

24 Luˇta˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma cawˆ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni caw ba nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ ya biꞈ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui caw ba˗eu jeˬ loˬ˗eu deuˬ gʼaˬ paˇ ahˇ kʼoꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu ma. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu nga? Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ “Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ”˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗eu miˇ neh ma.—Doˆ˗iˇ˗eu 34:6; Ja ceuˬ 33:22.

Dawˬ caˇ 130 Iˬ baˇ pyehˬ

a Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ bi mˇ mawˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui gaˇ hu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ heu aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga lehˇ haw˗eu heu neh, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ gʼoˆ shaw nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Luˇta, Nawˇmi hawˇ˗eu Bawˇza˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ haw ma.

b Heu kawˆ˗ahˇ neh tiˬ byah tiˬ loꞈ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ Luˇta yaw huiˬ 1 hawˇ˗eu 2-ahˇ gui lehˇ gʼaˬ biꞈ mawꞈ miˇ˗a.

c Bawˇza aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ paˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ nga lehˇ heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ naˇ 2012 kʼoꞈ, Tseˇ siˬ ba la, 1 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ myaˆ pyawˬ 20 laꞈ kʼoeˇ “Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah˗ahˇ dzaw geuꞈ” ‘Muiˬ˗eu zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ’ lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ haw.