1. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh bi jiˆ peh laˇ mawꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh jiˆ laˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 4:8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ, aˬ dui˗euˬ Aˬda, aˬ dui˗euˬ cawˬ pyeuꞈ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ jiˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, shaˬ zahˬ puˬ ngeh jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, haw piˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ zmˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh aˬ joˆ˗ehˇ jiˆ peh leˇ nya˗eu nga?

2. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ nya˗eu nga?

² Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu uˬ taꞈ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ peh leˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu siˬ nya laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ tehꞈ˗ehˇ za geuˇ˗eu ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ biꞈ mawꞈ laˇ˗awˇ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ laˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 4:11) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ coeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.

3. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗iˇ ni Saˬdaˬ aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga? Aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ byehˇ dzeh ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Ja ceuˬ 31:13, 14)

³ Saˬdaˬ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗iˇ ni leh jeh˗eu meh. Aˬ dui shaˬ zahˬ puˬ luꞈ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga? Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ nui ma maˬ paˇ taˬ coeˇ ni jahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui teu˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ jah ziꞈ taˬ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗eu yaw duˬ baw meh.—Ja ceuˬ 31:13, 14-ahˇ gui.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˇ muˇ˗euˬ laꞈ nyiˇ paw neh laˇ nya˗eu shaˬ zahˬ 3 jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗awˇ, shaˬ zahˬ heu 3 jeˬ luꞈ aˬ dui  Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi teˬ˗iˇ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma. Shaˬ zahˬ heu deuˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi kaˬ˗iˇ nya˗eu nga? Aˬ dui sahˬ zahˬ teu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Saˬdaˬ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

5. Shaˬ zahˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ teˬ˗iˇ nya˗eu nga?

⁵ Tiˬ poˆ na, aˬ dui dehꞈ ziˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu, gaˇ mˇ˗eu maˬ jaˆ˗eu, shaˬ zahˬ heu deuˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Shaˬ zahˬ heu deuˬ naˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi kaˬ˗iˇ nya˗eu nga? Aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi teˬ˗iˇ nya˗eu nga? Aˬ dui shaˬ zahˬ heu deuˬ˗ahˇ ya daˬ˗eu myahˇ laˇ ngeh noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ ni pyeuꞈ laˇ˗awˇ, gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. Saˬdaˬ aˇ yamˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ gaˬ nga lehˇ noeˬ laˇ ni jahˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ ya puˬ˗eu heu naˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ baˬ da nehˬ meh lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh. Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ haw˗euˬ meh. Dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ maꞈ zaˬ kʼaˆ geuꞈ gaˇ neh ya buˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ hawˇ˗eu Aˬloˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 4:29-31) Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ Paˬlawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˆ shaˬ nehˬ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawꞈ maꞈ “Iˇjiˇtuˆ sahˬ paˬ hawˇ˗eu, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ nga maꞈ˗ahˇ bye ni naw nyaꞈ jahˇ˗euˬ miˇ neh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ naw nyaꞈ˗ahˇ kʼehˬ nehˬ tehꞈ˗a. Naw nyaꞈ˗aˬ, nga maꞈ˗ahˇ bi sehꞈ˗eu lehˇ, Iˇjiˇtuˆ tsawˇ haˬ˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ mi cehˇ nmꞈ ahˇ nehˬ gaˇ duˇ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 5:19-21) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ toˆ˗ehˇ toˇ˗eu teu naˇ, yaw duiˇ ma˗ehˇ doeˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˇ jiˇ ni shaˬ zahˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni ya daˬ luꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu jeˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

6. Shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ dui bawˇlawˇpeh Haˬbaˬkuˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? (Haˬbaˬkuˆ 3:17-19)

⁶ Nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗awˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ. Bawˇlawˇpeh Haˬbaˬkuˆ shaˬ zahˬ yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Tiˬ poˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw luꞈ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ˗awˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˬbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, aˇ myah ni, ngaˬ˗euˬ shaˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗ehˇ, byehˇ dzeh nehˬ laꞈ˗eu lehˇ gʼeh te. Aˬ jeˬ miˇ neh yaw haiˬ jeˬ hawˇ˗eu yaw cawˆ jeˬ bi jaˆ de’ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. (Haˬbaˬkuˆ 1:2, 3) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ heu gʼaˬ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Haˬbaˬkuˆ 2:2, 3) Haˬbaˬkuˆ Yeˬhawˇbaˬ neh yaw beh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, laˬ kʼaˬ tiˬ poˆ paˇ cehˇ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Haˬbaˬkuˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ngeh gʼeh luꞈ meh. Shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. (Haˬbaˬkuˆ 3:17-19-ahˇ gui.) Aˬ dui heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui shaˬ zahˬ ya puˬ ngeh guiˬ lahˬ ya shaˇ˗awˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ya dzawˇ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ ya shaˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ˗eu meh.

7. Mehˇ nmˇ Sheuˇliˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ tiˬ gʼaˬ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ leh jeh˗euˬ nga? Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ daˆ leꞈ nya ni, caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁷ Nui jah paw˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ leh jeh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, Paˆpuꞈ˗aˬ Niˬ˗uˇgeˇniˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. b Aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ naˇ iˇ shaˬ shaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ pehˬ aˬ yawꞈ nah yawꞈ˗euˬ hawˬ byawˇ gʼaˇ duˬ jiˇ ya leh jeh dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ tiˬ gʼaˬ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma maˬ paˇ bi taˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Aˬ nehˬ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ, aˬ jeˬ caw  ba nga? Naw pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ shaˬ sehꞈ leꞈ ngaˇ, maˬ mˇ dzaˬ kʼawꞈ dawˇ ni tsaꞈ gaˬ tsaꞈ gaˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ cah miˇ neh ngaˇ teu” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu ngeh “Ngaˇ, ‘Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ maˇ diˇ ngehˬ gʼeh luꞈ meh laˬ leˇ heu’ lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha naˇ haˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ Miˬyehˇ˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ ngaˇ Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ gui˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ myah luꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu leh jeh daˆ leꞈ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ tiˬ kʼehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ ngehˬ gʼeh haw piˇ nehˬ luꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ ya dzahˬ gaˇ maˬ keuˆ˗euˬ uˬ taꞈ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ Sheuˇliˬ “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:6-8) Aˬ dui nui jah paw˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ leh jeh naˇ, aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, aˬ geu jeˬ lehˇ noeˬ laˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ kaˬ˗iˇ ni maˬ jahˇ nya˗a.

8. Sheuˬ hehˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu nga?

⁸ Aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ, sheuˬ hehˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ Soˇsho miˇdiˬ˗yaˬ paw neh pyehˬ kʼawˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 31:13) Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na bi nyehꞈ˗awˇ, yaw haiˬ yaw bahˬ mˇ˗euˬ deuˬ lehˇ bi sawˇ˗euˬ meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ bi dehˬ lehꞈ˗awˇ bi nyehꞈ ngeh, dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ ya puˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga lehˇ haw ma.

9. Pawˇluˆ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ ngeh, Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

⁹ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ ngeh, dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na Pawˇluˆ˗ahˇ maˬ paˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 1:8, 15) Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ cawˬ Pawˇluˆ˗ahˇ yaw haiˬ yaw doeˇ tsawˇ haˬ lehˇ sawˇ gaˇ shaꞈ dawˇ˗eu miˇ neh nga laˬ? (2 Tiˆmoˇseˬ 2:8, 9) Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh nga laˬ? Aˬ jeˬ baˬ da neh maˬ kaˬ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, shiˇ daˬ mˇ˗awˇ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:18-21; 2 Gawˇliˬtu 1:8) Aˬ dui Pawˇluˆ shaˬ luꞈ zahˬ luꞈ ngeh, byehˇ dzeh˗awˇ cehˆ˗euˬ kʼoeˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ mawꞈ. Aˬ dui sheuˬ hehˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ yuiꞈ deuˬ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ ngeh, aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

10. Sheuˬ hehˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ yuiꞈ deuˬ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

 ¹⁰ Aˬ jeˬ miˇ neh, aˬ suˇ gʼaˬ baˬ da neh, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗euˬ lehˇ noeˬ mawˇ. 2 Tiˆmoˇseˬ 3:12-ahˇ “Yeˬsuˇ Ka li laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ yaw zeu baw baw˗ehˇ kʼaˇ dehꞈ˗eu tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui Saˬdaˬ, sheuˬ hehˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ deuˆ gaˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Saˬdaˬ neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ dui neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗ahˇ laˆ guˆ˗eu gʼaˇ duˬ pyeuꞈ meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:8.

11. A dui Awˬneˬsiˬpawˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? (2 Tiˆmoˇseˬ 1:16-18)

¹¹ Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ. (2 Tiˆmoˇseˬ 1:16-18-ahˇ gui.) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ ngeh, Awˬneˬsiˬpawˬ lehˇ kuˇ˗eu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, Pawˇluˆ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ kʼoeˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh ni aˬ yawꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Pawˇluˆ “tawˬ˗ahˇ uˇ gaˇ aˬ yawꞈ maˬ shaꞈ dawˇ˗a.” Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ yawꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ maˬ poˆ mawˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni poˆ˗awˇ, poˆ mawˇ ngeh tiˬ jawˇ jiˇ shiˇ gaˇ maˬ guˆ ni maˇ diˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui heu gaˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Mehˇ nmˇ deuˬ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ luꞈ ngeh, tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ caw ba ni maˬ ya gʼeh nga leh ya siˬ˗euˬ ma. Toˆ˗ehˇ gʼeh ngeh to˗aˬ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ paw jawˇ˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ya laˆ piˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 17:17) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu aˬ dui neh caw ba nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ dui dui˗eu meh.

12. Laˇsiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹² Laˇsiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ naˇ, aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ saˇ naˇ˗ahˇ ya daˆ˗iˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ iˇ caw˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗iˇ˗eu meh. Aˬ dui heu gaˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ dui sheuˬ hehˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ yuiꞈ deuˬ bi ja bu˗awˇ, bi nyehꞈ ngeh, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ ngeh, maˬ guˆ ni aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya ngehˬ gʼeh nehˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.—Gʼaˬkʼehˇ 12:5; 2 Gawˇliˬtu 1:10, 11.

13. Cehꞈ lehꞈ ka laˇ˗euˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ kʼoeˇ taˆ nui ma taˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ teˬ˗iˇ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu miˇ neh cawˬ deuˬ neh maˬ ehˇ, gaˇ mˇ cawˬ deuˬ neh maˬ ehˇ, dzaw cawˬ deuˬ neh maˬ ehˇ, cehꞈ lehꞈ ka laˇ gaˇ ya daˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:4) Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ “Ngaˇ nawˬ˗ahˇ nmˇ gʼoeˇ ma de. Ehˇ kʼawꞈ naw maꞈ˗euˬ zahˇ naˇ, aˇ dzehˬ dzeuˇ nga, saˇ ka˗ahˇ jiˇ maˬ paˇ miˇ ngaˇ” lehˇ kʼawꞈ ehˇ laˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ teh doˆ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ caw˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ neh jiˇ “Nehˬ, nui gaˬ ahˇ ma lehˇ ehˇ˗eu, teu gaˇ ehˇ de laˬ?” lehˇ kʼawꞈ ehˇ laˇ nya˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ heu deuˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ maˬ jah coeˇ˗eu siˬ yoeˬ sehˬ ahˇ nehˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Teu gaˇ neh naˇ aˬ dui˗ahˇ ‘Miˬyehˇ naˇ, aˇ dzehˬ dzeuˇ ni shaˇ gaˇ duˇ nga? Aˇ maꞈ aˇ muˇ jiˇ aˇ dzehˬ nyehꞈ suꞈ dzeuˇ nga?’ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh ngeh yamˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ dawˬ peh aˬ joˆ˗ehˇ jawˇ nya˗eu nga?

14. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu miˇ neh aˬ cawˬ cehꞈ lehꞈ ka laˇ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ ya gʼeh˗eu nga? (Ja ceuˬ 119:50-52)

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ. Yawˇbaˆ naˇ cehꞈ lehꞈ ka laˇ gaˇ ya daˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗euˬ meh. Yawˇbaˆ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ Yawˇbaˆ aˇ naˆ ni mˇ muiˬ˗eu leh jeh kʼawꞈ, Miˬyehˇ myaˆ haw maˬ cawˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 4:17, 18; 22:3) Ehˇ kʼawꞈ, Yawˇbaˆ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ teu˗ahˇ maˬ jah leˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ tsaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ tsaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ  heu naˇ, tsaˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ teu˗ahˇ dehꞈ caw˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ cawˬ baˬ da neh aˬ yawꞈ neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ bi cawˆ˗iˇ˗aˬ. (Yawˇbaˆ 27:5, 6) Aˬ dui teu gaˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui aˬ cawˬ cehꞈ lehꞈ ka laˇ˗eu baˬ da neh Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ ngeuˇ meh laˬ leˇ heu lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu heu naˇ, nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu lehˇ gʼawˬ mya poˆ ya mawˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ heu˗ahˇ nawˇ mˇ caw daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, cehꞈ lehꞈ aˇ naˆ ni ka laˇ kʼawꞈ, nawˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ gʼawˬ˗iˇ meh.—Ja ceuˬ 119:50-52-ahˇ gui.

15. Baˬ˗liˇziˬ aˬ jeˬ˗euˬ baˬ da neh cehꞈ lehꞈ ka gaˇ ya daˬ˗euˬ nga?

¹⁵ Iˇdiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Baˬ˗liˇziˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ cehꞈ lehꞈ ka˗eu meh. Baˬ˗liˇziˬ 1997 kʼoꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ gaˇ mˇ˗eu maˬ jaˆ ni shaˬ laˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh yawˬ meuˬ yawˬ˗ahˇ jaˆ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ aˬ da aˬ ma pehˬ kahˇ˗ahˇ jawˇ˗iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ pehˬ teu naˆ maˬ tseˇ doeˇ˗eu jeˬ˗ahˇ paˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ gaˇ mˇ˗eu maˬ jaˆ˗eu miˇ neh nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ, mehˇ nmˇ Baˬ˗liˇziˬ aˇ yamˬ tiˬ byah ni gaˇ ya mˇ dui dui˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, bawˬ dzaˬ˗iˇ˗eu aˇ muˇ jiˇ dawˬ peh kʼaˇ peh˗eu hmˬ kʼawꞈ 220 laˇ (350 kiˬloˬmiˬteuˬ) ka gaˇ jaˆ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ kʼaˬ dzeˇ zaˬ paw˗euˬ yuiꞈ nyiˇ deuˬ jiˇ aˬ yawꞈ Saˇ kiˇ pyeuꞈ gaˇ laˆ tsoeˬ dui dui˗eu meh. Aˇ nah naˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu miˇ neh Baˬ˗liˇziˬ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ yawˬ gaˇ yawˬ paˇ jawˇ paˇ˗iˇ˗euˬ meh. Teu ngeh maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ bi shiˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˇ nah naˇ 12 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ jiˇ kiꞈsaˬ (ma le) naˇ gawˇ naˇ˗awˇ shiˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh yuiꞈ nyiˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ law nmˇ˗aˬ, teu naˆ naˆ˗ehˇ doeˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ˗eu beu lehˇ ehˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh.

16. Mehˇ nmˇ Baˬ˗liˇziˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ dawˬ peh jawˇ˗eu miˇ neh aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ nga?

¹⁶ Mehˇ nmˇ Baˬ˗liˇziˬ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ jawˇ˗eu miˇ neh, aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ iˇ kahˇ˗euˬ dawˬ peh dawˬ dzeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ lehˇ ehˇ˗awˇ, mehˬ bawˬ jiˇ yawˬ haˇ yawˬ ha iˇ kahˇ˗ahˇ jahˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu  meh. Dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ iˇ kahˇ dawˬ peh dawˬ dzeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, mehˬ bawˬ jiˇ iˇ kahˇ˗ahˇ jahˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu aˇ yamˬ jiˇ yuˇ doˆ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu baˬ da neh aˬ jeˬ za˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ gʼawˬ mya ni za˗awˇ, dzaw zaˬ yaw myaˬ gʼaˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. 2005 kʼoꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˇ neh muiˬ˗eu guiˬ lahˬ deuˬ za˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ luꞈ˗eu uˬ taꞈ, teu kaˬ teu lahˇ˗ahˇ jiˇ aˇ muˇ nyiˬ muˇ jaˆ laˇ shaw˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ Baˬ˗liˇziˬ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ gʼaˬ baˬ da nehˬ shaˬ zahˬ deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu lehˇ jah˗eu meh.

17. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁷ Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ byehˇ dzeh nehˬ laꞈ nya lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗awˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu heu naˇ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ bi shaˬ laˇ˗eu tehꞈ nya lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ guˆ˗eu gʼaˇ duˬ, sheuˬ hehˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ cehꞈ lehꞈ ka˗awˇ kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, tawˬ˗ahˇ dawˆ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ cehꞈ lehꞈ ka˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma maˬ taˬ coeˇ paˬ˗ehˇ jahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ bawˬ toˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ maˬ tawˆ leˇ. (2 Gawˇliˬtu 2:11) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗awˇ, Saˬdaˬ˗euˬ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ myaˆ haw maˬ cawˬ lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ luꞈ˗uˇ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. (Ja ceuˬ 28:7) Teu miˇ neh nawˇ tiˬ jeˬ neh˗iˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗iˇ ni taˬ bi jahˇ.—Loˇmaˆ 8:35-39.

18. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗eu nga?

¹⁸ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˇ muˇ˗euˬ laꞈ nyiˇ paw nehˬ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ haw laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui shaˬ zahˬ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga lehˇ nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma.