Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dzaw˗eu gaˇ kawˆ 17

Maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ

Maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ

“Tsawˇ muiˬ shaˬ zahˬ aˇ myaˆ myaˬ˗eu kʼawꞈ, sahˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ dzeuˇ ni, Sahˬ paˬ Miˬyehˇ ka kʼoꞈ˗eu meh.”—Ja ceuˬ 34:19.

Dawˬ caˇ 44 Shaˬ zahˬ mˇ˗eu deuˬ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ

Kawˆ shawˆ a

1. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah ziꞈ nya˗eu nga?

 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu uˬ taꞈ, muiˬ dui dui˗eu dehꞈ ziˇ bi za mawꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. (Loˇmaˆ 8:35-39) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ caw teh naˇ, aˬ myah luꞈ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za meh lehˇ jah ziꞈ˗eu ma. (Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18) Ehˇ kʼawꞈ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh tiˬ jawˇ aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

2. Aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ keuˆ le nya˗eu nga? Teu ngeh aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu nga?

2 Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ shaˬ zahˬ jaˆ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ na baˬ da neh nui ma ya cawˆ˗eu, jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu baˬ da neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya˗eu, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ ya puˬ˗eu, nui jah baˬ daˬ neh kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya daˬ˗eu, shaˬ zahˬ heu deuˬ jaˆ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ ya puˬ ngeh, aˬ dui˗ahˇ ‘Ngaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ maˬ na˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? Ngaˇ aˬ jeˬ mˇ lehˬ˗euˬ miˇ neh nga? Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ maˬ paˇ biꞈ˗euˬ miˇ neh jeˬ ngaˬ˗eˬ’ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Nawˇ tawˇ neh teu loꞈ˗ehˇ ya puˬ˗awˇ, nui ma gʼaˬ baˬ haw maˬ loˇ? Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ myaˬ tiˬ paˆ, teu loꞈ˗ehˇ noeˬ haw˗euˬ meh.—Ja ceuˬ 22:1, 2; Haˬbaˬkuˆ 1:2, 3.

3. Aˬ dui Ja ceuˬ 34:19-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

3 Ja ceuˬ 34:19-ahˇ guiˬ. Aˬ dui Jaˇliꞈ heu deuˆ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu 2 jeˬ˗ahˇ haw ma. (1) Tsawˇ muiˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ shaˬ zahˬ keuˆ le nya meh. (2) Shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ ni Yeˬhawˇbaˬ ka kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ ka kʼoꞈ nehˬ˗eu nga? Tiˬ jeˬ naˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ˗eu heu neh meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ ya puˬ˗a lehˇ nmˇ maˬ kamˬ taˬ˗aˬ. (Iˇsaˬyaˇ 66:14) Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ bi za˗eu mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 4:16-18) Teu maˬ keuˆ le˗euˬ yaw kaˬ˗ahˇ jiˇ tiˬ nah tiˬ nah dehꞈ tawꞈ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Yeˬlaˬmiˇ ngoeˇ dawˬ 3:22-24.

4. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

4 Aˬ dui Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ haw ma. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ noeˬ taˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ˗eu shaˬ zahˬ keuˆ le nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gʼoe naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu yaw duˬ baw meh. (Ja ceuˬ 55:22) Aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ˗eu teu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Ngaˇ aˬ yawꞈ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ jawˇ law nmˇ˗aˬ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu? Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗eu jeˬ ziꞈ laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nga?’

Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ

Yaˬkoˆ Laˬbaˬ˗ahˇ gaˇ mˇ nehˬ˗euˬ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ 20 kʼoꞈ byah ni guiˬ lahˬ biꞈ (Aˇ deuˆ 5-ahˇ haw)

5. Laˬbaˬ baˬ da neh Yaˬkoˆ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ˗eu nga? (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ haw.)

5 Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ jiˇ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ˗eu shaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Yaˬkoˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ Yaˬkoˆ˗euˬ aˬ da aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li Yaˬkoˆ˗ahˇ Laˬbaˬ˗euˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ yuˇ˗iˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ biꞈ meh lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Laˬbaˬ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ pyeuꞈ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 28:1-4) Teu miˇ neh Yaˬkoˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Kaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh doˆ laˇ˗awˇ, Laˬbaˬ jawˇ˗eu jawˇ kʼahˬ˗ahˇ gaˇ ma doˆ˗iˇ˗euˬ meh. Laˬbaˬ Leˇaˬ hawˇ˗eu Laˬkeˬlaˇ lehˇ kuˇ˗eu aˬ buˇ nyiˬ buˇ jawˇ˗eu meh. Yaˬkoˆ aˬ nyiˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Laˬkeˬlaˇ˗ahˇ gaˬ leˇ shaw˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yaˬkoˆ Laˬbaˬ˗ahˇ Laˬkeˬlaˇ˗ahˇ ya yuˇ˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ shiꞈ kʼoꞈ mˇ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 29:18) Ehˇ kʼawꞈ ni Yaˬkoˆ neh noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ laˇ˗aˬ. Laˬbaˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗awˇ, aˬ buˇ aˬ yuiꞈ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Leˇaˬ nehˬ˗ehˇ bi yuˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh tiˬ jaw naˇ Laˬkeˬlaˇ nehˬ˗ehˇ bi yuˇ ma lehˇ paˇ ja tsaˬ˗euˬ kʼawꞈ, Yaˬkoˆ˗ahˇ gaˇ shiꞈ kʼoꞈ paˇ bi mˇ tehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 29:25-27) Jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ neh jiˇ uˬ taꞈ 20 kʼoꞈ shuiˇ dzaˬ˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 31:41, 42.

6. Yaˬkoˆ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ paˇ ya puˬ ngaˬ siˬ?

6 Yaˬkoˆ shaˬ zahˬ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ ya puˬ˗euˬ meh. Yaˬkoˆ˗euˬ nymˇ jiˇ naˇ huiˬ dui dui˗awˇ zaˬ deuˬ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗a. Aˬ nyiˇ tsi tsi pyeuꞈ˗eu Yoˇsehˆ˗ahˇ kʼawꞈ zaˬ kʼaˆ bi geuꞈ˗eu lehˇ ahˬ dzaˬ˗euˬ meh. Yaˬkoˆ˗euˬ aˬ li Suˇmoˬ hawˇ˗eu Leˬbiˇ aˬ nyaꞈ jiˇ nymˇ jiˇ daˬ ga ni, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ cawˆ ni jahˇ˗euˬ meh. Yaˬkoˆ gaˬ˗eu Laˬkeˬlaˇ jiˇ aˬ li nyiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ˗ahˇ baw ngeh shiˇ˗euˬ meh. Miˇ kʼahˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh, Yaˬkoˆ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ dui dui laˇ taˬ˗euˬ kʼawꞈ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ ya pawˇ˗iˇ˗euˬ meh.—Aˇdahˬbeh˗eu 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Yeˬhawˇbaˬ Yaˬkoˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?

7 Yaˬkoˆ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ saˇ˗i tiˬ jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ maˬ jah ni maˬ gʼeh˗aˬ. Yeˬhawˇbaˬ jiˇ Yaˬkoˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yaˬkoˆ Laˬbaˬ neh jaˬ myawꞈ bi myawꞈ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ myawˬ gahˬ deuˬ myaˬ laˇ ni guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yaˬkoˆ shiˇ dzeuˇ shaw mehˬ lehˇ noeˬ˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li Yoˇsehˆ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ ya mawˇ kʼoꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni guiˬ lahˬ huiˬ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yaˬkoˆ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ gʼoeˇ naˇ, maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ keuˆ le˗euˬ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu yaw duˬ baw meh.

8. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ aˬ jeˬ jahˇ mawꞈ˗eu nga?

8 Sahˬ paˬ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ mˇ mawꞈ˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ kʼawꞈ, noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ya mˇ˗aˬ. Maˇ diˇ naˇ, Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma yaw kʼaˆ˗ehˇ tsoˆ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ bawˇlawˇpeh Naˬdaˬ˗ahˇ gaˇ kawˆ heu ehˇ nehˬ˗iˇ˗euˬ meh. Naˬdaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Nawˇ kʼaˇ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ mˇ˗awˬ, aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nawˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ luꞈ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 17:1, 2) Dawˬ teu Daˬbiˇ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ leˇ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ gaˇ heu˗ahˇ dawꞈ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, taˆ lehˇ lehˬ hmˬ laˇ shaw˗euˬ meh.

9. Daˬbiˇ maˬ noeˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

9 Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kʼehˬ naˇ, Daˬbiˇ bawˇlawˇpeh Naˬdaˬ jawˇ gaˇ neh maˬ noeˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gaˬ˗euˬ meh. “Kʼoeˇ ngehˬ miˇ” laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ bawˇlawˇpeh Naˬdaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ nawˇ maˬ ya tsoˆ˗a. Nawˬ˗euˬ aˬ li tiˬ gʼaˬ ya tsoˆ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 17:3, 4, 11, 12) Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ ya gaˬ ngeh, Daˬbiˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ bawˬ toˆ toˆ paˇ˗euˬ meh. Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li Sawˇlaˬmoˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma tsoˆ gaˇ loˬ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ hawˇ˗eu keu ka deuˬ laˆ uiˬ nehˬ˗euˬ meh.—1 Laˬsaˬbaˬ 29:1-5.

10. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗euˬ nga?

10 Daˬbiˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma maˬ ya tsoˆ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ nehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ sahˬ paˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya geuꞈ meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 7:16) Daˬbiˇ miˇ shuiꞈ˗ahˇ tiˬ heˇ kʼoꞈ uˆ lahˇ˗eu Yeˬsuˇ Ka li aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ ngeh, aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui neh maˬ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ehˇ muiˬ˗eu guiˬ lahˬ nui deuˬ biꞈ nehˬ meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh.

11. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ Miˬyehˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ maˬ keuˆ le˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ nga? (Gʼaˬkʼehˇ 6:7)

11 Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ maˬ noeˬ taˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ oe gaˇ dawˬ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ geu ngeh oe keuˆ˗eu lehˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ siˬ nya˗a. (Gʼaˬkʼehˇ 1:6, 7) Aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ ba jawˬ˗ehˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ leh jeh daˆ leꞈ˗euˬ meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ iˇ˗byaˆ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu lehˇ siˬ leˇ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 6:7-ahˇ gui.

12. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

12 “Miˇ tsaˬ heu dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ” mehꞈ dui shuꞈ dui dui˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 11:28) Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ teu˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ naˆ ni ya shaˬ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ? Nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ paˬ nga lehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ huiˬ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ zaˬ guˬ deuˬ tawˇ neh? Nymˬ˗mˇ maˬ mˇ nya nga siˬ, aˇ nah hawˇ˗eu mˇ ma lehˇ noeˬ ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ ni laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ biˇ nehˬ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 11:29, 30.

13. Mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ nga?

13 Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ jaˆ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗euˬ nga? Caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ za˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˇ diˇ caw ba luꞈ˗eu lehˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 6:31-33) Aˬ yawꞈ maꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ damˬ nehˬ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya biꞈ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Poˆ laˇ paˇ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh.

14. Pawˇluˆ hawˇ˗eu Baˬnaˬbaˇ aˬ jeˬ ya puˬ˗euˬ nga? Aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? (Gʼaˬkʼehˇ 14:21, 22)

14 Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ noeˬ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Pawˇluˆ hawˇ˗eu Baˬnaˬbaˇ Luˇdaˬlaˇ meuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ ngeh, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ? Dahˬ beh ngeh tsawˇ haˬ deuˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ha nehˬ˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ jiˇ naˇ haˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ muiˇ˗eu deuˬ “tsawˇ haˬ aˇ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ jawˇ paw pyawˬ ni mehˇ shuiˇ shuiˇ tawˆ”˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ kʼaˬ lo neh biˬ˗awˇ shiˇ˗euˬ ngaˇ lehˇ noeˬ˗awˇ meuˬ laꞈ nyiˇ gʼeu dzeh iˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 14:19) Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ hawˇ˗eu Baˬnaˬbaˇ yawˬ gaˇ yawˬ paˇ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ nyaꞈ “tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni”˗ahˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ nya˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ baˬ da neh Ka li zaˬ nui deuˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 14:21, 22-ahˇ gui.) Pawˇluˆ hawˇ˗eu Baˬnaˬbaˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ˗euˬ miˇ neh yaw myaˬ gʼaˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗euˬ meh. Aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni mˇ daˆ leꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh.

Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ saˇ ka

15. Mehˇ nmˇ Mehꞈmiˇlamˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

15 Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ 1914 kʼoꞈ˗ahˇ tiˬ jeˬ paˬ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ noeˬ tmˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ Eˬ Eˇ˗cuiˬ Mehꞈmiˇlamˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ teu ngeh yamˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ ya le meh lehˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. Mehˇ nmˇ Mehꞈmiˇlamˬ 1914 kʼoꞈ, Gʼoeˬ siˬ ba la˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh “Heu naˇ ngaˇ dawˬ mehˬ ya mehˬ˗eu aˇ saˬ saˬ˗eu poˆ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ laˇ˗aˬ. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ dui maꞈ tiˬ gʼaˬ na mˬ kʼoeˇ taˆ ya le˗eu lehˇ noeˬ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ tehˬ dzeuˇ ngaˬ. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Sahˬ paˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu heu meh.” Aˬ yawꞈ maˇ diˇ leh jeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh dui dui˗awˇ, gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ˗eu baˬ da neh tawˬ˗ahˇ ya uˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ ngeh kʼawꞈ, mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ iˇ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ Mehꞈmiˇlamˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ gaˇ dawˬ ba jawˬ˗ehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ miˇ neh aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga? 1966 kʼoꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ shiˇ mi na˗ehˇ “Nymˬ˗mˇ keuˆ ni ngaˬ˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni jaˆ˗eu ma. Tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ teˬ˗iˇ haw˗aˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui jiˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ noeˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ gʼawˬ myahˇ ni ya daˬ luꞈ naˇ, mehˇ nmˇ Mehꞈmiˇlamˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh.—Heˬbyehˇ 13:7.

16. Mehˇ nmˇ Heuˇbeuˬ Jehˇniˬ˗suiꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga? (Yaˬkoˆ 4:14)

16 Mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, mehˇ nmˇ Heuˇbeuˬ Jehˇniˬ˗suiꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ, Gaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. b Ehˇ kʼawꞈ tiˬ nah aˬ yawꞈ nui ma nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu naˇ gawˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ Jehˇniˬ˗suiꞈ Yaˬkoˆ 4:14 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh ya puˬ˗euˬ jeˬ naˇ, “aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ maˬ ehˇ nya˗eu ‘ni shawˬ’” loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gui.) Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ Gaˬnaˬ miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ byehˇ yaꞈ˗awˇ, naˇ gawˇ laˆ saˆ˗eu gʼaˇ duˬ Kehˇnaˬdaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ˗iˇ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ˗euˬ ma.” Yeˬhawˇbaˬ mehˇ nmˇ Jehˇniˬ˗suiꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ kʼaˆ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.

17. Mehˇ nmˇ Jehˇniˬ˗suiꞈ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

17 Mehˇ nmˇ Jehˇniˬ˗suiꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ miˇ neh mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ boꞈ laꞈ˗euˬ meh. “Gaˇ kawˆ teu naˇ ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. . . . Mehˇ nmˇ Jehˇniˬ˗suiꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ naˇ gawˇ laˆ saˆ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ lehˇ ya gui ngeh, ngaˇ jiˇ ngaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ lehˇ ya haw nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.” Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ laꞈ˗euˬ 10 kʼoꞈ byah laˇ ngeh, nui ma nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu naˇ gawˇ tiˬ jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh gaˇ heu˗ahˇ ya byehˇ˗euˬ ma. Ngaˇ yawˬ haˇ yawˬ ha gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh, mehˇ nmˇ deuˬ neh mˇ luiˆ mˇ pyeuꞈ nya˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ gui mawꞈ nya. . . . Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ Jehˇniˬ˗suiꞈ neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya gui ngeh, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ nya.” Puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ heu naˇ, aˬ dui aˬ dui neh maˬ noeˬ taˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, kamˬ daˆ leꞈ˗eu heu naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ bi ahˇ leˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, nui jah hawˇ˗eu oˇ oꞈ˗eu paw nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ cawˬ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ dehꞈ nya˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:9.

Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ naˇ maˬ noeˬ taˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ nya (Aˇ deuˆ 18-ahˇ haw)

18. Yaw jeˬ ma jeˬ aˇ baˇ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗eu Naiˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

18 Koˇbiˬ 19 yaw jaw naˇ gawˇ baˬ da neh mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ shaˬ zahˬ ya puˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Naiˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ miˬ coeˬ miˬ ma mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ pyuˇ hawˇ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ ui cuiˆ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ paˇ ahˇ˗euˬ meh. Uˬ shawˬ tiˬ shawˬ keuˆ laˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ buˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ cehˇ pyuˇ heu jiˇ naˇ, aˬ jeˬ paˇ dzaˬ nmˇ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Aˬ ma gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ˗ahˇ pyuˇ hawˇ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ maˬ paˇ ahˇ˗euˬ kʼawꞈ, Zaˬleˇpaˇ meuˬ˗ahˇ˗euˬ miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ ma lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Miˬ coeˬ miˬ ma teu gʼaˬ aˇ saˬ saˬ˗eu byawˇ jahˇ dzaˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ gʼeh meh lehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ nui ma taˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 17:8-16) Aˬ nyaꞈ ma zaˬ nahˇ gʼahˇ paw aˬ jeˬ dzaˬ paˬ nga lehˇ maˬ shaˇ noeˬ mi naˆ˗ehˇ mehˇ nmˇ deuˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ lawˬ muˇ caw ba laˇ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ 2 jaw dzehˬ ni dzaˬ loꞈ˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ ahˇ˗eu meh. Aˬ ma gʼaˬ nga nyaꞈ ma zaˬ dawˬ ngehˬ luꞈ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ luꞈ ngaˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ naˇ, aˬ dui neh maˬ noeˬ taˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ nya˗eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7.

19. Mehˇ nmˇ Aˬlehˇsiˬ aˬ jeˬ ya puˬ˗euˬ nga?

19 Maˬ myahˇ laˇ˗euˬ heu myaˆ kʼoꞈ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Laˇsiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Aˬlehˇsiˬ Yeˬshawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. 1994 kʼoꞈ˗ahˇ mehˇ nmˇ Aˬlehˇsiˬ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tsaˬ tsaˬ ni uˬ duˬ tahˬ nya˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ meh. 2020 kʼoꞈ˗ahˇ Aˬlehˇsiˬ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ yehˇ deuˬ goˬ laˇ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ myawˬ deuˬ yuˇ geuꞈ gʼeh˗euˬ meh. Teu gaˇ neh baˬ la gʼawˬ mya siˬ naˇ, aˬ yawꞈ yaw doeˇ jeˬ mˇ ngaˬ lehˇ bi daˇ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ 1 kʼoꞈ dzehˬ ni Jaˇliꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu jahˇ geuꞈ˗awˇ, biˬ diˬ oˬ lawˬ muˇ deh˗awˇ yehˇ deuˬ˗ahˇ shaˬ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ biˬdiˬoˬ teu˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ daˇ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ teu gʼaˬ neh mˇ˗euˬ doeˇ dui dui ngaˇ.

20. Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ mehˇ nmˇ Aˬlehˇsiˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

20 Mehˇ nmˇ Aˬlehˇsiˬ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ hawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ yaw beh naˆ maˬ tseˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ maˬ caw ba nehˬ laꞈ naˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ maˬ kamˬ daˬ coeˇ˗a lehˇ ngaˇ siˬ nya ma. Yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ ngaˬ˗ahˇ nui ma nyiˇ nui ma baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Ngaˇ gaˇ hu saˇ ka˗ahˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗euˬ ma. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ aˬ dui nui ma coꞈ ngehˇ ni taˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh.”

21. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ ya siˬ˗euˬ nga?

21 Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ ya siˬ˗euˬ nga? Nymˬ˗mˇ iˬ nah tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui yawˬ ha neh maˬ noeˬ taˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Jaˇliꞈ aˇ deuˆ daˬ ma hmˬ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ “tsawˇ muiˬ shaˬ zahˬ aˇ myaˆ myaˬ kʼawꞈ, shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ dzeuˇ ni, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ka kʼoꞈ˗eu meh.” (Ja ceuˬ 34:19) Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ nya˗eu baoˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ kaˇ˗euˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ “Aˬ geu jeˬ keuˆ le˗eu maˬ kaˬ, Ka li neh ngaˬ˗ahˇ biꞈ laꞈ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ ciˬ daˬ coeˇ ma” lehˇ ehˇ nya˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 4:13.

Dawˬ caˇ 38 Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ

a Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga? Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ luꞈ˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ bawˬ meh lehˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah tiˬ gʼaˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma.