1. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ nya˗eu nga?

 Aˬ dui Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ nehˬ mawꞈ˗eu ma. Teu loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ bi huiˬ bi mahˇ laˇ˗eu, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu gaˇ deuˬ dzaw nya taˬ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu leh jeh˗eu, aˇ pyaˇ heu deuˬ daˬ taˬ˗eu loˬ meh. b

2. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ gaˇ paw aˇ pyaˇ daˬ˗awˇ mˇ byah nya ni leh jeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

² Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ paw˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh daˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ dui nui gaˬ pyeuꞈ˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu miˇ neh ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nya˗eu jeˬ hawˇ˗eu bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ zmˬ gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh Miˬyehˇ gaˇ paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh˗eu ma. (1 Teˇsaˬloˇni 4:9, 10) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ laꞈ˗euˬ aˇ myaˆ kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ maˬ kaˬ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni jahˇ nya meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ haw ma.

3. 1 Tiˆmoˇseˬ 4:12-16-ahˇ haw ngeh gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu nga?

³ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ zaˬ guˬ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ dahˬ beh˗eu sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ ngeh, Tiˆmoˇseˬ noeˬ dahˇ doe˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh daˆ leꞈ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:12-16-ahˇ gui.) Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh aˬ yawꞈ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ mawꞈ˗eu gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ jaˆ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Teu naˇ Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu nui gaˬ, nui jah, muiˬ˗eu shawˇ˗eu  seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ˗ahˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ mawꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi Jaˇliꞈ gui˗eu, gʼaˬ biꞈ˗eu, mehˬ nehˬ˗eu, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ˗ahˇ jiˇ bi huiˬ bi mahˇ laˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui Tiˆmoˇseˬ loꞈ˗ehˇ, yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu aˇ pyaˇ daˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ huiˬ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

4. Piˇliˇpi 2:19-22-ahˇ haw ngeh Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁴ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Teu naˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ jaˆ˗eu Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ pyeuꞈ meh. (Piˇliˇpiˆ 2:19-22-ahˇ gui.) Pawˇluˆ neh Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh, Tiˆmoˇseˬ naˇ taˬ aw˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu uˬ taꞈ, leh jeh dui dui˗awˇ nui ma taˬ coeˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Tiˆmoˇseˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, kʼahˬ lahˇ˗awˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, maˬ awˬ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ nui ma taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ a nehˬ˗awˇ bi mˇ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 4:17) Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ ya leˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh naˇ, aˬ dui aˇ muˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 25:9; 138:6.

5. (a) Aˬ dui Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni aˇ pyaˇ aˬ joˆ˗ehˇ daˬ nya˗eu nga? (b) Aˇ baˇ˗ahˇ ya mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya ni leh jeh ma lehˇ ehˇ˗eu aˇ pyaˇ˗ahˇ mˇ bayh nya ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga?

⁵ Aˬ jeˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ˗eu lehˇ laˆ duˬ taˬ. Aˬ dui seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ aˬ geu hmˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ luꞈ nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yaw muiˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ hmˬ˗ahˇ ya tseˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya dzehˬ laˇ nya ngaˇ laˬ? Yawˬ ha˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ dzehˬ laˇ ni jahˇ nya ngaˇ laˬ? Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ dzehˬ laˇ nya ni maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ nya dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, leh jeh nya ngaˇ laˬ? Yawˬ ha aˬ geu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ luꞈ nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma taˬ nya˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ˗eu heu jiˇ aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 27:6.

6. Aˬ dui yawˬ ha huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

⁶ Yawˬ ha neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh. Aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Aˬ dui jahˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, yawˬ ha huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu meh. Nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nya dzehˬ laˇ ni leh jeh ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ.  Teu ngeh nawˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu deuˬ hawˇ˗eu iˬ baˇ maˬ pyehˬ nehˬ˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 7:47, 48) Yeˬsuˇ gaˇ hu aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ˗euˬ yaw lehˬ jeˬ˗ahˇ maˬ haw ni mehˬ hu paw aˬ yawꞈ maꞈ huiˬ laˇ mahˇ laˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗eu meh. Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ duˇ ni Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Paˬliˬsehˇ deuˬ naˇ “aˬ cawˬ˗ahˇ taˬ nyiˇ˗eu” meh. (Luˇkaꞈ 18:9) Aˬ dui yaw jeˬ ma jeˬ teu˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ gʼaˬ ngeh yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ tawˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nya? Aˬ cawˬ˗euˬ aˬ jeˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?’ lehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Nawˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu shaˬ luꞈ naˇ, teu gʼaˬ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ boꞈ doˆ˗eu leh jeh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha˗ahˇ ‘Yeˬsuˇ law nmˇ˗aˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga? Iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ngaˇ laˬ?’ lehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗eu teu naˇ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ beˬ paˇ nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Dahˬ beh ngeh aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ deuˬ laˇ ni jahˇ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, ya leh jeh dui dui˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui leh jeh daˆ leꞈ naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ nya laˇ˗eu meh.

7. Dawˬdaˬ 22:29-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ luꞈ˗eu nga?

⁷ Aˬ dui daˬ nya˗eu aˇ pyaˇ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ dzaw nya taˬ˗eu heu meh. Beˬdeˬlaˇ maˬ ehˇ, Bawˬdzaˬnymˇ maˬ ehˇ, huiˬ˗eu Bawˬdzaˬnymˇ maˬ ehˇ, heu deuˬ tsoˆ gaˇ caw ba˗eu deuˬ loˬ dui dui gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Teu gaˇ mˇ˗eu yaw myaˬ gʼaˬ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ mˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ gaˇ teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya laˇ˗euˬ meh. Aˇ baˇ˗ahˇ ya mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ mehˇ nmˇ aˬ li deuˬ maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ aˬ buˇ deuˬ maˬ ehˇ, Bawˬdzaˬnymˇ hawˇ˗eu huiˬ˗eu Bawˬdzaˬnymˇ laˆ saˆ gaˇ caw ba nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ dzaw luꞈ˗eu meh. “Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ Sahˬ paˬ pyeuꞈ˗eu” Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ hawˇ˗eu, “Sahˬ paˬ kʼoeˇ taˆ Sahˬ paˬ pyeuꞈ˗eu” Yeˬsuˇ Ka li, gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu mehˇ nmˇ teu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ luiˆ luꞈ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:17; 6:15; Dawˬdaˬ 22:29-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ yawˬ ha˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ zmˬ mawꞈ˗eu ma.—Yoˇhaˬ 8:54.

8. Aˬ dui yawˬ ha aˬ geu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ luꞈ nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

⁸ Aˬ jeˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ˗eu lehˇ laˆ duˬ taˬ. Nawˇ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ mˇ dzaw shaˇ dzaw nya˗eu nga? Aˬ dui aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ yawˬ ha aˬ geu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ nga lehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ ngehˬ˗eu tmˇ˗eu paw maˬ ehˇ, mehˬ˗eu paw maˬ ehˇ, huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ nga lehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ naˇ, aˬ geu hmˬ˗ahˇ nga yaw kʼaˆ˗ehˇ laˆ saˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ naˇ haˬ duˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh. Aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

9. Aˬ dui yawˬ ha neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

⁹ Yawˬ ha neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh. Nawˇ mehˬ˗eu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Toˆ˗ehˇ naˇ Gui gaˇ mehˬ gaˇ leh jeh lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ. Nawˬ˗ahˇ jawˇ nah yaw kaˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ gaˇ tiˬ hmˬ biꞈ doˇ nehˬ laꞈ˗euˬ naˇ, mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ˗ahˇ jeˬ hu bi naˇ haˬ˗awˇ, aˬ geu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ nga lehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˬ lehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, gaˇ˗ahˇ leh jeh dui dui˗eu gʼaˬ, nui ma taˬ coeˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ haw ni ya leh jeh˗eu meh.—Dawˬdaˬ 21:5; 2 Gawˇliˬtu 8:22.

10. Aˬ dui yawˬ ha huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu jeˬ, huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁰ Nawˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu jeˬ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ naˇ tawˇ neh. Gʼaˬ byehˆ taˬ byehˆ. Mehˇ nmˇ Gehˇliˬ sahˬ boꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ  gui nya˗a. Aˬ yawꞈ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ teˇ saˇ ya gui doˆ ngeh aˇ naˆ ni shaˬ˗euˬ lehˇ aˬ yawꞈ noeˬ luꞈ˗a siˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ leh jeh daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ neh ya dzaw˗euˬ jeˬ baˬ da neh nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tiˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, smˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, dawˬ mehˬ mehˬ nya laˇ shaw˗euˬ meh.

11. Tiˆmoˇseˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui˗ahˇ gaˇ nui jeˬ˗ahˇ jiˇ mˇ nya dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹¹ Tiˆmoˇseˬ yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ ngaˇ laˬ? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nmˇ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Pawˇluˆ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw beh naˆ maˬ tseˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:10) Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ yawˬ ha˗euˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh naˇ gaˇ nui jeˬ˗ahˇ jiˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗eu meh.

12. Aˬ dui aˬ cawˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ za luꞈ˗eu nga?

¹² Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ mehˇ nmˇ deuˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za luꞈ˗eu ma. Aˬ dui naˇ gawˇ laˆ saˆ duˬ˗ahˇ ya yuꞈ˗iˇ ngeh, naˇ gawˇ laˆ saˆ paw˗euˬ gawˬmiˬtiˬ, maˬ ngeuˇ naˇ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu deuˬ jawˇ gaˇ gʼa˗iˇ˗eu aˇ muˇ˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, aˬ dui jawˇ gaˇ gʼa laˇ˗awˇ gʼaˬ biꞈ laˇ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui sahˬ zahˬ ya puˬ ngeh jiˇ aˬ dui ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˬ dui Jaˇliꞈ mehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ caw ba˗eu jeˬ loˬ ngeh, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu tiˬ gʼaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ oe caw nehˬ laꞈ˗awˇ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a. Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui˗ahˇ ya caw ba nehˬ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu heu neh laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ “za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ nui jeˬ neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ naˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

13. Aˬ dui aˇ pyaˇ daˬ ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹³ Yaw maˇ maˇ lehˇ gʼeh˗eu aˇ pyaˇ daˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui ‘Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ nya’ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ pyaˇ˗ahˇ aˬ geu ngeh le keuˆ˗eu, aˬ joˆ˗ehˇ le keuˆ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh aˇ pyaˇ daˬ ngeh yaw duˬ duˬ yaw tsiˇ tsiˇ lehˇ gʼeh˗eu aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui aˇ pyaˇ teu˗ahˇ ya boꞈ doˆ taˬ˗awˇ, aˇ pyaˇ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ le keuˆ nya˗eu nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ ya boꞈ doˆ taˬ˗eu meh.

14. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗eu aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu nga?

 ¹⁴ Aˬ dui aˇ pyaˇ daˬ ngeh laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗eu aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ nyehꞈ tehˬ nya˗eu miˇ neh meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ aˇ muˇ yaw shuiꞈ muˇ gaˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu gaˇ jawˇ˗awˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ muiˇ˗eu deuˬ baˬ da neh meuˬ teu meuˬ˗ahˇ neh ya doˆ˗iˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 17:1-5, 10) Pawˇluˆ teu gaˇ jawˇ daˆ leꞈ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ baˬ da neh mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ laˇ nya˗eu meh. Pawˇluˆ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ caw˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ Pawˇluˆ Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ka li zaˬ yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ pyehˬ gʼeh˗euˬ meh. (1 Teˇsaˬloˇni 3:1-3) Tiˆmoˇseˬ loˬ˗eu jawˇ duˬ aˬ geu tsahˇ˗ahˇ maˬ kaˬ iˇ˗eu nui ma keuˆ˗eu miˇ neh Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.

15. Aˬ dui aˬ jeˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ jahˇ nya˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁵ Aˬ dui Pawˇluˆ neh Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ huiˬ˗eu gaˇ tiˬ hmˬ za˗eu gʼaˇ duˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui aˬ jeˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ jahˇ nya˗eu miˇ neh maˬ noeˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, aˬ dui neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ maˬ le keuˆ nya ni kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Dawˬtsoˆ 9:11) Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ, aˬ dui yawˬ ha laꞈ dzeh miˇ leˇ˗eu aˇ pyaˇ ya daˬ paˇ˗eu meh. Tehˬ hawˇ˗eu Haiˇdiˬ lehˇ kuˇ˗eu miˬ sawˇ yo zaˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu miˇ neh Beˬdeˬlaˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ neh ya naˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗euˬ meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ dahˬ beh laˇ˗awˇ, aˇ nah naˇ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ ya geuꞈ laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ˗euˬ dah zaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ ya dzaw˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ mˇ˗eu deuˬ aˬ geu shehˆ ya pyeuꞈ˗eu lehˇ laˆ baw˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ miˇ neh gaˇ heu˗ahˇ maˬ paˇ mˇ nya ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ nui ma cawˆ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yawˬ jeˬ yawˬ lehˇ mˇ nya nga siˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Tehˬ “Nga nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ maˬ ya mˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

16. Aˬ dui Gaˬlaˬtiˆ 6:4-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ jahˇ nya˗a. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ, yawˬ ha neh za taˬ˗euˬ gaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗a lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha neh za taˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ jiˇ aˬ cawˬ neh za taˬ˗euˬ gaˇ nehˬ˗ehˇ maˬ ya sheu cehˆ˗a. Teu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Haiˇdiˬ “Yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ byoˆ˗iˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:4-ahˇ  gui.) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh naˇ muiˬ dzehˬ meh. c

17. Aˬ dui huiˬ˗eu gaˇ ya mˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ˗awˇ, maˬ loˬ gaˇ dziˇ dzoˆ maˬ paˇ daˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ leh jeh nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui gʼawˬ mahˇ ni gʼeh˗eu aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh˗eu aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ naˇ, nymˬ˗mˇ neh tiˬ poˆ na huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ tawꞈ leꞈ nya miˇ˗a laˬ? Nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ gaˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ gaˇ maˬ ehˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ gaˇ maˬ ehˇ, gʼa˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw beh naˆ maˬ tseˇ aˇ yamˬ biꞈ nya miˇ˗a laˬ? Nymˬ˗mˇ aˬ dui neh za˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ heu naˇ, mehˬ hu paw aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ huiˬ˗eu gaˇ˗ahˇ za nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha neh za˗euˬ aˬ geu jeˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ kaˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ ma lehˇ ya noeˬ tsoˆ taˬ˗eu meh.—Loˇmaˆ 12:11.

18. Aˇ baˇ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗eu mehˇ nmˇ Behˇbaˬliˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui aˇ myaˆ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ maˬ kaˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ pyaˇ daˬ nya˗awˇ, teu˗ahˇ le keuˆ nya˗eu meh. 75 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ Behˬbaˬliˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu miˇ neh gaˇ ma yaw kʼaˆ˗eu maˬ cah nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ baw˗ahˇ kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ biꞈ gaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ yaw duˬ duˬ lehˇ gʼeh˗eu aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ neh aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ keuˆ nya˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ teu naˇ, mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh mawꞈ dzehˬ laˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ nya kʼawꞈ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh.—Ja ceuˬ 71:17, 18.

19. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ nya˗eu nga?

¹⁹ Laꞈ dzeh miˇ nya˗eu aˇ pyaˇ˗ahˇ daˬ. Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw nya taˬ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ nya ni leh jeh. d Toˆ˗ehˇ naˇ Tiˆmoˇseˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu miˇ neh aˬ dui “gaˇ mˇ˗eu huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ ya mawˇ˗eu” meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 4:15.