1. Aˬ li zaˬ tiˬ gʼaˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu nga?

 Mehˇtiˬ˗uˬ lehˇ kuˇ˗eu aˬ li zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ naˇ gawˇ tiˬ jeˬ baˬ da neh yaw myaˬ poˆ ya pehꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ shiꞈ kʼoꞈ kʼawˆ ngeh aˬ yawꞈ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ yawˬ siˬ na luꞈ doˆ laˇ˗eu JW tiˬbiˬ haw haw˗ehˇ jawˇ˗euˬ meh. Tiˬ nah JW tiˬbiˬ teu jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ha˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu dawˬ caˇ ya haw˗euˬ meh. b Biˬdiˬoˬ teu jiˇ ngeh tiˬ jawˇ Mehˇtiˬ˗uˬ aˬ da aˬ ma˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗awˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Aˬ da aˬ ma˗oˇ mawˇ maˬ loˇ, aˬ li shiˇ naˇ kʼawꞈ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu. Aˬ li˗ahˇ dawˬ de. Yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ meh.” Aˬ li Mehˇtiˬ˗uˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni jah gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ da aˬ ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ paˬ nga?

2-3. Aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

² Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Yoˇhaˬ 5:28, 29) Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui˗ahˇ naˇ gawˇ aˬ geu ngeh naˇ laˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ ja pyuˬ ni shiˇ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. (Dawˬtsoˆ 9:11; Yaˬkoˆ 4:13, 14) Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 4:13) Jaˇliꞈ˗ahˇ mˬ taˆ Aˬda aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗awˇ gaˬ dui dui meh lehˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 12:7) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ laˆ dehꞈ ngeh aˬ yawꞈ yaw oeˇ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ hawˇ˗eu nui noeˬ deuˬ dawˆ ahˇ kʼoꞈ nehˬ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ gaˬ˗awˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh shiˇ˗euˬ kʼawꞈ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh.

³ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui, aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ bi ziꞈ laˇ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma.“Nawˬ˗euˬ  aˬ mahˇ aˬ da paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ daˬ ma hmˬ jiˇ teu gaˇ neh yuˇ leꞈ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 11:23) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ja sawˇ ma.

4. Saˇ jaˇ dawˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ jah˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ loˬ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

⁴ Aˬ myah myah naˇ aˬ dui saˇ jaˇ dawˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ jah˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ gʼaˬ mˇ nehˬ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗awˇ, mˇ nehˬ nya˗eu baoˬ jiˇ ahˇ˗eu yaw duˬ baw˗eu lehˇ siˬ duˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ jah˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, jaˬ lehˇ lehˇ ma neh nawˬ˗euˬ iˇ kahˇ baw pyaˆ jiˇ˗euˬ lehˇ ehˇ˗awˬ. Teu ngeh cawˬ tiˬ gʼaˬ laˇ˗awˇ neh ‘Nawˬ˗euˬ iˇ kahˇ ngaˇ tsoˆ muiˬ nehˬ kʼoꞈ ma’ lehˇ ehˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nui ma muiˬ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗awˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗eu lehˇ nawˇ jah˗eu uˬ taꞈ, cawˬ teu gʼaˬ tsoˆ˗eu paw nya˗awˇ tsoˆ gaˇ loˬ˗eu keu ka deuˬ jiˇ jaˆ˗eu lehˇ nawˇ siˬ nya˗eu miˇ neh caw ba nehˬ nya meh lehˇ nawˇ jah˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Miˬyehˇ neh dzaˬ taˬ˗euˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ tawˇ neh, Miˬyehˇ saˇ jaˇ dawˬ teu˗ahˇ mˇ byah nehˬ mawꞈ ngaˇ˗a laˬ? Mˇ byah nehˬ nya˗eu baoˬ jiˇ ahˇ ngaˇ˗a laˬ?

5-6. Yeˬhawˇbaˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗eu lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ ngaˇ˗a laˬ? Ahˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Miˬyehˇ Jaˇliꞈ boꞈ˗eu deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ bi boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 26:19; Hawˇseˬ 13:14; Pah mehˬ˗eu 20:11-13) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh saˇ jaˇ kʼaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ bi pyeuꞈ laˇ˗eu meh. (Yawˇshuˆ 23:14) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ dui dui˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga?

⁶ Yawˇbaˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw sheˇ. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ paˇ shiˇ˗euˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗awˇ laˆ dehꞈ nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh lehˇ jah˗eu meh. (Yawˇbaˆ 14:14, 15) Yawˇbaˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu shiˇ dzeuˇ˗euˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ mawˇ mawꞈ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ maˬ ya dzaw ni shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam gʼaˬ tawˇ neh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ jiˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 24:15) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗awˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ mawꞈ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 3:16) Shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ mawꞈ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.

7-8. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya˗eu baoˬ ahˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga?

⁷ Yeˬhawˇbaˬ laꞈ kʼoeˇ shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ nya˗eu baoˬ ahˇ ngaˇ laˬ? Ahˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ˗aˬ “baoˬ huiˬ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ” pyeuꞈ meh. (Pah mehˬ˗eu 1:8) Shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, gʼaˬ leˇ nya˗eu baoˬ Miˬyehˇ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:26) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ siˬ nya taˬ˗eu heu naˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗awˇ nui ma bi saˇ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇmaˬ Aˇnoˬ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ miˇ tsaˬ guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ˗ahˇ kʼaˆ dui dui˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Eˇmaˬ Naˇziˬ taˆ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ bi shiˇ˗awˇ noeˬ shaˬ luꞈ˗eu aˬ yawꞈ aˬ buˇ˗ahˇ “Shiˇ˗euˬ deuˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ naˇ, shiˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu muiˇ˗eu jeˬ Miˬyehˇ taꞈ˗ehˇ baoˬ huiˬ dzehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ ngaˇ neh buˇ˗oˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Ngeuˇ meh, Yeˬhawˇbaˬ taꞈ˗ehˇ tiˬ jeˬ˗iˬ, tiˬ gʼaˬ˗iˬ baoˬ maˬ huiˬ dzehˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ beh˗euˬ baoˬ huiˬ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ shiˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya meh.

⁸ Yeˬhawˇbaˬ shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ nya meh lehˇ aˬ jeˬ baˬ da neh paˇ ehˇ nya nga siˬ. Miˬyehˇ laꞈ kʼoeˇ dui dui maˬ baw˗eu noeˬ taˬ nya˗eu jeˬ jaˆ luꞈ˗eu miˇ neh meh. Miˬyehˇ aˬ guiˇ yawˬ siˬ na luꞈ˗ahˇ tsawˇ myahˇ myahˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:26) Teu miˇ neh shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ noeˬ taˬ nya˗eu yaw duˬ baw meh. (Yawˇbaˆ 14:13; Luˇkaꞈ 20:37, 38) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˇ gʼehˇ, nui ma uˬ taꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ ya puˬ laꞈ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu  aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ ciˇ liˇ cawˇ lawˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ taˬ nya˗eu meh.

9. Nawˬ˗ahˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ saˬ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah˗eu nya?

⁹ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗awˇ, laˆ dehꞈ nehˬ nya˗eu baoˬ jiˇ ahˇ˗eu miˇ neh aˬ dui saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ jah nya meh. Saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ jah nya˗eu dzaˇ˗i tiˬ kawˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ haw˗euˬ miˇ neh meh. Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗euˬ meh. Yoˇhaˬ gaˬ naˇ yaw huiˬ 11-ahˇ boꞈ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ neh tsawˇ shiˇ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma.

10. Yeˬsuˇ Yawˇdaˬ lawˇ baˬ kʼoeˇ paw baˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ ngeh yamˬ˗ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Yeˬsuˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? (Yoˇhaˬ 11:1-3)

¹⁰ Yoˇhaˬ 11:1-3-ahˇ gui. A.D. 32 jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ Beˬtaˬniˇ pu˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. Pu teu pu˗ahˇ Yeˬsuˇ gʼoeˇ dui dui˗eu cawˬ smˇ gʼaˬ jawˇ˗eu meh. Laˬzaˬluˇ, Maˬliˇ, Maˬta aˬ ha smˬ mehˇ nmˇ meh. (Luˇkaꞈ 10:38-42) Tiˬ nah Laˬzaˬluˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ pyaˬ laˇ˗awˇ, aˇ yuiꞈ deuˬ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh Yawˇdaˬ lawˇ baˬ kʼoeˇ paw baˬ˗ahˇ iˇ keuˆ taˬ˗euˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ dawˬ tsaꞈ bi tsaꞈ iˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ iˇ keuˆ taˬ˗euˬ teu gaˇ neh Beˬtaˬniˇ pu˗ahˇ kuiˇ zoˬ cah naˇ nyiˬ nah ehˇ gʼaˬ ni ga leˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 10:40) Nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ keuˆ˗iˇ ngeh˗aˬ, Laˬzaˬluˇ shiˇ shaw˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ shiˇ˗euˬ siˬ nya kʼawꞈ, teu gaˇ nyiˬ nah paˇ jawˇ daˆ leꞈ˗awˇ neh hawˇ˗eu Beˬtaˬniˇ pu˗ahˇ laˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ Beˬtaˬniˇ pu˗ahˇ laˇ keuˆ ngeh˗aˬ, Laˬzaˬluˇ shiˇ˗euˬ oeˬ nah byah laˇ shaw meh. Teu naˇ Yeˬsuˇ cawˬ˗ahˇ kʼawꞈ muiˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ kʼawꞈ bi doˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ paˬ jahˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu miˇ neh meh.—Yoˇhaˬ 11:4, 6, 11, 17.

11. Muiˬ˗eu cawˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ heu gaˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹¹ Aˬ dui heu kawˆ˗ahˇ neh muiˬ˗eu cawˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Maˬta hawˇ˗eu Maˬliˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ Laˬzaˬluˇ jawˇ saˇ maˬ doˆ nga lehˇ tsaꞈ gʼeh˗euˬ tehꞈ meh. Beˬtaˬniˇ pu˗ahˇ laˇ lehˇ maˬ tsaꞈ gʼeh˗aˬ. (Yoˇhaˬ 11:3) Maˇ diˇ naˇ Laˬzaˬluˇ shiˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ Yeˬsuˇ gaˇ mahˇ jawˇ˗awˇ neh laˆ dehꞈ nehˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ˗eu Maˬta hawˇ˗eu Maˬliˇ nehˬ˗ehˇ jawˇ caw nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh Beˬtaˬniˇ pu˗ahˇ laˇ˗euˬ meh. Nawˇ tawˇ neh maˬ shaˇ˗euˬ gaˇ caw ba laˇ˗eu cawˬ jawˇ ma loˇ? Jawˇ naˇ nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ “shaˬ zahˬ” puˬ ngeh yamˬ˗ahˇ gʼoeˬ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 17:17) Aˬ dui jiˇ ni Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗euˬ muiˬ˗eu cawˬ pyeuꞈ kaˇ˗euˇ. Aˬ jeˬ paˇ pyeuꞈ˗euˬ nga lehˇ paˇ haw daˆ leꞈ ma.

12. Yeˬsuˇ Maˬta˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ saˇ jaˇ dzaˬ nehˬ˗euˬ nga? Saˇ jaˇ dawˬ teu˗ahˇ Maˬta aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga? (Yoˇhaˬ 11:23-26)

¹² Yoˇhaˬ 11:23-26-ahˇ gui. Maˬta Yeˬsuˇ Beˬtaˬniˇ pu˗ahˇ laˇ keuˆ shaw˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh cehˆ doˆ leꞈ˗awˇ “Sahˬpaˬ˗oˇ, nawˇ heu gaˇ jawˇ zaˬ˗euˬ law nmˇ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ aˬ mahˇ aˬ da maˬ shiˇ˗aˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇhaˬ 11:21) Ngeuˇ meh, Yeˬsuˇ jawˇ law nmˇ˗aˬ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ laˆ taˬ nehˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ teu naˆ maˬ tseˇ mˇ nehˬ˗eu gʼaˬ duˬ Yeˬsuˇ shaˇ noeˬ luꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ Maˬta˗ahˇ “Nawˬ˗euˬ aˬ mahˇ aˬ da paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu lehˇ jiˇ paˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ˗aˬ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu saꞈ laˇ dehꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu  ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu naˇ Miˬyehˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ shiˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ nya˗eu baoˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Teu˗euˬ jeˬ hu Yeˬsuˇ aˬ buˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ shiˇ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ laˆ dehꞈ nehˬ˗awˇ, aˬ li tiˬ gʼaˬ˗ahˇ jiˇ shiˇ ngeh nah neh laˆ dehꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 7:11-15; 8:49-55) Ehˇ kʼawꞈ shiˇ˗euˬ oeˬ nah byah laˇ˗awˇ buꞈ˗iˇ keuˆ laˇ˗euˬ Laˬzaˬluˇ˗ahˇ tawˇ neh? Yeˬsuˇ laˆ dehꞈ nehˬ nya ngaˇ˗a laˬ?

13. Yoˇhaˬ 11:32-35-ahˇ ya mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, Maˬliˇ hawˇ˗eu nui deuˬ ngoeˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹³ Yoˇhaˬ 11:32-35-ahˇ gui. Laˬzaˬluˇ˗euˬ aˇ yuiꞈ dzaˇ˗i tiˬ gʼaˬ jiˇ Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ cehˆ leꞈ˗euˬ meh. Maˬliˇ jiˇ Maˬta loꞈ˗ehˇ “Sahˬpaˬ˗oˇ, nawˇ heu gaˇ jawˇ˗euˬ law nmˇ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ aˬ mahˇ aˬ da maˬ shiˇ˗aˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Maˬliˇ hawˇ˗eu nui deuˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ noeˬ shaˬ˗awˇ ngoeˇ luꞈ gaˇ Yeˬsuˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ dui dui leˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh myaˆ biˇ jiˇ doˆ le˗euˬ meh. Gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ ngeh nui ma˗ahˇ aˇ naˆ ni deuˬ laˇ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ bi noeˬ shaˬ˗awˇ myaˆ biˇ bi doˆ˗eu shiˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ mawꞈ dui dui˗eu yaw duˬ baw meh.

14. Yeˬsuˇ Maˬliˇ nehˬ˗ehˇ ngoeˇ caw˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga?

¹⁴ Yeˬsuˇ Maˬliˇ nehˬ˗ehˇ ngoeˇ caw gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, dzeuˇ yaꞈ˗euˬ kawˆ˗ahˇ ya siˬ dzeuˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda kʼaˇ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. (Yoˇhaˬ 12:45) Yeˬsuˇ noeˬ shaˬ˗awˇ ngoeˇ luꞈ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh myaˆ bi doˆ le˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya gui˗eu heu naˇ, aˬ dui noeˬ shaˬ˗awˇ myaˆ biˇ doˆ ngeh jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ leˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 56:8) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ya siˬ ngeh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ paˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ mawꞈ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ?

15. Yoˇhaˬ 11:41-44-ahˇ haw ngeh, Laˬzaˬluˇ˗euˬ lmˬ bymˇ lo kʼahˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ oe keuˆ ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁵ Yoˇhaˬ 11:41-44-ahˇ gui. Yeˬsuˇ Laˬzaˬluˇ˗euˬ lmˬ bymˇ lo kʼahˬ˗ahˇ oe keuˆ ngeh kʼaˬ lo ngawˬ dzehˬ˗awˬ lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Maˬta behꞈ laꞈ˗iˇ jiˇ mehˬ lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ maˬ bi jahˇ mawꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Nawˇ jah naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ˗ahˇ ya mawˇ tehꞈ˗a lehˇ, ngaˇ nawˬ˗ahˇ ehˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a  loˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 11:39, 40) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗euˬ mehˬ shi mˬ taˆ baꞈ leuˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ mˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za ni mˇ mawꞈ˗eu meh. Teu gaˇ neh naˇ Yeˬsuˇ “Laˬzaˬluˇ˗oˇ, doˆ le˗awˬ” lehˇ teˬ saˇ yaw kʼaˆ kʼaˆ˗ehˇ guˇ˗euˬ meh. Teu ngeh Laˬzaˬluˇ lmˬ bymˇ lo kʼahˬ˗ahˇ neh doˆ laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ na maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗a lehˇ noeˬ˗eu jeˬ jahˇ˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 11:17.

16. Yoˇhaˬ gaˬ naˇ yaw huiˬ 11 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu nga?

¹⁶ Yoˇhaˬ gaˬ naˇ yaw huiˬ 11 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Yeˬsuˇ neh Maˬta˗ahˇ “Nawˬ˗euˬ aˬ mahˇ aˬ da paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ nehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. (Yoˇhaˬ 11:23) Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah nya˗eu baoˬ jiˇ ahˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ myaˆ biˇ doˆ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ mawꞈ˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ bi noeˬ shaˬ˗awˇ myaˆ biˇ bi doˆ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ mawꞈ dui dui˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Laˬzaˬluˇ lmˬ bymˇ laꞈ kʼoeˇ neh doˆ laˇ ngeh jiˇ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ nya˗eu baoˬ ahˇ˗eu lehˇ paˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ Maˬta˗ahˇ “Nawˇ jah naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ˗ahˇ ya mawˇ tehꞈ˗a lehˇ, ngaˇ nawˬ˗ahˇ ehˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a loˇ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw. (Yoˇhaˬ 11:40) Aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ heu maˇ diˇ byah laˇ˗eu yaw duˬ baw˗eu lehˇ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ neh ya siˬ ya mawˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ jah ziꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

17. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gui ngeh, aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁷ Gaˇ hu pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gui˗awˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ tsawˇ haˬ 8 gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. c Boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ hmˬ yawꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ poˆ tseˇ  haw˗awˬ. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh, teu 8 gʼaˬ luꞈ maˇ diˇ dehꞈ yaꞈ jawˇ yaꞈ haw˗euˬ lehˇ noeˬ taˬ. Kʼoeˇ naˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw. Gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ yawꞈ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ mawꞈ˗awˇ, laˆ dehꞈ nehˬ nya˗eu baoˬ jiˇ ahˇ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ laˇ˗eu nga lehˇ jiˇ shaˇ noeˬ haw. Teu naˆ maˬ tseˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ haw. Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh yaw myaˬ yaˇ gʼaˬ ya mawˇ yaꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ mehˬ hu paw gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 15:3-6, 20-22.

18. Aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu dawˬ caˇ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Ehˇ lahˬ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁸ Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, “Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu dawˬ caˇ” caˇ˗awˇ, naˇ haˬ. d (Eˇpeˇsu 5:19) Dawˬ caˇ teu deuˬ aˬ dui˗ahˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah ziꞈ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Dawˬ caˇ teu˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ caˇ dzaw. Kʼoeˇ naˇ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ ngeh dawˬ caˇ teu˗euˬ dawˬ tsuiꞈ ja sawˇ haw. Dawˬ caˇ teu deuˬ˗ahˇ noeˬ taˬ nya ni leh jeh. Gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ ngeh maˬ ehˇ, shiˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ keuˆ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ nawˬ˗ahˇ dawˬ caˇ teu˗ahˇ noeˬ taˬ nya ni hawˇ˗eu gʼaˬ za nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh.

19. Aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ jeˇ noeˬ mawˇ nya˗eu nga? (“ Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ de?” lehˇ ehˇ˗eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ˗ahˇ haw.)

¹⁹ Yawˬ ha miˇ shuiꞈ˗ahˇ jawˇ˗eu lehˇ noeˬ mawˇ haw. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha miˇ shuiꞈ˗ahˇ jawˇ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ yawˬ ha miˇ shuiꞈ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ noeˬ mawˇ haw˗eu ma. Miˇ shuiꞈ˗ahˇ yehˆ luꞈ˗eu aˇ yehˆ deuˬ saw lehˇ laˇ ngeh keuˆ ni shaˇ noeˬ˗eu ma.” Nawˇ Jaˇliꞈ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu lehˇ noeˬ mawˇ haw. Nawˇ aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ mawˇ mawꞈ dzehˬ nya? Mawˇ naˇ aˬ jeˬ naˇ haˬ mawꞈ nya? Kʼoeˇ naˇ shiˇ dzeuˇ˗euˬ yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ paˇ ya mawˇ kʼoꞈ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya mawˇ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu, aˬ jeˬ ngehˬ˗eu, aˬ joˆ˗ehˇ byaˇ tawꞈ˗eu, myaˆ biˇ doˆ le tsaˇ˗i laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ˗eu lehˇ duꞈ yawˇ ni shaˇ noeˬ haw.

20. Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

²⁰ Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu saˇ jaˇ dawˬ biꞈ taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ mˇ byah nehˬ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ˗eu uˬ taꞈ, mˇ byah nehˬ nya˗eu baoˬ jiˇ ahˇ˗eu miˇ neh saˇ jaˇ dawˬ heu maˇ diˇ byah laˇ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya meh. Aˬ dui saˇ jaˇ dawˬ heu˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni leh jeh˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ kaˇ˗euˇ. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, ‘Nawˇ gaˬ˗eu gʼaˬ paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ tehꞈ˗a’ lehˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.