1. Dawˬtsoˆ 7:20-ahˇ Sawˇlaˬmoˬ maˇ diˇ ngeuˇ˗eu aˬ jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ ngaˬ?

 Sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ “Yaw lehˬ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ mˇ˗ehˇ, yaw dawˇ tehꞈ˗ehˇ mˇ˗eu tsawˇ muiˬ, miˇ taˆ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬtsoˆ 7:20) Dawˬ teu naˇ tsaˬ dui dui meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ meh. (1 Yoˇhaˬ 1:8) Teu miˇ neh aˬ dui Miˬyehˇ neh maˬ ehˇ, aˬ cawˬ neh maˬ ehˇ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh.

2. Nawˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ tiˬ gʼaˬ nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu nya?

² Nawˇ nawˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu cawˬ˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ nehˬ haw˗euˬ gaˇ noeˬ taˬ nya˗eu paˬ. Nawˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ kʼoꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ tahˬ shaˇ iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh nawˬ˗euˬ cawˬ nawˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Nawˬ˗euˬ nui ma saˇ laˇ˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.

3. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dui dui˗eu cawˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ leˇ ni ngehˬ haw mˇ haw˗euˬ meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ mawꞈ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

4. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga?

⁴ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Siˇnaˆ gawˬ jawˬ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Moˇseˬ˗ahˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu ngaˇ˗aˬ, gʼawˬ  shaˬ gaˬ nya˗awˇ, caw ba nya˗eu ma. Yaw awˇ laꞈ˗ehˇ nui ma maˬ pehˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ˗awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu ma. Ngaˬ˗euˬ saˇ jaˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ ziˇ aˇ heˇ aˇ muiˇ ziˇ keuˆ ni ziꞈ˗awˇ, maˬ muiˬ maˬ jaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu iˬ baˇ˗ahˇ ngaˇ oˇ dzeuˇ nya˗eu ma.” (Doˆ˗iˇ˗eu 34:6, 7) Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya dui dui˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗awˇ, mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ngeh, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu lehˇ aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh.—Neˬhaˬmiˇ 9:17; Ja ceuˬ 86:15.

5. Ja ceuˬ 103:13, 14-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu nga?

⁵ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 139:15-17) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ da aˬ ma˗ahˇ neh za˗euˬ aˬ dui˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya puˬ laꞈ˗euˬ lehˇ jiˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ gʼeh luꞈ˗eu nga lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 78:39; Ja ceuˬ 103:13, 14-ahˇ gui.

6. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ baˬ da neh aˬ dui iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ, ya shiˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:12) Aˬ dui aˇ naˆ ni leh jeh kʼawꞈ yawˬ ha˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ ni maˬ caw ba nehˬ nya˗a. (Ja ceuˬ 49:7-9) Ehˇ kʼawꞈ nui gaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ teu˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ nga? Yoˇhaˬ 3:16-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ kʼawꞈ bi shiˇ dah le˗euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 20:28; Loˇmaˆ 5:19) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼaˇ jah˗eu deuˬ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ shiˇ dah le˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 2:9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gaˬ dui dui˗eu Zaˬmaˇ shaꞈ dawˇ laˇ paˬ˗ehˇ naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ shiˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, nui ma aˇ naˆ ni naˇ leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ maˬ pyehˬ mawꞈ law nmˇ˗aˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ bi shiˇ dah le˗eu yaw duˬ baw meh.

7. Gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ haw˗euˬ nga?

⁷ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ  mya kawˆ ahˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:32) Teu laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ naˇ sahˬ paˬ Maˬnaˇseˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi iˬ baˇ hawˇ˗eu haiˬ˗eu yaw myaˬ jeˬ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maˬ ngeuˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ kʼawꞈ maˬ ngeuˇ˗eu miˬ yehˇ gʼaˇ duˬ lawˇ nehˬ˗euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ yuˇ taˬ gaˇ keuˆ ni huiˬ dui dui˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Maˬnaˇseˬ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma pehˇ laˇ ngeh keuˆ ni, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ mehˬ shi aˬ yawꞈ iˬ baˇ mˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 33:2-7) Ehˇ kʼawꞈ Maˬnaˇseˬ yawˬ ha neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ paˬ tiˬ poˆ paˇ bi geuꞈ kʼoꞈ˗euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 33:12, 13) Sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Daˬbiˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ uˬ taꞈ, huiˬ˗eu iˬ baˇ nui jeˬ jiˇ mˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Daˬbiˇ aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma cawˆ˗awˇ, maˇ diˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 12:9, 10, 13, 14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu lehˇ ya siˬ meh.

8. Yeˬhawˇbaˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga?

⁸ Yeˬhawˇbaˬ “Miˇ kʼahˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu yaw sahˇ gʼaˬ” pyeuꞈ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 18:25) Muiˬ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ naˇ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu loˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ ni, zahˇ sahˇ kʼoꞈ jahˇ doˆ˗eu gʼaˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 33:22) Aˬ jeˬ tsaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ tsaˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ siˬ nya˗a. Muiˬ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ paˇ loˬ nga siˬ? Gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ mi naˆ˗ehˇ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu loˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu miˇ neh, kʼaˇ muiˬ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh.

9. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ haw˗eu nga?

⁹ Yeˬhawˇbaˬ naˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ duˇ ni, aˬ myah luꞈ gaˇ kawˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 18:20, 21; Ja ceuˬ 90:8) Yeˬhawˇbaˬ naˇ tsawˇ haˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ ya gaˬ˗awˇ ya mawˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗awˇ maˬ daˇ˗a. Aˬ yawꞈ naˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ heu naˇ, aˇ jeuˬ aˇ ca˗ahˇ neh maˬ ehˇ, huiˬ laˇ˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, nui noeˬ nui ma˗ahˇ neh maˬ ehˇ, iˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ haw mawˇ jiˇ nya˗awˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu nga lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi dehˬ kaˬ zaꞈ taˬ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗a. (Heˬbyehˇ 4:13) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, tsawˇ haˬ teu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh.

10. Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ daˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga? (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:4)

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ daˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ tiˬ pawꞈ˗iˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ngeh, aˇ gʼehˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ jaˆ gaˇ maˬ ehˇ, tsawˇ myahˇ doˆ gaˇ maˬ ehˇ, bym gaˇ byehˆ gaˇ maˬ ehˇ, maˬ haw˗a. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7; Yaˬkoˆ 2:1-4) Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ ka tiˇ nya˗eu loꞈ˗ehˇ laꞈ nmꞈ jiˇ maˬ nmꞈ nya˗a. (2 Laˬsaˬbaˬ 19:7) Yeˬhawˇbaˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ maˬ daˇ˗a. (Doˆ˗iˇ˗eu 34:7) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˬ nya jiˇ˗eu miˇ neh, kʼaˇ muiˬ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:4-ahˇ gui.

11. Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga?

¹¹ Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ boꞈ˗euˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ, tsawˇ haˬ zaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ meh lehˇ si nya˗eu meh. Paˇ dmˬ tiˬ dmˬ laꞈ kʼoeˇ Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ boꞈ˗euˬ deuˬ neh zmˬ taˬ˗euˬ  Heˬbyehˇ dawˬ tiˬ dawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, heu loꞈ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. “Heˬbyehˇ˗euˬ dawˬ teu dawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh zmˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ cawˬ cawˬ iˬ baˇ pyehˬ gaˇ ngehˬ keuˆ ngeh nmˇ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗iˬ maˬ zmˬ˗a.” Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ˗eu nga?

12-13. (a) Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah keuˆ ni muiˬ˗eu nga?

¹² Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ shaw mehˬ lehˇ jah naˇ, aˬ dui˗ahˇ “gʼaˬ byah” laˇ˗eu uˬ taꞈ, nui saˇ za˗awˇ, siˬ nya˗eu nui ma jiˇ shawˇ˗eu meh. “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ” neh za˗euˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ bi gʼeh laˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 3:19, 20) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mˇ haw˗euˬ loꞈ˗ehˇ sawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jiˇ paˇ gʼoeˇ kʼoꞈ laˇ˗eu meh.

¹³ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ shaw˗euˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ ngehˇ byoˆ˗eu uˬ taꞈ, yaw lehˬ teu baˬ da neh maˬ paˇ daˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 43:25; Yeˬlaˬmiˇ 31:34) Yeˬhawˇbaˬ “aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ, mˬ dzeˇ miˇ dzeˇ sha dzeh˗eu meh.” b (Ja ceuˬ 103:12) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 130:4) Yeˬhawˇbaˬ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu nga?

14. Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu maˬ pyehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ maˬ mˇ˗euˬ nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗aˬ. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗awˇ, Zahˇ sahˇ kʼoꞈ jahˇ doˆ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, Yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ maˬ pyehˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu nga?

15. Luˇkaꞈ 12:47, 48-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ noeˬ keuˆ˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ keuˆ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ yawˬ ha neh mˇ˗euˬ jeˬ yaw lehˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya ngaˇ laˬ maˬ siˬ nya nga laˬ lehˇ ehˇ˗eu heu meh. Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Luˇkaꞈ 12:47, 48 laꞈ kʼoeˇ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ  meh. (Gui.) Yeˬhawˇbaˬ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya gaˇ neh diˇ daˬ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗eu deuˬ naˇ, huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ maˬ pyehˬ nehˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Maˬkuˆ 3:29; Yoˇhaˬ 9:41) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui heu naˇ yaw lehˬ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, yaw lehˬ teu˗ahˇ mˇ laˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh lehˇ noeˬ tmˬ nya ngaˇ laˬ? Euˬ, noeˬ tmˬ nya meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ noeˬ keuˆ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ paˇ jaˆ˗eu miˇ neh meh.

16. Noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ neh iˬ baˇ bi pyehˬ mawꞈ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh ya noeˬ poˆ ya noeˬ paˇ˗eu nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ keuˆ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ maˇ diˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ngaˬ˗aˇ laˬ lehˇ ehˇ˗eu heu meh. Iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ “nui noeˬ nui ma taˬ jeˬ taˬ kawˆ hawˇ˗eu noeˬ taˬ˗eu jeˬ beˬ paˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.” Kʼoeˇ naˇ mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ yawˬ ha maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ mˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, nui ma cawˆ dui dui gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ gʼaˬ naˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ nui ma cawˆ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ yaw lehˬ teu mˇ gaˇ keuˆ ni Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ bi cawˆ iˇ˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Sahˬ paˬ Maˬnaˇseˬ hawˇ˗eu Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ kʼawꞈ, maˇ diˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 14:8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui maˇ diˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ lehˇ yaw duˬ baw ngeh tehꞈ˗ehˇ, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ ha neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma cawˆ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Laꞈ jiˇ ya keuˆ˗iˇ˗eu meh. c Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ keuˆ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

17. Dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ paˇ mˇ kʼoꞈ iˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? (Iˇsaˬyaˇ 55:7)

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ keuˆ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ ngaˇ laˬ lehˇ haw˗eu heu meh. Dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, “gʼoꞈ laˇ” gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu naˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ mˇ ni Yeˬhawˇbaˬ bi dehꞈ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ dehꞈ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 55:7-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ ya laˆ paˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:2; Eˇpeˇsu 4:23) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, maˬ muiˬ˗eu  nui noeˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ byehˇ dzeh ma lehˇ ya noeˬ tsoˆ taˬ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:7-10) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh iˬ baˇ bi pyehˬ mawꞈ naˇ, iˬ baˇ bi ciˬ shawˇ mawꞈ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya jah˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ ya mawˇ ngeh, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.—1 Yoˇhaˬ 1:7.

18. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗eu iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁸ Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ paˇ ja sawˇ kʼoꞈ kaˇ˗euˇ. Boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ neh Yeˬhawˇbaˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ kʼaˇ pyehˬ nehˬ nya˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ jiˇ mawˇ jiˇ nya˗eu miˇ neh, aˬ dui maˇ diˇ noeˬ paˇ maˬ noeˬ paˇ˗euˬ lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ ngeh, dawˬ tawˆ luꞈ pyehˬ nehˬ jiˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mˇ haw˗euˬ tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ sawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma shawˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ paˇ za kʼoꞈ nya˗eu meh.

19. Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ mˇ lehˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ mˇ lehˬ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ naꞈ suiˇ ni haw ahˇ leꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ (Gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ) 2 dmˬ aˬ yawꞈ dmˬ, myaˆ pyawˬ 771 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh gʼaˬ za nya˗eu meh. Teu gaˇ heu loꞈ˗ehˇ taˬ˗euˬ meh. “Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ gʼawˬ mya tsahˇ jaˆ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, yaw lehˬ mˇ˗euˬ gaˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni nui ma cawˆ cawˆ˗ehˇ jawˇ˗eu maˬ loˬ˗a. (Ja ceuˬ 103:8-14; 130:3) Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ dehꞈ˗eu leh jeh naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ nya meh. (Piˇliˇpiˆ 4:4-6; 1 Yoˇhaˬ 3:19-22).” Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ dui dui˗eu meh.

20. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jaˆ sawˇ˗eu nga?

²⁰ Aˬ dui yawˬ ha neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ nui ma cawˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ duˇ leˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ˗eu nga? Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ gʼoˆ shawˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?