1-2. (a) Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ naˇ haˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Aˬ dui maˇ diˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ja sawˇ ma. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ mawꞈ ngaˇ laˬ? lehˇ ehˇ˗eu heu kawˆ˗ahˇ jeˬ hu ja sawˇ ma.

² Pawˇluˆ neh Heˬbyehˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ tiˬ dawˬ, naˇ haˬ˗eu jeˬ teu˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ za nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Pawˇluˆ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ngehˬ gʼeh luꞈ meh. Ngaˇ tiˬ jeˬ˗iˬ guˆ kʼaˇ maˬ za. Aˬ cawˬ aˬ jeˬ jahˇ laˇ nya nmˇ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 13:6) Jaˇliꞈ dawˬ tsuiꞈ puiˇ kʼawˬ˗eu paˇ dmˬ˗ahˇ “ngehˬ gʼeh luꞈ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu naˇ, caw ba˗eu jeˬ loˬ˗eu deuˬ jawˇ gaˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ cehˆ gʼeh˗awˇ, caw ba˗iˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ shaˬ zahˬ puˬ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ caw ba˗iˇ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ behˇ dzeˇ jawˇ naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ kaˬ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya˗eu meh.

3. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu smˇ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya ni aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga lehˇ Iˇsaˬyaˇ sahˬ boꞈ˗ahˇ haw ma. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh sahˬ boꞈ teu˗ahˇ ya haw˗eu nga? Iˇsaˬyaˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ gʼawˬ mya hmˬ, nymˬ˗mˇ iˬ nah Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu miˇ neh meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ Iˇsaˬyaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh aˬ dui˗ahˇ yaw awˬ awˬ lehˇ gʼoˆ shaw laˇ ni ngehˬ keuˆ taˬ˗eu miˇ neh meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬyaˇ yaw huiˬ 30-ahˇ haw ngeh, (1) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, (2) aˬ dui˗ahˇ sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu heu  neh maˬ ehˇ, (3) nymˬ˗mˇ maˬ ehˇ, mehˬ hu paw maˬ ehˇ, guiˬ lahˬ biꞈ˗eu heu nehˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu teu 3 jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw ma.

4. (a) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬyaˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi keuˆ le˗euˬ nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗euˬ nga? (Iˇsaˬyaˇ 30:18, 19)

⁴ Iˇsaˬyaˇ yaw huiˬ 30 dahˬ beh laˇ deuˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, “puiˬ˗eu” deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ baˬ da neh “iˬ baˇ duˬ gahˬ gahˬ luꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ “aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni puiˬ˗awˇ, . . . Sahˬpaˬ Miˬyehˇ mehˬ gaˇ maˬ naˇ haˬ˗a.” (Iˇsaˬyaˇ 30:1, 9) Iˇsaˬleꞈlaˆ tsawˇ haˬ teu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ ya luˬ ya seˇ˗iˇ meh lehˇ Iˇsaˬyaˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:5, 17; Yeˬlaˬmiˇ 25:8-11) Ehˇ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ bi nyehꞈ gʼeh ngeh, teu loꞈ˗ehˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ jawˇ˗a siˬ. Teu miˇ neh Iˇsaˬyaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. Iˇsaˬyaˇ tiˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yawˬ ha neh dehꞈ le˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ˗iˇ nya ni caw ba nehˬ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:18, 19-ahˇ gui.) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ taˆ lehˇ ka kʼoꞈ nehˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. “Naw maꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ loꞈ luꞈ˗eu meh” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ neh ka kʼoꞈ doˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ gʼawˬ myahˇ ni ga leˇ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ gʼoꞈ kʼoꞈ leˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, aˇ yamˬ 70 kʼoꞈ ga leˇ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 10:21; Yeˬlaˬmiˇ 29:10) Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ ngeh, zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ˗eu miˇ neh doˆ le˗euˬ myaˆ biˇ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu myaˆ biˇ pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh.

5. Iˇsaˬyaˇ 30:19 aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ kamˬ taˬ˗euˬ nga?

⁵ Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui Iˇsaˬyaˇ neh “caw ba nehˬ laꞈ lehˇ naw maꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ shaˇ ngeh” aˬ yawꞈ caw ba nehˬ meh lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh gʼaˬ za˗eu ma. (Iˇsaˬyaˇ 30:19) Iˇsaˬyaˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, “naw maꞈ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ tehꞈ˗a” lehˇ Iˇsaˬyaˇ ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Nawˇ teu˗ahˇ haw ngeh, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ tahˬ shaˇ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ caw ba nehˬ˗awˇ, maˇ diˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

6. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu lehˇ Iˇsaˬyaˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˆ˗ahˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ paˇ ya siˬ nga siˬ? Aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Iˇsaˬyaˇ yaw huiˬ 30 dahˬ beh laˇ dzaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ ngehˬ keuˆ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ yaw nyiˇ 19 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ meh. Aˬda Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ kʼaˇ tahˬ shaˇ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ nui gaˬ˗euˬ Aˬda pyeuꞈ˗eu miˇ neh, gʼaˬ baˬ luꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ “naw maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yuiꞈ hawˇ˗eu aˇ doˆ deuˬ loꞈ˗ehˇ nui ma maˬ gʼahˇ de lehˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ˗a.” Toˆ˗ehˇ ehˇ ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu meh.—Ja ceuˬ 116:1; Iˇsaˬyaˇ 57:15.

7. Iˇsaˬyaˇ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ guiˬ lahˬ maˬ tsehˆ leˇ ni shaˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

⁷ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ dzawˇ nehˬ ngeh, aˬ dui˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu heu  neh taˆ lehˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ shaˬ zahˬ aˬ dui neh noeˬ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ maˬ jiˇ naˇ tawˇ neh? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ aˬ dui guiˬ lahˬ gʼawˬ myaˆ poˆ shaˇ˗euˬ gaˇ shaˇ poˆ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ bi shaˇ mawꞈ˗eu meh. Heu naˇ Iˇsaˬyaˇ neh “Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼaˬ naˬ taˬ bi naˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗eu dawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 62:7) Heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ tiˬ kʼehˬ laˇ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu maˬ doˆ laˇ ni aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Iˇsaˬyaˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Luˇkaꞈ 11:8-10, 13 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ neh ja˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ, ‘shaˇ˗eu nui paw bi shaˇ tehˇ tehˬ mawꞈ˗awˇ, guiˬ lahˬ bi shaˇ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu’ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ tseˇ mˇ biˇ paˆ nya ni sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ shaˇ nya˗eu meh.

8. Iˇsaˬyaˇ 30:20, 21 gaˇ hu˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗eu nga?

⁸ Iˇsaˬyaˇ 30:20, 21-ahˇ gui. Baˬbuˇloˬ˗euˬ guiˇ maꞈ deuˬ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ tiˬ kʼoꞈ taꞈ tiˬ paˆ lahˇ jawˬ laˇ ngeh, teu gaˇ jawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ shaˬ zahˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ ya puˬ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ zahˬ heu aˬ yawꞈ nah yawꞈ hawˬ dzaˬ iˇ cuꞈ dawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ deuˆ 20 hawˇ˗eu 21-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ, gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ka kʼoꞈ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Iˇsaˬyaˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, huiˬ dui dui˗eu “mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ ha geuꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ nya ni mehˬ nehˬ˗euˬ meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ neh doˆ laˇ ngeh, maˇ diˇ byah laˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, maˇ diˇ huiˬ dui dui˗eu mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ huiˬ dui dui˗eu mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, muiˬ dui dui˗eu guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ ma.

9. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁹ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ˗ahˇ Iˇsaˬyaˇ aˬ dui˗ahˇ dzaw zaˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ dui˗ahˇ nyiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ neh mehˬ˗eu meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Iˇsaˬyaˇ “aˬ yawꞈ˗euˬ gʼawˇ mawˇ naw maꞈ˗ahˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ le˗awˇ, naw maꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ poˆ poˆ˗ehˇ maˬ paˇ ya shaˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ, dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ mehˬ shi yawꞈ luꞈ˗eu saˬ laˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ laˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh loˬ dui dui˗eu gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za luꞈ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mehˬ nehˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ  aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu ma. Aˬ dui aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, paˇ dmˬ deuˬ hawˇ˗eu aˇ baˇ deuˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, muiˬ dui dui˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za luꞈ˗eu ma. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

10. Aˬ dui “naˇ kʼah paw˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ” aˬ joˆ˗ehˇ ya gaˬ luꞈ˗eu nga?

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mehˬ nehˬ˗eu nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Iˇsaˬyaˇ “naw maꞈ˗euˬ naˇ kʼah aˬ yawꞈ jawˇ˗awˇ, ehˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Iˇsaˬyaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw zaˬ deuˬ˗euˬ naˇ kʼah cah˗awˇ, aˬ geu kahˇ ya iˇ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗eu saˬ laˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ naˇ kʼah paw nehˬ ya gaˬ luꞈ˗eu ma. Aˬ joˆ˗ehˇ ya gaˬ luꞈ˗eu nga? Miˬyehˇ neh sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ boꞈ˗euˬ Jaˇliꞈ heu naˇ, gaˇ hu ba neh boꞈ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ kʼaˇ gui ngeh, naˇ kʼah paw neh laˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ teˇ saˇ˗ahˇ ya gaˬ gaˇ duˇ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 51:4.

11. Laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ oˇ daˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹¹ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˇ maꞈ aˇ muˇ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga? Aˬ dui Iˇsaˬyaˇ neh ehˇ˗euˬ heu nyiˬ dawˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ meh. Dahˬ beh˗eu dawˬ naˇ, “gaˇ ma heu gaˇ dahˇ meh.” Nyiˬ dawˬ aˬ yawˬ dawˬ naˇ, ‘gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ cah˗awˬ’ lehˇ meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:21) Aˬ dui “gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ˗a siˬ.” Aˬ dui ‘gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ ya cah˗eu’ meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ Miˬyehˇ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ, maˇ diˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya mˇ caw˗eu lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ nya˗awˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ, heu nyiˬ jeˬ luꞈ˗ahˇ ya mˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh.

12. Iˇsaˬyaˇ 30:23-26-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga?

¹² Iˇsaˬyaˇ 30:23-26-ahˇ gui. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu Baˬbuˇloˬ˗ahˇ bi nyehꞈ gʼeh˗awˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ shiˬ shaˬ jiˇ paw maˬ ehˇ, nui jah paw maˬ ehˇ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni kʼaˇ loˬ˗eu jeˬ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ hu tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ za haw˗euˬ guiˬ lahˬ deuˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ meh. Yaw nyiˇ 26-ahˇ bya taꞈ˗ehˇ bya laˇ ni lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 60:2) Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ baˬ da neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ‘laˬ kʼaˬ cehˇ’ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˬ ahˇ laˇ˗euˬ meh.—Iˇsaˬyaˇ 65:14.

13. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga?

 ¹³ Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ ngaˇ laˬ? Taꞈ meh. Aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? 1919 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ zahˇ kʼawꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ ma˗ahˇ neh doˆ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ sheuˬ ahˇ gʼeh˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 51:3; 66:8) Yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ nga?

14. Yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ teu naˇ aˬ jeˬ nga? Teu laꞈ kʼoeˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ jawˇ luꞈ˗eu nga? (Dzawˇ lahˬ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁴ 1919 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ ya jawˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. b Aˇ nah naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu ‘yawˇ nui deuˬ’ jiˇ yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ jawˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 10:16; Iˇsaˬyaˇ 25:6; 65:13.

15. Yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ aˬ gaˇ jaˆ˗eu nga?

¹⁵ Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ aˬ gaˇ jaˆ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni jawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ jiˇ miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni jaˆ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˬ geu gaˇ jawˇ˗eu maˬ kaˬ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh gʼaˬ kʼaˇ biꞈ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni, yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

16. Aˬ dui yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ nya˗eu nga?

¹⁶ Aˬ dui yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ jawˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ nui jeˬ uˬ taꞈ, miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni jaˆ˗eu Ka li zaˬ aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ ya taˬ baw˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu heu neh meh. (Yoˇhaˬ 17:20, 21) Teu loꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ bawˬ gʼawˬ mya jeˬ dehꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ  mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ duˇ leˇ˗a. (Iˇsaˬyaˇ 44:4; 61:3) Aˬ dui “aˇ bawˇ” aˬ yawꞈ bawˇ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu, bawˇ tsahˬ tsahˬ lah ni˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ya haw˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni jaˆ˗eu mehˬ bawˬ gm˗eu aˇ muˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ maˬ haw mawˇ nya gaˇ keuˆ ni maˬ ya bi gʼeh˗a.

17. Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ ni yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁷ Mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ ni aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Aˬ dui aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 5:9; Loˇmaˆ 12:18) Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha jawˇ paw neh dahˬ beh˗awˇ kʼaˇ leh jeh ngeh, yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ muiˬ dzehˬ laˇ ni mˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh kuˇ ahˇ laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗a. (Yoˇhaˬ 6:44) Miˬyehˇ neh aˇ poeˬ baw˗eu lehˇ sawˇ taˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mehˬ bawˬ gm˗eu leh jeh gaˇ ya mawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw duˬ baw meh.—Iˇsaˬyaˇ 26:3; Haˬgaiˇ 2:7.

18. Aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga? Aˬ dui Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ gui˗awˇ, yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ aˬ dui˗ahˇ Ka li zaˬ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ “aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ loꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ” ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:10) Aˬ dui nymˬ˗mˇ mehˬ kʼehˬ˗ahˇ za luꞈ˗eu guiˬ lahˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui mehˬ hu paw za˗eu muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu heu jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ mˇ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ bya cehˆ ni gʼeh laˇ˗eu meh. Heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ, aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

19. (a) Iˇsaˬyaˇ 30:18-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ nui kʼaˬ tsmˬ nya˗eu nga? (b) Laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹⁹ Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ kaˬ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:18) Yeˬhawˇbaˬ ‘yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ’ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu˗ahˇ nahˇ paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh tiˬ nah tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ maˬ paˇ bi jaˆ dzehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. (Iˇsaˬyaˇ 25:9) Aˬ dui aˇ nah teu nah˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ dawˬ luꞈ˗eu ma. Teu maˬ keuˆ le˗eu yaw kaˬ˗ahˇ aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ bawˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ gui˗awˇ maˇ diˇ zmˬ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ kaˇ˗euˇ. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ uˬ duˬ tahˬ nya laˇ˗eu meh.