1. Jaˇliꞈ biꞈ laꞈ˗euˬ aˬ jeˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ dui guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu ma. Nymˬ˗mˇ iˬ nah shaˬ zahˬ ya puˬ˗eu deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ nui gahˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ deuˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, muiˬ dui dui˗eu mehˬ hu paw noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ jiˇ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh tiˬ jawˇ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ paˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ mawꞈ laˇ˗eu meh.—Ja ceuˬ 25:14.

2. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ˗eu nga?

² Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ bi siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Gaˇ hu ba Yeˬhawˇbaˬ yuꞈ maˆ paw neh maˬ ehˇ, yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ paw neh maˬ ehˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu meh. (Bawˇtsahˬ 12:6; Gʼaˬkʼehˇ 10:3, 4) Ehˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ teu deuˬ maˬ boꞈ taˬ˗euˬ law nmˇ˗aˬ, aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ neh ya siˬ nmˇ. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ bi siˬ mawꞈ˗eu jeˬ, zaˬ yo aˬ li˗ahˇ zmˬ˗awˇ, ‘sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬʼ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 30:2) ‘Miˬyehˇ mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ, muiˬ˗eu byah˗euʼ miˇ neh, aˬ yawꞈ aˬ dui nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu jeˬ teu naˇ, kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Ja ceuˬ 18:30.

3. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ keuˆ ni bi jaˆ keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? (Iˇsaˬyaˇ 40:8)

³ Iˇsaˬyaˇ 40:8-ahˇ gui. Jaˇliꞈ naˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nui gahˇ ahˇ˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ biꞈ luꞈ˗eu gʼawˬ mya heˇ kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ teu myah myah˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jaˆ laꞈ nya˗euˬ nga? Maˇ diˇ naˇ Jaˇliꞈ heu yaw awˬ˗ehˇ peuˬ˗iˇ cawˆ˗iˇ nya˗eu jeˬ kʼoeˇ taˆ boꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni maˬ jaˆ keuˆ laꞈ nya˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ boꞈ poˆ doˆ taˬ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ boꞈ poˆ doˆ˗eu deuˬ naˇ, maˬ byah kuˆ˗eu deuˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ boꞈ ngeh yaw muiˬ paˬ˗ehˇ haw haw˗ehˇ boꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ “Gaˇ hu˗euˬ sahˬ  boꞈ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh Jaˇliꞈ loꞈ˗ehˇ boꞈ tsaˬ boꞈ maˇ taˬ˗euˬ tiˬ jeˬ˗iˬ sahˬ boꞈ maˬ jaˆ˗eu lehˇ jah nya meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˇ yamˬ myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, yaw awˬ˗ehˇ cawˆ˗iˇ nya˗eu jeˬ˗euˬ kʼoeˇ taˆ boꞈ˗euˬ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ boꞈ˗eu deuˬ maˬ byah kuꞈ˗eu deuˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui ya gui luꞈ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ dui jah ziꞈ nya meh.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁴ “Muiˬ˗eu guiˬ lahˬ hawˇ˗eu byah˗eu laꞈ sawˬ dawˬ tawˆ luꞈ” Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Yaˬkoˆ 1:17) Jaˇliꞈ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ kʼaˇ muiˬ˗eu hmˬ pyeuꞈ meh. Laꞈ sawˬ˗ahˇ haw ngeh, laꞈ sawˬ biꞈ˗euˬ heu gʼaˬ naˇ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ naˆ ni siˬ nya˗awˇ, aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ naˆ ni siˬ nya˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu Jaˇliꞈ heu jiˇ teu gaˇ duˇ meh. Aˬ dui laꞈ sawˬ heu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni siˬ nya laˇ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Jaˇliꞈ heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ, nui gaˬ heu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ laˇ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Jeˬ hu hu saˬ Jaˇliꞈ heu naˇ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi mawˇ laˇ˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

5. Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ nui gahˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ loˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ tiˬ byah ni ahˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ heu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ tsoeˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ jiˇ beˬ paˇ nehˬ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ˗euˬ dahˬ beh˗eu 5 dmˬ˗ahˇ Moˇseˬ boꞈ ngeh, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “mehˬ˗eu tsoˆ˗eu dawˬ heu deuˬ˗aˬ, gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗eu dawˬ deuˬ maˬ ngeuˇ˗a. Heu˗aˬ, naw maꞈ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:47) Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu deuˬ naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu dehꞈ ziˇ za˗eu meh. (Ja ceuˬ 1:2, 3) Jaˇliꞈ heu naˇ boꞈ˗euˬ aˇ heˇ kʼoꞈ˗ahˇ neh byah laˇ˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laˆ paˇ nehˬ nya luꞈ˗a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, jw.org laꞈ kʼoeˇ “Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laˆ paˇ” lehˇ ehˇ˗eu jaˆ tawꞈ˗eu gaˇ kawˆ laꞈ kʼoeˇ, Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ bi paˇ laˇ nya˗awˇ, ‘jah˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu deuˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ luꞈ˗euʼ lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ 50 kawˆ dzehˬ ni ahˇ˗eu meh.—1 Teˇsaˬloˇni 2:13.

6. Jaˇliꞈ heu naˇ paˇ dmˬ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ˗eu lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga?

⁶ Aˬ jeˬ˗euˬ paˇ dmˬ maˬ kaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ ciˬ cehˆ laˇ nya˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Jaˇliꞈ heu naˇ, dawˬ tawˆ kʼoeˆ taˆ huiˬ dzehˬ mahˇ dzehˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ ciˬ cehˆ leˇ nya˗a. Paˇ dmˬ nui deuˬ naˇ boꞈ˗euˬ gʼaˬ shiˇ dzeuˇ ngeh keuˆ ni jaˆ˗eu nmˇ ngeuˇ kʼawꞈ, paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ teu naˇ, saˇ ka˗ahˇ maˬ paˇ miˇ˗euˬ loˇ, maˬ zmˬ nya ni pyeuꞈ˗iˇ shaw˗euˬ loˇ lehˇ baw˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nui gahˇ ahˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ heu naˇ, aˬ myah luꞈ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Aˬ geu ngeh aˬ geu ziˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ kaˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh tiˬ jawˇ, Miˬyehˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗awˇ Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya zmˬ˗eu lehˇ siˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 119:27; Maˬlaˬkiˇ 3:16; Heˬbyehˇ 4:12) Tsaˬ meh. Aˬ myah luꞈ dehꞈ luꞈ˗eu Jaˇliꞈ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ yaw sahˇ heu gʼaˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ maˬ tsehˆ leˇ ni gui ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu gʼaˬ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.

7. Gaˇ hu Jaˇliꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga?

⁷ Jaˇliꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ bi mawˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ bi gm˗eu heu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˇ leˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ  jawˇ byaˆ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ gʼaˬ na˗aˬ ngaˬ shaˬ nyehꞈ˗eu gaˇ mˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na naˇ jeˬ zaˬ cu˗eu uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ na˗aˬ deh yaˇ mˇ dzaˬ˗eu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˬ gaˇ jawˇ˗eu miˇ neh, yaw awˇ laꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ duˬ tiˬ gʼaˬ maˬ shaˇ noeˬ ni pyeuꞈ˗iˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uiˬ leˇ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ mehˬ gaˇ maˬ ehˇ, dzawˇ nehˬ gaˇ maˬ ehˇ, bi naˇ haˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 31:10-13; Neˬhaˬmiˇ 8:2, 8, 18) Shaˇ noeˬ haw sheˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ ahˇ laˇ ngeh, yaw myaˬ gaˇ neh uˬ duˬ tahˬ le˗euˬ tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ˗ahˇ neh ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ nga lehˇ. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˇ nah naˇ Ka li zaˬ aˇ muˇ beh laˇ ngeh, teu laꞈ kʼoeˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca, dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ hawˇ˗eu mˇ dzaˬ kʼawꞈ dawˇ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ˗eu zaˬ yo aˬ li hawˇ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ keuˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, mehˬ bawˬ gm˗eu laꞈ kʼoeˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu meh. Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya˗eu teu naˇ, nui jah taꞈ˗eu cawˬ deuˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ laˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, heu deuˬ baˬ da neh meh.—Gʼaˬkʼehˇ 2:42; 8:30, 31.

8. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Jaˇliꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi gm˗eu nga?

⁸ Nui gahˇ ahˇ˗eu aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ nymˬ˗mˇ keuˆ ni aˬ dui˗ahˇ mehˬ luꞈ˗awˇ, Jaˇliꞈ zmˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ mehˬ bawˬ gm ni jahˇ luꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ siˬ nya˗eu loˬ˗eu Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ, yawˬ jeˬ na luꞈ ahˇ˗eu meh. Aˬ dui aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ myah  luꞈ iˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ gui gaˇ maˬ ehˇ, ja sawˇ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ ehˇ, naˇ haˬ˗eu ma. Teu miˇ neh Jaˇliꞈ teu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ “ehˇ dawˬ naˇ haˬ” ni caw ba nehˬ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ zmˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.—Zeˬpaˬniˇ 3:9.

9. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ ya pyeuꞈ˗eu nga? (Luˇkaꞈ 10:21)

⁹ Yeˬhawˇbaˬ nui gahˇ ahˇ dui dui˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu dzaˇ˗i saˇ kiˇ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw ma. Miˬyehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ taˬ aw˗eu laˬ kʼoeˇ gui˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ gʼoˆ shaw nya˗eu jeˬ˗ehˇ bi boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 10:21-ahˇ gui.) Aˬ geu gaˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ maˬ kaˬ Jaˇliꞈ gui˗eu meh. Zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ “Jaˇliꞈ heu naˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ pyehˆ tseˇ˗ehˇ tsawˇ haˬ kʼaˇ gui myaˬ˗eu paˇ dmˬ pyeuꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ taˬ aw˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˇ diˇ gʼoˆ shaw nya˗awˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu meh.—2 Gawˇliˬtu 3:15, 16.

10. Jaˇliꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ aˬ jeˬ lehˇ paˇ bi mawˇ laˇ nga siˬ?

¹⁰ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ dzaˇ˗i nui jeˬ˗ahˇ jiˇ mawˇ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ aˇ maꞈ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ jiˇ sheuˬ hehˇ nehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ gui ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ gʼeh luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:21) Shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya puˬ ngeh yamˬ˗ahˇ, Jaˇliꞈ gui ngeh heu deuˆ naˇ ngaˬ-euˬ gʼaˇ duˬ boꞈ taˬ ngaˬ lehˇ noeˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Miˬyehˇ Jaˇliꞈ heu˗ahˇ tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ bi boꞈ˗euˬ gaˇ neh, nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh taˆ lehˇ tsaˬ leˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ bi boꞈ˗euˬ Miˬyehˇ heu gʼaˬ naˇ, boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ neh nui gahˇ kʼaˇ ahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:16, 17.

11. Jaˇliꞈ bi boꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga?

¹¹ Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ dzaˇ˗i tiˬ hmˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:4) Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ peh˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗a. (Gʼaˬkʼehˇ 10:34, 35; Loˇmaˆ 2:11) Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ˗euˬ dawˬ neh bi boꞈ taˬ gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dahˬ beh˗eu 39 dmˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yaw awˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw nya˗eu Heˬpyehˇ˗euˬ dawˬ neh, myaˬ myaˬ ni bi boꞈ taꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ oe keuˆ ngeh˗a, Gaˬliˇ dawˬ ngehˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, dzeˇ˗eu 27 dmˬ˗ahˇ naˇ myaˬ myaˬ ni Gaˬliˇ˗euˬ dawˬ neh bi boꞈ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ tsawˇ jeuˬ tiˬ jeuˬ˗euˬ dawˬ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ bi boꞈ˗aˬ. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yehꞈ heˇ lam gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni gʼawˬ mya jeˬ˗euˬ dawˬ ngehˬ˗eu meh. Teu naˆ naˆ˗ehˇ myaˬ˗eu tsawˇ haˬ heu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh siˬ nya laˇ nya˗eu nga?

12. Daˬyeˬlaˇ 12:4 aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ nga?

¹² Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Daˬyeˬlaˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ gʼawˬ mya ni ya siˬ”˗awˇ gʼoˆ shaw tehꞈ˗a lehˇ bi boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 12:4-ahˇ gui.) b Zaˬ siˬ nui gahˇ heu˗ahˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni bi siˬ nya laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ dawˬ yuˇ paˇ˗awˇ yaˬ doˆ˗eu heu pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ heu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ neh dawˬ kʼaˇ yuˇ paˇ˗eu paˇ dmˬ pyeuꞈ˗awˇ, kʼaˇ yaˬ doˆ myaˬ˗eu paˇ dmˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu meh. Jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu deuˬ neh jahˇ doˆ˗euˬ Jaˇliꞈ heu naˇ, tiˬ poˆ na aˇ dzehˬ dzeuˇ ni poeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, Jaˇliꞈ dmˬ lah ni maˬ ehˇ, tiˬ tsehˆ na˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ 240 jeˬ˗euˬ dawˬ neh yuˇ doˆ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ pyuˇ baꞈ maˬ jiˇ ni za nya˗eu meh.  Teu miˇ neh tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ aˇ saˬ saˬ˗eu maˬ keuˆ le mi naˆ˗ehˇ Miˬyehˇ Miˬkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:14) Yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ gaˬ˗eu miˇ neh, tiˬ tiˆ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ bi dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu meh.

13. Jaˇliꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga? (Yoˇhaˬ 21:25)

¹³ Jaˇliꞈ˗ahˇ bi boꞈ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ naˇ, nui gaˬ pyeuꞈ meh lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ pah mehˬ nehˬ taˬ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:8) Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ bi boꞈ˗awˇ, aˬ jeˬ jeˇ bi dzeˇ yaꞈ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Miˬyehˇ neh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗awˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ nya ni maˬ ehˇ, nymˬ˗mˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu dehꞈ ziˇ za nya ni maˬ ehˇ, mehˬ hu paw mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ uˬ duˬ maˬ bi kawꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, maˬ loˬ˗eu gaˇ kawˆ ciˇ liˇ cawˇ lawˇ maˬ bi boꞈ ahˇ taˬ˗aˬ.—Yoˇhaˬ 21:25-ahˇ gui.

14. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ?

¹⁴ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw zeu taˬ nehˬ laꞈ˗awˇ ngehˬ cawˬ˗eu heu neh, nui gaˬ paˇ mˇ mawˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ yawˬ paw na luꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ gui jiˇ coeˇ ni myaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ maˬ jahˇ doˆ taˬ˗aˬ. Aˬ yawꞈ aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ tseˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ maˇ diˇ pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ hawˇ˗eu nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ deuˬ uˬ taꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nui noeˬ nui duˇ deuˬ biꞈ taꞈ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh gaˬ ni, ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni, laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.

15. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma ahˇ˗awˇ, kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mawˇ laˇ˗eu nga? (b) Aˇ baˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ buˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ, aˬ li zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ, hawˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗eu nga? (Aˇdahˬbeh˗eu 39:1, 10-12; 2 Sahˬpaˬ 5:1-3; Luˇkaꞈ 2:25-38)

 ¹⁵ Jaˇliꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma ahˇ˗awˇ, kʼahˬ lahˇ dui dui meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ nehˬ laꞈ˗eu nga? Tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni Jaˇliꞈ˗ahˇ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ heu deuˬ jiˇ, “aˬ dui loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu meh. (Yaˬkoˆ 5:17) Aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, ‘Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ˗euʼ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh.—Yaˬkoˆ 5:11.

16. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ mˇ bahˬ˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? (Iˇsaˬyaˇ 55:7)

¹⁶ Jaˇliꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ neh jiˇ pah mehˬ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ neh aˬ dui mˇ bahˬ ngeh kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ gʼawˬ mya poˆ mˇ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ, maˇ diˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 55:7-ahˇ gui.) Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ za˗euˬ meh. Huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ kʼawꞈ, maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ “iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ” lehˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 2:6, 7; 1 Gawˇliˬtu 5:1-5) Mˇ bahˬ˗euˬ baˬ da neh tehꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ heu naˇ, nui ma˗ahˇ zaw dui dui laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ miˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, mehˬ paˇ tsoˆ paˇ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—Yaˬkoˆ 4:8-10.

17. Jaˇliꞈ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ muiˬ˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ nga?

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu nga? Aˬ dui neh ya siˬ dzeuˇ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ, nui gaˬ, heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ bi mawˇ laˇ˗eu miˇ neh meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ bi cawˬ mawꞈ˗eu lehˇ jiˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh.

18. Aˬ dui “laꞈ sawˬ” pyeuꞈ˗eu Jaˇliꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

¹⁸ Aˬ dui “laꞈ sawˬ” pyeuꞈ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw ni maˬ ya gʼeh˗a. (Yaˬkoˆ 1:17) Aˬ dui laꞈ sawˬ heu˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ gui˗eu uˬ taꞈ, yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu neh mˇ mawˇ nya˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ biꞈ˗euˬ yaw sahˇ gʼaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui ‘Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ ya mawˇ˗euʼ yaw duˬ baw meh.—Dawˬdaˬ 2:5.