1. Tiˬ deuˬ na aˬ jeˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu nga?

 Nawˇ nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ maˬ le keuˆ nya ni shaˬ luꞈ de loˇ? b Toˆ˗ehˇ naˇ nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ Piˇliˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu pawˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗awˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ guiˬ lahˬ shaˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ˗a. Mehˇ nmˇ Ehˇliˇkaꞈ jiˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ miˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ ni aˬ myah myah loꞈ˗ehˇ jeˬ nah iˇ ga luꞈ meh siˬ. Mehˇ nmˇ Toˇmaˆ jiˇ Jaˇliꞈ dmˬ lah ni gui jiˇ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gui˗eu maˬ byawˬ nya. Ngaˇ leh jeh˗eu smˬ poˆ byah laˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ ni 3 poˆ luꞈ Uˬduˬtahˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu tehꞈ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

2. Nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ maˬ le keuˆ nya˗euˬ siˬ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh gʼaˬ baˬ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu nga?

² Aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ maˬ le keuˆ nya˗euˬ siˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ maˬ pyeuꞈ˗eu tsawˇ haˬ nya lehˇ taˬ noeˬ siˬ. Nyiˇ˗eu aˇ pyaˇ deuˬ kʼawꞈ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ shaˇ doˆ˗eu loˬ meh. Nawˇ aˇ pyaˇ teu˗ahˇ le keuˆ mawꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ˗eu lehˇ bi mawˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˬ neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ aˇ poeˬ taˬ baw meh. Miˬyehˇ nawˇ maˬ gʼeh nya gaˇ keuˆ ni maˬ noeˬ tmˬ˗a. (Ja ceuˬ 103:14; Miˇkaˬ 6:8) Teu miˇ neh yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu, le keuˆ nya˗eu aˇ pyaˇ daˬ. Yawˬ ha neh daˬ˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Nui noeˬ nui duˇ tiˬ deuˬ na˗ahˇ ja sawˇ ma.

3. Laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

³ Laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. Laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ ahˇ˗eu deuˬ naˇ, daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ leˇ keuˆ nya ni leh jeh˗eu meh. Aˬ dui laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ saˇ baoˬ˗ahˇ noeˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu jaˬ lehˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu meh. Jaˬ lehˇ aˬ myah luꞈ baw naˇ saˇ baoˬ noeˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ le keuˆ nya meh. Ngehˬ˗ehˇ baw kʼaˆ naˇ ngehˬ˗ehˇ le keuˆ˗eu yaw kawˇ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ ngehˬ˗ehˇ myaˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ˗eu awˬ dzehˬ meh. Ehˇ Saˇgʼawˬdawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Deˇbiˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nawˇ gaˇ tiˬ hmˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ nui ma ahˇ naˇ maˬ pyeuꞈ leˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni leh jeh˗eu meh. Tiˬ jeˬ˗iˬ neh jiˇ maˬ bi laˆ tsoeˬ laˇ˗a.” Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ myaˬ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

4. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nya˗eu nga? (Piˇliˇpiˆ 2:13) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁴ Laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ˗awˇ aˬ dui neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni laˆ noeˬ nehˬ nya˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:13-ahˇ gui.) Tiˬ poˆ na aˬ dui mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh, yaw muiˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˇ pyaˇ daˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui mˇ mawꞈ˗eu nui ma yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yuˇkaˬdaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Noˇliˬnaˬ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ nya nya lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh Jaˇliꞈ dzaw zaˬ jawˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ jawˇ ni aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ˗eu nui ma ahˇ laˇ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ lehˇ yawˬ nah na luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ mehˬ˗eu paw bym laˇ byehˆ laˇ ni jiˇ yawˬ ha jawˇ paw neh leh jeh˗euˬ ma. Teu gaˇ neh myaˆ siˬ naˇ ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ jawˇ mawꞈ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ ngaˇ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ya dzaw dahˬ beh˗euˬ ma.”

5. Aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ myaˬ laˇ ni aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. (Ja ceuˬ 143:5) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇlu Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:9, 10; 1 Tiˆmoˇseˬ 1:12-14) Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 116:12) Hahˬduˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗eu lehˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ laꞈ˗awˇ ngehˬ gʼeh haw piˇ nehˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ nya. Aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ mawꞈ˗eu nui ma jiˇ ahˇ dzehˬ laˇ nya.”

6. Laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ myaˬ laˇ ni aˬ jeˬ paˇ caw ba nehˬ nga siˬ?

⁶ Daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ naˇ aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Ehˇliˇkaˬ˗ahˇ aˇ yamˬ˗ahˇ oe miˇ ni leh jeh  ma lehˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ mˇ byah nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ jeˬ nah iˇ ga˗eu miˇ neh muiˬ˗eu yaw myaˬ jeˬ maˬ za nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ yaw naꞈ˗ehˇ iˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ dawˬ cawˬ ya puˬ˗awˇ, ya ngehˬ cawˬ˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ ya gaˬ˗eu meh.” Ehˇliˇkaˬ aˇ yamˬ˗ahˇ iˇ miˇ naˇ aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ˗euˬ miˇ neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya˗eu nga? Nawˇ Jaˇliꞈ gui˗eu maˬ ngeuˇ naˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ naˇ, teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ nya meh. (Ja ceuˬ 145:18, 19) Nawˇ Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ hmˬ na˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ naˇ, teu nui deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi muiˬ daˆ laˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw nya meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:14) Nawˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ naˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ nga lehˇ boꞈ taˬ. Kʼoeˇ naˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ haw kʼoꞈ˗iˇ. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Toˇmaˆ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu nga lehˇ ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ mˇ pyeuꞈ nya ni leh jeh mawꞈ dzehˬ laˇ˗euˬ meh.”

7. Huˇliˬoˬ aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ˗ahˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁷ Daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni gʼaˬ biꞈ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ. (Dawˬdaˬ 13:20) Huˇliˬoˬ aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ huiˬ˗eu lehˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Huˇliˬoˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni caw ba˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ ja sawˇ˗eu ma. Cawˬ deuˬ yaw myaˬ gʼaˬ nga nyaꞈ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ pyaˇ daˬ˗awˇ mˇ pyeuꞈ nya dzeuˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ nga nyaꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ keuˆ nya ni muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ deuˬ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ nga nyaꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ, nymˬ˗mˇ aˬ joˆ˗ehˇ˗a, aˬ gaˇ iˇ keuˆ shaw maˬ lehˇ naˇ haˬ˗awˇ loˬ naˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh.”

8. Daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ˗eu aˇ nah tehꞈ˗ehˇ mˇ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁸ Tiˬ nah na˗aˬ, aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ mawꞈ˗eu kʼawꞈ baw meh. Teu naˇ aˬ dui neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ maˬ mˇ byah nya˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Saˇ baoˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Saˇ baoˬ˗ahˇ noeˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ jaˬ lehˇ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ nah na jaˬ lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ baw muiˬ˗awˇ, tiˬ nah na yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ baw˗eu uˬ taꞈ, jaˬ lehˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ maˬ baw˗eu aˇ nah lehˇ jiˇ baw˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ saˇ baoˬ mehˬ shi paw maˬ iˇ jiˆ nya˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Saˇ baoˬ tiˬ laˆ na˗ahˇ caˆ ahˇ˗awˇ, tiˬ laˆ na˗ahˇ naˇ daˇ laˆ ahˇ˗eu meh. Saˇ baoˬ teh˗eu deuˬ myawˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ noeˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ le keuˆ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ, jaˬ lehˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya˗eu meh. Aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ mawꞈ˗eu aˇ nah lehˇ baw˗awˇ, yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ mˇ mawꞈ˗eu aˇ nah lehˇ jiˇ baw˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha mˇ mawꞈ˗eu aˇ nah tehꞈ˗ehˇ mˇ naˇ, daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ maˬ le keuˆ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Saˇ baoˬ teh˗eu deuˬ noeˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ nui  jeˬ˗ahˇ kʼawꞈ poˆ˗awˇ zmˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui jiˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ mˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ kʼawꞈ yawˬ jeˬ yawˬ lehˇ leh jeh nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu maˬ awˬ kʼawꞈ leh jeh poeˬ kʼoꞈ meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ maˬ ja sawˇ mi naˆ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ tiˬ kawˆ˗ahˇ jeˬ hu ja sawˇ ma.

9. Mˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ kʼawꞈ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh˗eu heu naˇ tsaˬ ngaˇ laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁹ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi mˇ mawꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 100:2; 2 Gawˇliˬtu 9:7) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui jah paw˗euˬ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ maˬ mˇ mawꞈ naˇ tawˇ neh leh jeh˗eu loˬ ngaˇ laˬ? Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Pawˇluˆ “ngaˬ˗euˬ gʼawˇ mawˇ gʼahˇ laˇ ni yawˬ haˇ yawˬ ha teˇ teˇ˗ehˇ zuiˆ luꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 9:25-27) Pawˇluˆ tiˬ poˆ na mˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ kʼawꞈ, tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha˗ahˇ ka tiˇ˗eu meh. Pawˇluˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ngaˇ laˬ? Nui kʼahˇ shiˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ laꞈ sawˬ jiˇ biꞈ˗euˬ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 4:7, 8.

10. Mˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ kʼawꞈ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh naˇ aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

¹⁰ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui mˇ mawꞈ˗eu nui ma yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ahˇ kʼawꞈ, daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui teu˗ahˇ mˇ˗eu nui ma maˬ ahˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh mˇ˗euˬ ngaˇ lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Yeˬhawˇbaˬ Pawˇluˆ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 126:5) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, mˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Poˬlehˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Luˇsiˬnaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ poˆ na ngaˬ˗ahˇ maˬ tsaꞈ gaˬ˗iˇ mawꞈ nya. Ngaˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ iˇ ngeh tiˬ jawˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗awˇ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ nya.” Nymˬ˗mˇ aˬ dui mˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

11. Yeˬhawˇbaˬ aˬdui˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

¹¹ Yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. Yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ heu naˇ, nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ mˇ ni nyehꞈ tehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, yaw muiˬ jeˬ mˇ ni jiˇ ya nyehꞈ tehˬ˗eu meh. Shaˬ˗eu gaˇ deuˬ hawˇ˗eu yawˬ ha maˬ ya leˇ˗eu gaˇ deuˬ pyeuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ ya gʼaˬ leˇ˗eu meh. Nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu jeˬ heu naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗euˬ aˇ siˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ ya shaˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 11:13; Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23) Dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Deˇbiˬ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ lehˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh, ngaˇ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu aˇ yamˬ laˆ baw laˇ˗awˇ, aˇ yamˬ laˆ baw taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ caw nya laˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.

12. Dawˬtsoˆ 11:4 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹² Yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ˗awˇ neh mˇ ma lehˇ taˬ loꞈ. Miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ˗eu aˇ yamˬ lehˇ maˬ jaˆ˗a. Dah laˇ˗awˇ neh, aˇ yamˬ tsaˬ laˇ˗awˇ neh mˇ ma lehˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ naˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ gaˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ le keuˆ nya meh. (Dawˬtsoˆ 11:4-ahˇ gui.) Deˬniˬ˗oˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ leh jeh naˇ, dah laˇ yehꞈ laˇ˗eu muiˬ˗eu aˇ yamˬ lehˇ maˬ jaˆ˗a. Teu miˇ neh dawˬ dawˬ˗ehˇ maˬ jawˇ ni mˇ tehˇ tehˬ kʼawꞈ gʼaˬ˗aˇ.” Aˇ yamˬ gʼeu gʼeu˗ehˇ jawˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yuˬkaˇdaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Paw˗uˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Shaˬ zahˬ jaˆ luꞈ kʼawꞈ gaˇ mˇ˗eu dawꞈ leˇ shaw naˇ, Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh.”—Maˬlaˬkiˇ 3:10.

13. Yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ neh dahˬ beh˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu nga?

 ¹³ Yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ neh dahˬ beh. Aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ gaˇ mahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ kaˬ naˇ, leh jeh mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˇ dahˬ beh. Nawˬ neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ hmˬ ahˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ pyeuꞈ naˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu hmˬ, jeˬ hu gaˇ kawˆ yaw nyiˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ mˇ mawˇ dahˬ beh nya meh. Jaˇliꞈ dmˬ lah ni gui˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ naˇ, jeˬ hu aˇ yamˬ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ yuˇ˗awˇ gui nya meh. Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ Toˇmaˆ tiˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ dmˬ lah ni gui jiˇ˗eu lehˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ maˬ le keuˆ nya ni shaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ yawˬ ha maˬ teh mi coeˇ˗eu jeˬ˗ehˇ leh jeh luꞈ nya lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ yawˬ jeˬ yawˬ˗ehˇ leh jeh paˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma. Nymˬ˗mˇ poˆ naˇ tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ gui˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ laˇ˗euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ gui˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ nyaˬ.” Toˇmaˆ Jaˇliꞈ gui˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗awˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ gui lahˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dmˬ lah ni gui jiˇ nya˗euˬ meh. c

14. Aˬ dui aˬ jeˬ baˬ da neh coˬ˗iˇ nya˗eu nga?

¹⁴ Aˬ dui nui ma aˇ naˆ ni keuˆ˗awˇ leh jeh kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni gʼaˬ leˇ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ jaˆ meh siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, “maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ maˬ noeˬ˗eu jeˬ keuˆ le nya”˗eu miˇ neh, daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu aˇ yamˬ maˬ jaˆ ni bi pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. (Dawˬtsoˆ 9:11, MS) Maˬ ngeuˇ naˇ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na baˬ da neh aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 24:10) Maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ bi kaˬ˗iˇ nya˗eu yaw bahˬ jeˬ mˇ laˇ nya˗eu meh. (Loˇmaˆ 7:23) Maˬ ngeuˇ naˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ laˇ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 26:43) Coˬ˗iˇ ngeh tsawˬ tuˇ kʼoꞈ laˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

15. Aˬ dui coˬ˗iˇ naˇ maˬ paˇ pyeuꞈ leˇ nya˗euˬ lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? (Ja ceuˬ 145:14)

¹⁵ Coˬ˗iˇ˗euˬ heu naˇ maˬ paˇ pyeuꞈ leˇ nya˗euˬ lehˇ  ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ taˬ. Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ dui shaˬ zahˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ya puˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui coˬ˗iˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ da neh tsawˬ tuˇ kʼoꞈ laˇ nya meh lehˇ jiˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 145:14-ahˇ gui.) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Piˇliˇ “Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ pyeuꞈ leˇ nya˗euˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˇ myaˆ poˆ coˬ˗iˇ˗euˬ nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. Aˇ myaˆ poˆ tuˇ kʼoꞈ nya laˇ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Deˇbiˬ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ga coˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ngaˇ maˬ haw. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ lehˇ haw˗eu ma.” Ga coˬ˗euˬ kʼawꞈ ni daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dehꞈ mawꞈ˗eu lehˇ bi mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ gaˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˇ naˆ ni shaˬ kʼawꞈ, nawˇ leh jeh luꞈ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ ya mawˇ ngeh aˬ yawꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

16. Yawˬ ha˗ahˇ bi ga coˬ˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁶ Yawˬ ha˗ahˇ bi coˬ˗iˇ˗euˬ jeˬ teu˗ahˇ neh dzaw geuꞈ. Teu aˬ jeˬ miˇ neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Nyaˆ taꞈ poˆ teu loꞈ˗ehˇ maˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?’ (Dawˬdaˬ 27:12) Tiˬ poˆ na˗aˬ, coˬ˗iˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ yawˬ ha neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ heu naˇ maˬ le keuˆ nya˗eu aˇ pyaˇ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ, nawˬ neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ teu ngeuˇ leˇ ngaˇ laˬ lehˇ shaˇ noeˬ poˆ haw. d Daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ gaˇ mahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ kaˬ˗eu miˇ neh maˬ le keuˆ nya ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ maˬ pyeuꞈ˗eu tsawˇ haˬ nga lehˇ maˬ haw˗a.—2 Gawˇliˬtu 8:12.

17. Aˬ dui neh le keuˆ nya˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁷ Yawˬ ha neh le keuˆ nya˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗aˬ, dawˇ coe ni yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ meh. Naw maꞈ neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngehˇ˗a” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 6:10) Teu miˇ neh nawˇ jiˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu, iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu le keuˆ nya˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ ya shaˇ noeˬ poˆ kʼoꞈ˗eu meh. Nawˇ gaˇ hu nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ le keuˆ nya˗euˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, nymˬ˗mˇ daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ le keuˆ nya˗eu yaw duˬ baw meh.—Piˇliˇpiˆ 3:16.

18. Aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ gaˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ mawˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁸ Noeˬ taˬ˗euˬ gaˇ le keuˆ nya˗euˬ saˇ baoˬ yeuꞈ˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ, nawˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu baˬ da neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu meh. Saˇ baoˬ neh gaˇ ma doˆ˗iˇ˗eu deuˬ myaˬ tiˬ paˆ, gaˇ pehˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ cehˇ cah˗eu meh. Nawˇ jiˇ nui jah paw˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ daˬ taˬ gaˇ le luꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu taˬ ngehˇ. (2 Gawˇliˬtu 4:7) Gʼaˬ maˬ baˬ ni leh jeh daˆ leꞈ naˇ, teu naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗eu guiˬ lahˬ deuˬ jiˇ za˗eu meh.—Gaˬlaˬtiˆ 6:9.