1. Jaˇliꞈ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui gaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nga?

 Jaˇliꞈ˗ahˇ “nui gaˬ˗euˬ miˬ lmˇ nyehˆ luꞈ˗eu miˬ dzaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ miˬ lmˇ pyeuꞈ meh. Iˇ cuꞈ neh maˬ shehˬ miˆ nya˗ehˇ, iˇ jeuˬ neh maˬ dahˬ pymˬ nya˗a” lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. b (Dawˬcaˇ 8:6, 7, MS) Heu naˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui gaˬ˗ahˇ zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Dawˬ teu˗ahˇ haw ngeh miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni aˬ myah luꞈ gaˬ nya˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.

2. Miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ nui gaˬ maˬ bi teˬ le˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

² Miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ gaˬ maˬ gaˬ˗eu teu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ jaˆ˗eu tehꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui miˬ dzaˬ baw doˆ ngeh miˬ dzaˬ miˬ kawˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ dawˆ ahˇ naˇ miˬ dzaˬ aˬ myah luꞈ nyehˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ miˬ dzaˬ maˬ paˇ dawˆ ahˇ ni jawˇ naˇ miˆ kʼaꞈ iˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ˗euˬ yaw kaˬ heu jiˇ aˬ myah luꞈ bi ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ pyuˇ shuiˇ shaˬ˗eu, jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu, zaˬ˗ahˇ cu˗eu, shaˬ zahˬ heu deuˬ baˬ da neh nyiˬ gʼaˬ˗euˬ nui gaˬ teu teˬ le cuiˆ le nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ miˬ lmˇ” aˬ joˆ˗ehˇ bi nyehˆ daˆ leꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ nymˇ dahˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ ni caw ba nehˬ˗eu gaˇ kawˆ smˬ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma. c

3. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu heu naˇ miˬ sawˇ yo zaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bo saˆ nehˬ˗eu nga? (Dawˬtsoˆ 4:12) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

³ “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ miˬ lmˇ” aˬ myah luꞈ bi nyehˆ˗eu gʼaˇ duˬ, nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ ni ya leh  jeh˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗awˇ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ bi teˬ˗iˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yahˇ˗eu uˬ taꞈ, gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh jiˇ laˆ piˇ˗eu miˇ neh meh. (Dawˬtsoˆ 4:12-ahˇ gui.) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu, nui ma mahˇ˗eu, iˬ baˇ pyehˬ˗eu, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu leh jeh˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:32–5:1) Seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ ahˇ naˇ, nyiˬ gʼaˬ˗euˬ nui gaˬ aˬ myah luꞈ ziꞈ dah ni jaˆ˗eu meh. Sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ 25 kʼoꞈ dzehˬ ni byah laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Leˇnaˬ, “Miˬyehˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ yaw zeu taˬ˗eu maˬ shaˬ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

4. Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ mehˬ hu paw Meˬsiˇya˗euˬ aˬ da aˬ ma bi pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh tseˇ˗euˬ nga?

⁴ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma. Daˬbiˇ˗euˬ aˇ jeuˬ aˇ ca laꞈ kʼoeˇ tseˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ jawˇ gahˬ gaˇ neh aˬ jeˬ miˇ neh Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ mehˬ hu paw Meˬsiˇya˗euˬ aˬ da aˬ ma bi pyeuꞈ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ˗euˬ deuˬ Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

5. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ Yoˇsehˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁵ Yoˇsehˆ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ mˇ caw˗euˬ meh. Teu miˇ neh muiˬ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Yoˇsehˆ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yaw teˬ 3 poˆ Yeˬhawˇbaˬ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za˗euˬ meh. Yawˬ poˆ na luꞈ laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu jeˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya mˇ kʼawꞈ ni, taˆ lehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ mˇ caw˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Miˬyehˇ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ Yoˇsehˆ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗euˬ miˇ neh Maˬliˇ˗ahˇ haw piˇ nehˬ nya˗eu meh. Maˬliˇ Yoˇsehˆ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ naˆ ni yaw zeu taˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw paˬ nga? Nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ haw saˆ˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ poˆ˗eu heu neh Yoˇsehˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. d Laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu jeˬ ya mˇ˗eu kʼawꞈ ni Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ miˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ naˇ nymˇ dahˬ ziꞈ dah ni bi gʼeh˗eu meh. Sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ 20 kʼoꞈ dzehˬ ni byah laˇ˗euˬ Baˬnmˇgʼaoˬtuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ “Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ poˆ˗awˇ mˇ caw˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ nyaˬ. Aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ nui ma taˬ coeˇ dzehˬ laˇ nyaˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh.

6. Miˬzaˬ deuˬ Maˬliˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁶ Maˬliˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ, Yoˇsehˆ˗ahˇ maˬ gʼoe ni yawˬ haˇ yawˬ ha leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ  siˬ nya˗awˇ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 2:19, 51) Maˬliˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ heu loꞈ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh muiˬ˗eu miˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah miˬ zaˬ deuˬ gʼawˬ myaˬ gʼaˬ Maˬliˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Eˇmiˬkoꞈ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ,“Ngaˇ nymˇ dahˬ maˬ baw laˇ˗euˬ siˬ kʼoeˇ nui jah paw˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ yawˬ haˇ yawˬ ha mˇ yaꞈ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ nymˇ dahˬ baw laˇ ngeh guiˬ lahˬ shaˇ gaˇ maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ maˬ ehˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ tehꞈ˗ehˇ sheuˬ gʼeh˗eu miˇ neh gaˇ kawˆ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼoe laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ nui jah gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ kʼaˆ behˆ yawˬ ha ya pi nga lehˇ gʼoˆ shaw laˇ nya. Teu miˇ neh nymˬ˗mˇ ngaˇ yawˬ haˇ yawˬ ha guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, Jaˇliꞈ gui˗eu, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu aˇ yamˬ laˆ baw taˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:5) Miˬ zaˬ deuˬ˗oˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ naˇ, nawˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗eu meh.—Dawˬdaˬ 31:30.

7. Tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

⁷ Yoˇsehˆ hawˇ˗eu Maˬliˇ aˬ nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ pehˬ zaˬ ma zaˬYeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Luˇkaꞈ 2:22-24, 41; 4:16) Aˬ yawꞈ nyaꞈ zaˬ deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ laˇ ngeh toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu maˬ awˬ˗a. Ehˇ kʼawꞈ teu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ meh. Heu naˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ˗a. Zaˬ jawˇ˗eu miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu heu deuˬ jahˇ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ gui˗eu, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, aˇ yamˬ laˆ tsaˬ˗eu yaw beh na maˬ tseˇ shaˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu miˇ neh uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ jeˬ hu taˬ luꞈ˗uˇ.

8. Nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh luꞈ˗eu miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga?

⁸ Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ nyiˬ gʼaˬ yaw kaˬ gaˇ kawˆ jaˆ luꞈ ngeh tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ nuiˇ˗awˇ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Toˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ naˇ, yaw awˬ yaw nymˇ nymˇ lehˇ gʼeh˗awˇ nyiˬ gʼaˬ luꞈ nui ma tsaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ neh pyehˆ tseˇ dahˬ beh nya meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ nymˇ dahˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗awˇ nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ nui jah paw˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ mawꞈ laˇ˗eu meh.

9. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ aˬ jeˬ miˇ neh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ ya biꞈ˗eu nga?

⁹ Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ˗eu heu jiˇ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ maˬ bi teˬ˗iˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ jiˇ yaw awˬ˗ehˇ haw doˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:24) Sheuˬ dahˬ dzaˬ laꞈ˗euˬ 15 kʼoꞈ dzehˬ ni byah laˇ˗euˬ Liˇliˬyaˬ hawˇ˗eu Laˇsaꞈ˗lehˬ aˬ nyaꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ tiˬ jeˬ paˬ ya mawˇ˗euˬ meh. Liˇliˬyaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ maˬ biꞈ nehˬ nya nya. Tiˬ nah tiˬ nah laꞈ nyiˇ˗euˬ gaˇ hawˇ˗eu iˇ kahˇ˗euˬ gaˇ heu neh aˇ yamˬ jiˇ˗eu tehꞈ miˇ˗a. Aˇ nah naˇ zaˬ jawˇ le ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ paˇ doeˇ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ aˇ yamˬ maˬ biꞈ nehˬ naˇ nyiˬ gʼaˬ yaw kaˬ gʼawˬ laˇ nya nya.”

10. Miˬ sawˇ yo zaˬ Eˇpeˇsu 5:15, 16 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga?

¹⁰ Miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ nya laˇ ni aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ ya biˇ doˆ taˬ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 5:15, 16-ahˇ gui.) Naiˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Uˬzawˬduˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ geu ngeh yamˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ mˇ˗eu lehˇ aˇ yamˬ boꞈ baw taˬ ngeh miˬ zaˬ˗ahˇ biꞈ˗eu aˇ yamˬ jiˇ boꞈ ahˇ taˬ˗eu ma. Ngaˇ aˇ yamˬ teu yamˬ˗ahˇ yawˬ jeˬ yawˬ neh maˬ bi laˆ tsoeˬ laˇ.” (Piˇliˇpiˆ 1:10) Mawˬdoˬbaˬ˗ahˇ˗euˬ  aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ˗euˬ miˬ zaˬ pyeuꞈ˗eu Ehˇnaˬsaꞈteˆshaˬ aˇ yamˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ kaꞈ gʼa luꞈ ngeh ngaˇ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ kawˇ maˇ˗ehˇ mˇ luiˆ taˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ dah laˇ shaw˗euˬ naˇ ngaˇ jiˇ dah ma. Aˇ nah naˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ nya laˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ biꞈ nehˬ nya naˇ tawˇ neh?

11. Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ jeˇ mˇ˗euˬ nga?

¹¹ Miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ deuˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. (Loˇmaˆ 16:3, 4) Aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni maˬ pah mehˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ caw ba˗eu lehˇ nmˇ pah mehˬ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 18:2, 3, 24-26) Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ kʼaˇ ngehˬ keuˆ ngeh nyiˬ gʼaˬ luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ gaˇ aˬ dui ya mawˇ˗eu ma.

12. Miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ nya dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹² Miˬ zaˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ deuˬ Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Nyiˬ gʼaˬ luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ mˇ ngeh to˗aˬ, nyiˬ gʼaˬ luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ nya ngaˇ laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ, Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu meh. Naw nyaꞈ dzeˇ zaˬ tawˇ neh tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, lehˬ hmˬ taˬ maˬ laˬ? Aˬguˇla hawˇ˗eu Biˇgiˇla gaˇ˗ahˇ jiˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ naw nyaꞈ dzeˇ zaˬ nmˇ gaˇ maˬ duˇ leˇ˗eu miˇ neh tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ nga lehˇ˗a iˇ kahˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu maˬ ngeuˇ˗a laˬ? (Dawˬtsoˆ 4:9) Tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ caw mˇ ngeh tiˬ jawˇ nyiˬ gʼaˬ mehˬ bawˬ gm miˇ˗a lehˇ noeˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ngehˬ cawˬ˗eu aˇ yamˬ jiˇ doˆ laˇ˗eu meh. Lawˇbeuꞈ hawˇ˗eu Leˇdaˬ dahˬ dzaˬ laꞈ˗euˬ 50 kʼoꞈ dzehˬ˗iˇ˗euˬ meh. Lawˇbeuꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Dawˇ coe ni ya ehˇ naˇ nga nyaꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ gʼaˬ naˬ naˬ byawˬ˗eu aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ˗a. Ehˇ kʼawꞈ ni ngaˇ kʼmˬ maˬ joˆ naˇ ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ kʼmˬ maˬ siˆ gui caw le˗eu meh. Ngaˇ yaˇ kʼmˇ˗ahˇ yaˇ moꞈ moꞈ ngeh jiˇ ngaˬ˗euˬ gaˇ dzeˇ jawˇ˗awˇ neh caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ jeˬ mˇ˗eu maˬ kaˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ mˇ˗eu heu naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ gaˬ dzehˬ laˇ nyaˬ.”

13. Miˬ zaˬ hawˇ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ nui ma tiˬ siˬ˗ahˇ taꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh nga?

¹³ Miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ nui ma tiˬ siˬ˗ahˇ taꞈ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ laˆ muˇ laˆ baˇ laˇ˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Iˇ kahˇ tiˬ kahˇ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ luꞈ ma lehˇ heu loꞈ˗ehˇ noeˬ laˇ˗eu yaw awˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ gaˇ dzeˇ yawˬ ha˗euˬ mawˇ do jawˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ nga. Yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ nui ma jiˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ jaˆ˗eu loˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.” Buˇnoˬ hawˇ˗eu Teˇ˗suiꞈ aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nui ma ahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu nga? Buˇnoˬ “Nga nyaꞈ tiˬ  kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ ngeh naˬ gaˬ nga nyaꞈ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ yuˇ taˬ˗euˬ ma. Aˇ yamˬ teu yamˬ naˇ nga nyaꞈ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ gaˇ duˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.

14. Miˬ zaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ naˇ, aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?

¹⁴ Naw nyaꞈ dzeˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ˗eu teu naˇ, nui ma ahˇ˗eu jeˬ, ya leˇ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ˗eu miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Uˬ soe aˇ dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ miˬ dzaˬ tsawˬ bu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ paˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Miˬ dzaˬ baw doˆ˗eu nehˬ˗ehˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ duiˬ lehˇ maˬ nyehˆ laˇ˗a. Miˬ dzaˬ baw doˆ ngeh, shehˇ muˆ ni gʼeh˗eu miˬ dzaˬ deuˬ neh jeˬ hu baw doˆ˗awˇ, aˇ nah naˇ miˬ dzaˬ miˬ kawˬ yaw huiˬ deuˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ dawˆ lahˬ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ tiˬ nah cuiˆ cuiˆ˗ehˇ aˇ yamˬ biꞈ haw. Kʼoeˇ naˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ya leˇ˗eu, dawˬ ja myaˬ˗eu maˬ loˬ˗eu jeˬ mˇ haw. (Yaˬkoˆ 3:18) Nyiˬ gʼaˬ luꞈ heu loꞈ˗ehˇ mˇ baˇ niˇ gʼa˗eu jeˬ heu, miˬ zaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ bi kʼaˆ kʼoꞈ laˇ nya˗eu meh.

15. Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw zeu baw˗eu heu naˇ, miˬ sawˇ yo zaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ bo saˆ daˆ leꞈ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁵ Nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw zeu baw˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw zeu baw˗eu jeˬ heu naˇ, miˬ dzaˬ nyehˆ ni caw ba nehˬ˗eu awˇsiˬjeˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Awˇsiˬjeˬ maˬ jaˆ naˇ, miˬ dzaˬ taˆ lehˇ miˆ˗iˇ nya˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw zeu baw˗eu jeˬ maˬ jaˆ naˇ, nyiˬ gʼaˬ˗euˬ nui gaˬ tsehꞈ teuˆ ni pyeuꞈ˗iˇ nya˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw zeu baw naˇ, nui gaˬ aˬ myah luꞈ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu baw luꞈ ma lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ jiˇ˗a. Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˇ diˇ yaw zeu baw ngaˇ˗a lehˇ ya bi noeˬ leˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui sheuˬ dahˬ dzaˬ laꞈ˗euˬ 25 kʼoꞈ dzehˬ˗iˇ˗euˬ Pehˇniˬ hawˇ˗eu Ehˇlehꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Pehˇniˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw zeu baw˗eu miˇ neh nga pehˬ˗euˬ nymˇ naˇ lmˇ boˬ ni zawˇ˗ehˇ jawˇ muiˬ˗eu jawˇ duˬ pyeuꞈ nya. Tiˬ gʼaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ aˇ poeˬ taˬ baw meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˬ jeˬ kʼawꞈ ni dawˇ coe ni ehˇ peuˬ nya.” Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw zeu baw miˇ˗a lehˇ noeˬ leˇ ni aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Aˬbyaˬhaˬ hawˇ˗eu Saˬlaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma.

16. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (1 Beˬtuˆluˆ 3:7) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁶ Aˬbyaˬhaˬ Saˬlaˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ Saˬlaˇ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗eu meh. Tiˬ poˆ Saˬlaˇ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ dui dui leˇ˗awˇ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗awˇ iˬ baˇ taˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬbyaˬhaˬ dawˬ kʼaˆ ngehˬ kʼoꞈ˗euˬ ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ ngehˬ˗aˬ. Aˬbyaˬhaˬ Saˬlaˇ naˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ zawˇ˗ehˇ caw ba nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬbyaˬhaˬ Saˬlaˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ, gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ laˆ shaw nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 16:5, 6) Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ˗oˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ noeˬ tsehˆ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ naw maꞈ jawˇ gaˇ jaˆ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 11:3) Ehˇ kʼawꞈ maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ miˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗eu heu naˇ, nui gaˬ mˇ mawˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ aˬ yawꞈ˗euˬ  nui noeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ noeˬ keuˆ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 13:4, 5) Tiˬ poˆ na˗aˬ, miˬ zaˬ gʼaˬ uˬ duˬ kawꞈ luꞈ˗awˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu ngeh nawˇ aˬ yawꞈ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗eu heu neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ nya meh laˬ? (1 Beˬtuˆluˆ 3:7-ahˇ gui.) Dahˬ dzaˬ laꞈ˗euˬ 30 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni byah laˇ˗euˬ Aˇjaˬlaˬ hawˇ˗eu Diˬmiˇtiˬ˗liˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˇjaˬlaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ nui ma pehˇ ngeh maˬ ehˇ, dawˬ ngehˬ cawˬ mawꞈ ngeh maˬ ehˇ, ngaˬ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ Diˬmiˇtiˬ˗liˬ aˬ myah luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Tiˬ poˆ na˗aˬ ngaˇ nui ma pehˇ pehˇ˗ehˇ ngehˬ ngeh kʼawꞈ oˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh.”

17. Miˬ zaˬ deuˬ Saˬlaˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? (1 Beˬtuˆluˆ 3:5, 6)

¹⁷ Saˬlaˇ Aˬbyaˬhaˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm˗awˇ caw teh˗eu heu neh yaw zeu baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 12:5) Tiˬ poˆ Aˬbyaˬhaˬ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ ja pyuˬ ni gʼa laˇ˗euˬ daˬ yah tiˬ gʼaˬ˗ahˇ ha mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh Aˬbyaˬhaˬ Saˬlaˇ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu bi naˬ leˇ˗awˇ kaˬ muˇ gʼawˬ mya ni bi jahˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 18:6) Saˬlaˇ jiˇ Aˬbyaˬhaˬ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ kawˇ ma˗ehˇ cawˬ tuˇ˗awˇ kaˬ muˇ jahˇ˗euˬ meh. Miˬ zaˬ deuˬ˗oˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm˗awˇ caw teh˗eu heu neh Saˬlaˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ nymˇ dahˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 3:5, 6-ahˇ gui.) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ, miˬ zaˬ yaw zeu baw nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ˗eu Diˬmiˇtiˬ˗liˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ ngeh kʼawꞈ ni ngaˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Aˇjaˬlaˬ mehˬ bawˬ gm˗awˇ caw teh˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗eu meh. Noeˬ tsehˆ lehˬ ngeh kʼawꞈ ni ngaˬ˗ahˇ iˬ baˇ maˬ taˬ˗a.” Nawˬ˗ahˇ jiˇ yawˬ ha˗ahˇ yaw zeu baw˗eu deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu maˬ shaˬ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ?

18. Nui gaˬ aˬ myah luꞈ ziꞈ ni leh jeh naˇ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗eu nga?

¹⁸ Ka li zaˬ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ Saˬdaˬ laˆ cawˆ mawꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ teˬ le cuiˆ le naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ gʼawˬ˗iˇ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ni maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui gaˬ pyeuꞈ naˇ maˬ laˆ cawˆ maˬ laˆ miˆ nya˗a. Teu miˇ neh Sawˇlaˬmoˬ˗euˬ dawˬ caˇ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ yaꞈ˗euˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui gaˬ neh yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ ya gaˬ˗eu meh. Nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ biꞈ. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗awˇ yaw zeu baw˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗euˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ ya mˇ byah nehˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, naw nyaꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ baˬ da neh maˇ maˇ ni gʼeh˗eu nui gaˬ˗euˬ dawˬ pehˬ duˬ puˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ doˆ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, naw nyaꞈ˗euˬ nui gaˬ jiˇ maˬ miˆ˗iˇ ni aˬ myah luꞈ nyehˆ˗eu meh.