1-2. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

 Dzeuˇ laꞈ˗euˬ yaw myaˬ kʼoꞈ˗ahˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu nyiˬ gʼaˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ oe˗eu ui cuiˆ myahˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼa˗iˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ teu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗iˇ ngeh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ naˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ yaw myaˬ deuˆ pah nehˬ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu gʼaˬ, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ leˇ dui dui mehˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ gʼoˆ doˆ˗iˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ sheuˬ gʼeh˗eu teu nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ “Naw nyaꞈ nmˇ ngaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ siˬ nya nga” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu nyiˬ gʼaˬ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ jaˆ nya, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh nya lehˇ jiˇ maˬ naˇ haˬ ni nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh mehˇ nmˇ teu gʼaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu nyiˬ gʼaˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh.

² Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ paˇ shaˇ noeˬ poˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ, mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gui nehˬ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Dahˬ beh ngeh mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ heu gʼaˬ yaw zeu baw˗eu maˬ siˬ nya nga lehˇ noeˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ paˇ shaˇ noeˬ haw ngeh, ngaˇ jiˇ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ˗ahˇ ‘Aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ jaˆ nya?’ ‘Aˬ jeˬ ya caw ba nehˬ˗a?’ lehˇ maˬ naˇ haˬ ni Jaˇliꞈ pah nehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ kaꞈ gʼa nyaˬ.” Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu gʼaˬ, teu˗ahˇ neh gʼawˬ mya jeˬ ya siˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ sheuˬ gʼeh˗eu teu gʼaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ gaˬ nya˗eu, yaw duiˇ ma˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ taˬ˗euˬ meh.

3. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya˗eu aˬ suˇ suˇ gʼaˬ nga?

 ³ Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu gaˇ heu˗ahˇ yawˇ bo˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ  sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ tiˬ poˆ na, cawˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ˗ehˇ tsaˬ laˇ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 141:5; Dawˬdaˬ 25:12) Aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ zaˬ miˬ zaˬ deuˬ jiˇ “aˇ kʼoꞈ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ zaˬ miˬ zaˬ deuˬ”˗ahˇ Tiˇtuˆ 2:3-5-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ da aˬ ma deuˬ jiˇ yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya mehˬ ya tsoˆ˗eu meh. Heu kawˆ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu “nui ma˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ” ni maˬ ehˇ, maˇ diˇ zmˬ˗iˇ nya ni maˬ ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.—Dawˬdaˬ 27:9.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu oeˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. (1) Aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma neh biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (2) Maˇ diˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu loˬ ngaˇ laˬ? (3) Nui noeˬ nui duˇ aˬ suˇ gʼaˬ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (4) Nui ma˗ahˇ zaw leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nya˗eu nga?

5. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui gaˬ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ˗eu nga? (1 Gawˇliˬtu 13:4, 7)

⁵ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ ma cah bahˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu heu neh nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:1) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nui noeˬ nui duˇ maˬ biꞈ mi naˆ˗ehˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh nui gaˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Pawˇluˆ “Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu meh. . . . Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ daˬ coeˇ˗eu meh. Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ jah coeˇ˗eu meh. Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ coeˇ˗eu meh. Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ oˇ coeˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 13:4, 7-ahˇ gui.) Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Nui noeˬ nui duˇ za˗euˬ gʼaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Loˇmaˆ 12:10.

6. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ jeˬ mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ nga?

⁶ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Pawˇluˆ Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu loˬ ngeh, nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ maˬ jawˇ˗aˬ. Pawˇluˆ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nui gaˬ keuˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, kamˬ coeˇ oˇ coeˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, jeˬ hu ja ceuˬ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, shaˬ˗eu zahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ya daˬ luꞈ meh lehˇ siˬ nya ma lehˇ jiˇ paˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (1 Teˇsaˬloˇni 1:3; 2 Teˇsaˬloˇni 1:4) Naw maꞈ naˇ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ nui deuˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ deuˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ jiˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Teˇsaˬloˇni 1:8, 9) Pawˇluˆ neh ja ceuˬ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ ya gui ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗euˬ tehꞈ˗a. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw duiˇ ma˗ehˇ gaˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh Teˇsaˬloˇni aˇ muˇ˗ahˇ boꞈ gʼeh˗euˬ sahˬ boꞈ teu nyiˬ taꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ heu naˇ, zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ pyeuꞈ meh.—1 Teˇsaˬloˇni 4:1, 3-5, 11; 2 Teˇsaˬloˇni 3:11, 12.

7. Tiˬ gʼaˬ na nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗eu nga?

⁷ Nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu biꞈ jeˬ biꞈ kawˆ maˬ tsaˬ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Noeˬ dahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ doe laˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu “Tiˬ gʼaˬ na nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu teu naˇ, nui noeˬ nui duˇ teu maˬ tsaˬ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu deuˬ nui gaˬ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ maˬ biꞈ˗eu miˇ neh meh.” Aˬ dui heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, nui pehˇ maˬ zmˬ ni nui gaˬ zmˬ˗awˇ biꞈ naˇ ha geuꞈ˗eu awˬ dzehˬ˗eu meh.

8. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁸ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu maˬ ya tehˬ˗a. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tiˬ gʼaˬ paˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ maˬ biꞈ mi naˆ˗ehˇ yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ maˇ diˇ biꞈ˗eu loˬ ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ mˇ lehˬ˗euˬ yaw duˬ baw ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ bahˬ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ ngaˬ nehˬ˗ehˇ noeˬ˗eu maˬ duˇ leˇ˗eu miˇ neh tehꞈ nga laˬ?’ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui gahˇ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ “maˬ shaˇ noeˬ ni dawˬ ngehˬ” gaˇ yahˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 29:20) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ nga laˬ, maˬ biꞈ paˬ nga laˬ lehˇ gʼeh luꞈ naˇ, yawˬ ha nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gʼaˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ maˇ diˇ mˇ bahˬ˗euˬ ngaˇ laˬ lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, dzaˇ˗i sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ naˇ haˬ nya˗eu meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:16, 17.

9. Mehˬ tsoeˬ dm˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? (1 Tiˆmoˇseˬ 2:9, 10)

⁹ Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ mehˬ tsoeˬ dm˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ mawꞈ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. ‘Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ jaˆ nya laˬ?’ Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ nui ma maˬ bi pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ, maˬ ngeuˇ naˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya lehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ mehˬ tsoeˬ dm˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Pawˇluˆ neh biꞈ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ja sawˇ nya˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 2:9, 10-ahˇ gui.) Pawˇluˆ Ka li zaˬ˗euˬ mehˬ tsoeˬ dm jeˬ dm kawˆ heu naˇ, nui ma nahˬ yu ni taˬ˗awˇ aˬ cawˬ haw muiˬ ni maˬ ehˇ, yaw tsaˬ tsaˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, ya dm ya gʼaˬ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ dui aˬ jeˬ dm nya˗awˇ, aˬ jeˬ maˬ dm nya˗eu lehˇ nmˇ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ maˬ bahˬ˗euˬ taꞈ naˇ, yawˬ ha kʼaˇ ya leˇ˗eu loꞈ˗ehˇ dm nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ nga laˬ, maˬ biꞈ paˬ nga laˬ lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ nui ma nahˬ yu ni taˬ˗awˇ mehˬ tsoeˬ aˬ cawˬ haw muiˬ ni dm ngaˇ laˬ lehˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu meh.

10. Aˬ dui aˬ cawˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ˗eu nga?

¹⁰ Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ nyiˬ gʼaˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ maˬ duˇ leˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ tsaˬ˗a lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Teu miˇ neh aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha˗ahˇ duˇ ni maˬ ya ka tiˇ˗a.—Loˇmaˆ 14:10.

11-12. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ tiˬ gʼaˬ paˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu loˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹¹ Maˇ diˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu loˬ naˇ, aˬ suˇ gʼaˬ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nymˇ dahˬ baw˗eu zaˬ mi zaˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ maˬ ehˇ, zaˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ maˬ ehˇ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu lehˇ gʼeh ngeh maˬ biꞈ mi naˆ˗ehˇ, nymˇ sahˇ aˬ da gʼaˬ nehˬ˗ehˇ jeˬ hu ya ja sawˇ˗eu meh. Nymˇ sahˇ aˬ da gʼaˬ gaˇ kawˆ  teu˗ahˇ aˬ yawꞈ nyehꞈ tehˬ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. b Maˬ ngeuˇ naˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh nymˇ sahˇ aˬ da gʼaˬ jiˇ teu gaˇ jawˇ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.  Aˇ deuˆ 3˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tiˬ poˆ na aˇ kʼoꞈ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ buˇ deuˬ neh nui noeˬ nui duˇ bi biꞈ naˇ tsaˬ leˇ dzehˬ˗eu lehˇ baw˗eu meh.

¹² Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ya shaˇ sawˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ kawˆ jaˆ˗a siˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ ngaˇ biꞈ naˇ tsaˬ ngaˬ˗aˇ laˬ? Yawˬ gʼaˬ yawˬ neh bi biꞈ naˇ tsaˬ leˇ dzehˬ nga laˬ?’ Yaw jeˬ ma jeˬ, yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ ya biꞈ˗iˇ naˇ, teu loꞈ˗ehˇ puˬ haw gʼeh haw˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ bi biꞈ˗iˇ naˇ muiˬ dzehˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ teu loꞈ˗ehˇ puˬ haw˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗awˇ, nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw nya ni ya caw ba nehˬ˗eu heu naˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh naˇ, aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ puˬ haw gʼeh haw laꞈ˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ maˬ jawˇ nga lehˇ maˬ biꞈ ni taˬ gʼeh. Teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu heu pyeuꞈ meh.

13-14. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ ehˇ gaˇ naˇ haˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹³ Mehˇ nmˇ deuˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. ‘Ngaˇ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˇ naˆ ni siˬ nya˗eu nya? Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ ya tahˬ puˬ luꞈ˗eu nga? Aˬ yawꞈ ngaˇ maˬ siˬ nya˗eu shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ puˬ luꞈ nga laˬ? Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗awˇ, kʼaˇ loˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?’

¹⁴ Nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu deuˬ Yaˬkoˆ 1:19 laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Teu gaˇ Yaˬkoˆ “Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ cawˬ ehˇ gaˇ yaw kawˇ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˬ. Ehˇ kʼawꞈ, dawˬ ngehˬ˗eu taˬ tehˬ. Nui ma pehˇ˗eu aˬ huˬ taˬ huˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ siˬ nya jiˇ maˬ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ siˬ nya jiˇ ngaˇ laˬ? Dawˬdaˬ 18:13-ahˇ “Yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ mi naˆ˗ehˇ maˬ naˇ haˬ duˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ dzawˬ aˇ gah˗ahˇ duˇ˗eu meh” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ ehˇ gaˇ naˇ haˬ naˇ muiˬ dzehˬ meh. Teu miˇ neh dawˬ maˬ ngehˬ mi naˆ˗ehˇ mehˇ nmˇ deuˬ ngehˬ gaˇ jeˬ hu naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Heu kawˆ˗euˬ dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗uˇ. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ neh lehˬ hmˬ leꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ taˆ lehˇ ngehˬ ngeh to˗aˬ, mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ˗ahˇ ‘Nawˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ jaˆ nya? Aˬ jeˬ ya caw ba nehˬ˗a?’ lehˇ naˇ haˬ paˬ lawˇ hawˇ nyaˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni jeˬ hu jahˇ naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nya dzehˬ˗eu meh.

15. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Dawˬdaˬ 27:23 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ caw nya˗eu nga?

¹⁵ Mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni jahˇ. Aˬ dui neh ja sawˇ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya˗eu  gʼaˇ duˬ naˇ, Jaˇliꞈ myaˆ deuˆ gui nehˬ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ myaˆ hmˬ biꞈ nehˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ kʼahˬ lahˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼoˆ shaw˗awˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni ya jahˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 27:23-ahˇ gui.) Teu miˇ neh sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

16. Sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ yaw muiˬ˗ehˇ biꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁶ Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu loˬ˗eu miˇ neh laˇ˗eu tehꞈ ngaˇ lehˇ noeˬ leˇ ni maˬ ya jahˇ˗a. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ loˬ ngeh tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, maˬ loˬ ngeh kʼawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ nya lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya ngehˬ cawˬ taꞈ˗eu meh. Noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu loˬ laˇ ngeh jiˇ biꞈ˗eu yaw awˬ meh. Mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗eu yaw awˬ meh.”

17. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui ma ya mahˇ˗awˇ gʼawˬ shaˬ ya gaˬ˗eu aˬ geu ngeh nga?

¹⁷ Nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na dahˬ beh ngeh Jaˇliꞈ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma mahˇ nehˬ˗awˇ gʼawˬ shaˬ ya gaˬ nehˬ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ taˆ lehˇ maˬ ha geuꞈ nga lehˇ nui ma ma ya pehˇ˗a. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ˗aˬ, “Gʼaˬ byehˆ byehˆ˗eu tsawˇ haˬ kʼoeˇ taˆ, aˬ yawꞈ nui nahˬ nui yu ahˇ˗awˇ, shaˬ zahˬ naꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 12:20) Teu miˇ neh aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu teu gʼaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni hawˇ˗eu, aˬ yawꞈ nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ maˇ diˇ zmˬ˗iˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Nui noeˬ nui duˇ za˗euˬ mehˇ nmˇ gʼaˬ kʼawꞈ, nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu aˇ yamˬ loˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ jeˬ biꞈ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu, nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya˗eu meh. Biꞈ˗eu nui noeˬ nui duˇ teu naˇ, aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.

18. (a) Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? (b) Aˇ baˇ hawˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw ngeh aˬ da aˬ ma deuˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

 ¹⁸ Yawˬ ha˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ byah kuˆ˗eu miˇ neh, heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nui noeˬ nu duˇ heu˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ keuˆ nya˗a. (Yaˬkoˆ 3:2) Aˬ dui paˇ mˇ lehˬ meh siˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui kʼaˇ mˇ lehˬ ngeh yaw lehˬ jeˬ teu˗ahˇ neh dzaw geuꞈ˗eu ya leh jeh˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ siˬ leˇ ngeh, aˬ dui neh maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ ngehˬ deuˬ mˇ deuˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu yaw awˬ meh.—“ Aˬ da aˬ ma deuˬ˗ahˇ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.

19. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ laˬ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi cehˇ nya˗eu nga?

¹⁹ Aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ ni nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ nui noeˬ nui duˇ za˗euˬ gʼaˬ jiˇ maˬ byah kuꞈ˗a. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ja sawˇ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ biꞈ luꞈ˗uˇ. Kʼoeˇ naˇ maˇ diˇ loˬ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha biꞈ paˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu miˇ neh biꞈ luꞈ˗uˇ. Nui noeˬ nui duˇ maˬ biꞈ mi naˆ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ nya? lehˇ jeˬ hu naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ jaˆ luꞈ nga lehˇ ya siˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ. Gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ jawˇ˗awˇ shaˇ noeˬ haw. Nahˬ yu ni gʼeh˗eu uˬ taꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ laˇ ni leh jeh. Aˬ dui ya noeˬ taˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu ‘nui ma˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu’ gʼaˇ duˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jiˇ maˬ ya ngehˇ˗a.—Dawˬdaˬ 27:9.